CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus VERINO.libr-08.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-08.xml.
Sydereas postquam ad sedes Astrea recessit Celsaque sublimis stetit alto in cardine mundi, Statius et volucri vento similisque sagicte Redditus est Herebo, ut labes purgetur ab igne, Restitit incertus salebroso in vertice ductor Francorum, quo vertat iter. Tamen undique lustrat, Siqua per occultos rarescat semita calles, Trita nec humanis cernit vestigia plantis. Mons erat aethereus, tum silva incidua multis Horrebat saeclis, vastosque ad sydera ramos Inque vicem nexos cum quercu erexerat ornus. Prospectum caeli densa precluserat umbra. Haud secus hiberni condunt ubi sydera nimbi, Quem fax deseruit, picea stat nocte viator Anxius expectatque diem lucemque morantem. Haec tandem sedit potior sententia Carlo: Dextrorsum superare iugum durumque laborem Vincere. Nec forti fiducia pectore cessit, Spemque hausit certam promisso munere divae. Ergo iter accelerat. Veluti per plana feratur Aequora, terribiles cautes caeloque minantes Exuperat moles et recto tramite fertur. Flammea iam vallis sub cornibus obvia lunae Intercepit iter ceptum. Paulumque moratus Rex faciem vitrei aspersit medicamine fontis. Inde per ardentes illesus devolat ignes. Iamque ascendendo rapidos aequaverat orbes Pernicis lunae. Surdas percusserat aures Ferrati stridor currus bigaeque sonantis. Aerea commorant caeli convexa globosi. Non maiore ruit strepitu de rupibus altis Integer Ethiopum Nilus, quibus accola bombis Obstupet; haud aliter Francorum maximus heros Horruit immenso volucrum stridore rotarum. Mox summo pendens respexit ab aethere terram Nec cernit quicquam tenebrosum preter inane. Obluerat terram pontus stagnantibus undis, Nereaque ingenti velamine texerat aer, Ardebatque super flammis lucentibus aether. Et quamvis oculos vallem defigat in imam, Non tamen ille potest lapidosi verticis arces Cernere: caligant immensi lumina mundi. Perstat in incepto tamen exuperatque laborem. Haud ignarus erat, quanto discrimine celum Ascendat, posuit quae verae obstacula laudi Iupiter. Ergo viam accelerat lunaque relicta Mercurii rapidis transcendit passibus ignem. Protinus ingreditur clarum Cythereidos astrum, Luciferis illic renitet Venus aurea bigis Et tremulo fulgore comae caelum omne serenat. At quanquam stupidis Carlus loca singula lustrat Luminibus, precepta Dei tamen ille facessit. Verum, ubi Phoebeum vicinior attigit astrum, Mortalis tanta defecit lampade visus, Nanque illustre caput solis flammaeque comarum Irradiant terram et vasto dant lumina mundo. In faciem pronus cecidit nec ferre calentes Flammarum radios potuit lucemque coruscam. Ceu Petrus et gemini fratres in vertice montis Perculsi insolito Christi cecidere nitore, Sic Carlus prostratus erat. Tunc gemmifer ales Percussit tenuem crepitantibus aethera pennis; Iussa Dei magni summis referebat ab astris. Deiectum attollens regem dextraque prehensum Increpuit: "Quidnam dubitas? Quis territat hostis? Maxime Francorum ductor, virtute paratur Gloria! Pone metum! Patuit tibi regia Ditis, Quam licet atra palus ferventibus ambiat undis Et sint de duro crassissima moenia ferro, Omnia monstra tamen superasti victor Averni. Elysios campos et purgamenta piorum Lustrasti. Nunc difficilis via restat ad astra. Me sequere, ut videas summi miracula caeli." Dixit et obscura detersit lumina nocte Regis et aspersit caelesti nectare corpus, Ne iubar aestiferi currus flammaeque propinquae Exurant faciem, ne monstra errantia caelo Terrificent, ne forte ruat formidine preceps. Ecce rubens Eritheus et flammeus Aethon adustis Crinibus erumpunt reserato carcere aeni Obicis et sevis tundunt hinnitibus auras Flammiferosque atris efflant de naribus ignes. Quod nisi frenaret pregrandibus ora catenis Aurea Titoni coniunx virgisque minisque Cogeret indociles luctantia subdere colla, Quippe supinatas rupto temone quadrigas Per caelum raperent nostroque propinquius orbi Insolitum per iter vomerent incendia terrae. Hunc super Odrisius rubicundo sydere Mavors Errat et insanis mortalia pectora bellis Concutit, Ideo placidus quem Iupiter astro Temperat et curvi mollit quoque syderis iram. Iam septem errantes caeli transcenderat orbes Magnanimus Carlus steteratque in vertice mundi. Inde nec astriferi suprema ad culmina caeli Restat iter longum, niveo sed tramite preceps Est via. Vix ipsis est clivus pervius umbris, Per quem iussa ferens caelestis permeat ales. At propius nitido postquam miracula caelo Sparsa videt variisque errare animantia formis, Quot pontus, quot terra tulit, conterritus heros Constitit aspectans. Tum crebra lampade totum Collucere polum fumantemque aethera cernit Ardentesque faces: vasto vomere ore Draconem, Horrida cum flammis minitantem bella Leonem Centaurumque videt flagranti tela pharetra Ignea promentem. Nec non cristallinus alti Ingenti sonitu Fornix reboabat Olympi, Salmonis veluti stridebat ferreus axis, Cum celso demens torqueret fulmina ponte. Tunc dux aethereus regem sudore madentem Defessumque via et stupidum novitate ferarum Corripit et caeli sublimem portat in arcem. Tunc voce et digitis astrorum nomina signat: "Que radiat septem flammis prope cardinis axem Heret et aeternum caelo prefixa sereno Stella nec occiduas subit irrequieta lacunas, Hac duce tendit iter temerarius hospes in undis. Fulget et Artophilax parvam conversus in Arton, Quam sequitur navis tumido Sidonia ponto. Inter utrunque polum procero corpore Serpens Porrectus totum complet formidine caelum. Cerne, novem ut fulget donum mirabile gemmis! Gnosidos hanc Grai vates dixere Coronam, Quam multo Aethneus fecit sudore Pyragmon. Ter denis pandit fulgentia tergora flammis Scorpius, et geminas inter Chelyppius aedes Panditur et tumidis exterritat aethera chelis. Ille tamen clarus ter sena lampade fulget." Nec procul Erigone Spicas canentis aristae Cerneret aetherei residens in culmine caeli, Insignemque novem facibus cum Castore fratrem Monstrat et alternas sedes mutare vicissim. Quam foelix, quam grata Deo concordia fratrum est! Germani pietate poli dignatus honore est. Hostiaque obsceni caelo est affixa Priapi Octipedis iuxta flagrantia sydera Cancri. Vidit et Herculei radiantia terga Leonis. Cauda micat septem Beronicis crinibus astris. Tu licet aequoreis esses proiectus in undis Insidiis Pelopis, tamen inter sydera fulges, Nunc pedibus Taurum, nunc Arton vertice tangis. Nec procul Andromade pater est mediusque videtur Lampade bis nona, coniuxque elata supino Corpore bis septem faculis micat. Aurea lucent Igniferis gemmis Phrissei vellera monstri. Parte alia Perseus desecto Gorgona collo Devehit et multis fulgent sua tempora flammis. Pleiades astrifero radiant Athlantide cretae Et, cum sint septem, sex ornant aethera gemmis. Ipsa novem fulget Cillenia Barbitos astris. Qui superum mensis effundit Aquarius imbres, Ter senis rutilans flammis illustrat Olympum. Occeanique nepos telis metuendus acutis Insequitur volucri per caelum animantia cursu, Sed tamen irate vitat fera monstra Dianae. At nive candidior pluma canente sonoris Sydereos Cygnus demulcet cantibus amnes, Qualis Pactoli iuxta flaventis arenas Deplorat querulis instantia funera rhythmis. Quique suis humeris portavit Ariona, Delphin Pro squamis rutilas stellas in pectore gestat Iunctaque Sidonii sequitur vestigia Tauri. Iccariusque Canis torrens conversus in astrum Et Leporem et turpem cursu pretervolat Ursam. Quaeque prius rudibus sulcavit Nerea velis Navis inexperti contemnens murmura ponti, Candida sydereos inter nunc emicat ignes. Nec procul Heridanus nitidis interfluit undis, Italiae Heridanus longe notissimus amnis Nunc Iovis imperio volucri secat aethera cursu. Sirius et Piscis bis seno fulgure clarus Combibit aetheream, quam fundit Aquarius, urnam. Parte alia magno quatiens virgulta fragore Phillirides quadrupes volitat, sonat ungula celo Ferrea percusso, scintillat fulgidus aether. Et niger australes Corvus volitabat ad oras Et vacuum Clario tandem Cratera ferebat Nec cessit rostro caudam terebrare Colubri, Claraque pro nigris sunt illi sidera pennis. Multaque praeterea rutilantia monstra videbat Sparsa per astriferum caelum. Quae maximus heros Dum stupet admirans oculosque ad singula flectit, "Quid, si magnanimi aspiceres loca celsa Tonantis Oraque Phoebeos radios hebetantia divum!" Increpuit Seraphin, "Cessas, dux inclye, cessas. Nunc preceps clivus, nunc est cristallinus orbis Calcandus. Cunctos opus est superare labores!" Dixit et alifero vexit super aethera dorso Sopitum mira caeli dulcedine regem. Usque adeo volucrum suavis vertigo rotarum Et celerum concors resonat compago polorum, Ut raucas Musas Phoebeaque carmina damnes. Iam nitidi immensum spatium Iovis ales Olympi Calcabat pedibus, tunc regem in mollibus herbis Leniter exposuit multoque sopore gravatum Defessumque via paulum requiescere sivit. Excubat et iuxta Seraphin Carlumque tuetur Pervigil, et nunquam capiunt sua lumina somnum. Ipse licet quondam centena lampade iactet Inachiam servasse bovem Iunonius Argus, Sunt tamen huic plures: Phoebei luminis instar Tergeminos oculos caeli fert nuntius alis. Quotque gerit pennas, totidem sibi lumina surgunt. Interea horrendo strepitu domus alta Tonantis Panditur empyreum solium regale coruscans. Ignea mox portis moles erupit apertis, Flagrantesque rote caelo rutilare sereno Sunt vise. Volucri cecidit pernicior Euro Temo ardens, sonuit concussus pondere magno Cristalli fornix, tremuitque exterritus heros, Excussusque metu sopor est. Flammasque repellit Nequicquamque suis abigit de frontibus ignes Innocuos. Forsan cecidisset ab aethere preceps, Ni dux sidereus firmasset pectore robur Apprehensaque manu sublimen in curribus altis Constituit. Vectique ambo per inane feruntur Aetheris ardentis spatium, nihil ocius illis, Ceu quondam Heliam Carmeli e vertice raptum Substulit in celum demissus caelitus ignis. Qualis sanguineis Mavors circumdatus armis Alatis horrendus equis Meotidos undas Pervolat et Scythicas populatur caedibus urbes, T alis flammifero curru Pipinius heros Labitur Empyrei ad sedes soliumque Tonantis. Luciferos apices vix attigit igneus axis, Spumea cum Seraphin compescuit ora volucrum, Constitit aurato flagrans emblemate currus. Est ingens campus supremi in culmine caeli, Et micat aequalis nativis area gemmis, Immensique capax spatii, nec machina mundi Totius pars dena foret, nusquamque movetur, Sed stans expassis mundum complectitur ulnis. In medio locus est tumulo paulo altior aequo, Planitiem dices clivo fallente cacumen, Sic mollis spatiis extremis area surgit. Illic aeterni sublimis regia Christi Cernitur, et quanto tellure est altior aether Sidereus, tanto tollunt super astra cacumen Aurea tecta Dei. Casulam Babylona putares, Tot tantasque capit sedes numerosque beatum. Gemmeaque innumeris solido ex adamante columnis Eminet ante fores spatiosis porticus alis, Vestibulum, quo saepe solent, cum mane salutant Caelicolae divum regem circumque morantur Occlusam portam, alterno sermone vagari. Aurea testudo miris celata figuris Extabat. Phidias cedat, Polycletus et ipsa Artifici natura! Loqui et spirare putabis Marmora, tum vultu varias ostendere curas. Nec mirum, astriferi divinus sculptor Olympi, Archetypum ex nihilo verbo qui pinxerit orbem, Caelestes maiore domos si fecerit arte. Quippe triumphalis gemmis distinctus et auro Arcus erat, quo sex fuerant monumenta dierum Auratis incisa notis spirantia signa. Et prima a leva, qua magnae limina porte Ex adamante basis contingit gemmea, divum Effinxit simulachra Deus Seraphinque Thronosque Angelicamque manum pennis telisque coruscam, Utque novem summum circumstent agmina regem. Luciferum ante omnes miro fulgore creavit; Liminis at fastum, virus commune, superbi Post regem solio puduit residere secundo, Impiaque adversus molitus bella Tonantem Compulit astuta sceleratam fraude cohortem In tantum iurare nefas sociamque tyranni Affore et aethereis regem detrudere regnis. At Deus omnipotens iusta commotus ab ira Disrupit fregitque acies caeloque rebelles Fulminibus similes manes detrusit ad imos. Qualis erat facies celsa de sede cadentum, Manserunt, prisci vestigia nulla decoris. In medio summi radiabant fornicis arcu Astra, serenato perlucent qualia caelo; Quippe idem genitor, qui fecit caetera, pinxit. A leva curvae effinxit testudinis Adam E limo sociamque tori primordia nostri Seminis e duro dilecti coniugis osse Composuit vivamque animam inspiravit in illos. Ambo immortales, ambo sine crimine creti, Insignes animis, prestanti corpore primae Flore iuventutis, Paradisi in gramine leti Ducebant magnos aeterna in pace triumphos. Ecce atrox hostis, superis deiectus ab oris, Invidia tumuit. Faciem vultumque puellae Induit et nigre squamosa volumina caudae Pone trahens sensim viridi occultavit in herba. Arridens se ultro blandis cum vocibus offert: "Foelices nimium, quibus est data copia caeli Ambrosiisque frui iuxtaque recumbere divos Concessum! Cur non legitis tam dulcia poma? Ne vos aeternae mortis pavor urgeat. Immo Aequa Deo vobis dabitur sapientia rerum Nectare gustato, et divum tribuentur honores." Dixit et audacter decerpsit ab arbore ficum, Quem dubie primum porrexit perfidus Aeve. Tradidit illa viro. Post crimen iussit utrunque Rex superum irriguis Paradisi excedere plantis, Ut duris alter terram exerceret aratris, Quereret assiduo sibi vix alimenta labore, Altera solicitis operiret corpora pensis. Non frigus, non morbus erat, non imber et aestus, In genus humanum Lachesis nil iuris habebat, Sponte dabat tellus fruges et flumina nectar, Aeternoque aurae spirabant vere tepentes. Heu, quantum generi primi nocuere parentes Humano, serique luunt errata nepotes! Per vos pallentes morbi tristisque senectus Pandorae de vase ruunt, et falce minaci Omnia Mors truncat, nato nec parcitur ulli. Talia mirantem Iovis arguit impiger ales: "Quid frustra cessas, Francorum maxime rector? Magnanimo nihil insolitum est. Spectacula non haec Visurus tantos terra caeloque labores Venisti patiens: scrutanda sacraria divum. Rumpe moras primasque fores et claustra secunda Ingredere, et celeri perlustres omnia visu, Dum curris, nec te cristallina tecta morentur Pictaque tot variis pretiosa emblemata gemmis!" Dixit et antetulit gressum; rex pone secutus Custodem accelerat, suavis licet undique cantus Auditur, qualem Pennei ad fluminis undam Aut circum irriguum fundunt Elicona Camenae. Pervigil ante fores variis stat miles in armis Et nutu causas venientum exposcit et intro Ire sinit. Procul immeritos excludit agitque Infestisque premit fugientia terga sagictis. Non ita Parthorum regem, quem vulgus adorat Ut numen, firmo servant custode cohortes, Si divina licet nostris componere rebus. Haud secus Egypti fallaci errabilis arte Stat moles cecosque dolos thalamosque latentes Occultasque vias habet ambiguosque regressus, Ut sit perplexis fallax ambagibus error, Nec nisi protenso licet inde evadere lino. Tandem mille viis Iovis ad conclavia ventum est. Stabat candenti gladio pro limine torvus Ianitor increpuitque minax, ut vidit euntem. At Raphael pacem extenso denuntiat auro Et iubet admitti Carlum. Nec plura moratus, Cum summi mandata patris cognovit, apertis - Protinus accepit valvis et fronte benigna Ante Iovis solium submisso poplite Carlum Dimisit. Sed enim radiorum tanta reluxit Flamma ex ore Dei, squamis ut lumina cecis Obsita nil videant, ceciditque in limine pronus! Corruit ut Paulus sine luce ad sidera tractus, Talis erat Carlus, talisque iacentis imago Ante Iovis limen. Sed presto gemmifer ales Prostratum attollit dextra firmatque timentem: "Ne dubites," inquit, "Christi mysteria pandam. Orba geras quamvis caelesti lumina velo, Acrius advertes et fixa mente notabis. Tam varias formas et mystica signa phalangis Divinae impediunt oculi diversa tuentes. Posset ut occultas naturae inquirere causas, Admoto lucem sibimet Democritus igne Abstulit: haud homini fas est arcana videre Caelestis patris et facies spectare micantis. Corrumpit tenues divina potentia sensus. Esto animo forti: reddentur lumina, cum te Ter sacro abluerit caeli Charismate vates." Dixit et apprehensum pernicibus evehit alis: Pegaseo haud aliter dorso super aethera vectus Perseus expostam eripuit Cepheida monstris, Sic fert sublimen Carlum per regia tecta. Sidereique docet Seraphin praetoria Christi Esse novem, temo distinctas ordine turmas. "Occeani citius cunctas numerabis arenas Undisonique maris fluctus, quam mente revolvas Innumeram caeli gentem cunctosque maniplos. Stellato residet solio rex celsus et alto Innixus sceptro caelum terramque gubernat. Grande supercilium quatit et gravitate verenda Aeterni seriem connexam digerit aevi. Inferiore trono virgo materque Tonantis Caelicolis dat iura piis supplexque minantem Pro miseris Christum semper mortalibus orat. Ni faciat, poenis annexa sequacibus essent Crimina, periuri luerent contagia culpae. A dextra levaque volant utrinque phalanges Alatae, primi Seraphis Cherubisque Tronique. Extremosque pedes velant et nube corusca Ardentes celant facies, alaeque moventur Tergeminae, resonat gemmis crepitantibus aer, Concussoque auro reboant cristallina tecta. Semper agunt grates et Christo carmina dicunt. Observant nutum intenti plauduntque volantes. Non ita, si minimis regem equiperare deorum Fas et iura sinunt, circa praetoria densum Agmen apum servat dilecti principis iram, Atque alacres summi regis mandata facessunt. Alter et alterius porrectas clamat in aures; Inque vicem nullo tradunt livore docentes Aeterni secreta Dei panduntque vicissim, Tertius ut quartum doceat, primusque secundum. Sic a supremo fas est descendere ad imum. His data prima fuit summe custodia sedis Et spectare Deum nulloque interprete fungi, Intima qui noscunt coram precordia Christi. Inde Potestates et caeli mascula Virtus Atque triumphales acies loca proxima celsis Delegere choris. Et ab his oracula noscunt Angelicae turme, caeli quis tertius ordo Contigit. Ante istos, legio clipeata, dolones Ardentes ocreasque gerunt ex aere nitentes. Ipse sacrosanctus flagrantem archangelus hastam Vibrat et angelicae pandit mandata phalangi. Siqua autem ducibus summis referenda videntur, Non iam delegat princeps mandata minori, Sed Gabriel summusque alius de principe turma Carpit iter celeri nectens talaria plante. Angelus humanae defert oracula plebi Aethereasque replet caelesti numine mentes, Quas novit servire Deo, quae caelibe vita In terris degunt et ab omni crimine mundae. Ve miserae gentes, ni custos angelus esset Unicuique datus, cum sit contrarius hostis! Siderei volucres contorti fulminis instar Discurrunt agiles et tranant nubila pennis, Confestimque alti revolant ad sidera caeli. Pars ex electro virgas lituosque recurvos In radii morem gestant, quis aethera findunt; Pars validas vibrat solido ex adamante secures Et volucri in sese motu gyroque corusco Vertitur, ut rapidus turbo spirantibus Euris Tollitur et palee ad ventum panduntur inanes. Ceu currus pernix celeris vertigo rotatur, Sic volat aeterni Iovis ales. Parsque lacenas Pontificum oblongas gerit, ille ardentia thura, -Celsaque odoriferis redolent altaria donis, Qualia Panchaeis nudato cortice silvis Cinnama et inciso spirant opobalsama ligno.- Est, qui porrectis claram fert lampada dextris: Viderit hanc quisquis, Phoebeos dixerit ignes. Quadrata ast alii proceres carchesia portant Caelesti ambrosia et spumanti nectare plena. Aureaque innocuis fulgent laquearia flammis. Non tot, quot spectant homines, flammantibus astris Ardet apex caeli, radiat quot regia gemmis. Alterneque chori psallunt, et voce canora Hinc Tronus, hinc Seraphin Christique exercitus omnis Ante Iovis magni fundunt subsellia laudes. Reginamque Deum, numen celeste, canentes Extollunt, utero meruit quae sola Tonantem Deferre et puro lactavit sanguine Christum, Unde salus nobis et honos et gloria venit: Sidereum laudent caelestia numina regem, Laudent astra Deum, laudet sol aureus et, quae Noctivago gelidas humectat lumine terras, Luciferique iubar, tellus et pontus et aether Dent laudes uno ore Deo, qui cuncta creavit Ex nihilo, et digni Christo referantur honores, Oraque cum factis celeri sint consona menti. Talia caelestes aedebant carmina divi. Quid varias formas referam variosque colores Caelicolum? Non tot diversas terra figuras Alituum pecorumque tulit, nec Doridos undis Tot diversa natant variis animantia formis. Sunt, quibus est species viridis squamosa draconis. Hic aquilae pennis et rostro insignis adunco Clangit et aethereae supra volat atria sedis. Sunt, quibus horrendi forma est truculenta leonis. Tigridis huic horror maculaeque in terga rubentes Huic facies est torva bovis, sed mystica, nescis Quidnam, portendant divinae monstra figurae. At Tronus et Seraphis rutilanti fulgurat igne; Virgineos vultus habet angelus oraque fulgent Candidiora nive et roseo permixta rubore, Qualis concha micat, fulvo quae includitur auro." Perque choros omnes sedesque ardentis Olympi Egregium pietate ducem portabat et illi Ordine narrabat, quae fixa in mente gerebat. Explicat aeterni genus admirabile verbi: "Sit diversa Deo licet et persona triformis, Atque illum vario mortales nomine dicant, Unicus ille tamen Deus, unicus auctor et idem Ingenitus supraque Chaon mundumque creatum Aeternus nulloque loco nec limite septus, Cuncta capit nullique capax; movet omnia nusquam Deflectens; cernitque omnes nec cernitur ulli. Mens hominis primae rationem inquirere causae Desinat et supra non tollat sidera vires. Tu citius poteris fluctus haurire marinos Astraque mortali dextra convellere caelo, Quam Iovis aeterni possis deprehendere mentem. (Non omnes Paulus, non Zebedeius heros - Hi non narrandos Christi aspexere triumphos.) Alma fides caeli primas spirantibus arces Pandet, lucidius quas mox post funera cernes." Hac duce magnanimi potuit generosa propago Pipini cognosse Deum sedesque per altas Tutus iter facere et superos spectare beatos. Dum simul alifero curru per inane vehuntur, Mystica quaeque docet Raphael sacrasque lacenas Candelabrumque faces, oculos pennasque coruscas, Pontificale decus, triplicisque insigne coronae Cur gerat antistes caelestis ianitor aulae, Candida quid Petri portendat et aurea clavis, Caeteraque exponit summi miracula caeli. "O quantis fruerere bonis, quae gaudia mentem Imbuerent", inquit, "coram si cernere Christum Sprirituumque rotas oculis licuisset apertis, Iam te mortalis coepissent tedia vite. Sed cernes, cum te fatalis liquerit hora, Cum repetes caelum post tempora longa senecte. Plurimaque aeternae iamiam miracula Syon Aspicies, maneat Christi quae gloria iustos, Cum sacer ex oculis squamas deiecerit humor." Dixit et ardentes dextrorsum auriga quadrigas Vertit, et in gyrum deflectitur aureus axis. Forte dies solemnis erat, qua lampade virgo Divina intumuit mansitque in virginis alvo, Quem non immensi capit omnis machina mundi: Haec erat ante alios toto celeberrima celo. Precipue aeternae cetus venerabilis urbis Carminibus sacris summoque colebat honore. Quippe canebat, uti mundum regina labantem Firmarit clausumque homini reserarit Olympum. "Virgo Deum peperit, concepit virgo, remansit Post partum virgo, humanae spes unica prolis." Talia siderei celebrabant carmina cives. Certatim ad sacras celsae testudinis aedes. Plaudebat pia turba canens in vestibus albis, Quas aurum textum et concharum pinxerat ordo. Editus in templo locus est, altare Latini Dixere, ex auro solium sublimen Mariae, Quo sedet alifera superum comitata cohorte, Visere siquando dignatur virgo minores. Solemnes hac forte die renovabat honores Hinc plebs, hinc patrum signata fronte senatus. "Illuc tendamus. Flectam, rex inclyte, currum." Dux ait aethereus, "turres atque alta domorum Tecta procul video." Simul ora retorsit equorum . Confestimque sacre pro muris constitit urbis, Purior electro quam circum permeat amnis. Hunc olim veteres Grai dixere Charisma. Hanc Samarite Christus promiserat undam. Haec semel hausta sitim aeternum sedabit in evum Coniungitque Deo mentes morbosque repellit. Quisquis siderei gustarit pocula fontis, Morte caret, redeunt vires et forma iuvente. Haec licet occeano longe profundior amnis Ambiat immenso foelicem gurgite Syon, Spectatur tarnen et fundum, spectantur et imis Nereides niveum ducentes vellus in antris: Usque adeo fulgens vitreo nitet unda liquore. Aurea foelices circumdant moenia cives; Bis senae solido sublimi vertice porte Ex adamante rigent. Custodes arcibus adsunt Bis seni longeque arcent a moenibus hostem Pastores, urbique illos prefecit Olympi. Sunt gemine claves, quarum est argentea prima, Qua primae venia solvuntur vincula culpe. Altera, quae fulvo splendet pretiosa metallo, Perfectis animis limen caeleste recludit. Hanc Petrus antistes, divinae ianitor arcis, Quique gregi pastor succedit, servat eandem. (Discite, mortales, quid celsa potentia summi Pontificis reserare queat, quid claudere possit! Romani in terra servate edicta tonantis; Iniustis quandoque licet vos urgeat armis Pro pastore lupus, sacrum diadema timete! Inferni caelique potest aperire catenas Censurisque umbras sevoque innectere nodo, Unde procul raso tibi sint comertia clero.) Vix erat ad portam ventum, vix aeneus axis Constiterat, vellit cum claustra morantia postes Obnixusque humeris stridenti cardine trudit Ianitor accepitque manu dictaque salute Innuit aurige sacrum percurrere vicum, Qui mediam auratis intersecat aedibus urbem. Haec via de niveo constrata est marmore, qualis Est moles Pisis emblemate picta Ioannis; Tam lata, ut plures una traducere currus Possis nec tacti striderent axibus axes. Non angiportus, non trames devius ullum Implicat errorem, semper quoque luce serena Atria caelicolum fulgent, auraeque salubres Ambrosias spirant, quales Panchaia foelix Efflat vere novo, cum silvis thura liquescunt. In medioque urbis campus florentibus herbis Ridet, et ingenti circumdatur undique circo Fons vivus, primum tollit caput unde Charisma. Hic Iovis antistes indutus pelle cameli Emundat sacro divinos rore colonos Purpureeque crucis signum admirabile fronti Imprimit, ut credas fulgentem ardere pyropum, Phoebeique iubar radii splendere putetur; Sic divum nitidis radiant sacra tempora gemmis, Non aliter caelo scintillant astra sereno. Huc ubi siderei volucres egere volantes Quadrigas, hausere sacrum de fonte liquorem. Ac demptis frenis Seraphin curruque remoto Aethereos dimisit equos in gramine laeto. Atque haec deinde suo divino ex ore sacerdos Rettulit: "Armipotens ductor, Pipinia proles, Qui vehis aeterni victricia signa Tonantis, Ne dubites: iamiam sacris mundabere lymphis." Haec dicens nudum fontis ter misit in unda Luminaque impositis digitis radiantia tersit. Tunc squamae cecidere oculis, aciesque repente Fulsit et aetherei lucem miratur Olympi. Attonitus tantis monstris et imagine rerum Ignarus partes oculos deflectit in omnes. Ceu nondum lotus materno sanguine vagit Mentis inops infans, errantia lumina volvit, Sic maiora fide cernit miracula Carlus. Si mihi Pegaseos liceat pleno ore liquores Haurire, et totum pandant Helicona Camenae, Centenisque mihi pater ora sonantia linguis Det Phoebus penitusque omnes in carmine vires Congerat, haud caeli possem narrare triumphos! Quid caput Assyriae quondam Babylona, quid altas Poenorum moles, excelsaque moenia Romae Nunc referam? Dices merito magalia! Dices Pauperis esse casas, celi si videris arces! Foelices cives, tantam quis Iupiter urbem Concessit. Nec solicitat lis ulla quietos, Martia nec turbant tranquillam classica mentem. Morborum procul omne genus, quin flore perenni Corpora terribili durant imperdita morti. Huc animae electe post mille pericula migrant Ex omni cetu terrarum, ex omnibus oris. Permixti cum plebe duces iuvenesque senesque Convolitant. Solum meritis debentur honores, Mutuaque alterno caritas ardore revincit Caelicolas, nullusque ferit bona pectora livor. Quisque sua vivit contentus sorte beatus Nec maiora cupit - ceu plenis amphora labris, Sit minor haec aliis, nullas sitit amplius undas -, Cordaque sydereo existunt conformia regi. Quanta novo cernes agitari gaudia cive! Certatimque fabri spatiosa palatia condunt Ex auro solido; sedes sine fine beatas Ut meruit virtus, portas prebere patentes Rex iubet, atque illi longe venit obvia turba Cum lauro et palmis et fronde virentis olivae. Ipse triumphali curru gemmisque coruscis Insignis portam ingreditur comitante caterva Caelicolum. Reboatque sacris concentibus aer, Perque vias passim redolentia thura cremantur. Non ita gavisa est depulso Dardana pubes Hannibale, eiectis Penis captoque Siphace, Romanas aedes et cum Capitolia victor Aurato ingressus curru niveisque quadrigis Scipiades celsa taurum mactavit in arce. Ut procul aspexit magnum Pipinus alumnum, Credere vix audet, similis ne fallat imago. Ut stupet interdum deceptus imagine somni, Vana videt quisquis variis simulachra figuris, Seque putat vigilem et falso sua gaudia credit, Coniugis ut carae, cuius iam condidit ossa, Aspexit notos vultus vocemque loquentis Audivisse putat, fruitur spe letus inani, Haud secus aspectu primo sacer incola celi Herebat. Celeri mox Christi oracula mente Dum volvit, Carli radiantia lumina novit Et notam faciem et gressum cognovit euntis. Nec mora fit, dat turba locum, dextraque prehensa Oscula dat nato roseoque haec exprimit ore: "Nate, meis oculis et vita carior ipsa, Dum vixi, regni et nostrae spes una senectae! Pertimui quotiens, hostili sanguine rorans Ne tu deficeres, nimiaque cupidine laudis Accensum ne sevus Arabs te fraude Tibaldus Exciperet, primus dum pulsos cuspide muros, Infestis a te Babylon dum cingitur armis, Dum redis et Libycis miles tuus errat arenis, Postremo Ideo quam struxit in aequore cladem Victricesque aquilas humani sanguinis hostis Molitus caecis Aegei infigere saxis. Ne timeas auctore Deo discrimen adire, Quodcunque occurrit; sevosque abolere tyrannos Ars erit ista tibi; et iustis des libera iura; Maumettique luem et virus quodcumque nefandum Evelles, Christo ut soli tribuantur honores. Pontifices venerare sacros, haec cura, memento, Sit tibi precipua, his nunquam parere recuses. Dum te fata sinunt caelum virtute parare, Extendas vitam factis, nomenque perenne Acquires Magni, victorique omnia cedent. Quid, nisi certamen, vita est? Sic itur ad astra. Gloria te moveat, caligo obnubat inertes." Dixit et amplectens natum per singula duxit Atriaque ostendit miro constructa decore Magnanimosque duces et nomina clara docebat: Francorum primos antiqua ab origine Troiae, Quorum splendebat miro fulgore Crotildis. Hos inter vidit submersum nuper in undis Rutenum Aegeis rutilantem lampadis instar. Quem pius affatur paucis Pipinius heros: "Cum te transversum raperet, Rutene, procella, Heu, quis me dolor afflixit, cum naufraga puppis Ante meos oculos pelago est absorta tumenti. Nunc te foelicem letus super aethera cerno Praeteritoque libens compenso gaudia luctu!" Haec dicens dextram coniungit et oscula sacrae Dat fronti. Multosque viros, quos perculit ensis, Quique suo regi pepererunt sanguine palmam, Alloquitur dextrisque tenet dictaque salute Vix abit. Instat enim et regem comitatur euntem Pone cohors. Veluti longo post tempore siquis Externis oris redeuntem cernit amicum, Non satis est vidisse semel, sed cuncta laborat Scire simul pendetque inhians narrantis ab ore, Sic suspensa suum circundant agmina regem. "Rumpe moras", Pipinus ait, "properemus ad ipsam Reginam! Lux est toto haec celeberrima celo. Illic caelicolas gemmis auroque coruscos Aspicies, et quanta viris sit gloria iustis." Dixit et ad dextram vestigia torsit in aedem Virginis auratam, qua non spatiosior usquam Altera vel toto moles reperitur Olympo. Ut ventum ante thronos penetraliaque intima divum, Tunc Carlus prono veneratur corpore numen Vertice nudato lachrymisque rigantibus ora. "Alma parens," infit, "Caeli regina supremi, Virgineo cuius gremio sacer ignis ab alto Infusus tenebras noctis discussit inertes, O nunquam humanos, virgo, frustrata labores, Spes hominum certa et mundi tutela ruentis! Intercede, precor, veteris vestigia labis, Siqua manent, prorsus contrito corde laventur! Irriget arentem caelestis gratia mentem, Ut faciam, quodcunque monet divina voluntas. Haec eadem nostris sit cura nepotibus, oro. Imperium sine labe regant. Nunc annue votis, Diva, meis: Victus nostris Desiderius armis Corruat, ut poenas scelerato e sanguine sumam, Integer ut Christi cultus sine labe colatur! Exorata Deum seclo succurre labanti! Iam voveo, regina, tibi nova condere templa, Quassa resarcire et totum dispendere regnum." Dixit et ante pedes vultu lachrymante Mariae Procidit et sacris supplex dedit oscula plantis. Tunc dea Christiparens prostratum attollit et inquit: "Optime Francorum rector, Pipinia proles, Cui Deus omnipotens hostes domitare superbos Maumettique nefas dirumque abolere venenum Nequitiae tribuit, Latium provincia restat Ultima. Quot victor caesos miraberis hostes! Iapygios sternent numerosa cadavera campos, Barbarico infecte spumabunt sanguine Cannae. Parte alia tibi terga dabit Lombarda iuventus, Deponet barbam, mores legesque deosque Mutabit; durumque iugum a cervice repelles Ausonie, poenasque dabit Desiderius arce Bebriaca expulsus, manibus post terga ligatis Ante tuos currus omni cum prole trahetur Ponet et in tenebris obscuri carceris aevum. Ergo alacer, Martis quaecunque pericula restant, Invadas timeasque nihil, nisi ledere numen Eternum. Sola laudes virtute parantur . Tu quoque, siquando mundi inferioris ad oras Descendes, homines hac nostra voce monebis: Observent decreta Iovis! Iustumque piumque Esse putent, lentas totiens ne provocet iras Peccando mortale genus. Telumque trisulcum Irata iamiam dextra torquere minatur, Etsi non cesso iustum mollire furorem Pro miseris supplex, precibus tamen abdicat aures. Exprobrat ingratis perfossum vulnere corpus, Pro quibus infandae sentit convitia gentis; Inficiuntque polos scelerate iurgia linguae. Ne senium expectent, vitium virtute rependant, Dum licet et veniam possunt delicta mereri. Ne sperent anima Christum fugiente precari, Turpia si totam macularint crimina vitam." Haec ubi siderei genetrix regina Tonantis Dixerat, ingenti sonuerunt omnia plausu Edentes caeleste melos Seraphinque Tronique Angelicique chori volitabant nube corusca: "Haec est festa dies! Miro hanc celebramus honore, Qua Deus humane se infudit virginis alvo, Ut clausum exulibus Christus reseraret Olympum, Qua simul ex alto nexu coniuncta tenaci Legitimi natura viri et substantia summi Vera Dei, per quem tam grandi fenore liber Aenea persolvit contractae vincula culpe, Nunc homo depulso subiturus daemone caelum!" Talia siderei celebrabant carmina cives. Hos inter cetus a leva fornicis umbra -Lapsa velut caelo discurrit stella sereno- Obtulit ante oculos Carli et sic farier orsa est: "Bellipotens ductor, caelum qui laude mereris, Audisti, quae diva parens ventura retexit. Firma manent; sed enim primum haec te voce monebo: Alpheae vix tu Tyrrenae ad littora gentis Appuleris, fortis subito cum robore turma Ter centum venient equites fulgentibus armis, Qui Florentinae deiectis moenibus urbis Relliquias habitant Romanae stirpis alumni. Hos comites adhibe tecum socia arma ferentes. Stirps preclara fide et longe pollentior armis Quam stragem generosa dabit! Quae funera cernes! His ducibus nota tutus regione viarum, Quocunque ire voles, duces victricia signa, His bene pro meritis collectis undique quassas Attolles arces recidivaque moenia pones. Francorum ante omnes Florentia nomen amabit. Hoc animis geret incoctum per secula foedus." Dixit et, ut clara discurrit lampade fulgur, Limpida sic animae fulxit labentis imago. "Dic, genitor, nomen, quae lux, quis spiritus ille est, Cuius frons rutilat Phoebee lampadis instar?" "Etruscae", Pipinus ait, "Zenobius urbis Antistes civisque fuit, quo tempore magnus Ambrosius Christi ceu fulmen contudit hostes. Moribus effulxit claris, quos presulis esse Pastorisque decet. Cuius sapientia Grais Nota fuit, totiens Bizanti missus ad aulam Orator, postquam Latiae telluris habenas Dardaniamque aquilam reges tenuere Pelasgi. Quos miro ante alios cernis fulgore micantes, Doctores sacri eloquii, velut ubere fonte Dives vena fluens sitientes irrigat agros, Arrida sic hominum divino corda liquore Fovere et veram Christi docuere salutem. Emicat ante omnes ceu sol Hieronymus ignes, Et merito, quoniam pompis Romaque relicta Exemplar magnum cleri secessit ad imos Thebaidos saltus iuxta deserta Sienes Inter serpentes et lustra horrenda ferarum, Ut puram attrito servaret pectore mentem. Ethiopum de more cutem contraxerat atram, -Omniaque exesi numerasses pectoris ossa. Quique gerunt vinctos palma lauroque capillos, Invicti testes pro Christo vulnera passi Audacter subiere neces. Nunc vita perennis Inter consortes foelicis ducitur urbis. Electi generis non hac est copia maior. Inspice virgineos cetus candore nivali Herentes semper, quocunque volaverit agnus, Atque eadem soli reddunt responsa canentes. Hi nulla Cyprii macularunt labe veneni Sincerum corpus, prorsusque libidinis expers Angelico de more animus compescuit ignes. Quique tronis resident altis, quos purpura vestit, Hi Mosis primum velata enygmata legis Servarunt, seclique patres docuere prioris Veraque fatidicis cecinere oracula cartis. Quas inter Seraphin cernis Cherubinque Tronosque, Nunc vacuas sedes, sacra de stirpe nepotes Francorum implebunt. Rutilis tibi clara pyropis Sublimi stabilita loco est post funera sedes. Qui longe ante alios lucet formosior, illum Effinxit Deus humanae primordia prolis. Suspice bis senos alia de parte sedentes Altius aethereae iuxta subsellia matris, Inferiore loco tamen in solioque secundo! Hi sunt discipuli Christi, qui voce canora Sparsere extremas crucifixi nomen ad oras, Et merito proceres primo donantur honore. Nec longe reges et cives gloria dispar Consequitur: potiora suis quis publica rebus. Altius extantem quem cernis in ordine primo, Luciferi tenet ille locum, triplicique corona Insignis primae meruit preconia laudis. Non, mea si sacro divinus spiritus igne Ora inflammaret, summi mysteria caeli Quantaque post obitum iustorum gaudia mentes Aeternum maneant, valeam percurrere. Nec tu, Nate, capax tenebris et carcere septus in atro, Nunc incorporeas posses cognoscere formas, Sed tanquam in speculo celi phantasmata cernis. Verum ubi longeve vite compleveris annos, Exuviis senii positis nitidusque iuventa, Aspicies propius flagrantia lumina divum Perpetuo mecum caeli functurus honore, Ceu regina novis volucrum petit aethera pennis Atque inconnivens Phoebeos respicit ignes. Nunc te iam superis regnis decedere tempus; Fata moras prohibent. Tantum tibi noscere, quantum Mortali licuisse, datum est." Nec plura locutus Oscula dat nato, tenuesque recedit in auras. Sunt geminae caeli porte, binique feruntur Introitus, totidem ora patent venientibus alto. Lactea prima via est fulgens candore nivali, Qua sanctae ad caelum volitant foeliciter umbrae, Quaque frequens remeat tenditque interpres ad astra Sidereus mediumque diem septemque triones Dividit; apparent crebrae vestigia plante. Solis ab exortu protenditur altera Calpen, Ex auro solido strata est adamanteque clausa. Hac iter ad superos facile est, via plana patensque Descensus, nulli casus rupesque timendae. Haec solo calcata Deo est, cum virginis alvus Igne sacro intumuit, rediit quoque victor eadem, Legis ubi aeterne mysteria cuncta peregit Innumeramque trahens pompam de more triumphi Alta serenati transcendit sidera caeli. At Iovis interpres per lactea limina labens, Per declive iugum fumantemque aethera currus Aliferos rexit velocius alite vento. Attonitum tantis monstris rebusque supernis Incolumen exposuit frondosi in vertice montis Epyri Carlum. Grai hunc dixere Talarum. Mox repetit Seraphis non fulmine tardior astra. Rex iter accelerans per inhospita saxa Chimere Sub lucem celsi Butroti ad moenia tendit.