CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus VERINO.libr-09.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-09.xml.
Iam iubare exorto surgens Titonia coniux Luciferos frenabat equos, apicesque rubebant Eoi rutila nascentis lampade Phoebi, Cum rex Epiri strato thalamoque relicto Solicitum repetebat opus populisque vocatis Iura dabat solio residens ac sorte trahebat Ex urna causas iudexque erat omnibus aequus; Tristia clamosae sedebat iurgia plebis. Nec non Argolici proceres omnisque senatus, Consilium ut magnis una de rebus haberent, Compositis horis ad regia tecta fluebant. Ipse etiam somni parcissimus advolat heros Martius Orlandus. Socios simul excitat, illos Increpat, hos laeta solatur voce dolentes. Absentis cunctos regis mora longa coquebat, Quid faceret, quonam terrarum incognitus isset. Ut fit, plura metus suadet mala, falsus aruspex. Non optata diu poterat presentia Carli Caelari, sumptisque fremit plebs excita telis Exposcitque suum reddi ad spectacula regem. Cum subito totam vulgatur fama per urbem Magnanimum heroem non longe a moenibus esse Francorum regem, cecidit dolor omnis et ira. Nec mora, certatim portis erumpit apertis Obvia turba duci, dicit redditque salutem. Necnon audito Iustinus nomine Carli Obvius accessit procerum comitante caterva. Utque procul sese princeps conspexit uterque, Ad terram defluxit equo, positisque galeris Mutua complexi libarunt oscula fronti. Enarratque morae causas, quantosque labores Pertulerit tutus per mille pericula Carlus, Quanta malis sit poena viris, quae gloria iustis, Utque brevi Epiri solvet de littore classem Ausoniamque petet (sic poscunt iussa parentis). Celticus haec rector paucis referebat, et una Ambo duces lentis ingressi passibus urbem Atria marmoreis subierunt fulcta columnis. Illic Chaonius princeps sub Apolline iussit Regali luxu convivia lauta parari. Ast ubi pulsa fames, dapibusque mensisque remotis Orlandum Uggeriumque vocat Pipinius heros. Otius arma monet cursumque abitumque parari Aptarique iubet malos et stringere remos, Omnia congerere in naves, mora ne qua retardet. Iam brume extremae pars ultima labitur, et sol Ingreditur Vellus Phrisseum Pisce relicto: Tunc omnem videas Epirum ardere tumultu Littoraque oppleri ratibus saevoque perunctas Deduci in pelagus magno clamore triremes. Vidit ut exortas gratissima sidera nautis Pleiadas et Zephiros sensit spirare secundos, Confestim ascendit rostratis navibus aequor Belgicus Ionium, rector dat carbasa ventis Euphranor clavumque Italas detorquet ad oras. Ipsi alacres celsis proceres in puppibus adstant, Nec nautas opus est rectoris voce moneri. A tergo impellunt currentem flamina classem. Desierant arces ponto ascendente videri, Undique caerulei caligo horrenda profundi Et magni facies solum spectatur Olympi. Iam Tarcessiacis Titan immerserat undis Fessus equos, terramque atra nox texerat umbra, Caetera cum placido se dant animalia somno Alternaque solent curas relevare quiete. At Rhodius mediis vigilans Euphranor in undis Inconniventi servabat lumine caelum. Ipse etiam princeps mediae iam noctis abacte Curriculo insomnis ventura pericula belli Versabat vigili percurrens omnia mente. Tandem ubi sera quies vigilantia lumina clausit, Nuntius ecce Iovis Raphael demissus ab astris Constitit in celso sublimis vertice mali. Emicuit nitido pontus fulgore piropum, Astrorum ut tremulo radio nitet aequoris unda. Fulsit ut aethereo praetoria lumine navis, Spiritus haec linguis sic est ardentibus orsus: "Effuge Garganum montem templumque Licinnae, Quod procul aspicies, cum cras Aurora rubebit. Cuncta Lybes Maurique tenent; neque littus amicum Italiae prius attigeris portumque subibis, Quam Siculum longis lustres erroribus aequor Tyrrhenasque petas Pisani littoris undas." Dixit et ambrosium per navim effudit odorem. Ingenti secte nubes sonuere fragore, Quo discussa quies Carlo est. Tum poplite flexo Aetherni supplex veneratur numina Christi. Iussa Dei exequitur. Doctumque Euphranora, classis Rectorem, appellat, Siculas ut circuat urbes Tyrrhenumque petat pelagus vitetque Tharentum Arvaque Siponti et Iunonis deserat arcem. Annuit Euphranor clavumque retorsit in undas Trinacrias, levamque omnes petiere triremes. Iam procul Ausoniae radiis rutilantibus arces Orta dies medio monstrabat in aequore Gallis. Primus ab excelsa clamavit puppe Rinaldus: "Italiam cerno, socii, quae meta laborum Ultima nostrorum est! Validis incumbite remis! Hostiles terras ferratis scindite rostris! Quando erit, ut noster Lombardo sanguine mucro Stillet et Ausoniis sevam extirpemus ab agris Barbariem priscis reddantur et arva colonis? Quid Tyrios hostes, quid barbara tela timemus? En quid opus longis lustrare erroribus aequor Tyrrhenum? Ut cauto detur mora longior hosti Undique quaerendi totas in praelia vires? Cur torques leva clavum? Pete saxa Licinne! Nonne vides Latium, Euphranor? Fugisse putabunt Imbelles Mauri, crescetque audacia nostro Contemptu! Ad littus iam iam converte triremem!" Quem placido lenit cautus sermone furentem Orlandus summique aperit mandata Tonantis. Quin etiam brevioris iter compendia cursus Per mare demonstrat: "Cum nonus surget ab Indis Lucifer, Etruscis tuti sistemus in oris." Talia magnanimum vix sedavere furorem. Haud secus accenso bilis deferbuit atra, Accepto catulus strepitu cum latrat et instat; Si domini audierit vocem, tunc concidit ira Omnis et applaudit cauda mitisque quiescit. Iamque propinquabant scopulis, quos providus heros Auribus obstrictis malo vitavit in alto, Cum, "Fugite, o socii, monstrum exitiale Caribdis", Clamavit Rhodius, "ne vos absorbeat imis Demersos aestu prerupta vorago cavernis! Horrisonos validis fluctus proscindite tonsis! En diros rictus septenaque rostra luporum Aspicite!" Exeruit latrantem belua ventrem, Nunc pelagus vasta absorbens condebat in alvo, Nunc strepitu ingenti per saxa sonantia ruptans Spumantes fluctus patulo revomebat hiatu. Dividit Hesperiam mons Apenninus ad usque Trinacrium longo porrectus vertice pontum Perpetua costa, Siculis quam rupibus olim Coniunctam inclusus ventorum turbo diremit. Bisque die alterne Neptumnius aestuat humor. Inde citi remis abeunt Scyllaque relicta A tergo ventis tumuerunt vela secundis. Iam iuga Miseni cernunt Lilybeaque saxa Et Drepani portum linquunt Hericisque ruinas. Hoc olim multis templum memorabile donis Terrarum reges exornavere Quirites, At nunc squalet apex, neglectaque culmina sentes Cinxerunt, solaeque errant in vertice caprae. Sic globus instabilis saxumque volubile rerum Stare diu foelix patitur nihil. Omnia tempus Mutat et alternas sors irrequieta quadrigas Flectit agens, quocunque lubet. Celeberrima quondam Ter centum Siculis perierunt oppida terris, Urticae et densi texerunt marmora vepres. Interea velox placido volat aequore classis Ac spirante Noto linquit post terga Panormum Nigraque fumiferis Vulcania saxa caminis Preterit. Apparet Latium turresque superbae, Moenia prospiciunt pulchraeque Neapolis arces. Parthenope hec quondam Syrenis nomine dicta est. Et iam Calcidice fumantia culmina vatis Antraque Apollineo cernunt bacchata furore. Iam tepidas Baias et amoeni littoris oras Aspectant propius, iam palmula radit harenas. Haec loca marmoreis quondam pulcherrima villis Romani fecere patres, magneque ruinae Inclyta testantur veterum monumenta Quiritum. Pendentemque vident Caietam rupe sub alta Et nunquam a gelidis nemora expoliata pruinis. Pontiaque angusto a terra iacet insula ponto, Et prope odoriferis surgit Pandaria silvis, Cernius a dextra ostendit iuga grata Lyeo. Iam prope Terranam iuxtaque argentea saxa Desertique legunt Tyrrhenas Herculis undas. Vix procul apparet quassis Populonia muris, Quam belli evertit rabies, et tabidus aer Pestifero indigenas autumno misit ad Orcum. Has Tusci Euphranor memorabat littoris oras. Viderat has olim iuvenis sub patre Nearcho, Cum bonus Hesperiam exarchus Galinicus haberet. Nunc senior primae memorabat clara iuvente Facta libens: quotiens Sardoo a littore Mauros Egerit in Libiem pulsos penitusque fugarit Utroque Ausoniae Nasamonas ab aequore victor. "En illos scopulos et saxa occulta sub undis Aspicite! Immanis Nomadum rex Zotus adegit Sacrilegam hac navim, mediaque voragine mersus Cassinae poenas solvit periurius aedis." Haec memori Rhodius referebat pectore ductor, Veridicisque inerat torrens facundia verbis. Remorum interea Zephiri cessante labore Implebant auris turgentia vela secundis, Plumbinique sinus celsaque Foresius arce Non longe apparet, ferrique haud indiga monstrat Ilva comas. Tandemque Pharon portumque Liburni Aspiciunt nullis munitum turribus (ut nunc Marmoreis Ligure expulso Alphaeique colono, Quas Florentini medio posuere profundo. Cedant pyramides, veterum miracula regum, Siqua vel in toto est moles notissima ponto!). Pisanum attigerat portum vix Gallica classis, Etruriae rapidis cum Fama citatior Euris Implevit trepidas dubiis rumoribus urbes Magnanimos venisse duces regemque potentem Innumerasque alas equitum peditumque cohortes Multiplicatque metum miscens mendacia veris. Mox levibus pennis Lombarda per agmina fertur Scandavie minitans genti tormenta, catenas, Utque ferox iris surrexit Etruria iustis In libertatem, necdum sociata cohisse Agmina Flaminiae. Foedus percusserit Umber, Picenum ac Romam belli fervere tumultu. At rex, ut primum Pisano in littore turmas Exposuit, Tuscas legatos misit ad urbes, Ut socias secum vires et foedera iungant. Suppetias miseris Italis valida arma tulisse, Barbarus ut Latii deletus corruat hostis. Nobilium magna procerum comitante caterva Mittitur orator sacram Turpinus ad urbem. Antistes tunc rem Romanam Adrianus habebat, Egregia de stirpe Remi. Frustraque petitum Presserat horrendis Desiderius impiger armis. Quin Longobardas Namum direxit ad oras, Scandavium ut moneat regem desistere bello, Hortetur pacem, iussis parere Quirini Pontificis mandet, generi ne sentiat arma. Dicite, Pegasides, sacrosque aperite recessus Verticis Aonii et nostro aspirate labori! Alma Iovis genetrix, supremi gloria caeli, Adsis, virgo, meis favor et spes unica ceptis, Ut lingua, ut pectus divino ardore calescat, Grandior ut solito, qualis Colophonius heros, Qualis et altiloqui sonuit tuba clara Maronis, Spiritus ore tonet: Tuscas quis rexerit urbes, Quis status Ausoniae fuerit, cum magnus alumnus Pipini tetigit victrici classe Liburnum. Nil altum sine te, virgo, mea carmina tentent. Sexcentum lapsi incertis auctoribus anni Obruta vix monstrant tenuis vestigia famae. Altius expediam priscaque ab origine pergam, Qui primi Oenotriam reges, quibus orbis ab oris Aurea post gemini petierunt secula Iani: Ante Phrigem Aeneam prisci venere Pelasgi Cortoneque altam posuere in montibus arcem, Tempore quo rubrum Moses sine navibus aequor Impia sacrilegi fugiens Busiridis arma Transivit siccis pedibus cedentibus undis. Mox urgente fame Lydorum clara propago Sub duce Tyrrheno Latias penetravit ad oras, Expulsisque Umbris utroque in littore metas Imperii posuit dedit et sua nomina ponto. Dardanius rerum donec Romanus habenas Italiae flexit, cesserunt omnia Romae Regna, nec Ausonidum potuit stirps stante Quirino Exerere ulla caput. Sed postquam caede nefanda Civilis vertit discordia funditus urbem, Impius extremo Scithiae Radagasus ab axe Cum fratre erumpens foedavit sanguine Romam. Heu, qualem infoelix habuit Florentia cladem! Immanisque Attilas, quo formidatior alter Non fuit, evertit prostratis opida muris; Vandaliusque furor ferro flammisque ruentem Hesperiam absumpsit. Mox longe immanior hostis Ausoniam invasit spadonis fraude vocatus, Occeani ex undis trans claustra sonantia Tauri Albinus primus regum prorupit in oras Italie bello insignis, quem perfida coniux Ulta patrem ferro thalamis iugulavit in altis. Ex hoc Ausoniae diri fluxere tyranni. Tunc vero extremus Lombardi sanguinis heres Sceptra ferox Latii Desiderius ense tenebat. Nuntia vix Italos complerat fama penates Gallorum adventu, cum iustis Tuscia telis Arreptis regem deiecit ab arce Gilulfum Collaque disruptis erexit libera vinclis. Princeps ante alios populos Florentia mater Ter centum instructos equites fulgentibus armis Presidium Gallis, peditum bis millia misit Ductoresque dedit ternos rerumque magistros Assuetos bello cunctis praefecit Etruscis. Magnanimus Medices primum regit agmen equestre, Unde genus sumpsit Medicum pulcherrima proles. Quanto alios Libyes montes supereminet Athlas, Tanto Italos superat cives opulenta propago. Nec minus insignis pietate Caponius alter, A quo magnanimum soboles generosa Caponum Profluxit mixtumque genus Victoria pubes. Tertius at ductor Mavortius Adimar ibat, Alter Marcellus bello, genus unde nepotes Deducunt nomen. Carlo socia arma ferebant. Oppidaque Arreti, Tyrrheni uberrima campi, Sub duce Tarlato ternas misere cohortes; Quingentos equites misit Cortona vetusta; Braccius erupit Perusina victor ab arce, Et nulli inferior Perusinus laude Biordus Invictam duxit duplicato milite turmam. Tum quoque Sena recens Clusinis aucta ruinis Misit ter centum instructos de more phalangis. His ductor Silvanus erat. Pariterque tot armis Florentes equites Tuscae misere Rosellae, -At nunc nulla manent tante vestigia sedis. Ipsa licet vulsis ruerit Populonia muris, Deduxit tamen inde unam Cerbonius alam Egregiam bello, ancipites tum quisque secures Aeneaque ut quondam gladiatrix turba ferebat Retia, quis fraude implicitos comprehenderet hostes. Duxit et invictum Volaterris Persius agmen Florentemque equitum turmam, quibus aereus arcus Et gravidae telis pendent post tela pharetrae. Lucensique ferox venit Castruccius urbe, Contemptor pacis, solaque cupidine Martis Mille viros secum traxit, qui flumina potant Auxeris (antiquum nomen nunc perdidit amnis). Quique habitant iuxta Macram Lunaeque ruentis Relliquias, metam Ligurum, Sarzanaque saxa, Bis centum misere equites ductore Theranno. Parrhasiae urbs olim Tuscis pulcherrima terris, Quae mare perdomitum secuit victrice carina Et nunc Syllanis paret subiecta colonis, In Longobardos equitum septem agmina misit. Lanfrancus dux acer erat, Galandus et Agnus, Signum erat his fulvus picto Iovis armiger auro. Et Cancellus eques Pistori moenia liquit, Cum quo ductor erat pariter Panceticus Hector, Egregii iuvenes, sed quos discordibus armis Thesiphone evertit, patrie communis Erynnis. Auxilium unanimes Carlo Gallisque tulerunt Mille viros belli gnaros duroque labori Assuetos nullamque feri novere quietem. Quique colunt pulchri Prati pinguissima rura (Olim vicus erat, nunc celsis oppida muris), Collensesque fide egregii belloque feroces Horrenda in sevos rapuerunt arma tyrannos. Tantus amor belli, tanta est insania Martis, Ut vomer paleque omnes durique ligones Conflati sevos permutarentur in enses. Iam quoque terribilis belli penetraverat urbes Flaminiae rumor. Primosque Bononia motus Foecit et, ut proprio gens est assueta furori, Utque agitat demens sevos discordia cives, Impia certatim obscuris penetralibus arma Corripuere diu querentes rumpere pacem, Barbarus oppressis quam dudum tradidit hostis. Inter quos fuerat princeps Malvettius, unde Et genus et nomen clari duxere nepotes. Nec non Serra potens, prestantis sanguinis auctor, Et peditum et turme fuerat prefectus equestris, Cum quo dives erat fulgenti Peppulus auro. Misit et insignem bello Mirandula Picum, A quo Picorum defluxit clara propago. Et, tunc Italiae caput et tutela, Ravenna Relliquias Getici deiecerat arce furoris Lombardosque truces dominos, vix nomine Carli Audito. Quamvis supero sit condita ponto, Tyrrhenum tamen ad pelagus fortissima misit Corpora subsidium Gallis. Thoracis aenae De tot militibus nullus sine tegmine venit. Ast Imolae quamvis angustus terminus urbem Exiguam claudat, populus tamen acer ad omnes Doctrinae bellique artes lectissima pubis Corpora magnanimae, quin ipsa Faventia misit Blanchello electas tres sub rectore cohortes. Vicinumque Forum Livii sub principe Pino, Amphitrioniade nato de gente vetusta, Armavit cives nodosae robore clavae, Aeterna ut generis ferrent monumenta paterni. Impiger Ariminum linquens Malatesta phalangem Per medium Ausoniae Pisana ad littora duxit. Haec ubi Romana antistes Adrianus in aula Accepit, quanquam Desiderius omnia flammis Vastarit, villas, agros castellaque vertens Compulsumque diu Tarpea obsederit arce, Mille equites, qui pila ferant aquilasque volantes Signaque Romani quondam veneranda senatus, Confestim ire iubet Carlique adiungere castris Praefecitque duces ternos de gente vetusta: Orsinum clarum bello fortemque Columnam, Nec minus insignem Martis virtute Sabellum, Qui fuit invicti generis clarissimus auctor. Hos magno accepit Carlus veneratus honore. Nec non Parthenopes iuvenum fortissima pubes Ad Carlum veniens agmen coniunxit equestre: Coxia ductor erat preclarae stirpis origo, Cum quo Pontanus Martis tractabat habenas, -Pontanus, prisca Eneadum de stirpe creatus, Egregium bello genus et memorabile Musis-. Quin et Calcidicis venerunt agmina Cumis. Nec vos, ter deni iuvenes, nec vestra silebo Facta, viri: dulces natos carosque parentes Linquitis et patrie campestria moenia Nolae, Iurati nunquam ad notos remeare parentes, Ni meritas poenas laceratus solverit hostis. Sacrilegas quondam Nolano barbarus aras Sanguine foedavit nutritaque corpora flammis Proiiciebat ovans manesque Acheronte vocatos Eliciens vetitas exercuit impius artes, Unde haec lecta manus iustam surrexit in iram. Ipse Geraldinus, generis clarissimus auctor, Electos equites Amerinis duxit ab oris. Multaque preterea venerunt agmina Carlo Subsidio, ut sevos delerent Marte tyrannos. Has ubi collegit Tyrrheno in littore turmas Carlus et ardores animorum vidit et omnes Vincere vel pulchram potius per vulnera mortem Oppetere atque omnes belli perferre labores, Quam iuga barbarici victos tolerare furoris, Ascendit tumulum, socios unde arduus omnes Spectet, et has placido prompsit de pectore voces: "Magnanimi proceres, quorum victricibus armis Maumetti labem et sevos delevimus hostes, Hostia Niliaci multo qui sanguine ponti Turpastis Memphimque solo vertistis ab imo Altaque cepistis Pellei moenia regis Assyriaeque caput quondam, Babylona superbum, Cinxistis caesis Moedis Indoque fugato Impiaque a sacris pepulistis sedibus arma, Ultimus hic finis bellandi, haec meta laborum est! Commune imperium, communis gloria mecum, Omnis honos communis erit! Germania caeso Sassone victa iugum cepit. Iam paret Eous, Dacus et Albanus nobis atque ultima Thile. Hoc tantum extirpate nefas! Hoc vincite bellum! Aeternam vobis pariet victoria laudem. Vos, Itali, obtestor, qui me meaque arma secuti Premia devictis Lombardis magna feretis, Civis quisque suam caesis colet hostibus urbem. Quae ferrum eruerit, rapidus quae torserit ignis, Oppida restituam recidivaque menia ponam. Omnis ab Ausonia pelletur barbara pubes, Nec dux externus vestris dominabitur oris! Libertas propriis popularis legibus urbes Oenotriae reget, et mixtus cum plebe senatus Iura dabit, meritis digni tribuentur honores. Iam requiem tanto fessi sperate labori!" Talibus hortantem regem Mavortia turba Audit, et applausu fremuerunt castra secundo.