CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus VERINO.libr-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.libr-01.xml.
Praelia magnanimi canimus victricia Carli Armaque Francorum nullis impervia terris Edomitumque orbem Longobardosque feroces Impiaque horrendis miserorum Tartara penis Elysiumque nemus civesque ardentis Olympi. Insuetum per iter ferimur, nullisque priorum Orbita currenti monstrat vestigia signis. Christe, potens rerum, aeterni sapientia patris, Aspira ceptis, vatem nec, diva, precantem, Calliope, spernas (res ardua), pande recessum Parnasi memorans breviter compendia rerum. Victor ab Aurora remeans Pipinius heros Ter centum Egeas sulcabat navibus undas, Turbaque nautarum pelagi secura tumentis Pulsabat scissum numeroso verbere pontum, Cum subito exarsit flammato pectore Sathan Tristiaque infecit solitus praecordia livor. Delphorum tunc forte sedens in rupibus altis, Subversi templi ereptos merebat honores Disiectasque aras cortinaeque antra reclusa, Percita quis quondam Phoebeo virgo furore Luserat obscuris mortalia pectora dictis. Ut vidit celsi bacchato e vertice saxi Magnanimos proceres foelicia pandere ventis Carbasa et aequoreos tuto decurrere fluctus Ingentem classem victorisque arma potentis Despexit toto longe radiantia ponto (Per noctem ut caelo scintillat astra sereno, Sic procul auratae fulgebant aequore puppes), Constitit atque caput cinctum serpentibus atris Quassans vipereo secum est haec ore locutus: "En quid ago infelix? Mortali vincor ab hoste? Hic meme spreto per mille pericula tutus Eoas contrivit opes; mea numina tempsit; Templorum hic nostras evertit funditus arces Disiecitque audax simulachraque nostra cremavit, Quae mihi tot seclis cumulavit prisca vetustas! Profuit ergo nihil cunctos fecisse nocentes Per fraudemque novo celum eripuisse parenti Et consanguineo tabo infecisse nepotes? Quid variis miserum temerasse erroribus orbem, Quid virus, Maumette, tuum comentaque dira Prosunt? Ecce redit Carlus victricibus armis: Nomen et extendit crucifixi solis ad ortum, Accepitque ferox numen Germania Christi. Et nunc Ausonie contendit classe parata Scandavias acies gentemque agitare rebellem Christicolis nostrosque omnes evertere ritus! Non faciet! Contra tendam totumque ciebo In caelum tollens ventis luctantibus aequor!" Haec ait infrendens Eurosque a rupe sonoros Concitat Eolia. Simul omnes rumpit habenas Carceris obscuri patefactoque eicit antro. "Nunc mare, nunc caelum rapidis turbate procellis!" Clamat, "et invisam Gallorum immergite classem! Primus et ante oculos infaustam murice puppim Infringat Carlus; preceps trudatur in undas!" Nec mora, prorumpunt patefactis agmina portis Ventorum; solem eripiunt tenebrisque coortis Inducunt picea caecam caligine noctem Passaque dilacerant inopino turbine vela. Hinc gelidus Boreas glaciali horrore profundum Asperat; hinc Auster nimbosis sibilat alis Roscidaque obscuros fluctus ad sydera torquet. Terrificant pavidas horrenda tonitrua mentes; Tam crebrique micant discissis nubibus ignes, Ut rupta labi videatur stellifer axis Compage et pontum deiectis urere flammis. Nunc supra aequoreos tolluntur ad ethera montes, Nunc acti rursus scissi per confraga ponti Preruptasque maris valles truduntur ad antra Nereidum et rostris fundum stridentibus urgent! Quid faciant? Tenebris noctescit turbidus aer, Colliduntque rates ratibus -miserabile visu! -, Franguntur remi. Caeli fragor intonat ingens, Obstrepit unda fremens mortemque horrenda minatur Instantem. Abiecta moerentes arte magistri Cesserunt. Rimis iam tota dehiscit apertis Classis, et hostiles irrumpunt undique fluctus. Quin etiam ante oculos regis Rutenia puppis Ardebat pelago in medio, tabulasque per omnes Protinus excurrit rapidi Iovis ignea lampas. Heu, geminae miseros duplicata pericula mortis Terrent, et pavidi per tota sedilia currunt Perque foros trepidi fugiunt frustraque latebras Exquirunt! Instant flamma undique et undique pontus. Mox se precipites combusta e nave dederunt Haud dubiam in mortem nautae. Rutenus et ipse, Rutenus Trevirum ductor, fortissimus heros, Nequicquam arrepto semiusti fragmine remi In mare se iecit tumidasque internatat undas, Quem rapidus vortex fundum detorsit ad imum. Cesserat arbitrio ventorum impulsa carina; Haec malo, haec clavo, remis haec debilis ibat; Haec tabulis fractis scopulo pendebat acuto, Illa infixa vadis nigrisque herebat arenis. Heroum postquam vires rectoris et omnem Imperiosa maris tempestas vicerat artem, Francorum princeps geminas ad sydera palmas Substulit ac nudo supplex ita vertice fatus: "Aspice nos, Christe, et tantam depelle procellam! Affer opem miseris, instantique eripe leto Immeritas naves, monstris neu praeda marinis Ille tuus populus tumidis mergatur in undis, Tartareeque ferae sceleratum comprime virus! Ecce ferox livore tumet mortemque minatur, Et faciet, nisi nos caelo miseratus ab alto Ereptos undis tuta in statione reducas. Da, pater, optatos Latii pertingere portus, Si letus tua iussa sequor vitamque periclis Obiecto et sanctos Romana a sede fugatos Ad tua sacra patres Tarpeae reddere rupi Festino et sevos duce te expugnare tyrannos!" Vix haec ediderat, leva cum flammea lampas Innocuo fulgore nitens descendit ab alto. Depulsis tenebris mox regia visa cremari est Puppis, et in malo caelestis flamma reluxit, Auditamque ferunt vocem de nube Tonantis: "Ecce adsum; depone metum; confide! Vetamus Ulterius rapidis Sathan sevire procellis." Nec plura; obscuro disiecit ab aere nubes Compressitque Nothos, pontum de more paludis Sedavit. Scopulosque et saxa latentia liquit Decrescens Nereus, immotaque constitit unda. Agnovere Deum proceres: tunc pristina virtus Depulsoque metu vires rediere priores, Quas gelidus torpor vicinaque mortis imago Abstulerat. Surgunt et magna voce morantem Detrudunt scopulis navim pelagoque reducunt Fractaque suspendunt decusso lintea malo Herentemque vadis sublato pondere longis Impellunt nixi contis et hiantia tortis Compingunt stuppis disrupte vulnera pinus. Vix tandem multo portum sudore propinquum Defessi subeunt vacuasque ad littora naves Tendere nituntur cuneis lapsuque rotarum, Ut demum in sicca starent tellure triremes. Tunc vero ad solem suspendunt humida lina, Quicquid et ereptum est spumantibus aequoris undis, Depromunt passimque omnes in littore praedas, Puniceas vestes, Arabum gestamina regum Expandunt vitiata salo. Tunc fronte serena Gallorum ductor saxo sic orsus ab alto: "Magnanimi socii, tristes deponite curas! Securi pelagi revocate in pectore sensum, Qui mecum geminis per mille pericula lustris ,Innumeros hostes superastis Marte secundo! Quid referam? Novistis enim, mecumque laborem Perpessos saepe ancipiti in discrimine pugne Eripuit Deus. Est nulli superabile ferro Invictae robur mentis. Confidite! Virtus Occurrit fatis sortemque retundit inanem. Fortunam invicti pariter toleremus utranque. Rebus in adversis robur probat acre virorum Iupiter exercens variis mortalia curis. Ignavis adversa cadunt: Deus odit inertes. Erigite, o socii, et sortem sperate secundam! Non iter est longum vobis, Latiumque propinquum Angusto spatio dirimens interfluit aequor. Cras meliora dabunt mutati flamina venti; Interea positis leti discumbite mensis!" Dixit et in viridi constratis gramine picte Tigridis exuviis primus consedit, et omnes Discubuere toris pariter pictisque tapetis. Inde ubi pulsa fames paulumque e pectore cessit Maeror et incaluit Baccho exilarata iuventus, Consurgit. Quamvis tenebrosis Hesperus umbris Tellurem et pontum tegeret fessosque diurnis Curis illiceret Letheo vimine Somnus, Iussa tamen regis faciunt et castra tuentur Explorantque omnes aditus. Ceu proximus hostis Eriperet somnum, vigilat pars puppibus altis. Illi autem, quibus haec custodia credita noctis, Erecto insomnes servant labentia caeli Astra supercilio, strepitus et murmura quaeque Aure notant vigili subeuntque mutantque vicissim Alterna statione locos, Titonia coniux Impellens donec celeres ad frena iugales Ignea puniceis adigat caelo astra flagellis. Tunc matutini proceres praetoria circum Convenere ducis. Nec fit mora, proxima quaeque Rimantur, pacemne viri seu bella minentur, Exploratores mittunt, qui certa reportent. Interea magni solers prudentia regis Ordine dispositis turmis astare iubebat Intentos; ac si non longius urgeat hostis, Hic mos semper erat sumptis durare sub armis Francorum regi; longe procul omnis ab illo Desidia et metus et Veneris male sana cupido. Non ergo immerito talem se turba ferebat, Qualis erat princeps. Dum sic in littore castra Constituunt tumulisque hostem speculantur ab altis, Non procul a castris silvestri prodit ab antro Squalenti vultu et demissa in pectore barba Hirsutae monachus villoso tegmine caprae Obsitus et baculo nixus passuque senili Vix repens aevo nutantia crura trahebat. Hunc ubi syderei speculantem numina caeli Orlandus vidit, certam spem protinus haurit. Alloquitur subito Carlum (nam proximus illi Herebat comes et dubio in discrimine custos): "Aspicis en illum, Gallorum o maxime rector, Caelestis cuius radiat reverentia frontem? Insolitaque mihi riguit formidine sanguis, Et gelido erecti surgunt in vertice crines. Quicquid id est, caeleste puto. Venientia pandet Fata tibi. Properemus", ait, "veniamque petamus." Nec plura; accelerant ambo propiusque salutant. "Salve", inquit Carlus, "summo dilecte Tonanti Vir, qui divitiis spretis regnisque caducis Terrestres artus divino nectare pascis! Dic regem nomenque loci populosque deumque, Quem regio ista colat, quae nos fortuna sequatur! Hactenus invicti rapidas Euphratis ad undas Persuadente Deo felices strinximus enses, Divini ut Christo soli tribuantur honores. Nunc quoque fert animus sceleratam excindere gentem Scandavii populi et sevos frenare furores Reddereque Ausoniae priscis cultoribus arva." Dixerat haec Carlus, contra cui talia vates Inspirante Deo respondit. "Maxime rector Francorum, qui signa vehis victricia Christi, Interea dum sevit hyems, lacerata procellis Navigia aptabis. Multis incidua saeclis Hic silva ingentes ramos ad sydera tollit. Hospitium fidum tibi dat Thesprotia tellus. Rex est Iustinus Romanae stirpis alumnus: Nam lachrymosa Gethes cum ferret bella Latinis Milliaque Hesperiam decies centena Gelonum Impeterent quassisque ruens Concordia muris Barbarico preberet iter cursumque furori, Misit in has furtim tunc Caesar Honorius oras Archadium natum, qui post successit Aminctae Aepiri regi. Generum nam legerat illum Iustinae natae, soboles cum nulla virilis Esset; et ex isto iusti fluxere nepotes. Quare, age, festina muros ac tecta subire Butroti, hos supera colles et moenia quaere!" Tunc comes Orlandus stupefactum numine Carlum Affatur: "Qua monstrat iter, rex magne, sequamur. Hunc -ego ni fallor- Deus aethere misit ab alto, Rebus ut afflictis melius confidere possis." Dixit et acclivi salebrosa cacumina montis Ascendit partesque oculos versabat in omnes, Ne fraus a tergo latebrosae in tramite silvae Esset et occultis saltus intercipit armis. Palladis interea velati tempora fronde Septem oratores iuvenum comitante caterva Iustini, pictis quos omnis purpura nimbis Ornabat, regi Carlo responsa ferebant. Paciferae postquam ramos utrinque Minervae Porrexere duces et sancto foedere pacem Sanxerunt iunctis dextris dictaque salute, Tunc senior Polynous doctis oriundus Athenis, Eloquio qui clarus erat, sic farier orsus: "Terrarum rex certa salus et gloria, Carle, Egregium Magni tribuit cui dextera nomen, Seu te turbati tempestas horrida ponti Appulit invitum Iustini ad littoris oras, Epirum seu sponte petis, succede libenter Butrotum, ut rebus cari potiaris amici! Digneris Graias sedes urbemque subire Caesaridum de stirpe ducis. Cape munera letus, Quae tibi rex donat, dextram quoque iungere dextrae Qui cupit! Ut fessas illic recreare phalangas Et possis sociis opibus sarcire biremes, Donec hyems tepidis mitescat victa Favonis Temperet et motas sevis Aquilonibus undas Nereus, ut tuto discedas classe refecta, Indulge hospitio et communibus utere rebus!" Dixit et haec omnes eadem mandata ferebant Legati ac Carlum dubium similemque moranti Liberius cogunt ipsumque ad moenia ducunt Quingentosque una proceres sacramque cohortem Lectorum iuvenum, quorum celeberrima virtus Francorum regi totum devicerat orbem. Iamque propinquabant portis, cum protinus omnis Visendi studio pubes sese extulit urbe. Ipsae etiam matres innuptaque turba, puellae, Velato vultu plenis procul ora fenestris Extendunt Carlumque oculis digitisque secuntur, Ostenduntque senes pueris et nomina pandunt Heroum, ut seri possint meminisse nepotes: "En Namus, eloquio qui Nestora vinceret! Ille Est Claron, alter Diomedes. Alter Ulixes Ille est Uggerius, nisi quod procerior aequo est. Ille autem, cuius sevis innitibus auras Implet et horrendos efflat de naribus ignes, -Stat sonipes pictus radiantia tergora guttis Pestanis acrique ortus de gente Pironis Perque viam obliquus saltat cervice superba, - Amonis soboles, alter Telamonius Aiax: Non animo minor est, non robore corporis impar. Cuius parva latent sub torva lumina fronte, Ponterius rector Ganus Magantius astus. En ille Orlandus, Francorum magnus Achilles Alter et Alcides et regi proximus armis! Sed longe ante omnes maiestas regia Carlum Ornat, et ex ipsis celestis fulgurat ignis Luminibus, miramque auget reverentia formam, Phoebeoque acies hebetat splendore videntum." Dum sic alternis pubes Butrotia dictis Belgarum signat proceres, ad limina ventum est Regia. Campus erat medio latissimus urbis Marmoreis stratus tegulis, ac plurima circum Buxus erat platanusque virens Daphneaque laurus, Et late vernis mulcebant questibus auras Assuete volucres circumque supraque volare; Quin etiam aurato nitidae de fornice lymphae Hippocrinei stillabant fluminis instar. Editiore loco nascentis lampada Phoebi Regia marmoreis spectabat nixa columnis, Undique quam Pario cingebat porticus ingens Marmore suffulta et paries emblemate pictus: A leva Xerxem frenantem Nerea ponte Atque Athon effossum siccoque haerentia fundo Flumina et exhaustos Persis potantibus amnes Palladaque iratam subversis pinxit Athenis Tuscus Alexander, Choi successor Apellis, Cecropidasque feros pelago pensare ruinas, Pulsus ut invidia (populus sic premia reddit) Hostilem Graius ductor migravit in urbem. A dextra magnus Pellei seminis heros Persepoli capta flammis ultricibus aulam Persarum urebat; mox fulminis instar ad Indos Pervolat affectans ortum transcendere solis. Parte ferox alia super atri tergore barri Squamosa tectus serpente in bella ruebat Porus et in pugnam extremos ductabat Eoos. Nec procul Euphrates mediam Babylona secabat. Pro foribusque aulae liventi corpore princeps Exanguis fedabat humum: sine honore iacebat, Cui victus quondam bellanti cesserat orbis. Haec mira Etruscus depinxerat arte Philippus. Vestibulo postquam in primo foribusque superbis Omnis eques defluxit humum, descendit ab axe Aurato pariter Pipini magnus alumnus, Romanusque una nudato vertice rector In terram delapsus equo est, et frontibus ambo Oscula libabant reges dextrasque dedere. Atria tum resonant strepitu, reboantque tumultu Multivago intrantum summi laquearia tecti. Consedere ambo reges, sellisque paratis Inferiore gradu proceres, comitesque minores Constiterant. Solio Pipinius infit ab alto: "Rex, genus antiquum claro de sanguine Romae, Caesareos qui attingis avos, huc turbida caeli Iactatos tumidis tempestas appulit undis, In Latium domitis dum nos remeamus Eois. Hospitio nondum notos tibi iungis amico Eiectisque libens tantos largiris honores, Ut socies portus, agros urbemque domosque. Dum noster carpet vitales spiritus auras, Stabit apud memores aeterni gratia facti." Ad quem sic breviter Iustinus talia reddit: "Armipotens princeps, terrarum gloria, Carle, Quem Sors omnipotens Graiorum ad littora ventis Compulit Ausoniam Romanaque tecta petentem, Dum libet, his repara naves alimentaque terris Laetus et his mecum communibus utere rebus!" Dixit et ornari lautas sub Apolline mensas Innuit aurato tepidisque vaporibus aulam Impleri et fumo dispergier atria cedri, Qualem vere novo Pancheis saltibus auram Sentit Erithreis veniens sulcator ab undis. Iussit Oronteas frondes et ligna cremari Incendique pyram brumamque evincere flammis. Nec mora, luciferos pictis laquearibus ignes Suspendunt noctemque procul funalibus arcent; Quin et odoratis tepefacta caloribus unda Promitur, et manibus pretiosi dantur odores. Post niveam Cererem mollique siligine panes Apportant famuli, mensaeque onerantur opimae Aureaque ad summum Dicteo cymbia Baccho. Pocula pars nitidis implet cristallina lymphis Quaesitasque dapes pelago silvasque per omnes. Ter centum famulae prestanti corpore circum Adstabant mensas, tot idemque aetate ministri Insignes forma siccatas nectare gemmas Exportant. Pars vina ferunt, pars fercula lance Celata vectant altis fumantia dextris. Qualis apud Meroen famulatur turba minorum Caelicolum regi nascentis ad ostia Nili, Deserit astriferum siquando Iupiter axem, Vescuntur proceres unaque Pelasgica pubes. Ipse throno residens Carlus sublimis in alto Tanta laborate damnat miracula cenae Et tacitus carpit tanti ludibria luxus. Sublatis promunt primis bellaria mensis, Nec biferi tot habent florentia culta Damasci Hesperidumque horti vigilataque mala dracone. Splendida dum celebrant amplis convivia tectis Francorum invicti proceres Danaumque senatus, Tyrrhenae sonuere tubae lituique recurvi Timpanaque, et festos indixit tibia rythmos. At postquam auratam tetigit Milesius Amon Cum plectro digitisque lyram linguaque canora Phoebeos cecinit concordi pectine cantus, Protinus arrectis tacuerunt auribus omnes: "Audite, o sancti reges, vos, cura Tonantis, Illustres", inquit, "proceres, quae numine pleni Caelesti vates cecinere incognita tardis Mentibus et vasti quae sint primordia mundi: Pan, deus omnipotens, nondum terramque polumque Condiderat magnique ardentia lumina caeli Labenti volucrum subfixerat axe rotarum Ingentique vagum frenaverat obice pontum, Cum Demogorgon, cui plurima barba rubenti Et gemina assurgunt in caelum cornua fronte, Sphaerae instar finxit pilam. Commixtaque in uno Tunc elementa globo primum diggessit et auram Caelestem inflavit. Mox inde per omnia fusus Corpora vivificus divini spiritus ignis Astrigerum hinc sese longe super omnia celum Substulit, inque suas secessit machina partes. Hinc primum humani generis celestis origo, Maxima cura dei, Pandorae munere fluxit, Cui dedit ingenium proprium mentemque supernam, Divinae formam ideae, qua proximus haeret Caelicolis, longe qua cuncta animantia vincit." Nec non purgatos animos ac labe carentes Aethereis habitare iugis vitamque perennem Expertemque mali summis agitare sub astris Cantabat vescique deum dapibusque toroque. "Non prius ad superas exempti carcere sedes Aligeri volitant animi, quam corpore sordem Conceptam abluerint; sic demum sydera poscunt." Hinc merita caesos referebat morte gigantes, Qui superos celsis aggressi extrudere regnis Horrendas sine fine dabunt sub Tartara paenas. Nunc canit ardentis rutilantia sydera caeli, Cur modo praecedat solem, modo pone sequatur Hesperus, et lune nigram pernicis eclypsim, Aera cur Hyades fuscent pluvialibus Hedis, Cur gladio accinctus terras conturbet Orion, Cornua cur Tauri tellurem a frigore solvant, Cur lugubre micet rubicundi flamma comete, Unde ruat tanto concusso fulmen Olympo In terram strepitu, cum debeat astra ferire, Unde pluant lapides, concretaque frigore grando Ventorum rabie medio gignatur in aestu, Unde novi fontes exortaque saxa repente Inque imas subito depressa cacumina valles, Cur sic inclusi tanto conamine venti Visceribus terrae labefactent funditus urbes. Haec postquam voce et cithara cantaverat Amon, Conticuit. Sed nox medium traiecerat axem Ac declive iugum caeli iam prona secabat, Sopierat mortale genus, cum ductor Achivum, "Tempus", ait, "placidae, rex optime, fessa quieti Membra dare insomnem nec totam ducere noctem. Crastina puniceis cum lux invecta quadrigis Lampade Phoebea caelo discusserit astra Retuleritque diem, procerum miranda tuorum Gesta renarrabis nobis tantosque labores Europa atque Asia domitis terraque marique Undique permenso spatio victricibus armis Primaque foelicis repetes exordia pugnae."