CroALa, 2024-05-17+02:00. Nodus VERINO.libr-12.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-12.xml.
Interea emensus celeri compendia cursu Orlandus Calabros saltus et Daunia rura Contigerat; cernit fumantia culmina montis Gargani et flammis hostilibus arva cremari Subversasque videt sacrati numinis aras Templaque barbarico penitus convulsa furore. Constitit et magno Christi inflammatus amore Intonat: "O socii, labem extirpate nefandam! Dedecus hoc vestris Latio propellite dextris! Et dubitamus adhuc pro relligione merere, Pro Christo pulchram pugnando quaerere mortem? Mors pariet caelum aut vobis victoria laudem! Nobiscum Deus est! Alacer rue, miles, in hostem! Terga dabit, victus totiens. Nunc promite robur, Quod Syrii experti, rubrique quod accola ponti! Impius ecce hostis, satiate cruoribus enses, Ut secura quies longum pariatur in aevum! Formidet posthac Italos vexare colonos Ausoniosque lares invadere barbara pubes. Abditus Artoo teneat se Burgarus antro, Mollis Athlanteo claudatur littore Maurus, Et timeat Medus posthac transcendere Taurum. Eia age, vince omnem, miles, virtute laborem, Ut duplicata feras foelicis premia belli! Ipse adero testis, referam facta inclyta Carlo." His animi incensi dictis in proelia currunt. Non secus Eolio reserati carcere venti Certatim Ionios tollunt ad sydera fluctus Turbineque impellunt in saxa latentia naves. Fit strepitus, stridet pontus, tonat arduus aether. Obvius his primum fatis adductus iniquis Venit Aron equitum magna comitante caterva Maurorum, Christi quo non immanior hostis Alter erat, qui templa Dei, qui virginis aras Christiparae immisso penitus vastaverat igne. Hunc ubi pulvereis venientem vidit in arvis, Laetali irrupit gladio Mavortius Hector. Non aliter taurum aspexit cum foeta leena, Rugit hians rictusque apprehendit terga iuvenci Horrendoque armos supra stat pendula morsu. Non triplicis tegmen calybis, non cuspidis ictum Defendit clypeus, quin per precordia ferrum Disrupto thorace prius penetraret, et ultra Tranaret trepidus perfosso pectore mucro. At furit immanis fraterna morte Mahalbar Ingentemque hastam moriturus torsit. At illa Nequicquam in summo clypeo tremebunda pependit. Ast Orlandus idem furiali turbine telum In Maurum iecit dictisque affatur amaris: "En recipe hoc munus, quod te deducet ad undas Tartareas, fratremque tuum comitare cadentem!" Nec plura ira sinit fari, traiectaque cernit Pectora, ceu nudo pugnaret corpore Maurus. Exanimata fugit prostrato rege caterva. Instat atrox tergis fugientum Belgicus heros. Nec mora nec requies. Totoque agit aequore victor Precipites, periitque adverso vulnere nullus. Pervolat ante omnes nudo Capponius ense Alite vectus equo, fugientem apprehendit Amonem Detractaque secat pendentia casside colla. Accensus ducis exemplo volat omnis in hostem Florentinus eques. Paulus Victorius Arsen Obtruncat; longe fuerat ditissimus auri, Qui Libycum innumeris campum vertebat aratris. Diffugiunt equites Mauri; sed provida cura Orlandi electam in saltum praemiserat alam. Qua rebatur iter divortia tuta, cohorte Occupat et multa silvarum condidit umbra, Excipere insidiis nemorosa per avia lapsos Ut posset, ne quis cladis sit nuntius hosti. Haec demum stragem fecit cunctosque peremit. Non procul Adriaci castellum in littore ponti Stabat praecisi sublime in vertice saxi, In qua prevalidis religatos colla catenis Christicolas saevus coniecerat arce Tibaldus, Quos victor patrias exportaturus ad oras, Servitio ut premeret longo Petreius heros. Hoc ubi cognovit Milonis fortis alumnus, Vix lectis spoliis properatis advolat armis Moeniaque aetherei scandens sublimia montis Primus hanelantem celsa de rupe cohortem Increpat ut tardam solusque e montibus hostem Deiicit et signum victor suspendit in arce. Mox Italos vinclis et duro carcere solvit Armaque caesorum, galeas ocreasque nitentes, Induere hortatur iustamque accendit in iram. Primaque terribiles sensit Tollentia motus Eversa et caelo Rotani minitantia saxa. Quid non expugnat virtus? Vultaria quassis Fumavit muris, licet alto in vertice collis Turribus aethereis sublimia tangeret astra. Rossetique arces Falconisque ardua moles Francorum minime potuit tardare furorem. At postquam caepit primo aspirare labori Fortuna, et Mauros vidit dare terga paventes, Decrevit paulum requie donare cohortes Et cursu et pugnis fessos Mavortius Hector. Exploratores donec sibi certa reportent, Quos animos habeant, quas vires praeferat hostis, Expectat noctesque dies vigil omnia lustrat. Sed mora parva datur, nam rupto carcere Samnis Advolat et monstris trepidantes nuntiat hostes, Explorator idem munirique aggere castra Defert, ut sevis exercitus excubet armis, Et spectare fugam. Subito iubet arma parare. Adriaci Ioniique maris iacet insula meta Garganum contra, Diomedis nomine dicta, Quam fautrix habitat Danais miranda volucris. Haec eadem externos infensis territat alis, Unde suum caepit tellus circumflua nomen. Ingentem hic predam gentis regnator Eoe, Argenti hic Agolas pondus congessit et auri Et late infestis servabat puppibus aequor Ionium, ut reditus facilis tutique regressus Essent, urgeret si vis Mavorsque sinister Ingrueret. Iam dira Deus portenta future Signa dedit. Foedis manare est Aufidus undis Visus et Adriacum foedavit sanguine pontum. Regiaque informis supra tentoria bubo Edidit Almonis feralia carmina noctu, Excubiisque lupi caesis per castra vagantes Turbavere feris trepidas ululatibus alas. Quin nive candidior volucrique citatior Euro, Quem Scythiae princeps Ripheique incola montis Almoni dederat nullius terga ferentem Sessoris, quo victor equo fortissimus Almon Persepoli edomita montana ad Bactra cucurrit, Concidit exanimis, cum ruptis liber habenis Nequicquam celeri lustrasset devia cursu. Necnon Dardanii visi procedere manes, Fulmineus Paulus truncoque Minucius ore Sanguineisque acer stabat Servilius armis, Clamabant venisse diem, quo perfida tandem Africa persolvat scelerato sanguine poenas Inferiasque umbris et seva piacula solvat. Talibus attoniti visis monstrisque futurae Cladis supremi tentare pericula belli Horrebant, donec redeat consultus aruspex, Qui sacram Amonis iam dudum missus ad aedem Cornigeri exposuit perplexa oracula monstri: "Oenide ac Dauni terram vitare memento, O Libs, et Phrigio quondam saturata cruore Arva reformides. Tusci procul arma leonis Effugias Rhenique genus Rhodanumque bicornem. Non aliter victor Sebenitica rura videbis." Saucius interea Celiorves nuntius affert Funditus extinctos Mauros direptaque castra, Venisse Orlandum, similis cui robore nullus Extitit heroum, nulli prudentia maior, Syllanosque equites, Romanae stirpis alumnos, Daunia coniunctis Gallis volitare per arva. Nondum finierat, cupientem annectere plura Deseruere omnes, specula nam protinus alta Eminus aequalem sublato pulvere nubem Attolli cernunt. Conclamant! Itur ad arma; Pars infrenat equos; pars curribus insilit altis; Pars propere arreptis contra volat obvia telis, Armate ut possint pro castris stare phalanges. Dic mihi, Calliope, quis tunc exercitus arvis Etholis contra Francos sudarit in armis, Quotque viros quantosque duces Milonius ensis Fregerit? Hunc, oro, nobis concede laborem, Ut per me seri noscant haec bella nepotes. Parthorum princeps Agolas adduxerat alas Quinquaginta equitum, quis ferreus omnibus arcus, Omnibus ensis erat, thorax et cassis aena. Huic proceres summas tribuerunt Martis habenas. Filius Hectoreis Almon non viribus impar Ter quinque electas equitum peditumque catervas Secum in bella trahit, quis demens vertere ab imo Ardua Dardaniae iactarat moenia Romae Maumettique nefas sacris preponere Christi. Tertius immites Arabas Poenosque trahebat Cum Gallis totiens solitus pugnare Tibaldus, Cui nuper Libyes populi sua iura dederunt Eversisque Dei templis ac virginis aris Impia Tanarei coluerunt sacra tyranni. Hunc dum Pancheae sub odoro conice silvae Immemor at studio redolentia thura legendi Liquerat Albite nutrix somnoque gravatum Floribus ingestis suavique refovit amomo, Interea magno strepitu venisse leenam Ac puerum rapuisse ferunt catulisque necatis Mansuete similem infantem nutrisse sub antris. Ubera lactenti tribuit, dum firmior aetas Esset, mox capreas et tergora fracta fugacis Apportans cervi silvis nutrivit in altis. Ille odio vite demum discessit agrestis In vicina loca et propius se reddidit urbi. Attamen is nunquam silvestrem ponere ritum Corda nec immitis potuit mollire leonis. Unde Arabes illi nomen posuere Tibaldo, Quod puer in silvis nutritus lacte ferino, Ut quondam Eacides sub preceptore biformi Nil cocti gustans nomen sonitus Achillis. Hic Arabum et Libicum legiones quinque regebat. Preterea multi, quos longum subruit evum, Diversis venere locis regesque minores, Qui Bragadam potant, qui Nigrum et stagna Minerve, Et prope fatidici, pingues qui venit harenas, Amonis Garamas et adusto corpore Psillus, Quique colunt Capsam Herculeamque arasque Philenas, Sub rectore omnes populi hi venere Tibaldo. Est locus insignis Romano sanguine Cannae, Apuliae longe ante alios uberrimus agros Frumenti ac pecori prebet laetissimus herbas. Nec procul in pelagus liquidis fluit Aufidus undis Adriacum. Hunc iuxta posuerunt regia castra Massili Parthique duces atque aggere celso Cinxerunt dextram, -levam circumfluit amnis. Tentabat quoniam Mauros penuria frugum (Cum primum Calabras invasit barbarus oras, Nondum maturis campus flavebat aristis. Alma Ceres calidis citius canescit in arvis), Magnanimi unde locum talem solertia regis Delegit, ne tot potantibus unda deesset, Quippe ibi sunt rari fontes et flumina rara. His sedere locis Arabes, haec castra tuentes Francorum adventum spectabant aggere celso. Iam volitare procul flammae vexilla rubentis Prospiciunt. Magnis resonat clamoribus aer. Martia terribiles portendunt classica motus. Apparet clypeata acies. Ferit aethera fulgor Armorum. Adventat densis seges horrida telis. Plurima fulgenti vectatur lancea ferro. Cum clamore ruunt alacres in proelia. Longe Spumanti prevectus equo Milonius Hector Ingentem validis contorsit viribus ornum; Illa vel aeratae fregisset robora portae. Non tanto strepitu vastos bombarda molares Evomit, ut magnis scindens stridoribus auras Hasta duos stantes pro portis aggeris alti Traiecit, terre quam longa in viscera sedit. Discurritque alacri vallorum ante ostia saltu Terribili clamore ciens in bella Tibaldum: "Siquid Martis habes, mecum nunc consere dextram! Egredere! Et campis soli spectemur in istis! Fortunam en iterum nostram tentare pavescis! Non tibi nocturnae nota regione latebrae Effugium praebent, ut quondam victus in oris Euphratis patrias remeasti inglorius urbes! Non, si Pegaseis vecteris in aethera pennis, Eripiere mihi! Si nunc non copia pugnae Detur, cum totis veniet Pipinius alis. Exeat huc Almon, qui terram exterret et undas, Et tecum iunctus nobiscum praelia tentet." Non tulit hoc Almon, extra tentoria preceps Veloci fossas saltu transgressus in aequor Constitit atque ingens telum cum voce tetendit: "Experiere", inquit, "Stygiis nun tincta lacunis Lorica expellat fatalis cuspidis ictum! Sunt vires etiam nobis, nec dextera torpet!" Tunc stricto gladio post terga umbone remisso Fertur in Orlandum. Socios secedere iussit Aequore nec tardo conamine Francus Achilles Irruit, ut, circum cum vidit ovilia furem Nocturnumque lupum, rapidi fremit ira Molossi. Inde alacres ambo coniectis eminus hastis Distringunt enses et prelia dira lacessunt. Congeminant ictus, galee franguntur honores, Auratae cristae, radiantiaque arma teruntur. Scintillat cassis. Credas mutare frementem Encheladum latus accensasque evolvere flammas. Iamque fatiscebant sub vastis ictibus aera, Nec durare calibs poterat, multisque petitus Perfossusque locis thorax, non integer umbo, Cassis hians crebris rimis, loricaque fracta Almoni fuerat, multoque aspersa cruore Arma cruentarat. Non retro territus Almon Terga dabat, sed enim furiis stimulatus et ira Fulminat, atque animum propiora pericula mortis Accendunt, potiusque mori, quam terga superstes Vertere decrevit, tanta spectante corona. Ut gladii contusam aciem fatalibus armis Deque ictu nullum vidit manare cruorem, Attonitus paulum secessit barbarus Almon. Ferrea mox vastis iaculatus pila lacertis Arripuit nodis et duro cortice clavam Ingentem ac librans decussit vertice conum Cassidis! Et Gallum pene in fumantia colla Alipedis deiecit equi. Timuere coloni Syllani, et lachrymae Gallis fluxere cadentes. Contra Phoenices plausu fremituque secundo Exultant geminasque manus ad sydera tollunt. Surrexit sella Francorum Martius Hector. Enseque sublato vires duplicante furore Dividit in geminas Almonis tempora partes, Perque etiam collum, per costas pectoris ensis Ut fulmen scindens dorso consedit equino; Sicque bipartito cecidit rectore Podarces. Diriguit pater aspectu, conterritus omnis Sidonius miles tristi velut omine pugnae Instantis cladis certissima signa timebat. At non crudeli feritas mollita Tibaldo est. Increpat et socios et moestum Agolanta reprehendit: "Non lachrymis hoc tempus eget! Nunc coniugis esto Quisque suae memor et nati patriaeque suique! Nos, nisi victores erimus, discedere terris Non licet Ausoniis! Facilem victoria pandet Discessum; exitium victis miserabile restat. Credite, preclarum est fortes occumbere bello, Turpe capi, indignumque viro nullique ferendum Vivere sub iussu alterius dominique superbi Sevitiam hostilisque pati ludibria fastus. Quisque sui iuris manes demigret ad imos! Rumpe moras, Agolas! Muliebres comprime fletus! Nec cadere ante oculos natum patiaris inultum!" Dixit et alipedis ferratis calcibus armos Prefodiens in bella ruit Neriumque trucidat, Quem genuit celso sublimis Alexia muro. Mox Hialem Phecamque necat, quos candida Chio Conceptos furtim Fesulano in monte creavit Athlanti: lepores dum per iuga summa fugaces Insequitur, somno compressit forte gravatam. Insignes ambos iaculis levibusque sagictis; Tanta adeo formae morumque simillima imago, Errarint ipsi decepti ut saepe parentes. Una ambos oriens produxit et abstulit hora. Et iam precipites tota cum mole ruebant Assyrii rupto vallo fossisque repletis. Ipse ferox Agolas et formidandus ab ira Precipitavit equum densosque erupit in hostes. Non aliter celso saxum de vertice preceps Cum sonitu ruit in vallem frangitque teritque Arbusta et, quodcunque sibi sors obvia fecit. Dat Blennum laeto, qui se de stirpe superbi Iactarat Galli, celsae qui moenia Romae Coepit et obsidione gravi Capitolia cinxit. Varneriumque ducem, quam longa est, perforat hasta; Varnerius Latiis notus bellator in oris, Quem iuvenem misit multis cum millibus olim Pipinus contra Astulfum, vinctumque catenis Trans Alpem victor duxit meritoque triumpho Donatus Latias senior remearat in oras. Multaque preterea Francorum nomina laeto Sternit et obstantes nudo metit ense cohortes. Perrumpit cuneos Orlandum nomine clamans. (Ast is diversa tunc Martem in parte gerebat.) Absente ut pastore lupus per ovilia sevit, Nunc has, nunc illas iugulat manditque trahitque. Quis cladem illius pugnae, quis funera dicet? Turbidus in superum prostrata cadavera pontum Aufidus evolvit. Nymphae stupuere marinae, Sanguine foedari Neptumnus Doridos undas Ceruleumque rubro doluit mutasse colorem. Bovius et Claron divesque Britannicus Astur Per medios Syrios foelici Marte ruebant. Ac vi preruptis cuneis scissaque cohorte Ductoris fecere viam, ceu flumina circum Nigrum Estimque feri populant armenta leones. Parte ferox alia Medorum ductor Idaspes Cum rectore Saba, quo non immanior alter Nec magis infestus Christi cultoribus, agmen Francorum irrupit captoque ex aggere pellit. Exoritur caedes, et mutua vulnera miscent. Iungitur et Debas Arabum stipante caterva Syllanumque globum frustra est perrumpere nixus. Sarbatus Albumarque, duces, princepsque Tibaldus Instar ventorum rapidam fecere procellam. Ut stimulante fame tigris catulisque relictis Nequicquam canibus, nequicquam territa telis Pastorum horrendo vaccas invadit hiatu, Corbius haud aliter Gallorum dissipat alas Rector et innumeram perimit sine nomine plebem. Arnolfum et fortem terrae prostravit Othonem, Orlandi comitem, nec A vinum ferreus umbo Protexit, foderet quin pectora Corbius ensis. Quiscardoque caput cum casside iecit harenae Centimanus, tanto vibrabat pondere fulmen. Iam primi cessere loco turmaeque secundae Terga dabant, rapta presto ni Bovius hasta Marmaridum caeso rediisset victor ab hoste. Infrendensque animo stricto mucrone Tibaldum Aggreditur dictisque hostem perturbat amaris: "Hic odium Christi pones, quo perfuris!" inquit, "Hac Latium dextra dabitur, quod stulte petisti!" Plura locuturum non pertulit impiger heros, Exarsere feris praecordia nigra venenis. Ceu calcata tumet pressis sub calcibus aspis, Ignea sic torvis tumuerunt lumina flammis. Parque odium viresque pares aetasque genusque Ambobus fuerat. Concurrunt viribus aequis. Connixique hastis primo, mox ensibus enses Et clypeis pulsant clypeos. Tonat arduus aether. Iam fractus thorax, galee de vertice conus Pulsus erat, fessique ambo sudore madebant, Cum subito a tergo magno clamore ruebat Ingentem vibrans quercum Potanius heros, Qua solitus fuerat barros vastosque dracones Niseis mactare iugis. Hac Bovius hasta Indigne renes cecidit traiectus inermes. Nec iam Christicolae sensim ductore perempto Abscedunt, sed conversis fugit omnis habenis Precipiti miles cursu. Dux instat et urget Moedus, et ipse Sabas immani pondere clavae Dissipat obstantes cuneos, et terga Tibaldus Urget equo gladioque mina:x exterritat omnes. Forsitan exitium Gallis lux illa tulisset, Ni dux Syllanus Garamantum caede cruentus Candenti volitasset equo dextraque coruscum Vibrasset gladium, vocis vultusque rigore Firmasset timidos mediumque invectus in hostem est. Ceu preceps alto rapitur de vertice torrens Obicibus vulsis campos irrupit apertos, Florentinus eques Sicula de matre Giraldus Altimelem rectorem Arabum transfodit et una Zelotem stravit genitum de sanguine Cosdrae. Iamque aderat Claron, fraterni vulneris ultor, Terribilem edebat caedem. Qua maior Erynnis Sevit, eo alipedem ferrato calce fatigat, Indicolam quaerens regem sevumque Tibaldum. Ceu catulis raptis Massila per arva leena Raptorem inquirit torvoque infrendit hiatu, Sic fertur densos Claron moriturus in hostes Caesorum prius ingentes facturus acervos. At tria, quae leva gestabat, spicula torsit In te, dux Claron, Medorum rector Idaspes. Prima apicem tulit et galee asportavit honorem; Altera praestrinxit guctur vicina cruori Frassinus; umboni confixa est tertia cuspis. Ille ira simul et fraternis concitus umbris Contorsit viridem media in precordia taxum: Corruit exanimis vitamque efflavit in auras. Moxque Sabam aggreditur. Stat contra interritus hostis Fulmineo telo dictisque irritat iniquis: "Perfide, sic nostrum sperasti haurire cruorem! Descendat nunc ille tuus crucifixus ab alto Iupiter atque omnem divorum in prelia turbam Ducat, et unanimes pro te pugnare rogato, Eripiant ut te nobis mortemque repellant! Nunc te fraterno mactatum in sanguine volvam!" Nec plura, ingentis iaculatus frusta columnae, Ceu quondam vasto Cyclops Polyphoemus ab antro Dulichios saxis nautas percussit et orbus Lampade convulsos scopulos iactavit in undas. Non tamen emensus spatium est, nam crura fugacis Fregit equi. Surrexit humi Burgundius heros. Mox volat in cuneos Arabum scinditque voratque Sanguineo mucrone globos, ut chillo volantes Insequitur labens magno stridore columbas. Mille prius caesis, disrupto casside tandem Et narem et linguam regi truncavit Eoo, Impia ne posthac Christo convitia possit Dicere neve aliquem lingua discerpat edaci. Sed, dum terga Sabae sequitur fugientia Claron Infestoque urget per mille pericula telo, Laetifero ecce atrox fodit mucrone Tibaldus Ilia Claronis, quo vulnere vita recessit. At Deus et Fortuna sibi miserabile votum Hoc utcunque dedit: cecidit super ora iacentis Fratris et amplectens fratrem moribundus inhesit. Una dies ambos produxit et abstulit ambos, Conclusitque uno mors ingeniosa sepulchro. Egregii fratres, longo durabitis aevo, Ad seros venient si carmina nostra nepotes! Ingemuit miserans, obitus fratresque cadentes Ut vidit, Folcus furiis stimulatus et ira Prorupit densas Arabum Federicus in alas Omnia prosternens nimbosae grandinis instar. Hic Florentinus Fesulanae stirpis alumnus Turcarum rabie Rhodios exemerat olim Innumerosque egit crudeli ex hoste triumphos. Tunc dolor et virtus auxit calefacta furorem, Spumanti volitabat equo nudoque Tibaldum Quaerebat mucrone vocans: "Quo, perfide, flectis?" Dum sic alterno perturbat funere Mavors Sanguineus castra et permiscet tristia laetis, Ecce Palestinis veniens Burratus ab oris, Qui se Iordanis ter sacra immerserat unda, Italiam et celsae visurus moenia Romae, Ut sacrosancte fidei mysteria noscat, Suppetiasque ferens Italis, tum forte Tarentum Appulerat. Postquam belli fervere tumultu Apuliam et validas duxisse Agolanta phalanges Audierat Calabrosque premi Phoenicibus armis, Daunia rura petit turma comitatus equestri. Ipse pedes cursus volucrum transgressus equorum Primus bella subit neglectaque castra capessens A tergo invadit sociosque ex aggere tardos Increpat et fossas implet vallumque revellit, Ut tuto pateant aditus facilesque recessus. Mox in terga ruit campoque erumpit aperto, Connixus longo nodosae stipite quercus Agmina frangebat; ceu magna pressa ruina Aeree turris, tritis sic corpora membris Sub vasto ingentis lacerabat pondere clavae. Parte alia interea pugnanti nuntius affert Orlando cecidisse duces Tuscamque cohortem Concisam Gallosque equites iam terga dedisse, Fervere victorem foelici Marte Tibaldum. Obstupuit primum, iustis mox concitus iris Quadrupedem Orlandus medios detorsit in hostes. Ceu draco terribilis, vasto cum prosilit antro, Sibilat et rectis superat cervicibus ornos, Si taurum aut fulvum videat transire leonem, Horrendo torquet squamosa volumina motu Obvia prosternens decussis robora ramis, Haud aliter primas ductor Mavortius alas Aggreditur: cedunt retro formidine turmae Marmaridum. Instat atrox post tergum atque intonat ore Orlandus: "Latium, Garamas, ne desere partum! Hac dabitur vobis quaesita Oenotria dextra!" Hi fugiunt, hic terga premit laceratque paventes. Caesorum plenis spumabat sanguine ripis Aufidus, et tardos numerosa cadavera fluctus Obstruerant, sanieque atra corruperat undas. Corniger at fluvius strepitu foedoque cruore Commotus glaucum caput est ter nixus ab antro Prodere muscoso, ter sanguine Glaucus amictus Turpatus maculisque atris ter cornua tinxit. Visaque purpureos manare est urna liquores. Tunc omnes nymphas speluncis abditus imis Accersit, subitoque omnes fluxere natantes, Quis tunc collectis roranti in sede locutus: "Ausoniae nymphae, divum genus, amnibus unde est Fons Italis, qua strage olim, quo sanguine caesis Hannibal Italiae populis foedaverit aequor, Scitis et hoc mecum doluistis saepe querentes. Nunc eadem externis tempestas pendet ab oris, Insultatque iterum Garamas in gurgite nostro Relliquias Itali iactans haurire cruoris. Nunc opus est ruptis totos effundere fontes Obicibus, qua sevus Arabs Nomadesque feroces Exultant armis nobisque extrema minantur." Dixit et assurgens contrita protinus urna Sublatis claustris obiecta repagula movit Et molem ingentem rapidarum effundit aquarum. Nec iam ripa capax, dissultat spumeus amnis, Aggere disiecto defertur in arva sonoris Vorticibus, quo castra Macae Poenique bilingues Imposuere. Ruunt tentoria fusa per undas. Signa videre licet peditesque equitesque natantes. Francorum at ductor turbata per agmina pugnans (Ut sternit segetes saxosa grandine turbo -Diffugiunt campis homines, armenta gregesque -, Sic omnes Syrii vertebant terga pavore) Obvia cuncta neci dabat implacabilis ira; Ac preceps illuc, ubi regum purpura fulget, Devolat - et maior pugnantum pertonat horror -, Si te forte, Saba, vel te reperire, Tibalde, Posset et illata compenset morte gemellos. Iamque catervatim Stygiae super aggere ripae Umbrae adventabant, fuscae nec portitor undae Rimosa poterat cimba tot ferre sub uno Tempore et extremum miseris mortalibus esse Credidit exitium tanto sudore nec unquam Permaduit tristis, totiens dum transvehit umbras. Ipse Agolas medium Francorum invectus in agmen, Amissis catulis qualis lupa concita fertur Per nemora et saltus patuloque inquirit hiatu Predatoris iter, talem se in bella ferebat Orlandum clamore ciens. Ipsumque Gerardum, Claronis patruum, quam longa est, perforat hasta; Bernardumque, ducem Italiae Carlique nepotem, Stravit et innumeram Ausonidum sine nomine plebem. At Galli proceres audita caede suorum Agmine firmantur denso regemque cruentum Invadunt, acrem ceu Punica turba leonem Clamore horrisono coniectisque eminus hastis Infestat nec abire sinit; stat fervidus ille Arrectisque iubis frendens tonat ore tremendo. Iam castra a tergo gemini, Burratus et amnis, Turbabant hostes, frontem Milonius Hector Urgebat. Clamores undique et undique caedes Perfractasque rotas plaustrorum ocreasque iacentes Cernere erat, totis prostrata cadavera campis. Oblitus interea caesorum in sanguine ductor Gallorum volitabat equo scindensque catervas Laetiferum in solis stringebat regibus ensem. Imbellem et vilem pertesum caedere plebem, Optabat diadema dari heroasque potentes. Precipiti vidit deferri in devia cursu Trunca nare Sabam, novit radiantia gemmis Arma et purpureis pictum thoraca pyropis. Tunc vero exarsit furialibus incitus iris, Bovius et Claron tanquam sua vulnera monstrent, Et procul in silvas fugientem fertur in hostem Securum pugne. Venit cum clamor ad aures, "Quo, moriture, fugis? Non haec promissa dedisti Maumetto nomen iuratus perdere Christi. Impie, quid trepidas? Istac non itur ad urbem Romuleam! Converte, Saba! Sequar hostis ad Indos!" Ille nihil contra, viridem sed turbidus hastam Coniecit. Sed vim rapuit Dodonia quercus, Cuius in annoso prefixa est robore cuspis. Celticus ast Hector stridenti turbine cornum Torsit et ut ceram scutum penetravit aenum, Thorace effracto fixit precordia ferro. Ac moribundus humi quam primum corruit Indus. Barbarus ut cecidit, redit in certamina victor Orlandus. Fugiunt omnes, ceu tygride visa Grex pecudum. Sed non Dionysi ex stirpe Theones, Cui supra galeam niveae de vellere lanae Infula erat nigrisque Macis ventura canebat, Terga metu vertit, sed Phoebum in vota precatus: "Da, Tymbreae, meis hunc hostem sternere telis! Da, pater, ut nostra haec perlmatur belua dextra!" Haec surdis orata deis effudit et una Frassineos arcus dextram curvavit ad aurem Tinctaque Marmaridum direxit tela chelidris. Cui dux Orlandus risu haec respondit amaro: "Stulte pharetrigeri sperasti numina Phoebi! At nunc Tartareas ibis nova praeda sub umbras! Demonis, ah, sero Phoebi mendacia nosces!" Hec dicens gladio pectus terebravit acuto. Thespiadum inde genus, qui se de stirpe ferebant Herculea, aggreditur. Licet omnes pelle leonis Muniti - et sectis cervicibus horreat idra In galeis - veterumque gerant monumenta laborum, Abstulit et regi cruciandos misit Averni. Phoenicum Chriseus longe ditissimus auri, Dum fugit atque instar vulpis petit avia gyro Fallaci, in laqueos cecidit, nam ductor Oringae, Cui dedit aeternum Balearis lancea nomen, Laetiferum adverso condit sub pectore telum. Mox Arabum inquirens diversa per agmina regem Aurea flammiferae lustrabat signa Chimerae. Insigne illud erat regis, quin lampadis instar Phoebeae solido clypeum ex adamante gerebat. Dum sic in solis ducibus sua lumina versat Terribilem vibrans hastam, fortuna Tibaldum Ecce illi tribuit, Syriis Poenisque fugatis Qui metuens summae multo quoque sanguine fuso Quadrupede errabat fesso tutumque petebat Effugium in patriam. Qualis Laertius olim Naufragus Alcinoi peragrabat littora regis, Talis iam laceris ibat defessus in armis Rex Arabum cunctos incusans nomine divos, Quod totiens frustra sortem tentasset iniquam. Hunc errabundum speculatus Oringius heros Castraque linquentem, silvas latebrasque petentem Per brevia assequitur volucri compendia cursu. Ceu, cum dira fames Hircanis expulit antris Aut rapidam tygrim aut maculoso tegmine pardum, Si capream aspexit ramosaque cornua cervi, Pandit hians rictum, mox emicat otior Euro, Haud secus adversum erupit Guliemmus in hostem Frassineaque hasta nixus precordia rupit Protinus; et longo clausit mors lumina somno. Unus Aristomenes plures Messenius alas Sustinuit, quamvis densis premeretur ab armis, Ter centos equites laetali perculit ense Servavitque aditus vallorum solus, ut olim Reppulit horrentes Pompei Sceva cohortes. Pilosum tandem fodit cor lancea, supra Caesorum cumulos effuso sanguine lapsus. Magnanimum postquam sensit cecidisse Tibaldum Rebus et afflictis nullam superesse salutem, Parthorum princeps densos prorumpit in hostes, Qualis fulminibus latrantia dissipat ora, In laqueos cum venit aper, setasque rigentes Erigit et spumis venabula mandit hanelis. Ardebant torvis horrentia lumina flammis, Orlandum, quocunque ruit, clamore vocabat. Desperata salus et vite prodiga virtus Fecerat audacem. Clypeo post terga remisso, Ut prius hostili moriatur sanguine rorans, Pugnaces petit ense globos Italamque cohortem Aggreditur, mortem gladio molitur ab omni. At Tyrrhena cohors coniectis undique telis Invadit regem, gladiis densaque corona Circumstat, qualis pastorum nocte sub atra Turba lupum septis prehensum discerpit in altis. Tandem mille locis thorax confossus et umbo est, Ut flueret saliens per multa foramina sanguis, Innumero donec repetitum vulnere regem Prostrarent, torquemque alacres galeamque comantem Diripiunt. Longa prefixum in cuspide Parthi Cum clamore caput portant per ovantia castra: "Pone metum! Gaude Latium! Iacet impius hostis! Caesorum ingentes caelo cumulantur acervi! Tot congesta simul veniens mirabitur aetas Ossa fidem tante certam factura ruinae!"