CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus VERINO.libr-07.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-07.xml.
Dardanium iam diva senem roseumque cubile Aurora extremis surgens linquebat ab Indis, Noctis et humentem Titan detexerat umbram, Cum vitrei Carlus residens in margine fontis Respicit horrendos latices Acherontis avari Et Phlegetonteae resonantia saxa lacunae. Horret adhuc animus, ceu fracta navita puppe Littoris ignoti cum nando evasit ad oras, Sit licet in tuta, pavidus tamen heret arena. Hunc ubi sidereus squalentem sordibus ales Membraque Tartareo vidit deformia fumo, Liventes maculas currenti in flumine iussit Abluere. Ad dextram, qua fert vestigia virgo, Carpat iter ponatque metum. Nec iussa moratus Immundam nitidis faciem detersit in undis Assequiturque ducem non tardis passibus heros. Una agri species, sine fruge, sine arbore nudus Campus erat, qualis Libycis deformis in oris Inter Cyrenes Syrtesque interiacet ambas. Iocundo interea vates sermone levabat Lenibatque viam acclivem longosque labores. Iam medium caeli culmen dimensus Apollo Aequali Gangem spatio secrevit Ibero, Cum virgo et Carlus sublimi vertice montem Longarum cernunt claudentem extrema viarum. Planitiem a dextra precisae ut menia rupes, Cingebatque palus levam stagnante lacuna. Quin sonitu ingenti per saxa minantia torrens Spumeus obiectas frangebat vortice cautes, Inde sinistrorsum versus currebat Eoum, Ceu rapido velox Taurum cum murmure Tigris Percutit obiectum et flectit contrarius undas. Tandem ubi perventum est montis radice sub ima, Suspiciens altas rupes atque invia saxa Hesit inops animi Carlus: nam semita nulla Ostendebat iter. Transgressus et aethera celsus Deterrebat apex, tum -visa asperrima- rupes. Conspectisque iugis duri crevere labores: Sic, ubi vicinas Poenorum exercitus Alpes Suspexit, cecidere animi, nam tangere caelum Culmine nubifero visa est altissima moles. Vidit ut herentem ac dubium Titania regem, "Difficiles vincamus", ait, "dux magne, labores! Omnia virtuti parent. Licet aspera primum Sit via, mollis erit paulatim ascensus eundo. Et quanto propius tendes ad sidera, tanto Fiet iter levius, dum plano in vertice sidas. Me sequere!" Haec dicens rupem conscendit et omnes Explorat faciles aditus et molle cacumen Reptantemque manu attollit regemque sequentem Hortatur monstratque viam firmatque labantem. Non secus ignaris pullis premonstrat hirundo Antevolans iter et nidum contemnere suadet, Ignotum ut rudibus pertentent aera pennis. Sic acclive iugum, sic saxa per invia reptans Lubrica firmabat tremulis vestigia plantis, Salsus et irriguos sudor madefecerat artus. Verum ubi precisae perventum ad limina rupis, Ambigui extremo residens in margine saxi Belgarum regem venientem Astrea recepit. Illic cum nimios requies alterna labores Sublevat, et dulci recreatur spiritus aura, "Quam tenuis", Titanis ait, "fiducia vestra est. Mortales labuntur opes, mutatque vicissim Regnorum instabilis Fortuna volubile saxum, Enervat robur formamque obscena voluptas Effugat, et rugis facies deformis aratur. Sic brevia in longum vertit mors gaudia luctum. Erigite in celum mentes, si cura perennis Est vite! In primis, gentis tu maxime rector Renicolae, contemne viam superaque ferendo, Quecunque inceptum prohibent discrimina cursum! Ne dubites, iamiam pandetur semita caeli." Vix haec ediderat, magno cum turbine post se Aera commotum sensere animasque canentes, Quale solent nivei tranantes nubila cygni Edere vere novo stimulante libidine carmen: "Salve, Christe, potens rerum, de virgine cretus, Cui mare, cui tellus, cui celi sidera parent, Qui nos iussisti meritas expendere penas Et crimen nostrum crepitantibus urere flammis, Purgati ut demum ardenti potiamur Olympo!" Talibus orabant umbrae passimque canebant. "Pandite, foelices animae", Pipinius inquit, "Qui brevior callis superas nos ducat ad arces! Este duces nobis celique aperite recessum!" Tunc una est breviter rutila de nube locuta: "Qui cupis electas astrorum visere sedes, Ante iugi lustrandus apex. Si fata repugnant, Haud unquam ascendes. Si dant ea munera Parcae, Sponte patebit iter, nec te via longa retardet. Exoriens feriat semper tua lumina Phoebus, Leva petat Boream, radat tua dextera montem, Nanque latus levum baratrum deducit ad imum. Non licet hinc cuiquam invito custode moveri. Hic luitur sevi scelerata superbia fastus. Me quondam Stigiis demersum attraxit ab undis Optimus antistes; caelestis ianitor arcis Nos precibus sanctis crudeli exemit Averno." Nondum finierat, cum vates alma loquentem Interfata ducem est, proprio sic nomine dicens: "Traiane armipotens, Romanae gloria gentis, Eneadum extremos primus qui victor ad Indos Victrices aquilas foelici Marte tulisti, Dic mihi, cum sacris fueris non lotus in undis, Qua meritus causa leges mutare Tonantis Et nullo aetherei signatus dogmate Christi Rursus ab infernis undis ad sidera tolli?" Sic vates. Paucis sic inquit Martius heros: "Victor ab Aurora Parthis Indisque fugatis Dum repeto aestiferas pharetrate Persidis oras, Dum Caelosyriam Salomonis et inclyta templa Quondam -tunc magnae restabant signa ruinae-, Magna sacrosancte fidei mysteria novi: Quid Moses scripsit, quicquid cecinere prophete, Tarsensis legi divina volumina Pauli. Tunc mihi siderei visa est certissima Christi Relligio, tunc templa Deo veroque Tonanti Devovi in medio Tarpei vertice montis, Cum Capitolinae tetigissem moenia Romae. Antioci sed me mors importuna peremit Finibus, optatos secum invidiosa triumphos Preripuit, ne thure sacro fumantia templa Caesaridum primus divino in fonte renatus Lustrarem. Abluerat nondum me mysticus humor. Infoelix, nimium quicunque volatile tempus Expectat deses! Sic longo tempore longus Eluitur fastus. Sed quid vos demoror? Ite Per dextrum callem nec flectite lumina retro!" Dixit et horrendum specus aspicientibus illis Umbra petit penitusque ardens se misit in antrum, Unde eruptabant squalenti incendia fumo, Qualia terrificis fervens ardoribus Ethna Evomit, Encheladus motat cum pectus adustum Saxaque sublimes liquefacta eiectat in auras. Nec mora, Traiano Carlus vatesque relicto Devia nimbosi tendunt ad culmina montis. Nullaque per densos hominum vestigia sentes Semita monstrabat; veluti deserta Madere Frondosa, aut celsum siquis lustraret Olympum. Interea virgo salebrosi tedia collis Sublevat et dulci fallit sermone laborem. "Tale iter in caelum. Talis via ducit ad astra." Iamque Ardens, Aethon, Xantus veloxque Podarces Stelliferum proni Maurorum in gurgite currum, Mergebant, positis depascunt gramina frenis, Ut longos possint lucis tolerare labores Flammiferasque rotas caelum vectare per amplum. Ibant securi, quamvis nox atra timorem Incutiat: tantas dederat fiducia vires, Tantum animi Carlo dux et promissa parentis Contulerant. Sed vox rupe est audita sub illa: "Sistite! Nocturnas donec sol detegat umbras, Fata obstant, caelique aditus nox atra recondit, Observatque apicem nudato Arcangelus ense. Plurima preterea rapidarum monstra ferarum His errant silvis et tantum nocte vagantur. Expectate diem frontemque armate rubenti Ambo cruce, hoc tuti mecum requiescite saxo!" Haec dicens detorsit iter propiusque recepit Defessos in sede libens. Cui Belgicus heros, "Pande tuum, generose", inquit, "nomenque genusque, Spiritus! Haud vilem stirpem presentia monstrat." Sic Carlus. Sic umbra illi respondit: "Ad aures Francorum si fama tuas pervenit, origo Gens fuit illa mei. Clodoveus nomen, in undis Quem pius antistes Remisius abluit. Ille Me docuit regno tumidum rebusque secundis Inflatum magnos animi deponere fastus. Causa boni fideique fuit dilecta Crotildis. Nunc evo aeterno fruitur super aethere foelix." Non tulit ulterius fari Pipinius umbram, Amplexus frustra dat inani basia fronti. "Quid refugis? Sum Carlus," ait, "Pipinia proles. Ille tuus pronepos, qui te et tua gesta secutus Saxoniam nostris telis parere coegi!" Plura locuturum percepto nomine Carli Devincit strictisque amplectitur umbra lacertis, Et lachrymae fluxere genis. Tum mutua miscent Colloquia et laeti de regno multa locuntur Per noctem. Hic somnum, penam non percipit ille. Non procul est ingens sinus et metuenda vorago: Umbrarum statio precisis undique saxis. Illic diversis purgantur crimina poenis. Ut pretiosa solet flaventis vena metalli Purgari, et sordes secernit torridus ignis, Mox purum simplexque micat, quod liquitur, aurum, Sic pura ablatis in caelum sordibus umbra Evolat aeterno fruitura perenniter aevo. Dimidium iam noctis erat, seramque quietem Accepit vatisque sinu Mavortius heros Subnixus tandem vigilantia lumina clausit. Plurimaque ante oculos miris portenta figuris Delusos trepida implebant formidine sensus. Ecce videbatur vastum spectare gigantem, Cuius sidereas caput attollebat in arces. Tellurem ambobus pedibus calcabat et undas, Lumina terribiles flammas truculenta vomebant. Ingens rictus erat nudoque obscurior Indo Falcatosque ungues leva dextraque ferebat. Horridus et volucres captabat ad astra volantes; Laetus et apprehensas nigrum mergebat in amnem, Vel ferus attritas saxo elidebat acuto. Millibus e multis si forte evaserit una In caelum, tonat ore gigas atque aestuat ira, Ablata qualis sevit lupus improbus agna, Implet ut abrepto vitulo mugitibus auras Vacca fremens, catulis ut tigris sevit ademptis. Nec mora, terribilem sevo cum turbine vidit Serpentem caelo delabi fulminis instar, Cui capita assurgunt septem totidemque coronae. Cornua lata decem squamosis frontibus extant, Tergora qui pardi maculis distincta ferebat Informisque pedes ursi, rabidi ora leonis, Caetera vipereus serpens viridisque cerastes. Ingentique suae detracta volumine caudae Sidera verrebat caeloque refixa trahebat Horridaque adversus superorum praelia regem Miscebat; victusque dabat mox terga per auras. Inferiusque petens baratrum telluris hiatu Stat patulo absorbetque omnes iuvenesque senesque Improbus immenso laceros deglutit in alvo. Hic ubi nequicquam caelesti virgine cretum Infantem valuit duro comprehendere morsu, Tartaream furibundus humum Stygiamque paludem Accessit nigrisque Herebi se condidit umbris. Gemmiferisque alis vidit candore nivali Quatuor auratis Paradisi erumpere portis Cum phialis divos. Primusque in vertice summo Trans Gangem solis croceos consedit ad ortus, Occiduaeque alter calcabat moenia Thilae. Tertius (ardentis ubi nascens irrigat agros, Necdum limiferis Nilus septemfluus undis Labitur occultus deserta per invia) pressit Lunares apices vicinaque culmina caelo. Concreto quartus peragrabat frigore montes Ripheos Scythicamque plagam septemque triones. Hi subito fractis phialis vinclisque solutis Eolios vulsis reserarunt postibus utres; Qui mare, qui terram diverso flamine raptent, Ni propere aetherea labens ceu fulgur ab arce Angelus obiectis frenasset cautibus Euros. Inde serenatus depulsis nubibus aer Fulsit et in morem placidae stetit unda paludis. Mox Iovis alter adest stellatis nuntius alis, Cui niveos crines per lactea colla fluentes Candida compescit lucentibus infula gemmis, Phoebeae facies micat aurea lampadis instar Rubraque porphireae rutilant ut crura columne. Tellurem levo, dextro pede comprimit aequor , Et liber in dextra conchis distinctus et auro, Qui crucis in tergo signumque in fronte gerebat. Visus et agnus erat spatiosa per atria celi Ire, sequebatur pictis exercitus armis, Caelestisque phalanx circumque supraque volabat, Et niveis purum castorum in vestibus agmen Psallebat sacrosque hymnos uno ore canebat: "Improba iam cecidit Babylon mollisque Tonoscon, Versa est in cineres Veneris sentina nefandae. Sint laudes gratesque Deo per secula Christo, Praemia qui iustis posuit poenasque superbis." Vidit et a leva residentem in tergore monstri Aenee matrem Cypri deserta petentem, Quam cocco infecte tenui de stamine vestes Ornabant; nullum lascivo in pectore tegmen, Flagrantique omnem rapiebat lumine turbam, Myrthea pendebant depexis serta capillis. Hanc circum madidi iuvenes teneraeque puellae Errabant Bacchusque comes mollisque Cupido. Omnibus his fuerat sinuosi forma draconis Frontibus impressa, ut calido distinguere ferro Armentum Calaber solet, ut noscatur imago. Haec epulis postquam ac vino lasciva iuventus Debacchata satis florenti in gramine sedit, Immemor exitii dulci laxata sopore est; Utque pecus ratione carens proiecta virenti Membra toro posuit. Caelo mox lapsa caterva Aliferi clypeata chori Cythereia castra Ignavosque hostes telis invasit acutis Et numerosa premens Lernei guttura monstri Tabificos patulis efflantem faucibus ignes Confodit frustraque minantia colla cecidit. Pinguia mox spirans reginae balsama pectus Laetiferaque omnem traiecit harundine turbam; Et rutila de nube sonus cecidit super agmen: "Nemo ausit posthac caesorum prodere nomen! Turpia perpetuam meruerunt crimina noctem." Attonitus dum monstra Dei Pipinius heros Per somnum evolvit, gelidis Aquilonis ab oris Armigeras caelo sensit volitare phalangas. Ceu modo, si strictis gemine mucronibus alae Martem ineant, reboat cava vallis, contremit aer, Haud secus aliferum discurrens agmen equorum Omnia vastabat nimbosae grandinis instar. Ora leonis erant monstris caudaeque draconis, Tergora equi; tetrum iactabant naribus ignem: Eolias cautes Ethnaeque ardentia saxa Credideris. Caligo polum terramque premebat. Tertia pars hominum flammis ferroque necata est. Conflicto illato volucres abiere cohortes, Purus et effulsit depulsis nubibus aer. Mox strepitu horrisono mota compage polorum Stella refixa ruens flammis ardentibus undas Aequoris oppressit, penitusque ruina profundum Concussit limum; collisaque membra gementum Nereidum, Tritonque imis elisus in antris. Ipse foret quamvis venturi prescius aevi, Non tamen effugit labentis sideris ictum Squamiferi custos pecoris. Sic Prothea vatem Et pecus omne neci ponti dedit ignea lampas. Interea surgens croceo fugat astra flagello Aurora imponitque iugum frenisque cohercet Solis equos, valvae mox claustra revellit Eoe. Erumpunt portis et cursibus aethera tranant. Quo strepitu a somno Pipinius excitus heros Volvit inexpliciti secum miracula somni. Quidnam portendant miris simulacra figuris, Haeret et ingenio nequicquam altissima tentat Noscere visa Dei. Tum caligantia nuper Exorti iubaris feriebant lumina fulgur. Noctua non aliter tenebrosis excita rimis Obstupet ad solem lucemque exterrita vitat. "Quid dubitas", Titanis ait, "rex inclyte? Cessas Surgere? Nox abiit. Quae te mora tardat euntem? Festinemus enim, dum culmina tuta capessas, Dum lux praebet iter. Tempus volat ocius Euro. Noscere quid tentas frustra mysteria noctis Ambigue? Sed cum tanges sublime cacumen, Cum nitidum intraris Phoebeae lampadis orbem, Mystica caelestis Raphael tibi somnia pandet Perque omnes sphaeras affixaque sidera ducet Crystalli empyreique arces, ubi regia Christi Aurea gemmatis extat miranda columnis. Illic aspicies arcana sacraria divum, Quae Paulus vidit, quae mox Dionysius ore Divino scripsit. Quid cessas? Perfice munus Incoeptum! Phoebi rarescit lumine callis." Dixit et in verbo passum direxit ad astra. Nec segnis Carlus, clivi licet aspera saxa Ascensum impediant penitusque sit invia capris Semita, pone tamen sequitur vestigia vatis. Vicini quanquam torrent incendia solis, Me autem retro nusquam sua lumina flexit. Interea sacris montem resonare querelis Carlus et umbrarum stridentia verbera sentit. Dum commissa luunt animae, sacra carmina fundunt: "Salve, Christe, sator rerum mundique redemptor! Quam dulce est servire tibi! Concede, precamur, Ut mediis leti promamus carmina flammis, Qualia virgineus caetus Babylonis in igne Illesus cecinit, viridi velut esset in herba! Haec, quanquam gravis est, te poena levissima propter Fit nobis. Iuste patimur sordesque lavamus, Securi ut tandem caelo cum pace fruamur." Tunc una, ut radios fractos nec pervia solis Lumina conspexit, subita novitate quievit, Tranquillum immotis non vibrans aera pennis, "Cernite, consortes anime, spirantia", dixit, "Membra hominis! Lucemque obiecta intercipit umbra!" Insolita tunc re cetus stupefactus in unum Aspectum figit. Propius mox una volando Ad regem oratrix dixit coepitque salutem. Ad quam sic placido Pipinius ore locutus: "O summo fruitura Deo, secura triumphi Caelestis, monstres iter et tua nomina pandas. Non hic invidie stimulis agitantur amaris Foelices anime! Caritas amplectitur omnes." At non plura loqui passus sic spiritus infit: "Quisquis es, aetherea qui nunc ascendis ad astra, Corporea sub mole gravis, latus effuge levum Montis, et asperior quamvis sit semita dextra, Tutior ista tamen te per compendia ducet. Ast ubi continges apicem, si forte voluntas Elysios primum tua fert circumdare campos Cernereque egregias animas, quas mysticus humor Non lavit -caeli idcirco privantur honore-, Sunt geminae in bivio porte, de marmore quarum Altera limen habet, postes ex aere rigenti. Hanc Curius Phocionque tenent; custodia solers Excubat ante fores. Christi si iusserit ales, Pandent ferratae stridentia robora porte. Altera candenti radiat pretiosa metallo. Hanc Iovis aeterni custodit pervigil ales. Sacra fames auri et rerum scelerata cupido Hic luitur, nec turba loco est numerosior ista. Iam mea bis centum purgata est noxa per annos: Impia tam longas meruerunt crimina poenas. Nam vix extremae moriens in tempore vite Deposui hanc auri labem. Theodoctus, ad aures Pervenit si forte tuas, mihi nomen, et olim Adriaci regina sinus sedesque Gothorum Me genuit tectis ornata Ravenna superbis. Cum Veneti in mediis posuere paludibus urbem." Nec plura effatus, volucres discessit in auras. Insonuit variis ictus concentibus aer; Cantabant: "Miserere, Deus, miserere precantum! Iusta quidem patimur; quin et peiora meremur; At tu purgatos nos his tamen eripe flammis!" Tunc vates Carlusque simul capita aspera montis Dextrorsum superant altaque sub ilice sidunt. Hinc sentes, hinc frigus erat glaciesque perennis Et nebulae tristes, sine lumine turbidus aer. Haud secus aeternis dicunt torpere procellis Ripheos gelidasque Alpes Hermumque nivalem. Illic horridulas vidit Pipinius umbras Pube tenus mersas glaciali horrere rigore. Concretis labris verba imperfecta canebant. "His", inquit, "livor purgatur", virgo, "pruinis. Aspice tres illos ceca in caligine! Nosces Non de plebe duces, sed regum ex stirpe creatos. Obscura egregie rutilant per nubila frontes. Hos prior alloquere et dicta deposce salute Nomina, qua geniti patria, quae crimina purgent!" Nec mora fit, rapto surgens de fronte galero Belgarum rector dat dextram et talia fatur: "Prestantes virtute animae, quis gloria caeli Iam iam debetur, vestrum mihi pandite nomen! Quod luitis crimen, quibus huc venistis ab oris? Non haec plebeias maiestas regia frontes Arguit. Hoc mecum paulum requiescite saxo!" Tunc una arridens, "Nullum est hic sanguinis", inquit, "Discrimen, sed divitibus mors aequat egenos. Inter purpureos pauper sedet umbra tyrannos. Rex unus Deus est, caeli terreque creator, Nos alii servi et sola virtute beati. Fert animus postquam istorum cognoscere nomen, Ostendam, cur his una purgamur in oris Invidieque damus poenas. Belisarius hic est; Hic autem Narses; ego Iustiniana Sophia. Debellare Gothos poterant, nisi livor utrunque Et me transversam stimulis agitasset amaris." Protinus excepit Narses: "Heu, quanta malorum Causa fuit livor! Scelus exitiale peregi: Post Geticas clades Latiumque a morte receptum Oenotriam vacuam Lombardo invadere suasi. Et quoniam adversis contraria crimina poenis Purgantur, simul hic iuncte cruciamur amore Concordesque sumus. Quia nos seiunxit Erinnis In vita, sera vix nos in morte recepit Verus amor." Nec plura loquens in nubila fugit. Vidit ut egregiam princeps Mavortius umbram In glacie sese spectantem lumine fixo, "Hic Stilicon", Titanis ait, "non parva Gothorum Qui clades fuit. Invidiae nunc crimina purgat." Ostenditque aliam turbam glacialibus undis Daviticos gelido recinentem in flumine psalmos. Inde ubi livoris concretam frigore vallem Arvaque perpetuis nunquam viduata pruinis Martius alifera ductor cum vate peregit, Spiniferam silvam taboque fluentia saxa Ingreditur. Virgo, qua lucet semita rara, Antevolat virgulta metens aperitque recessus. Dum frangit silvam, gemitus et verba precantum Audit et e truncis atrum manare cruorem Cernit inops animi. Tum vox e vimine fracto Audita est: "Miserere mei gladiumque reconde! Quid cumulas, ignare, meos nunc ense dolores? Sat luimus penas, quas lex divina rependit. Sed merui: iratus puerili in tempore caris Fratribus informi truncavi vulnere nares. Bisanti princeps fueram. Nunc umbra sub istis Purgatur dumis." Haec dicens sanguine foeda Conticuit. Carlo stetit horrens frigore vertex. Ast ubi concussum solvit formidine pectus, "Constantine," inquit, "te non hic esse putabam! Sed parcam posthac dumos disrumpere ferro." Dixit et in densos torsit vestigia sentes Innocua et nitidum vaginae reddidit ensem. Et tanquam cineres defunctique ossa parentis Calcet, sic levibus plantis dumeta pererrat. Attamen ille unam sensit post terga gementem Saepeque clamantem, Lombardi an sanguinis ultor Impresso urgeret Rosimundae pectora calce. "Immo," ait, "hanc stirpem penitus delere paravi, Ulciscarque tui crudelia vulnera patris." Tunc siluit truncus, sedataque cura doloris Paulisper. Quid enim vindicta dulcius optat Foemina? Magnanimus parcit frenatque furorem. Inque alias rupes montisque asperrima saxa Ascendit Carlus duce premonstrante viarum Securos aditus. Pariter sermone laborem Sublevat. Elysios campos ostendit adesse Non procul. "Hunc vestri limbum cognomine dicunt. Purgandis animis locus est hic ultima meta. Hic volucri segnis purgatur inertia cursu. Aspice, ut incurvis humeris sub pondere plumbi Turba petat currens montem requiesque negetur, Segnities donec timidaeque ignavia vite Mundetur! Septemque annos expenditur unum Crimen, ni precibus spirantum pena levetur." At Carlus, quanquam per saxa minantia caelo Accelerat pernix studio fallente laborem, Obliquis tamen ille oculis et poplite flexo, Curvorum inspexit, si quem dinoscere posset. Tunc una, ut solido Phoebeam lampada vidit Corpore perfractam crepitumque audivit euntis, Obstupuit gressumque simul cum voce repressit. (Umbrarum tum forte choros ducebat ovantum In morem carmenque sacrum dabat ore canoro.) "O summo fruitura Deo, consiste parumper, Umbra, precor", Titanis ait, "pondusque remitte! Ede tuum nomen, tutumque ad sidera callem Huic digito ostendas, si vocis pondus iniquum Intercludit iter! Nam me duce tutus Avernum Sulcavit Stigiosque lacus lachrymabilis Orci. Et nunc Elysios est ascensurus ad ortos. Mortale est, quod cernis. Adhuc est sanguis et ossa Magnanimus Carlus, Francorum maximus heros." Ille ubi tam clari nomen memorabile regis Accepit -nam tanta ducis penetrarat ad umbras Gloria et aethereas etiam transcenderat arces-, Deposuit curvis humeris miserabile pondus. "Salve", inquit, "Christi dux invictissime, salve, Immortale decus Belgarum, Carle, salusque! Parthenope genuit me, qui post fata Maronis Accessi Romam, Musarum incensus amore, Tempore quo dirus laceravit Claudius orbem. Fraternas acies ac bella potentis Achillis Cantavi, sed opus fato rapiente reliqui Inceptum. Aetherei, forsan mirabere, Christi Ut potui numen cognoscere? Carmina primum Euboicae vatis summo descendere caelo Praecinuere Deum et casta de virgine nasci. Mox Petrus antistes atque ora sonantia Pauli Tarsensis venisse Deum dixere, fideque Maiora infidis miracula fecit uterque. Christicola optabam fieri, sed dira Neronis Supplicia et penas veritus perferre tremendas In seram mortem sacris conspergier undis Tardavi, multos ex quo mora longa per annos Eluitur. Sed vos longo sermone retardo! Hac iter Elysios tecum haud comes ire recuso, Dummodo fata sinant. Tu, virgo, limina serves Pro foribus vigilans, reditus ne forte negetur. Stat Phocion primo custos in limine portae Terribilis nullasque preces tractabilis audit. Nec non interior ferrata repagula servat Insomnis Curius surdasque orantibus aures Prebet, ni feriat postes Iovis angelus hasta. Tentavi quotiens supplex, ut limina pandat, Ut semel aegregias animas clarosque poetas Aspicerem; surdus verbum non reddidit ullum. Sed quid cessamus? Quid frustra tempora perdo?" His simul antetulit pernix vestigia dictis. Ferrate tandem perventum ad limina porte est. Porticus ante fores rubris suffulcta columnis Stabat, et annosae nunquam cessura senectae Aurea cedrinis pendebant tecta tigillis. Consedit Pario Celtarum in limite ductor. Post ubi dicta salus, placido sic ore locutus: "Optime Graiorum, Phocion, ut limina serves, Neu scelere infectos manes lustrare vireta Elysiique sinas floralia cernere ruris, Pande fores nobis! Non huc sine numine divum Venimus et poenas miserorum vidimus omnes. Mox celi scandenda via est. Si non mihi credis, Astreae credas, quam tu, dum vita manebat Pristina, Cecropia cum Pallade semper amasti." Ille autem, "Vocem nequicquam effundis inanem!" Dixit et avertit frontem paulumque recessit. "Quid dubitatis", ait, "campos cernetis amoenos!" Astrea, "huc veniet pernix Iovis ales ab alto. Cum medium caeli Phaetontius ignis habebit, Tunc postes pandet stridentiaque aera revellet. Interea fessi saxo sedeamus in isto. Et tu respira, vates, et pone parumper Immensum pondus vultumque ad sidera tolle." Sic effata ambos consessu hinc inde recepit Heroas. Sed perpetuo sub pondere vatem Curvarant humeri, caelum vix fronte supina Suspicere ut posset. Sed erat facundia tanta Vatis Apollinei, rabidas ut flectere tigres Posset et infernas cantu mulceret Erinnes, Dum septem Argolicos reges Thebanaque bella Et placidas Silvas et Cadmi narrat Agavem More Sophocleo, Latio dum tradit Homerum, Grandia suspenso recitat dum carmina regi. Ecce, ingens fragor auditus de nube serena, Visaque siderei discindi ianua caeli Divorum ostendit caetum sanctumque senatum, Lampadas innumeras - Phoebeaque numina mille Emicuisse putes. Divinae at ianitor arcis Robora ferratis trabibus stridentia clausit. Attonitis stupuere animis iuvenemque volantem Ingenti nitidum videre per aethera motu. In dextra ensis erat candens, vultusque rubebat, Punicea aptarat levibus talaria plantis, Pendebant pharetrae, resonabat et aureus arcus, Post humeros moto crepitabant bractea vento. Et subito ex alto, "Vectes postesque revelle," Increpuit, "Phocion! Quid enim remorare volentes Elysium lustrare nemus vallemque piorum? Non decet hos tantum frustra sumpsisse laborem! Non sine divino hucusque est numine ventum. Ingredere, o virgo, campos et amena virecta Ostende egregiosque viros, quis mysticus humor Defuit et verum non cognovere Tonantem! Interea paucis a me lustrabitur horis Undique mons totus, ne centro elapsus ab imo Antiquus serpens vetitas prorumpat in artes." Dixit et auratis discedens aera pennis Impulit, in tergo leves sonuere pharetrae. Nec mora, festinant et passus virginis aequant Pierius vates et Rhoeni Martius heros. Transcendunt primum nativi fornicis antrum, Unde per auratos crystallinus humor hiatus Marmoreum in fontem iocundo murmure manat. Nec longe a dextra herbosa sub valle recessus Panditur, et vivo numerosa sedilia saxo In morem circi se molli in gramine tollunt. Quid tibi Pestanos ortos, quid Thessala Tempe, Quid narrem ripas semper frondentis Orontis? Ergo nec immerito caeli terraeque putarunt Delitias mediumque locum posuere poetae. Vidit ut ingentem per prata virentia turbam Carlus et in variis ducentes artibus aevum, "Dic", ait, "o virgo: studium moresque prioris Si vite retinent animi, pereuntne paratae Tam longo egregiae virtutes tempore mentis, Aequet ut indoctis mors invidiosa Maronem Et pariter nullo iaceant discrimine viles?" "Dicam equidem", Titanis ait, "non omnibus idem Post obitum casus, neque enim datur exitus idem. Quisquis ad aethereas sine crimine pervolat arces Corporeis vinclis exemptus spiritus, omnes, Quas didicit, secum virtutes portat. Hiaspis Utque adamas auro inclusus, sic incola caeli Inter honoratas sublimis fulgurat umbras, Nec prisco studio nec moribus utitur iisdem, Foelices nam sola beat presentia Christi. Qui semel intrarint Stygis irremeabilis undam, Ingenii monumenta gerunt, centroque sub imo Durat honos mentis. Sed maiora pena superbos Torquet et aeterno cruciatur spiritus igne, Inque suas poenas mentis laceratur acumen. Impius amisso sic frendit demon Olympo. Quos autem Elysiis campis et gramine cernis In viridi variis aevum traducere ludis, Hi patrios servant mores viteque peractae Securi rerum studio exercentur inani. Nunc age, carpe viam, et tumulo sistamus in illo, Prominet unde omnis facilis despectus in oras!" Dixit et in vernum torsit vestigia collem. Accelerant ambo, mollisque cacumine clivi Considunt mediamque tenent - hinc Belgicus heros, Statius hinc -auresque levant ad virginis ora. "Quanvis nulla domus lucis statuatur in istis", Incipit Astrea, "et passim, ut fert quenque voluptas, Erret in irriguis cetus venerabilis hortis, Saepius a dextra tamen est Romana propago. Cerne togas niveas, spolium commune Quiritum. Ast alii diversa tenent loca: Cerne Pelasgos, Palliolo implicitos. Palmam qui subter opacam Brachia connexi iunctis nunc passibus errant, Belligeri ambo duces Cadmi de stirpe fuerunt, Nec fors tam claris se Graecia iactat alumnis. Aspice Milciadem, nec longe est Codrus et ille, Quem timuit Xerxes, qui cinxit Nerea ponte, Qui sulcavit Athon diviso monte carinis. Cui caput et facies saevi est truculenta leonis, Eloquio insignis fuit et prestantior armis. Ille autem "Iusti" meruit cognomen habere. Non multo inferior Cimon hic virtute Luculli. Hi sunt Sparthani reges, primusque Lycurgus Eminet, egregiam cinxit qui legibus urbem. Hic est Thimoleon, decus immortale Corinthi. Aspice Memphiticum meditantem sidera regem. Ille horas Siculis flava monstravit arena. Qui pronus virga gyros in pulvere signat, Archita est, curis Dion intentus eisdem. Ast te iam dudum figentem lumina cerno In dextram. Aeneadas claros sanctumque senatum Ostendam, victus quorum virtutibus orbis Paruit imperio: sex hi diademate vincti Aeternae reges posuerunt moenia Romae. Vidisti lacerum Tarquinum mole sub alta Tartarei centri poenas tolerare gigantum. Aspice Publicolam, celsas qui diruit arces, Ut placeat populo, populi cognomen adeptus. Fabritium incomptum, Pyrrhi qui munus et aurum Samnitum sprevit, tenui vilique lacerna Respice cum Curio de paupertate loquentem! Hic est Valerius, qui nigri insignia corvi In cono gestat, laudis munimenta perennis. Ille sacer coetus, Fabiorum magna propago est Pro patria devota mori; sed Maximus ille Cunctando Libycis Romam servavit ab armis. Qui vibrat validam nodoso robore quercum, Marcellus, clades Poeni Romanus et ensis Olim erat; et fato raptus Crispinus eodem. Oblitus et dextram Cossus stat caede Tolumni, Nec procul Attilius nulli virtute Quiritum Inferior monstrat laceros crudeliter artus. En tibi Scipiadas claros, natumque patremque, Devicta aeternum tribuit quibus Africa nomen! "Optimus" hic dictus populo et testante senatu. Cum tota Foelix spatiatur prole Metellus. Cernis, ut innocuae serpant per tempora flammae, Spectet ut intrepidus fumantes Martius ignes? Quanquam cum Magno graditur per prata Lucullus, Attamen apparet de Ponti rege simultas. Quid tibi Torquatos monstrem magnosque Camillos, Quique pedum volucri superabat flamina cursu? Longa mora est monstrare omnes, urgetque morantes Nec reditura dies, concessaque labitur hora. Percursoque aderit pernix Iovis ales Averno. Statius egregios iam iam lustrare poetas Optat, et ingenio claras qui repperit artes." Dixit et antetulit per prata virentia passum. Silva fuit myrto et viridi densissima lauro, Qualis Apollineis statio gratissima Musis Dicitur Aemathiae circum Penneia Tempe. Illic purpureis precinctos crura coturnis Aspiciunt vates. Ante omnes maior Homerus Emicat, hunc aliis longe post terga relictis Aequat Virgilius, primo nec cedit honori, Ut dubitent, prime cui dentur premia laudis. Aoniosque novem Lyricos videre canentes Sub viridi platano, quorum, quae proxima primo est, Foemina mellifluo pulsabat pectine cordas. Hos autem septem, qui sic glomerantur in uno, Pleiades ut caeli claros Philadelphus amavit. Hi tragicum horrendo scripserunt carmen hiatu, Per terram longo retrahunt qui syrmate vestes. Qui myrteta colunt Romano more togati, Mollia lascivi lusere Cupidinis arma. Naso inter primos, nec cedit Nauta Tibullo. Sed Latiis elegis iam cessit Graecia victa, Callimachus quanquam graviter Minermus et ipse Perferat et Choum doleat cessisse Latinis. Romanae Varro lingue doctissimus ille est. Plinius hic maior, Verone fama perennis, Facundusque nepos arguti Plinius oris. Cum Seneca Lucanus erat dirique Neronis Effera narrabat scelera et tormenta tyranni. Contra laetus opes et grandia munera Flaccus, Quae sibi Mecenas dederat, referebat, ut omnes Divitiis claros erexit ad aethera vates. Contemptoque foro Musarum raptus amore Horrida terribilis cecinit Carthaginis arma Silius et Poenum tandem cessisse Quirino. Et cum Cornuto per silvam Persius ibat, Et cum Lucilio vates tendebat Aquinas. Tucydidem Herodotus, prope Crispum Livius ibat: Hi Graio, nostroque isti sermone loquentes. Parte alia nemoris crocea cum veste sacerdos Odrisius carae laetales coniugis ictus Deflebat iungens cum voce loquentia fila, Impia quis quondam deflexit Tartara, sed non Immitum potuit Ciconum sedare furorem. Niliacae hunc iuxta Cillenius accola Memphis Ante omnes summo extabat venerandus honore. Iste rudes docuit populos et more ferino Dispersos antris primus collegit in urbem Arvaque discrevit fluviali condita limo. Sydera fixa polo, que sint errantia, primus Ostendit mensisque dies ad tempora lunae Solis et ad cursum bis senis mensibus annum Digessit dixitque animos post fata perennes. Nec procul Isis erat, Pharios quae prima colonos Invento docuit tellurem invertere aratro Mutare et loton canis ostendit aristis. "Quis globus ille virum est? Quanta gravitate verendus! Quod specimen rare virtutis lucet in illis? Dic artes moresque virum, dic nomina vatum!" "Hi norunt", dixit, "rerum", Titania, "causas. Non ergo immerito magnum admirere Platona, Qui latis humeris longe supereminet omnes. Proximus huic heret Stagire doctus alumnus. Tertius intrepido gelidam bibit ore cicutam. Respice cum Choo Galenum plura loquentem! Quos tu disparibus per lucum passibus ire Cernis et alterne tam grandia verba sonantes, Anterior Cicero est, Romanae gloria linguae, Cui cedunt omnes. Qui vero proximus heret, Atticus orator, quocunque volebat, Athenas Flexit, et abrupto plenus volat obice torrens. Rhetor ab Hispano est hic Quintillianus Ibero, Nunc quoque iocundos placido docet ore colores. En hic Macrobius Graius, sermone Latino Dum laudat, docti carpit monumenta Maronis. Hic est Caesaridum historie non futilis auctor Tranquillus. Terso nec longe Gellius ore Disserit attentam suspendens voce coronam. Eia age, curriculum medie iam noctis abactae Alitis adventu concusso cardine valvae Aerate sonuere, volat Iovis ecce per auras Nuntius et magni defert mandata Tonantis! Iam remeo", Titanis ait, "prope plaustra Boete Ascendoque tronos sublimis cardinis, unde Ad te perveni tenues delapsa per auras."