CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus VERINO.libr-15.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-15.xml.
Purpureum ut regem crista rutilante per agmen Perfurere aspexit sevis Desiderius armis Castraque subversa et deletos sensit Iberos Rebus et afflictis parvam superesse salutem. Ilicet extincto sperans se evadere Carlo Laetalem magno torsit conamine quercum. Quae clypeo regis Francorum fixa pependit Perstrinxitque parum thoracis. Constitit heros Belgicus et circum prospexit lumine torvo Vulneris auctorem. Poenorum ut belua sylvis Saucia persequitur fugientis terga latronis. Sic volat arrepta frendens Pipinius hasta. Quo deflectat iter densum Lombardus in agmen. Illum se turmis miscentem inquirit et instat Et iacit ingentem peracuta cuspide taxum. Extremum illa volans clypeum levumque lacertum Traicit et rupto configit bracchia ligno. Me ubi nequicquam morsu discludit inani Ossibus herentem taxum. divertit habenas Alipedis stimulisque urget pungentibus armos. Instat fulmineo victor Pipinius ense, "Quo fugis?" exclamat, "miseras ne desere turmas! Non audis gemitus, non funera seva tuorum? Credita sic linquis, sic hostibus agmina prodis? Sic minuis fugiens nostram, ignavissime, laudem? Quid si nunc turpis vite est tibi tanta cupido Et tua vinciri nostris vis colla catenis, Condo ensem et certae do pignora vera salutis!" Ille nihil contra, aerato sed calce fatigans Spumantem quatiebat equum murosque petebat. Evolat ante omnes delapsis otior astris Vociferans, "Pennis opus est", Amonius Aiax, "Pegaseis, Lombarde, tibi! Sequar hostis ad Albim Extremum, vel si patrie cunabula poscas!" Non aliter cervus spatiosa per aequora currens Latrantum fugit ora canum morsusque propinquos Eludit, rapidis repetit sic cursibus urbem Lombardus Papiamque subit. Pone igneus heros Et pontem et portam saltu transmittit eodem. Occurrunt celeres per propugnacula turmae Et saxis contisque arcent a moenibus hostem. Pars obnixa humeris stridenti cardine trudunt Robora valvarum ferratoque obice claudunt. Excludunt pariterque suos hostesque ruentes. Bis seni comites Amonis terga secuti Irrupere prius portam, quam clausa fuisset. Hos infensa petit pariter plebecula telis. Undique conclamant, urgent captisque minantur Tanquam victores. Stat contra Celticus Aiax Vicinumque metit populum regemque cruentum Perturbat nec abire sinit segnemque reprehendit. Quin pueri et pavidae summo de culmine matres Irrita devolvunt imbellibus arma lacertis. Sic labor extremus vocat in certamina cunctos, Et patrie caritas pereuntis concitat omnis. Innupteque comis passis miserabile plorant, Decrepitique senes iuvenes hortantur ad arma, Servitium et stragem ostendunt arsuraque tecta. Iam Corsinus adest scalasque in moenia portans Primus in hostilis subrepit culmina turris Lydiaque affixit deiectis hostibus arma Syllanamque vocat sublimi ex arce phalangem. Advolat insignis Glacetus et Adimar una Et modo victor ovans Maurorum caede Gyraldus. Appositis scalis Corsini signa secuti Ascendunt primi muros turresque capessunt. Confestimque cohors captis super ignea muris Discurrit, precepsque omnis devolvitur hostis. Interea effractis irrumpunt agmina portis Gallica perque vias montani fluminis instar Cum terrore volant et tela micantia vibrant. Obvia cuncta cadunt; quicquid sors obicit illis, Detruncant; magnis reboant clamoribus aedes. At circa regem vis omnis pugnaque maior Gliscebat, populusque illuc se verterat omnis. Sed conspecta procul Francorum signa timorem Civibus incutiunt. Fugiunt regemque relinquunt Cum paucis latebrasque petunt et templa deorum. Quae facies urbis, quis lamentabilis horror! Hic ante ora patris traiectus pectora ferro Concidit. Hic natos moriens vocat, ille sororem. Perque vias sanguis spumabat fluminis instar. Ipsaque Tartareis redimita Megera colubris Horrida ferali perflabat murmura concha Flagrantemque gerit laetali lampada dextra Iactat et immeritis horrenda incendia tectis Liminaque effractis foribus convulsa domorum Sternit et inquirit stricto penetralia ferro. Quod nisi magnanimus celeres per compita turmas Preconesque alta discurrere voce per urbem Iussisset Carlus, ne miles caede nefanda Saeviat et domibus sceleratos arceat ignes, Gallica tunc cuspis Papiam evertisset ab imo, Ignis et hostilis flamma victrice cremasset Aequa solo in cinerem vertens fumantia tecta. Lombardo interea coniecerat arcta tyranno Vincla ferox Gallus: manibus post terga ligatis Spectandum cunctis ducit cervice supina, Qui modo tam validis orbem conterruit armis. Ite, duces tumidi et rebus confidite laetis! Quo vos ambitio, quo vos amor urget habendi? Quaerite caelestem patriam regnumque supernum. Nil homini aeternum est nisi virtus. Ecce rapinae Urbs exposta iacet. Vacuatur regia gaza. Cymbia diripiunt spirantibus aurea signis. Emula syderibus rapiuntur mirrina vasa Copiaque argenti et regum monumenta priorum, Sericiae vestes Tiriumque infecta ruborem Purpura et a primo Flavorum rege corona Gemmea sidereusque tronus scoeptrumque verendum, Quo veteres Latio reges dare iura solebant, Prothogenisque labor tabulae spirantiaque aera Signaque Prassitelis Phidiaeque loquentia saxa, Imperfecta Venus, quo non perfectius ullum Extat opus Choi pictoris, eburque Mironis. Egeritur, quicquid Romana potentia quondam Undique perdomito in Latium convexerat orbe. Haec post imperium et deperdita regna Quiritum Effera gens rapuit. Bis centum et quatuor annos Ausonidum miseris afflixit caedibus urbes. Postquam omnis belli furor evacuaverat aedes Victorumque ferox secreta excusserat ardor Atque egesta foris stetit omnis praeda sub auras, Tunc rex aequato divisas munere partes Pro merito cuicunque dari mandavit et alto Sublimis solio tali est sermone locutus: "Bis senus, socii, ni fallor, volvitur annus, Unde iubente Deo patriis discessimus oris. Terrarum emensi signis victricibus orbem Aeterni sevos Christi delevimus hostes. Saxonibus caesis acies superastis Eoas, Indus ab extremo foedus vos Gange poposcit. Per vos Iapigii pinguescunt sanguine campi, Occisusque iacet cum sevo Agolante Tibaldus. Ecce expugnata vinctus Desiderius urbe Ante pedes nostros moeret poenasque superbi Dat sceleris! Regno fretus rebusque secundis Me generum sprevit cognataque vincula rupit. Nequitiae artificem natam cum fraude venenum Impulerat prebere mihi matremque patremque Et totam voluit Francorum evertere prolem. Foedera pontificum iurataque pacta resolvit Nescius ultorem Christum superesse nefandi. Fortunae exemplum, precor, hunc preponite regem! Quid restat, socii, meritas nisi reddere grates Caelicolis cunctis? Ante omnes virginis arae Corde pio et lingua cumulemus vota precesque. At vobis, proceres, patriis ego laetus in oris Proemia magna dabo et mecum regnabitis omnes. Vos, Itali comites, qui me meaque arma secuti Tam claram navastis opem, extirpate tyrannos, Ne posthac Latios ausint invadere fasces! Quisque suas populus leges et iura teneto! Esto meus socius percussaque foedera firmet, Pacis ut aeternae possint meminisse nepotes!" Dixit et Ausonios donatos munere magno Dimisit. Tandem perfectis ordine rebus Visere pontificem decrevit et atria Petri. Captiva interea trans Alpes agmina misit Inque suam iurare manum barbamque coegit Radere prelongam. Nomen tamen ora reservat. Bis senos Aurora polo renovaverat ortus, Martigenae lecto Carlus cum robore prolis Despexit celso vicini e culmine montis Moenia vulsa solo, primi monumenta coloni, Disiectasque domos et saxa minantia casum Dirutaque ante urbem lacerati marmora circi Longinquaeque videt prostrata canalia lymphae Et templum Martis nudis extare columnis, Marmore nunc tectum divi sub honore Ioannis. Caetera bellorum variae evertere procellae. Templa deum primum et divinas visitat aedes. Ex auro calices solido dat munera sacris, Delubris, largo frumento pascit egenos. Accersit propere ad magni praetoria regis Syllanos preco. Nondum sublimis in astra Condita precelsa surgebat curia turri: Nunc ferme in medio locus est celeberrimus urbis Continuasque domos habet, et civilia iura Tractantur. Puro quondam area libera campo Extabatque capax spatium, qua Lydia pubes Exercebatur primis pro moenibus urbis. Illo tunc campo proceres populumque sedentem, Accingant se operi promissaque moenia condant, Hortatur. Simul et partes dimittit in omnes, Dispersamque agris pubem sylvisque latentem Qui revocent pretiis atque una in maenia ducant. Quarta dies Aprilis erat, cum luce serena Exoriens Martis Titan intrabat in aedem. Numina tunc supplex arcana voce precatur Carlus et accinctus designat moenia gyro, Maiorem vetere ut murus novus ambiat urbem. Nam cum Syllanus cunabula prisca colonus Dispreto iecit Fesulanae vertice rupis Planitie in media rapidi Munionis et Arni, Unde Fluentini nomen dixere priores, Angustas posuere domos stagnantibus undis. Mox Gonfolini populus rupto obice saxi Siccatis campis decurrere compulit Arnum. Plura novis igitur complexus iugera muris Ingentem duxit limosa per aequora fossam. Bis senosque suis humeris Pipinius heros Substulit effossae corbes telluris et alte Erigit ad caelum palmas, duodena precatur Numina discipulosque Dei, qui prima superni Iecere in viva Christi fundamina petra, Surgat ut aeternae pulchro novus alite murus. Successus florentis erat praesaga futuri Mens ducis, unde suum coepit Florentia nomen, Quod longe ante alias florens caput extulit urbes. Ipse igitur princeps operi regnoque futuro Instabat tollitque moras urbique parandae Praefectos operis numero delegit ab omni Dinocratem Rhodium et Tusca de stirpe Philippum. Dum Florentinae surgunt nova moenia gentis, Interea magnus Francorum rector ad urbem Aeneadum accedit procerum stipante cohorte. Tunc omnis sexus muris effusa ruebat Obvia turba duci myrto lauroque virenti Cincta comas ramosque ferens frondentis olivae, Victoris laudes lymphantum ex more canebant. Inde ubi claviferi perventum ad limina Petri, Pontificale decus cinctus mitraque corusca Ornatus crines canos Adrianus in altum Conscendit solium. Gradibusque sedere secundis Cardineos proceres longeque recedere turbam Pontificum a rostris, tum nudo vertice Carlum Deflexoque genu propius consistere iussit. Exoransque Deum ter verba immurmurat ore Mystica. Deinde sacro veteri de more liquore Tempora Palladiae victricia frondis inungit Caesareoque ornat pressos diademate crines Augustumque vocat longo post tempore Romae. "Te penes", inquit, "erunt Latiae telluris habenae; Occiduosque reges populos. Tibi Gallia victa Serviet et seri tractabunt regna nepotes. Ecce sacrosancte tibi relligionis honorem Tradimus inque tua dextra sacra signa locamus!" Haec ubi precinuit caelestis ianitor urbis, Ter letus plausit populus clamore secundo. Consedit Carlus. Votis sacrisque peractis Plurimaque inter se vario sermone locuti Discedunt. Simul Ursinus clarusque Columna, Scipiadum sanguis, veterique e stirpe Sabellus, Dardaniis qui gaudet avis priscisque Sabinis, Deducunt medium Carlum collesque viasque Caesareasque domos et celsa palatia regum Pyramidumque decus, Mymnae monumenta vetusti, Ostendunt illi digitis et nomine monstrant. "Ecce Quirinalis, Phrygii primordia regis! Aspice Aventinum, quondam male fida latronis Spelea et domibus post exornata superbis. Tarpeasque arces, ubi opes atque aera solebat Publica Romuleus ferratis claudere portis Quaestor et exactum vacuatis urbibus aurum. Cerne Palatini prostrata cadavera templi Marmoreasque aedes Capitoliaque alta tonantis, Ut vix discernas horrentibus obruta dumis, Insignesque arcus bellis aevoque ruentes Dirutaque immissis caprificum marmora fibris. Haec est sacra via innumeris ornata triumphis." Inde in gramineum lustrando singula campum. Descendunt, flavis ubi quondam miles harenis Assuerat duri Martis tolerare labores Quadrupedemque ferum duris compescere frenis Flectere et in parvo currentem sistere gyro. Aurati nondum spoliato ex orbe triumphi Desidiam intulerant, arcebant classica somnos Vicina et subite populato ex rure rapinae. Demonstrantque sacras aedes, ubi sanguine fuso Pro Nazareno pulcherrima vulnera passae Lucicolae caeleste solum peperere phalanges. Inde ubi primores procerum per singula templa Perque urbis vicos caeloque minantia tecta Deduxere ducem magnum laetique suorum, Ostendunt, quecunque manent, vestigia patrum, Vix sero petiere domum surgentibus astris. Accepit Carlum Iordano Ursinus in amplo Lautaque regifico fieri convivia luxu Iussit et Attalicis ornari vestibus aedes, Suspendi lycnos flammisque evincere noctem. Verum, ubi pulsa fames, vates consurgit Etruscus Marsilius pulsatque lyram. Tum voce canora Concordat versus, quales Rhodopeius Orpheus Euridice amissa lachrymans apud impia frustra Tartara deflevit cytharam mirantibus umbris: Quis maris et terrae, caeli quis terminus extet, Quae rerum causae, quis spiritus, unde creati Quorsum homines celeresque animi, qui corpore functi Quo volitent, caelumne petant Stygiamque paludem, Lydius haec docto cantabat pectine vates. Interea medium caeli traiecerat axem Declivi nox prona iugo, iamque astra cadebant, Cum proceres mensis thalamos petiere relictis. Ecce autem caelo Pipini regis imago Delabi visa est. Fulsit splendore lacunar Auratum: tremulumque iubar vibrare per umbras, Haud secus astra polo videas rutilare sereno, Cum feriunt claris placidum fulgoribus aequor. Obstupuit tanto perculsus lumine Carlus Effluxitque omnis subito de pectore somnus. Miranti adstabat similis similisque verenti. Tunc sacer aetherei fatur sic incola caeli: "Carle, meus sanguis, nostri spes unica regni! Tempus adest patriae dulces iam visere fines. Teque tuosque decet proceres donare quiete, Pacatus postquam Francorum viribus orbis, Pontificis secura quies et gloria summi, Stat Vaticano Romana potentia templo. Discedas igitur, cum lux detexerit umbras Crastina. Sed, quae sint, paucis, facienda, docebo. Hoc tibi principuum patrio de nomine mando: Tertia pars auri divino detur honori. Exornes claris celeberrima templa triumphis. Celestes nostra de stirpe Luisius aras Accipiet: fastisque sacris sua fama perennis. Quin noster sanguis Ludovicus primus et alter Sanctorum in numero caeli donandus honore est. Nobile Parrisium Francorum regia sedes Molibus exornanda novis, sacrisque Camenis Illic doctrinae divina sacraria condas. Ut longe cunctas gentes pietate vel armis, Ingenio et doctis vincat quoque Gallia cartis." Dixit et abscedens caro dedit oscula nato. Vix gelidas noctis tenebras Aurora fugarat, Cum rex ad summi pergens antistitis aedem Accepta patrias venia remeavit ad oras. Implerat cunctas iam fama volatilis urbes, Celtarum occidue incipiens a fine Garumnae Ad fontem Rheni paucis disperserat horis, Adventare ducem, cui rebus dextera Magnum Cognomen dederat, quo non insignior alter Seu bello seu pace fuit. Vacuantur ubique Oppida visendi studio. Sua rura colonus, Pastor oves linquit. Pars esseda floribus ornat, Quaque habiturus iter, detergunt pulvere terram. Impediuntque comas sertis psalluntque canuntque Circum ipsum celeres regem per prata choreae, Quales fama refert Titani pube perempta Victori cecinisse Iovi sacra carmina Musas. Quadriiugo ut vectum Romana per oppida curru Scipiada Hannibale expulso captoque Siphace Ausoniae populi loeto accepere favore, Talis cuncta suo redeunti Gallia regi Applausit festosque dies de nomine Carli Indicit; cunctis solemnia munera templis Pro reditu ponunt, congestaque thura cremantur. Celtica non tantum pubes Trevirque tremendus, Accola quin etiam rapidi Germania Rheni Atque omnis regio glaciali subdita plaustro, Quique habitant iuxta nascentis flamina Cauri, Aurea gratantes miserunt munera Carlo. Ipse triumphali curru sublimis et ostro Gemmato insignis procerum comitante senatu Intrat Aquisgranum laeto clangore tubarum. Anteibant gentes manibus post terga revinctis Et veste et linguis et lege et moribus omnes Dissimiles: Parthusque fugax Tyriusque bilinguis Et Maurus velox et Arabs pollentior astu Et gracilis Garamas et adusto corpore Psillus Invisusque omni populo Iudeus et acer Dacus et Ethiopes nigri mollisque Canopa Imbellisque Syrus nec tardus Cantaber armis Saxoniique graves Francis totiensque rebelles Moerentes ibant Herulique Hunnique minaces Lombardique truces sine barbis lumina terrae Deiecti. Vinctique duces regesque cathenis Ante triumphales currus victoris aguntur, Taxilloque foerox et vasta mole Biordus Limpandrusque acer, qui Romam obsederat armis, Bracchia vinctus erat Beneventi ductor Arasus Invisusque Italis Rodoacer et ipse Richiner Ingratus socero truncoque Trebellius ore, Servate ex omni numero bis quinque puellae Canobii comites regis, Babylonis in arvis In Gallos certas quae direxere sagictas. Stabat Fortunae exemplum Desiderius ingens, Iam senior manibus vinctis post terga cathenis Deiectus regno laetis spectacula Gallis. Ingentem praedam ter mille gementia plaustra Vectabant: Tyrio infectas bis sanguine vestes, Argenti fulvique auri numerosa talenta, Egypti portantur opes ac Persica gaza Gemmiferaeque Arabum vestes, gestamina regum, Aureaque edomitis direpta monilia Parthis Truncaque portantur victis ex hostibus arma Et tunicae calibum scissae squalentiaque aera Immundo tabo, ducibus spolia alta superbis Ablata, et truncis vectantur rostra carinis. Pluraque diverso ducunt ex orbe trophea Et scissa et nigro sordentia pulvere signa. Multaque preterea variis animantia formis Extremisque Asiae silvis Libyesque cavernis Extracta ignaro Europae miracula vulgo: Squamosus serpens et vasto corpore barrus Et formidandus Bactrorum tigris ab antro Protrahitur; sevit vinclis atque aere ligatus. Ante urbem pueri niveaque in veste puellae Ibant Daphnea redimiti fronde capillos, Nunc Carli laudes, nunc carmina sacra canebant Alternae, ut quondam raris sua secula ludis Roma potens rerum Phoebi celebravit honore. Non, mihi Pindarico resonet si spiritus ore, Tantarum possem percurrere nomina rerum, Et mea dimenso pelago cursuque peracto Affectat navis portum iam tuta subire. Danthis et altiloqui vestigia magna secuto Virgilii et vatum Graiorum culmen Homerum, Haec mihi Calliope longo vigilata labore Dictavit multis ter quina volumina lustris. Haud opus ingratum patriae, tibi, Gallia, foelix; Et regum veneranda domus prebebit honorem. T e procerum releget pubes, serique nepotes Perdiscent, si fama volet. Post funera tandem Debita livor edax reddet sua premia vati.