CroALa, 2024-05-13+02:00. Nodus VERINO.pane-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.pane-01.xml.
ad Ferdinandum regem et Isabellam | reginam Hispaniarum de Saracenae Baetidos | gloriosa expugnatione Gaudeat alma fides, crucifixi sacra propago Exultet, felix laetetur Hiberia: Tandem De caelo plausit niveis Victoria pennis. Maumetti deleta lues omnisque nefandi Sentina erroris Libycas secessit in undas. Occiduas demum vidit sine sordibus urbes Luciferis sol laetus equis vultuque sereno Extremos adiit, purgata cubilia, Gades. Da, pater omnipotens, caeli terraeque creator, Crescat ut ingenium, maiores ingere vires, Christe potens rerum, iam te dimisimus Evam, Liquimus obscurum Cirrhaei daemonis antrum. Fas mihi Christiparae, mea numina, virginis aram Amplecti et certum divae sperare favorem. Magnanimi interea sileant victricia Carli Bella mihi longo nondum perfecta labore. Fert animus magnos regis celebrare triumphos Ferrandi sociaeque simul Martisque torique Gesta Sophocleo reginae ornare cothurno. In dubio est, seu pace magis, seu clarior armis, An morum probitas, an sit sapientia maior, Officiumne pari virtute exercet utrunque. Impia pestiferi iam dudum secta tyranni Foedarat miserum sceleratis legibus orbem, Exitiale nefas Arabum prorupit ab oris, Romanos regeret victrix cum Graecia fasces Ac rerum Heraclius summas tractaret habenas; Tartareis tunc atra lues emersa lacunis Latius ac serpens tanquam contagia morbi Apprendit Syriam et Nilum Libyenque propinquam Moxque freti tranans celeri compendia cursu Non procul Herculeis vicinas Gadibus urbes Corripuit pestis. Pudet enarrare, quot annos Christicolum in medio erroris possederit arcem Prona voluptati, quanquam laxavit habenas, Gens effrena, tamen longe est acerrima bellis, Seu densos cuneos invadit comminus ense, Sive equitans certas Parthorum ex more sagittas Torquet, seu iacta funda ferit eminus hostes. Nec mirum, didicit vicinos inter Hiberos Pugnare et capta sic aevum ducere praeda. Ter deni longa serie per saecula reges Litoreas magnae tenuerunt Baetidos oras Granataeque illic urbem posuere superbam, Quae caput, imperii et Saraceni nominis horror. Iura dabat populis Christi cultoribus hostis, Sacrilego ritu temeravit virginis aedes. Nec quondam centum longe clarissima portis Tot bellatores habuit Nilotica Thebe, Quot solitae in bellum Granata erumpere turmae Et quatere hostiles magnis terroribus urbes. Hanc nunquam potuit delere Hispania labem, Acre genus licet est hominum duroque labori Assuetum et vitam, quam longa est, transigit armis, Attamen invicti tenuerunt oppida Mauri, Quae cepere semel, nunquam expugnavit Hiberus. Hactenus occidui meruerunt crimina regni Et neglectus honor spretique iniuria Christi. Impius ut sacri Maumettus dogmatis hostis Cresceret effundens late, velut hydra, venenum. Sed deus hanc belli molem tantumque triumphum Invicti tribuit peragi felicibus armis Christicolum regis, donec duo lumina torvae Iustitiae et veri cultores numinis ambo De caelo lapsi Ferrandus et inclyta coniunx Sordibus eluerent primum gentilibus urbes Infectas. Varia sub religione latebat Illuvies hominum, crucifixi nomine quidam, Re Iudaeus erat, nec gens est foedior ulla, Pars Veneris primas horas ritumque propinquae Haereseos fictaque deum pietate colebat. Haec scelerum exquirens curvis portenta latebris Regina insequitur; ferro flammisque trucidat Indicitque diem, qua sordes eluat omnis, Immundum foedumque pecus scelerata propago. Rex quoque Ferrandus divino percitus oestro Purgabat patriae delicta domestica terrae. Ut quondam celso Sinae de vertice Moses Desiliens fregit tabulas iratus et ense Arrepto turbam, quae fusum oraverat aurum Proque deo vitulo supplex erexerat aram, Delevit, iustam ut placaret numinis iram. Arripuere fugam, quos non consumpserat ignis. Migravere omnes, quos non confoderat ensis, Pars ad vicinos hostes et Tunetis urbem Enavit positoque metu sine tegmine Christi Moribus et lingua Iudaea apparuit omnis. Pars Italas oras longis petiere carinis Ac tanquam morbus Romana per oppida serpit, Hellespontiacas pars plurima fugit ad undas Et veteres ritus antiquae legis et umbram Amplexa evomuit Christum recutita caterva. Postquam tam dirum patriis Ferrandus ab oris Atque Isabella nefas telo flammisque fugarunt, Protinus invitant populos sanctumque senatum Magnanimosque duces; nec fit mora, protinus omnis Confluxit coetus magni ad praetoria regis. Atque ubi suspensi fecere silentia linguis, Iustitiae fulgor, solio rex infit ab alto; Hesperiae proceres, nostri fiducia regni, Gens dilecta deo, gens invictissima bello, Quid facimus resides? Quo nos spectavimus usque, Ritibus, heu, sacris populum frenare rebellem Et procul Europa Maurorum avertere turmas. Proh pudor! ante oculos, quotiens sol nascitur, hostem Errare et magnis Granatam implere rapinis Cernemus nurubusque Arabum famulentur Hiberae Inque diem gliscente malo patiemur inulti Ditari Mauros, abigi de litore, praedas, Audire in Christum foedae convicia linguae. Maumettana manus tot nobis abstulit urbes, Bis quater centum quas victrix possidet annis, Ut linguam et patrios mutarit Hiberia mores, (Romanos ritus Arabum praeverterit error,) Sed nostra et regum forsan delicta priorum In sincera fides et religionis honores Polluti tantas merito peperere ruinas, Quod si poeniteat scelerum, leviore flagello Corripit errantes superi clementia regis. Ponite corde metum, Christi placavimus iram, Semina nequitiae patriis evellit ab oris Regina et sacro fidei succensa furore Impura haereseos labis portenta cremavit. Ultima Maumettus vobis provincia restat Vertenda, ut soli Christo referantur honores. Quod si etiam certam manifesta pericula mortem Incuterent, alacer quis non discrimen adibit, Cum mors empyreum forti det praemia caelum, Egregiam ut felix pariat victoria laudem. At vos, cum numero plures et Marte probatos Iustior induerit temerati numinis arma Impetus, eventum iam nunc sperate secundum. Nobiscum deus est, huius certaminis auctor, Certa salus igitur, praeda ingens, magna trophaea, Immortale decus, quod nullo abolebitur aevo. Vestra sit utilitas, mea cura laborque regendi, Noctes atque dies vigilare ad commoda regni, Extirpare malos et praemia ponere iustis; Ipsa etiam nostros aequat regina labores. Praecipitate moras, ut primo vere phalangas Victrices auctore deo ducamus in hostem. Dixit et ingenti gavisa est regia plausu. Mox proceres abeunt alacres et iussa facessunt. Martia floruerit quanvis Hispania telis Assiduisque aevum victrix contriverit armis, Tunc tamen aspicias totam fervere tumultu Martis et horrentes renovari incudibus enses. Pars solidum incudit taurorum tergore ferrum, Loricas alii nectunt ex aere trilices, Ardentes poliunt galeas cristasque comantes De torvo efficiunt variarum horrore iubarum (Sit licet Hispanis cassis rarissima turmis,) Spiculaque exacuunt chalybem scissura rigentem Fraxineosque aptant nervis stridentibus arcus Et gravidae telis resonant post terga pharetrae, Lancea quin pennis et cuspide fulget acuta. Indomiti frenantur equi campoque volantes Exercent, urget cari praesentia regis. Nec leve reginae nomen: nulla oppida cessant, Ne fuga per pontum pateat, neve Africa possit Praesidium ferre et fruges vectare carinis, Instruit egregiam robusto milite classem. Quae Malacae portum vicinaque litora servet. Interea volucri denuntiat omnia lapsu Ac maiora canit Saracenas Fama per urbes Innumeras equitum turmas peditumque cohortes Christicolum armari totumque triremibus aequor Consterni, iurasse duces telluris Hiberae Nomen et imperium totamque excindere gentem Maumetti; diris quatiunt terroribus urbes, Portenta haud dubiae populis manifesta ruinae; De caelo tactae turres et culmina templi Deiecta et lemurum simulacra horrenda per umbras, Quae genti exitium lachrymosa voce canebant, Crebrior et solito pestis regionis amoenae Et proprii totiens demens discordia regni Quodque seges vanis miseros elusit aristis, Ut neget innumerae victum penuria turbae. Concilium celebrant, ruit omnis Turdula pubes Praeceps, Alphamae primum rex inclytus urbis Accepit trepidos et sic est farier orsus: Cernitis, o cives, ventura pericula, quantis Coniurata fremat telis Hispania ponto Et tellure simul nos obsessura reclusos. Ne nos confestim fruges atque arma paremus, Ut tolerare famem longeque arcere pericla Possimus. Veteres cingamus et aggere muros Contra fulmineos bombos faucesque malignas Vallis et aethereos praemisso milite montes Firmemus, ne quos aditus et limen apertum Castulo deprendat, nobis ut longior hostis Existat, sic tutus ager praebebit aristas Atque intacta dabunt suavem pomaria victum. Per patrios ritus, nostri per sacra prophetae, Per libertatem vestram vitaeque salutem Obtestor properare; nocet differre paranda, Principiis obstare licet. Nec plura locutus Mulleum regem rogat, auxiliaribus armis Ut properet Martis nascentem extinguere flammam, Mox haec Granatae accipient incendia turres, Sic sua tecta peti, sua credat moenia cingi, Nequiquam captis sociis sera agmina iunget, Nec nisi deletis Mauris regina quiescet. Quin subito, Libycas, iubet ut legatus ad urbes Alter ad Aegyptum populosae Memphis ad arcem Orator celeret soldani ad regia tecta, Edoceat, quantis insurgat Cantaber armis Christicola et quanto Mauris terrore minetur, Ut Tartessiacis Saracenum numen ab undis Et regnum evellat, cum nulla fidelior ora Maumetto extiterit. Bellum commune parari, Commune excidium. Neque enim contentus ab omni Europa Mauros pepulisse invadet Eoos Victor et excindet Solimon. Sic vovit Hiberus, Religio quaecunque suo contraria Christo Ut pereat, caeli crucifixo ut dentur honores, Et faciet, nisi iam properatis advolet armis Africa praesidiumque ferat Syriaeque cohortes Aegyptique acies tantis conatibus obstent. Nec mora fit dicto, conclamant, itur in arma. Explorant putres muros fossasque profundas Evacuant, capiunt saltus et robore firmant Oppida, si qua labant, et stipant frugibus arces. Quales post longam brumam iam vere tepenti Exercentur apes per florea rura frequenter, Excussum foliis nectar caelique liquorem Venturae memores hyemis sub tecta reportant: Pomiferos sic turba frequens Saracena per agros Excurrit, quam praecipetem metus urget amorque Antiquae patriae, pueros iuvenesque senesque, Matres atque viros nullo discrimine fasces Lignorum ingentes frugumque alimenta videres Longius ex agris humeris ad moenia ferre. Terruerant pavidos portenta horrenda deorum Fatalemque diem certamque instare ruinam Imperio et legi sortes cecinere tremendae. Ast alacres contra et praesenti numine freti Christicolae arma parant regisque exempla secuti Religione prius mentes, quam corpora ferro Imbuere et geminis nituntur viribus hostem Enormemque notam terris depellere Hiberis. Nulla profanatis haesit victoria castris. Dic, precor, alma dei genitrix, dic, virgo, supremi Regina empyrii, quantis exercitus armis Sudarit, da, virgo, novas ad carmina vires, Nil ausim sine te. Ferrandus, gloria Martis, Iustitiae exemplum, sanctae pietatis imago Primus init bellum, cui Castulo paret et omnes Arragonum Siculaeque urbes Sardoaque tellus. Proxima florentes duxit regina cohortes Femineum transgressa decus, pars maxima belli Inferior nulli regum pietate vel armis; Excivit populos regnis Isabella paternis. Filius at, quanquam vix pubescentibus annis, Arma tamen sumit iuvenesque hortatur et ambit Admirante patre et procerum plaudente senatu Quadrupedem indomitum frenis et calce fatigat Inque orbes flectit cogitque per arva volare, Quanta patris tacitum subierunt gaudia pectus; Sic olim magnum Pellaei regis alumnum Bucephalum domuisse ferunt, cui regna Philippus Non sat nostra tibi dixit, maiora parabis: Indole non alia Hispani spes altera regni Surgit, iam Libyes populis formido, Ioannes, Teque Palaestinae trepidant horrentque parentes. Cresce, puer, tenero iam nunc maturior aevo, Principis egregii apparet prudentia rerum, Per te religio est Christi effundenda per orbem Latius et dirae frenanda superbia sectae. Duxit et insignes equitum peditumque catervas, Purpureum sacra qui portat fronte galerum Cardineique apicis merito decoratus honore, Gloria Mendotiae sobolis pariterque propinquus Hispalis antistes phaleratum protulit agmen Quique regit ditem Zebedei martyris aedem Non pietate minus, quam bello fortis et armis. Mille equites duxit duro sub Marte probatos Misit et insignes bello Cantera cohortes Traxit et armiferos ductor Calatrave maniplos Et totidem fortis praefectus ab arce Leonis, Dux quoque Medinnae turmas eduxit equestres Invictosque viros Christi inflammatus amore Contra Maumettum rapuit Limphantius heros, Qui regit Herculeos maiori nomine Gades, Affuit et plures sub se venere phalanges, Tresque alas equitum rexit dux Martius Alvae, Multa Placentinis dux agmina traxit ab oris, Ipsa suo tribuit rectori Castulo turmas Instructas armis, fortissima pectora bello, Quin Biliana phalanx thorace insignis et arcu Iuravit, nunquam nisi victo abscedere Mauro. Hoc quoque promisit reginae Astorgius heros, Nec non belligeris suffultus Morius alis Accessit dominusque Ari, cui Castulo fortes Exhibuit peditum cuneos, ad regia castra Venit et auxilium pariter Beneventia pubes Attulit et validis rector Zifontius armis Regis iuvit opes iuvenesque Corugnius acres Ad bellum movit galeisque insigne tremendis. Impiger eduxit princeps Urognius agmen Bellatorque Caprae, Saraceni principis horror, Ensibus ac longis pedites exercuit hastis, Qui volucres rapidis praevertunt cursibus auras. Nec tu carminibus nostris indictus abibis, Eglige, Tondilii sceptri clarusque vetustae Nobilitatis honor, dudum suscepit ovantem Te mea, dum transis laeto, Florentia, vultu. Tu licet Aonio biberis de fonte liquores Et tua Socraticis ornaris tempora chartis, Tu quoque Bistonii nosti fera proelia Martis, Sub duce te fortes bellum subiere cohortes. Praeterea multi insignes fulgentibus armis Diversis venere locis gentesque ducesque, Qui Sicorim potant amnem fontemque Sueri Auriferumque Tagum Larsenisque incola saxi Militiae assuetus, quam longa est, ducere vitam. Nec Nova Carthago, quondam Phoenicia sedes, Scipiadum statio, sumptis cessavit ab armis Saldiniaeque omnes gentes Octanaque pubes. At quid plura canam? Conspirat Hiberia tota Non procerum iussu, precibus non concita blandis, Sed tanquam ad certae ferretur praemia palmae, Certatim ante diem Ferrandi ad castra cucurrit. Tantum reginae praeclarum nomen amatae Religioque dei potuit laudumque cupido, Ut dulci patria, natis, uxore, parente Desertis tolerare nives et sidera Cancri Terribilemque optent invadere comminus hostem. Aere merent nullo, solo sed regis amore. Decrevere luem Saraceni abolere veneni Aut pulchram Christi pro nomine quaerere mortem. Convenere duces animisque et viribus omnes Armati, quocunque velit regnator Hiberae Ducere telluris; procerum nec defuit unus, Qui non ante diem regis venisset in aulam. Sublimis postquam solio regina paterno Arma repercusso longe radiantia sole Utque simul turmas alacres rex vidit et omnem Hesperiam tacito poscentem pectore bellum, Ne qua mora impediat coeptum, sic ore locutus: O genus electum, fortissima pectora bello, Quis nos Maumetti ritus abolere nefandos Impurumque nefas nostris expellere terris Fidimus, en animos vestros roburque paratum Cerminus. Ite alacres, felicia sumite bella. Nunc merito grates agimus maiora daturi Praemia, cum coeptis aderit deus ipse secundis. Quid moror? Ite citi, medio quae consita regno est. Diripite Alphamam Saracenae Baetidos arcem; Mox iter ad magnae Babylonis moenia tutum Pandetur, tum litoreas incursibus urbes Praedari Almeriam et Malacam expugnare licebit. Nec plura. Insonuere tubae clangore sonoro. Corripuere viam volucresque per arva cohortes Ibant et laudes Christi regisque canebant Reginamque suam ceu numen ad astra ferebant. Hispani interea praenuntia Fama tumultus Maurorum excierat populos celeresque manipli Praemissique equites servabant litoris oras. Ut vexilla procul viderunt regis Hiberi Victricisque crucis rutilantia signa per auras, Maumettana phalanx paulo conterrita cessit, Ni dictis Anemar ductor firmasset amaris: Quo fugitis? telum nondum contorquet, et enses Christicola enudat. Tanti quae causa pavoris? State, viri, firmate gradum, non terga, sed ora Sunt hosti vertenda: Alphamam credite muros Granatae. Hic belli moles, hic impetus omnis Sistendus, donec coepto delusus inani Expulsusque petat patrias inglorius oras Cantaber; et vanos nunc nunc prosterne furores. Miles ait stimulisque urget pungentibus armos Quadrupedis teloque Degum transfixit acuto Mendotiae claro stirpis de semine cretum. Hoc ducis exemplo Saracena accensa iuventus Crebra procellosae iaculatur grandinis instar Spicula. mox stricto propius mucrone cohortes Irruit Hispanas, sed non Astorgius heros, Nec Medinneus retro secessit Alonsus; Regius omnis eques medius prorupuit in hostes. Non secus Aeolii patefacto carcere montis Ventorum vis atra furit caelumque serenum Nubibus obscurat, vertit mare, sibilat aer, Decussae strident violento turbine silvae: Regia sic primos deiecit turma furores. Nec mora, nec requies datur, urget Martia pubes Insistitque ferox Mauris ductore perempto Perque agros omnes Saracenum sternitur agmen, Praecipiti cursu pauci elabuntur ad arcem. Insequitur victrix non tardis passibus ala Reginae et portas Alphamae cuspide pulsat Disquiritque aditus urbis murosque minores, Qua scalis penetrare queat, frendensque minatur Exitium, stabulis clausis ceu turba leonum Mane urgente fame discurrit ovilia circum, Unguibus ac rabido frangit magalia morsu; Stat mutum pecus et tuto munimine valli Ostia non audet pastor reserare molossis: Sic Maumettani pedites in turribus altis Missilibus certant, neque enim se credere campo, Nec rursus stricto tentant concurrere ferro, Subsidium frustra expectant, nam protinus omnes Christicolae densa muros cinxere corona. Nam trabe ferrata portarum robora frangunt, Ardua fulmineis nunc scindunt moenia bombis, Pars tollunt altas castella aequantia turres, Decutiunt altis stantes pro moenibus hostes, Noctes atque dies alternis viribus urbem Oppugnant, instant proceres, praesentia regis Urget et impellunt speratae praemia palmae Conspectu in tanto certatim ascendere turrim. Saxa, sudes, flammas protecti umbonibus arcent; Urbs triplici quanquam muro est munitaque fossis, Ut mos est Mauris, paene insuperabilis hosti, Cuncta tamen Martis superat discrimina virtus. Portarum vectes et claustra morantia frangit, Irrumpit victor densis exercitus armis Alphamam, luctus, caedes clangorque tubarum Auditur, saevis reboat clamoribus aether; Sic olim captam Poeno irrumpente Saguntum Exortus fremitus caesorum urbisque ruina, Obvia turba cadit, numerosa cadavera passim Sternuntur. Celsa vexillum attollitur arce Ferrandi dirumque nefas et templa profana Emundat signumque crucis victricis in aede Suspendit devota cohors lachrymisque profusis Prona salutiferi exorat mysteria ligni. Inde ubi solemnes sacrorum ex ordine pompas Hispani fecere pii votisque solutis Educunt acies ac proxima quaeque metendo Litoreas crebris populantur caedibus urbes Ac pelago externas excludunt classe phalangas. Oceani primum conspersam fluctibus arcem Et ponto et terra cingunt et amoena vireta Diripiunt, vastant villas et pinguia rura Expoliant: nullis industria maior arandi, Tanta nec arboribus datur usquam cura serendis, Baeticolas quantam referunt posuisse colonos, Quin etiam adiuvit placidi indulgentia caeli Et natura soli et passim de colle perennis Ductilis humor aquae fecundos irrigat hortos. Cedat odoratis nutrix Aeneia pomis Malaque pervigili Hesperidum servata dracone, Alcinoi et biferi cedant pomaria Paesti. Haec Arabum extremis demissa colonia terris Excoluit longa annorum per saecula pace, Dum se Christicolae fodiunt civilibus armis, Maumettana lues urbes infecit Hiberas Permittente deo, propter delicta priorum Discordesque animos invisa potentia crevit. At postquam vicos castellaque plurima ponti Ferrandus cepit, Malacensem protinus arcem, Conventum portumque maris, facile unde carinis Est iter in Libyen, victrix regina secundo Marte premit, muros numeroso milite cingit, Qua spectat terram, qua vergit ad aequoris aestum. Per mare rostratae currunt servantque triremes, Ne fugere hinc possint frugesque inferre carinis, Quin etiam turres celsis de puppibus urgent Sulphure fulmineo, telis quoque moenia nudant. Bactrorum circum sic prima Semiramis arcem Pugnavit regnoque viri coniunxit Eoos: Spumanti sic fertur equo regina per agmen Fulgenti insignis clypeo lustratque tremendis Moenia luminibus facilesque explorat in urbem Accessus, nec voce magis, quam rebus ovantes Incendit pedites maioraque viribus audent. Noctes atque dies terra pelagoque premuntur; Nec mora, nec requies Malacensibus ulla dabatur, Quos magis urgebat penuria saevior hostis, Ut mallet ferro, quam mox sine laude necari. Dum victor Malacam densis exercitus armis Obsidet inque dies Saracenos artius urget Imperiosa fames, Malacensis Mucius arcem Deserit et parva sica sub veste latenti Castra inimica petit venientique innuit hosti Enarratque fugae causam regemque requirit, Cui reserare cupit, quanto in discrimine cives Versentur, latebrasque urbis faucesque malignas Pandere, quis tuto irrepat Celtiber in arcem. Tunc Gaditanus, qui primus in aggere custos Castrorum astabat, vinoque ciboque refecit Confectum macie et pallentem morte futura Ad regem ducit. Quid enim timuisset inermem Concipere et tantas moliri pectore vires? Aestus erat mediusque dies, cum Syrius agros Torret anhelantes; rex et regina quieti Se dederant thalamoque ambo interiore iacebant. Vestibulo in primo coniunx ducis inclyta gemmis Ac Lusitanus princeps insignis et auro In solio iuxta recubabant limina regis, Quos ubi conspexit, furiis incensus et ira Aggreditur Maurus, strictum rotat impiger ensem Obstantemque abigit nudo mucrone cohortem, Prostratos frustra repetito vulnere caedit; Reginam et regem nequiquam credidit esse. Venantum ut densa pardus circumdatus ala Irruit in gladios venabulaque ore cruento Rodit et apprenso vitam deponit in hoste: Sic cecidit fossus numeroso Mucius ictu. At deus a tanto eripuit discrimine regem, Ut foret invictus temerati numinis ultor. Acrius arma capit Ferrandus et aurea coniunx Per medios furibunda globos ad moenia tendit Exclamans: Proceres, Malacensem excindite pubem, Quae voluit nostrum per fraudem haurire cruorem. Tunc ruit impulsus furiali exercitus oestro; Implentur fossae, muros turresque capessunt Interiusque hostes ad tertia moenia pellunt Crassaque ferratae perfringunt robora portae, Irrumpunt magnis trepidam clamoribus urbem Hispani et stricto inquirunt penetralia ferro, Captiva horrendis innectunt colla catenis. Sericae vestes, argenti pondus et auri Et quicquid longa Mauri peperere quiete, Egeritur, fidis replent custodibus arces. Moxque profanatas Maumetti ritibus aras Emundat castus caelesti thure sacerdos. Frendentemque sacris expellit daemona templis. Rex ubi Ferrandus Malacam dicione subegit Perfectisque sacris una Mavortia coniunx Interiora petunt valido conamine regni Oppida barbarici, saltus faucesque latentes, Ne fraus hostilis coeptis obsistere posset, Per iuga per rupes et saxa per invia dudum Baeticola expulso celeres tenuere cohortes. Inde, velut rapidis tempestas acta procellis Prosternit segetem, populantur ditia rura, Mox ipsam invadunt inopino turbine Battam, Quae celso muro et fossis munita profundis Praesidioque ferox valido rectoris Hiberi. Arma retardavit, quanquam noctesque diesque Hispani strictis peterent mucronibus urbem Aereaque evomeret vastos bombarda molares Crebraque letiferis striderent spicula pennis. Non tamen obsessis cessit fiducia Mauris, Quin ultro erumpunt portis et comminus enses Destringunt ipsisque audent concurrere castris Saepe lacessentes, quod, si violentius agmen Christicolum urgerent sensim Battana relabens Turma, nec effusis repetebat cursibus urbem, Frumento et telis et forti milite princeps Baeticola implerat Battam; quippe altera sedes Robur et imperii Saraceni et ianua regni. Stabant pro portis equites clypeataque pubes Christicolasque procul crebris hastilibus arcet. At matres humeris subvectant saxa trabesque Et muros replent pueri innuptaeque puellae Invalidique senes, tanquam in discrimine summo, Tela sudesque vehunt, hortantur voce manuque Armatos iuvenes, patriam ut tueantur ab hoste: Cernite, qui casus nostris cervicibus instent, Quae caedes victis permutatio sacrae Immineat legis? Nurubus famulentur Hiberis Uxores vestrae? Vincti vos aere perenni Servitio vitam graviorem morte feretis? His accensa furit stimulis Battana iuventus; Nec muros tantum et portas et castra tueri Urbe procul, sed enim nudis mucronibus audet Alipede effreno Hispanos tentare maniplos. Ardua quin Battae vicini in vertice montis Praesidium obsessis petraei numinis aedes Praebuit, hanc muris cinxit Saracena propago, Haec multos menses urbem defendit ab hoste. Praeterea autumnus letali corpora morbo Afflixit, nimio sive haec confecta labore Sub dio pariter tolerabat frigus et aestum, Seu crudus manans de rupe et noxius humor Morbida corripuit violento viscera tabo. At pius aegrotis princeps statione remota Exhibuit gratis medicamina, pavit egenos, Nec puduit regem accensum pietatis amore, Ut verum Christi cultorem instarque parentis, Solari afflictos et visere saepius aegros, Letiferae quanquam serpant contagia pestis Vulgaturque magis contactu luridus humor, Nam plures dirus morbus, quam perculit ensis, Rex tamen instar erat medici miserosque fovebat. Orta soror bis ter renovarat cornua Phoebi, Iam glacialis hiems Alpinis castra pruinis Urgebat gelidoque opplebat vellere montes, Ex quo Battanas obsedit Castulo turres, Quem non amovit morbus, non frigus et aestus, Nec velox totiens inopinis cursibus hostis Reppulit Hispanos; pro Christo ponere vitam Et caelum vera decrerat laude mereri. At regina novis remeans in castra maniplis Hostibus incussit terrorem, gliscit Hiberis Ardor et optatae renovatur gloria pugnae. Educit structas acies, strepit aere canoro Buccina terribilis, clamoribus intonat aer. Ipsa sed antevolans alacres Isabella phalangas Nunc prece, nunc dictis virtutem accedit amaris. Sic quondam gelidum prope Thermodonta puellas Penthesilea trahens peltatas agmine magno Bistonios populatur agros qualisque tremendis Vallibus inclusum Cyrum Persasque potentes Ulta necem nati Scythiae regina peremit: Talis apud Battam Ferrandi Martia coniunx Consilio et dextra populum inflammabat in hostem. Extimuit Saracena manus, ne concitus urbem Christicola irrueret victor, ne caede, nefanda Perderet aut longis vinciret colla catenis. Ante oculos Malacae strages captivaque turba Venerat et turpis mentes invaserat horror. Ergo legatos mittunt pactaque salute Oppida reginae triplici circumdata muro Pandunt et custos aperit victoribus arcem. Mitius hic actum est, neque enim desaevit Erinys, Nec Maumettano roravit sanguine mucro. Atque ubi divino purgavit rore sacerdos Delubra et cunctis posuit victricia templis Signa crucis sacraque agnus caelestis in ara, Hostia viva, deo est flammis caritatis inustus. Tunc rex insigni pariterque Isabella triumpho Intrarunt Battam procerum comitante phalange. Qualis Phlegraeae victor, post funera pugnae Iuppiter Idaeas urbes et regia Iuno Sublimi in curru valvis penetrarat apertis, Pone sequebantur varia sub imagine divi Victorisque Iovis laudes atque arma canebant: Haud secus Hispani reginam ad sidera tollunt Gestaque Ferrandi Smyrnaeo digna furore Concelebrant, postquam ceperunt moenia Battae. Imperii Babylona putant caput esse peremptum, Et merito, validum fuerat munimen et obiex. Granatae nunquam interius licuisset adire, Si non Battanum fregisset robur Hiberus. Interea horrendis stridebat bruma procellis, Abdita quando feras celat spelunca latentes; At non in luxu captiva per oppida segnes Hispani ducunt hiemem; sed Martia pubes Indomitos exercet equos silvasque per omnes Quaerit apros reparatque novas ad proelia vires. Quo propior palma est et pulsi gloria Mauri, Acrior hinc stimulus turmam ad certamina raptat. Vixdum vere novo mitescere coeperat aer, Cum subito erumpit nitidis exercitus armis Et nova Ferrandi tollunt vexilla per auras Reginamque omnes proceres uno ore canebant: Sic olim raris coluit sua saecula ludis Roma potens rerum: Phoebum castamque Dianam Alternis cecinit rhythmis intonsa iuventus. Interea Libye horrendo commota pavore Ut Malacam et Battam sensit cecidisse superbam, Granatae in magno regnum versare periclo, Nequiquam sero parat auxiliaribus armis Maumetti imperium et legem fulcire ruentem. Quin etiam miseros Afros civilis Erinys Concussit, quotiens demens discordia reges Evertit patruumque nepos natusque parentem Fodit et occisis tellus inarata colonis Horrendam sine more famem causamque malorum Praebuit et Libyes tenuit penuria gentes, Trans freta ne celeres posset Gaetulia turmas Iungere Baeticolis bellumque arcere tremendum. At rex Ferrandus pedites equitesque feroces Urbibus educit, petit arva hostilia, qualis Emicat ad solem sublato corpore serpens Exutus veteri spolio iam vere tepenti, Exit in arva ferox et sibilat ore trisulco; Talis in attonitos alacer rapit agmina Mauros Hesperiae extremae princeps et regia coniunx. His comes insigni natus virtute Ioannes Haeret et ante annos rerum prudentia velox Eminet. I, supera Iliacam Pyliamque senectam, Regna tibi, venerande puer, maiora paternis Debentur, caeli multum indulgentia favit. Quid non sperabis natus felicibus astris. Nutritus castris, crucifixi numine tutus? Si pater et genetrix Maumettum extrudit Hiberis, Tu Libycis terris Saraceni opprobria caeni Purgabis. Magnos iam nunc imitare parentes, Egregiam accendant exempla domestica laudem. Quadorum ut rector turmas instare tremendas Victricesque in se novit properare cohortes, Diffisus rebus propriis secessit ad oras Tunetis, externo patriam si milite posset Servare aut sceptrum Afrorum discordibus armis Arripere, Incassum Maurus speravit utrunque. Quis tam mentis inops, alieno ut tradat habenas, Qui sua nescierit superatus iura tueri? Interea Quados circumdant agmine denso Christicolae proceres et crebris moenia bombis Et tecti querna fodiunt testudine muros. Evolat ante omnes primo sub flore Ioannes Alite vectus equo, sine casside, vertice nudo. O fortes proceres, clamat, disrumpite portas, Ante meos oculos scalis ascendite turres. Cepistis Battam, Malacensis stragis acervus Roboris est testis, Saracenis urbibus horror. Quid sperent cives? Fugit rex ipse relicta Urbe vagus, trepidant, nulla est fiducia clausis. Haec vos Granatae victoria ducet in arcem. Dixit et alipedis fodit calcaribus armos. Primus ut hostilem stridenti cuspide portam Figeret, at, quanquam genitoris gaudia pectus Pertentant, revocat tamen invitumque retractat, Praecipitet temere incautum ne gloria praecox Martis et exponat corpus puerile periclo. Tunc vero incubuere omnes, praesentia cari Principis impellit coramque ostendere robur Prodiga gens animae studet et discrimen adire. Irrumpit vicum disruptoque obice valli Invadit muros magno clamore secundos Urbis et aereas festinat scandere turres. At cives, ne quid gravius paterentur ab hoste, Supplicibus verbis veniam pacemque rogantes Christicolis reserant portas urbemque domosque Ac sese dedunt. Vetuit clementia regis, Ne fieret caedes, neu res raperentur, et acri Praesidium imposuit iussitque abolere nefandos Maumetti ritus: haec prima et maxima belli Causa fuit sanctam crucifixi extendere legem Atque omnes alias Hispano a litore sectas Pellere. Tam iusti quae voti gloria maior Esse potest? Captis Quadis vicina repente Oppida Fuscariae reginae iussa facessunt; Litoreaeque omnis regio pulcherrima pomis Paruit Almeriae, tenui quae vellere Seras Vincit, odoratos malis Atlantidos hortos. Iamque ultro claves portarum Maura propago Mittit et imperio reginae paret Hiberae, Occiduae tantum Babylonis curia restat Frenanda, at quoniam paene insuperabilis urbs est Innumeraeque manus Granatae moenia complent. Iam glacialis hiems canentibus arva pruinis Opplerat longoque aestatis Marte cohortes Defessae alternam visae spectare quietem, Dum reparent alacres maiora ad proelia vires, Provida Ferrandi statuit sapientia regis, Ne qua per occultos calles alimenta ferantur Obsessis, sperans paucis, sic mensibus omnem Consumi annonam et venturam aestate sine ullo Marte capi, et, magno quod tunc discrimine caedis Tentaret, tuta firmum in statione reliquit Robur, ut observet vicini litoris oras, Ne quod praesidium externum surrepat in arcem Munitisque locis venientes arceat hostes, Neu struat in campis acies, sed in aggere tuto Baeticolum residens nullo terat agmine turmas; Ipse autem repetit patriam victrice phalange Purpureique duces altoque Isabella triumpho Hispanas vehitur populo plaudente per urbes.