CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus VERINO.appe-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/VERINO.appe-01.xml.
Carliados liber qui dicitur Paradisus
At propius nitido postquam miracula coelo Sparsa videt pedibusque gradi (mirabile visum!) Quot natura tulit variis animantia formis, Per rupes totidem errabant ardentis Olympi, Per iuga devessae cristallina fornicis ibant. Nam cervice micans septem radiantibus astris Arcadiae monstrum gelidi prope cardinis axem Ibat, et Artophilax parvam conversus in Ursam, Cum matre occiduis nusquam mergendus in undis. Inter utrumque polum procero corpore Serpens Porrectus totum complebat formidine celum, Qui vigil hortorum custos Athlantidos arvis Nympharum Hesperidum servaverat aurea poma. Vulcanique novem donum mirabile flamis Fulgebat, maestae quod Liber tradidit olim Idee, postquam in Naxo Erithonius heros Desertam liquit. Iuxtaque Epidaurius Anguis Ter denis pandit fulgentia tergora flamis, Scorpius et geminas inter Chelipius aedes Panditur et tumidis exterritat aethera chelis; Ille tamen clarus ter sena lampade fulget. Nec procul Erigone, Themidis iustissima nata, Postquam inferendam scelerato crimine terram Mortales summo conlegit culmine sedes Aethereas spicasque tenet canentis aristae. Ornatumque decem facibus cum Castore fratrem Vidit et alterna caelum statione vicissim Mutare, et talis non est concordia fratrum. Hostiaque obsceni coelo est affixa Priapi Centipedis iuxta flagrantia sydera Cancri. Vidit et Herculei fulgentia terga Leonis, Cauda micat septem Beronicis crinibus astris. Tu licet aequoreis esses proiectus in undis Pelopis insidiis, nunc inter sydera fulges: Nunc pedibus Taurum, nunc Artum vertice tangis. Nec procul Andromade pater est, mediusque videtur Lampade ter sena, coniuxque elata supine Corpore bis septem facibus scintillat. Et Helles Aurato vector perlustrat vellere celum. Parte alia caeli desecto Gorgona collo Portabat multis redimitus tempora flamis Perseus et nudo horrebat Tritonides ense. Nec procul astrifero fulgent Athlantide cretae Pleiades; una latet mortali nupta marito. Splendebatque novem Cillenia Barbiton astris. Dilectusque Iovi, qui fundit Aquarius imbres, Nectare qui superum spumantia pocula mensis Propinat, facibus ter senis lustrat Olympum. Occeanique nepos, Croton, metuende sagictis Gortinis, celeri perlustras concava passu Aetheris, ut quondam Ideis in montibus apros Et timidos iaculis Cretensi in lictore cervos Sectatus, - quin primus amor curaeque priores Restant -, et tumidi vitat fera brachia monstri. At nive candidior pluma canente sonoris Aethereos Cygnus mulcebat cantibus amnes, Qualis Pactoli iuxta flaventis arenas Deplorant querulis instantia funera ricmis. Quique suis humeris portavit Ariona nando, Pro squamis rutilas stellas in pectore gestat Et prope Sidonii sequitur vestigia Tauri. Et canis Iccarius rapidis per devia celi Nunc leporem inbellem, nunc turpem cursibus ursam Insequitur, quacumque fugit, iamiamque teneri, Saucia iam rictu demerso in terga putares. Quaeque prius rudibus pinus per Nerea velis Ignotum per iter velocis fulminis instar Lapsa tumescentis contempsit murmura ponti, Nunc astris affixa poli est fulgentibus Argos, Discat ut humanis gens impia ponere finem Rebus et humentes concedat piscibus undas. Causa mali quanti illa fuit mortisque nefandae! Ad quid mortales, insana pecunia, cogis! Nec procul Heridanus liquidis interfluit undis: Hesperiae Heridanus longe notissimus amnis, Nunc Iovis imperio celi dignatus honore est. Sirius et Piscis bis seno fulgure clarus Combibit aetheream, quam fundit Aquarius, urnam. Parte alia celi quatiens virgulta fragore Peliacos arcus gestans gravidamque pharetram Currebat quadrupes Chiron, ut Thessala quondam Per iuga cum Pholoum premeret Thirintius arcu. Nec procul Australes Corvus volitabat ad oras Et vacuum Clario tandem cratera ferebat Et viridis rostro caudam comprhenderat Anguis. Multaque preterea rutilantia monstra videbat Sparsa per immensum celum, quae maximus heros Dum stupet et partes oculos rimatur in omnes, Increpuit Seraphin: "Quid, si loca celsa Tonantis Aspicies, quantis lucescat regia gemmis, Oraque Phebeos radios hebetantia divum?" Dum sic alloquitur regem Iovis impiger ales, Ecce rubens Eritheus et flameus Aethon adustis Crinibus erumpunt reserato carcere Phoebi Aethereasque replent sevis hinnitibus auras! Indocilesque iugum vix compulit aurea coniux Titoni stimulis fumantia suddere colla, Tunc volucres rapidis infestant calcibus astra Fumiferosque atris efflant e naribus ignes. Non secus, intacta validos cervice iuvencos Si quis ferre iugum cogat glebasque iacentes Vomere proscindat, verbis virgaque frementes Versantesque iugum durus castigat arator. Delius ardentes tali moderamine currus Indocilesque agitabat equos per devia celi. Vectaque luciferis renitet Venus aurea bigis, Ut celum ac terram rutilanti fronte serenat. At celeri lapsu velox Cillenius ales Nunc Phoebum antevolat, sequitur nunc pone quadrigas, Ut celeris signum modo destruat orbita plantae, Ut coma vicinis flamis ambusta cremetur, Maiori ut penitus vanescat lampade tectus. Hunc super Odrisius rubicundo sydere Mavors Errat et insanis agitat mortalia bellis. Ni Deus Omnipotens Ideo temperet astro Falciferumque nequam Martisque tumentia corda, Semper inundarent scelerato sanguine terrae. Haec duce caelesti postquam Pipinia proles Astra supergressus, stetit alto in culmine caeli, Unde gravis poterant lapidosa cacumina terrae Infusumque mare et, qui late circuit orbem, Occeanus cerni et purus sine nubibus aer, Limpidus unde ignis molesque ardentis Olympi. Constitit hoc Carlus tacitoque haec corde volutans: "O mentes hominum cecae sedisque futuri Ignarae, o verae stupidi telluris allumni! Quo spes vestra loco est! Quibus est demersa lacunis! En, agite, erectae volitent super aethera mentes Caelestem ad regem! Mortales linquite terras! Non patria est nobis tellus, sed sydera sedes Certa manent, summi leges quicumque Tonantis Servavit, quos nulla dies mutabilis aevi Deprimet. Hostilis caeli non destruet arces Turma nec eversis sulcabit moenibus urbes, Nec tristis miseros agitet discordia cives, Non odium, non livor edax, non improba ventris Allatrat ingruvies, nec pernitiosa libido Ventilat ardentes tranquillo in pectore thedas. Cessat avara fames auri sceptrique superbi Ambitiosus honor, pro quo bella impia tantis Mortales vacuum minuerant caedibus orbem!" Tales arcano versantem mente querelas Crimina et humanae miserantem incommoda gentis Corripuit somnus. Tanta dulcedine celi Extremi sonuere poli, dum volvitur aureus axis Cardine supremo, ut Phoebum Musasque canoras Concentus superet nec quicquam suavius illis Cantibus humanas possit mulcere dolores. At virga aurata summi patris impiger ales Utraque sopiti contingit tempora regis: "Surge, age, magnanimi proles generosa Pipini! Nunc opus est animis! Timidos expelle timores! Nunc opus, ut studio vincas superesque labores! Nunc visenda tibi sublimis regia Christi Angelicique chori celique exercitus omnis Celicolaeque omnes, nitidis quos purpura gemmis Picta tegit, quorum Phoebee lampadis instar Ora micant. Quid dormis iners? Nunc surgere tempus!" Dixit et attonitum dextra sic tollit in altum, Ceu, qui fulmineo exanimatus concidit ictu, Tandem siquis humo tollat ducatque paventem. Vel, cui rupta quies, subitis exterritus umbris Corripit ex stratis corpus clamatque pavetque, Talem praeclarum Seraphin super aethera regem Ductabat, donec perventum ad limina celsae Molis, ubi longis latisque adamante columnis Vestibulum ante ipsum extabat porticus ingens. Sic iunctus lapidemque lapis connexus inhaeret, Ut saxo ex uno nativum surgere montem Credas et tenues iunctura excluseret ungues. Marmoreus paries fulget candore nivali; At super aereis ingenti fornice saxis Aurea testudo extabat - mirabile visum! - Hinc atque hinc fuerat multis exculta figuris. Et primum a dextris fulgenti effinxerat auro Me opifex mundi, Deus, ille creator Olympi, Filius utque parens, ut spiritus, una voluntas Condidit angelicos Thronos totamque phalangem Coelestis ducis et divum sine corpore solus. Luciferum ante omnes tanto splendore creavit, Ingenio ut, forma longe superaverit omnes Celicolas propiorque Deo consedit in alto. Liminis at fastus, - virus commune superbis -, Non sivit, ut staret contentus sede secunda. Perfidus aetherea regis descivit ab aula Impiaque adversus molitus bella Tonantem Compulit astuta sceleratam fraude cohortem In tantum iurare nefas sociamque Titanni Affore et ethereis regem detrudere regnis. At Deus Omnipotens iusta commotus ab ira Disrupit fregitque acies celoque rebelles Fulminibus similes manes detrusit in imos. Qualis erat facies celsa de sede cadentum, Manserunt: prisci vestigia nulla decoris. Parte alia sculptor mira testudinis arte Pinxerat, ut terram celumque crearit et undas Iupiter et limo longaevum effinxerit Adam, Ut creavit Evam generis primordia nostri, Utque animam et vitae spirando inflaverit auram: Ambo immortales, ambo sine crimine nati, Ambo animis, ambo prestanti corpore et annis, Aurea ni vetita legerent ex arbore mala. Dum sic foelices aevo fruerentur in alto, Ecce, atrox hostis vultus ac ora puelle Prima indutus erat, nigri sed terga draconis Pone trahens virides squamosa tegebat in herbas. Et primum, "O miseri! Cur non foelicia poma Carpitis, ut rerum pariter dignoscere causas Possetis solioque Dei sceptraque potiri? Nec vos eternae mortis timor anxius urget?" Dixit et excerpens vetitos ex arbore fructus, Ut comedat, porrexit Evae. Dedit illa marito. Hoc ubi cognovit divumque hominumque creator, Penituit faecisse hominem; caelo expulit ambos, Ut duris alter terram exerceret aratris, Quaereret assiduo sibi vix alimenta labore; Altera nunc pensis addat noctemque diemque, Pendeat intorquens radios nunc anxia telis. Sponte dabat tellus fruges et flumina nectar, Sudabantque prius quercus celestia mella. Non rapidi soles, gelidis non bruma pruinis Aeterno urebat florentes gramine terras: Ver erat atque arbos maturo pondere ramos Curvabat floresque simul fructusque ferebat. Non gelidus Boreas, non horridus Eurus et Auster Humidus et rapidi flabat violentia Cauri. Laeta serenati facies splendebat Olympi. Heu, generi quantum primi nocuere parentes Humano, saerique luant errata nepotes! Per vos florentis Paradisi e limine pulsi Erramus tenebris cecis nigrantis Abyssi, Per vos pallentes morbi tristesque senectus Invasit mortale genus, serpitque per omnes Haec scabies, nullis tollenda salubribus undis, Ut fit, Tartareo quicumque obnoxius igni Gignitur, hoc prima dependet origine crimen. Nec nostram tenui pensaret stamine vitam Atropos, at plenis traherent sine fine sorores Fila colis, nullum lugeret mater alumnum. Talia mirantem sculpta testudine Carlum Alloquitur magni Iovis nuntius: "Inspice postes Sydereae portae et caelatum in limite carmen Et, qui pro foribus candentem continet ensem, Ne, temere ingressus celsi penetrala Tonantis, Te petet et rigido fodiat tua pectora ferro. Si Deus annuerit, valvis reserentur apertis Atria, nec custos prohibebit limen adire." Haec ubi dicta dedit, portae patuere patentes. Inde alios subeunt postes aliosque recessus, Inde Deum thalamos gemmis auroque refertos. Tandem perventum est, ubi sunt conclavia divum. Illic porta fuit miris caelata figuris: Auratum limen, valvae, cristallina porta. Ex adamante fuit vectes, argentea claustra, Atque incisa notis fuerant duo carmina magnis: "Atria fas nulli mortali intrare deorum, Nec nisi qui meritis divino est dignus honore." Hos super astabat vultu facieque rubenti Candentemque ferens gladium torvusque satelles, Qui geminis bifores utrimque amplectitur alis. Ad quem Francorum ductor sic ore locutus: "Si fas est nobis, celestis ianitor arcis, Stridentes resera postes et limina pande. Hoc duce sydereas per tot discrimina sedes Accessi incolumis. Nec terruit arduus aether, Cesserunt rapidi fatis auctoribus ignes, Nec Nemei obstarent ardentia terga Leonis, Ora nec extensi per celum horrenda Draconis Me vetuere volente Deo per inane volare." Nec plura effatus, subito cum cardine valve Aerato ingenti strepitu patuere stridentes Ferratae, ut quondam stridentia limina Iani, Romuleas ageret cum consul ad arma cohortes, Ut quondam autumno ventis agitantibus imbres Dissiliere poli crepitusque dedere tremendos. Postquam syderei patefacta est ianua regis, Emicuit tantus fulgor, tantum ignea flama Divorum ex oculis totoque ex ore reluxit, Ut totidem celo credas lucescere soles. Fulmineique acies feriebat luminis instar Splendor, ut Aethiopum siquis deserta Sienes Octipedis peragret, cum fervent sydera Cancri, Cum medio sine nube die sol igneus axem Conscendit, spectet rutilantis Apollinis orbem: Haud aliter potuere pati mortalia divum Lumina fulgorem. Ceciditque in limine pronus Maximus heroum Carlus! Subitoque cohorte Instar squamarum lucem rapuere tenebrae, Ut quondam iuxta foelicia culta Damasci Iupiter eripuit Tarsensi lumina Paulo Atque illum evexit super alti sydera celi, Ut contempletur non vulgo aedenda profano Mens arcana Dei et totum scrutetur Olympum, Talis erat Carlus, talisque iacentis imago Ante Iovis limen. Sed presto gemmifer ales Aprhensa erepit diffusum embremate dextra. "Surge, age, ne dubita, ducere per omnia regna Astriferi tutus celi et mysteria nosces Excelsi miranda Dei. Licet obsita cecis Lumina sint squamis, tamen acrius ista notabis Mente, nec impedient oculi diversa tuentes. Posset ut occultas naturae inquirere causas, Sponte oculos luce admoto Democritus igne Privavit: Nec fas homini est arcana videre Celestis patris et facies splendore micantes. Corrumpit vestros divina potentia sensus." Dixit et aetherei per regna superba parentis Duxit, ubi ardentem princeps archangelus hastam Ante trhonos sedemque Iovis tenet. Inde satelles Pervigil a lato cinctus crepitantibus armis Gemmiferique chori circumque supraque volantes Regia mulcebant concentibus atria miris, Alterno ut totum impleret modulamine caelum. Nanque Throni loca prima tenent, quae celsa superni Est regis sedes fulgentibus obsita conchis. At Iovis aetherei charitas ardentibus alis Innumeros oculos gestat Seraphionis ordo, Ut rotat auratas ales Iunonia pennas, Ad solem caudae variorum mille colorum. <Extremosque pedes velant et nube corusca Ardentes celant facies, alaeque moventur Tergeminae, in medio clangore sonore Semper agunt Christo grates exultantibus alis. Ceu niveus suavi cantat modulamine cignus Mehandri circa fluxus in vere tepenti,> Sic circum aetherni volitant pretoria Christi Aliferi Seraphin. Iuxta Cherubinia lampas Centum oculos, centum ora ferens alasque volantes, Intima quae summi noscit praecordia regis, Quae simplex, quae prima Dei sapientia fertur, Presentemque Deum spectant nulloque fruuntur Hi medio, mandata docent implentque minores Caelicolas, quidnam maiestas regia poscat. <Alter et alterius porrectas clamat in aures Inque vicem nullo traduntur livore ducentes Magnanimi secreta Iovis pandentque recessum. Sic a supremo fas est descendere ad imos.> Inde Potestates et caeli mascula Virtus <Blanditiis nullis caedit nullique profano Mota metu, gradibus semper firma haeret in isdem.> Atque triumphales acies loca proxima celsis Delegere choris; et ab his oracula noscunt. Ante istos clipeata Iovis stat principis ala; Inde sacrosanctus fulgentem archangelum hastam Vibrat et angelicae pandit mandata phalangi. Angelus hac magni spatium dimensus Olympi Humano generi mandata novissima defert Implet et aethereo mortales numine mentes. Quas novit servire Deo, qua celibe vita In terris degent et ab omni crimine mundae, Admonet. Hortatur celestem inquirere regnum, Spernere opes fragiles fugitivaque gaudia vitae Corporeae solumque Deum celumque tueri. Veh! Miserae gentes, ni custos angelus esset Unicuique datum, cum sit contrarius hostes, Excipiat qui fraude homines mentesque labantes Ad scelus impellit pariterque vaferrimus arte Aggreditur mortale genus noctesque dies<que>, Ut iam Tartareis humana propago tenebris Mersa foret semperque novis habitanda colonis Iupiter arva daret seclisque nocentibus imbres Deucaliones caeli compage soluta Funderet; atque iterum Neptunia monstra vagarent Per iuga Caucasei montis, per inhospita saxa Umbrosi Athlantis; nec signum foederis icti Traxisset varios Thaumantias ore colores. At Deus omnipotens, caeli cui regia paret, Ne pereant homines, caeli ut fungantur honore, Praesidium angelicae posuit celeste cohortis. Impyrei locus est, ubi regia celsa Tonantis Stat, nitidis conchis et rubro instructa pyropo; Et tantum aethereas se culmine tollit in auras, Ut superet visum ignitis suffulta columnis. Illic innocuis resplendent omnia flamis. <Pars ex electro virgas lituosque recur[vos In radii morem gestant, quis nubi[la findunt Quis spatium celi a terrae metiuntur [ Aequoris atque alii specula et ora satelii[ Pars adamantinas gestat pharetrata [secures Inque rotae morem volitant giroque [corusco Vertitur indefessa acies [ In sese motu, ventosi turbinis inst[ar. Cum paleae et niger rapida vertig[o Erigitur, tegiturque atra[ Pars quoque pontificum est oblonges induta l[acenas, Cingulaque obducit gemmantis m[ Quadrata ast alii proceres carch[esia portant Celesti ambrosia et spuman[ti nectare plena. Alataeque rotae fuerant currus [ Virtutum nusquam flatebant [ Alterius mira concordes arte vig[ Hinc aquila, hinc taurus volitantia [ Ardentesque trhoni volitant flamantibus alis Spiculaque ardenti contorquent ignea dextra, Rimantur secreta Iovis plaudentque canentes. Cum Seraphin Cherubinque choris miro ordine volant, Talesque alterno modulantur carmine voces: "Sydereum laudent caelestia numina regem, Laudet Virtutum celique exercitus omnis, Laudent astra Deum, laudet sol aureus et, quae Noctivago gelidas humectat lumine terras, Luna Deum laudet, liquidissimus ignis et aer Et maris undisoni fluctus et stagna lacusque Fluminaque et tellus et, quae nascuntur <in> illis, Dent laudes uno ore Deo, qui cuncta creavit Ex nihilo, et digni Christo referantur honores!" Talia celestes aedebant carmina divi. Thurea dona ferunt alii myrraeque liquores Balsamaque in sacris pateris et odora cremantes Cynnama, Pancheis non ignorata colonis. Sunt, quibus horrendi forma est truculenta leonis, Sunt, quibus est speties viridis sinuosa draconis. Me insignis equi formam gerit, ille iuvenci, Hic aquilae pennis et rostro insignis adunco Clangit et aetherei supera volat atria caeli. Virgineae facies sunt his ac ora deorum, Aliferisque alacres pedibus talaria nectunt Magnanimique Iovis celeres mandata per auras In terris referunt. Alii per inane volantes Pro portis agitant vigiles statione vicissim Alterna excubias celumque indagine cingunt. Non secus obsessi siquando hostilibus armis Robora portarum explorant aditusque latentes Inquirunt cives et multo moenia complent Milite, sic celsos muros ardentis Olympi Celestes volucres et custos pervigil ambit, Aeternoque ardent numerosae lampades igne. At Deus omnipotens solio sublimis in alto Impirei residet, quo nil sublimius extat. Illic syder<e>o maiestas regia throno Cum patre, cum nato et sancto reveretur amore. Sit diversa Deo licet et persona triformis, Atque illum vario mortales nomine dicant, Unicus ille tamen tres est: Deus auctor et idem Ingenitus supraque chaos mundumque creatur Aeternus. Nulloque loco nec limite septus Cuncta capit nullique capax movet omnia, nusquam Deflectens cernitque omnes nec cernitur ulli. Cum libuit, caelum ex nihilo terramque creavit. Ah, cur incassum mortalia pectora tentant Intima magnanimi precordia noscere Christi? Cur tres, cur unus sit rex? Cur aequa potestas? Cur tandem serum miseris mortalibus orbem Condidit? Ante illum, quid agebat Iupiter? Annos Pene infinitos segni traduxerat aevo. Quid tenui fossa fluctus siccare marinos Tentatis, pueri? Parva quid Doridos undas Sulcatis cimba? Mergetur vortice preceps, Longius a portu si currere tentat in aequor! Nec frustra primae rationem inquirite causae: Nec fas, nec potis est arcana sacraria nosse, Quae si mortali licuisset noscere menti, Non hominem in terris peperisset virgo Tonantem. Non omnes Paulus, non Zebedeius heros, Non, qui xaxorum est numerosa grandine cesus, <Cui nomen primae dederat Iusticia palmae>, - Hi non narrandos celi videre triumphos Sydereoque throno Iesum super astra sedentem. Alma Fides solum vestri penetralia regis Pandet et aetherei portam reserabit Olympi. Hac duce magnanimi potuit generosa propago Pipini cognosse Deum celumque per amplum Tutus iter facere et portas intrare patentes, Dum carpit spirans vitales aetheris auras, Aurea dum longo spatio vagus atria lustrat Aeterni regis Carlus, dum mente revolvit, Quae Iovis interpres distinguit et ordine narrat. Nam postquam nimio splendore hebetantia captus Lumina, nequicquam variis miracula formis Cernebat tantumque sacris concentibus hinnos Accipiebat. Uti nigrae cum noctis in umbris Si face consumpta subsistens forte viator Dumosis silvis et nigris carmina lucis Audierit quaerulae Prognes iterare sororem, Impleat illa licet vicinis questibus aures, Nil tamen ille videt lucem oscurantibus umbris: Talis erat Carlus, talis concentus ad aures Alituum sacrique chori occurrebat, et omnem Mente locum quamvis peragrabat limine ceco. Quem Iovis interpres Raphael per singula duxit Mystica queque docens nec turbae aedenda profanae: Pontificale decus triplicisque insigne coronae Esse docet terna sacros sub imagine vultus, "Est tribus una quidem distincta potentia formis, Nec pater est nato maior, sacri nec spiritus ignis Regna gerit summi inferiora utriusque Tonantis. Vult omnes fieri salvos divina voluntas Idque dedit cunctis caelum spectare supernum, Rebus ut humanis spretis caelestia regna Affectent primaque Deum auctoremque requirent. Cuique magis quanto sanctis virtutibus herent, Tanto agitant celeres animi foelicius aevum. O, si luminibus posses spectare triumphos Celestis ducis et faciem splendore micantem Spirituumque rotas augustaque pectora divum Caelicolumque omnem sua per mysteria pompam, O, quantis fruere bonis, si talia cernas! Sed cernes, cum te vitalis liquerit hora, Cum petet exemptus terrestri corpore coelum Spiritus atque omni vitae mortalis honore Functus erit longae post tempora curva senectae. Forsitan et sordes caelesti flumine lautus, Antea quam durae truncarint stamina Parcae, Luminibus puris misteria plura videbis!" Dixit et ardentes Carlo comitante quadrigas Ascendit, caelique plagam quibus ocior Euro Tranabat. Celerique ambo per inane volantes Vectantur curru, dorso velut ignea moles Nubiferi Heliam Carmeli substulit olim, Qualis et a Geticis frenato torva dracone Tritolemum longe Ceres exportaverat aris, Qualis sanguineis Mavors circumdatus armis Alatisque horrendus equis Meotidos undas Pervolat et Sciticas populatur cursibus urbes, Talis flamifero curru Pipinius heros Per sedes superumque choros volitabat ovantes. Ast ubi sydereae reginae ad limina ventum est, Alipedum validis compescuit ora volucrum Dux frenis rapidasque rotas auriga volantis Firmavit plaustri et subito descendit ab illo Pronus humi. At Carlus, quamvis se lumina captus, Saltavit curru tamen. Et mora nulla retardat, Quin pronus magno numen veneratur honore Virginis aethernae supplexque ita talia fatur: "Alma Dei genetrix, coeli regina supremi, Virgo parens Christi, quem lati machina mundi Non capit, et longe super omnia saecula regem Conceptum nullo peperisti semine Iesum, Ut primi eriperet delicta infanda parentis, Ut clausum reseret celestis limen Olympi, Frangat ut infernas portus spolietque tropheis Plutonem et sanctos secum super astra profetas Eveat ac sceleris purget vestigia nostri, Alma, precor, - cum te mortalia pectora solam Omnibus implorant templis ac omnibus aris, Ante alios veneranda deos -, miserere precantis, Humanae nec te ledant contagia fraudis, Promptior in vitium cum gens mortalis inane Corruat et sanctos spernat virtutis honores (Hos agitat dulcis regni ambitiosa cupisdo, Illos vexat amor nimium sceleratus habendi, Hi marcent luxu turpique libidine fragrant, Ast alii tanquam pecudes ratione carentes In terris curvi degunt sine legibus aevum), His (precor) ut miseris, exores, alma, Tonantem, Concedat veniam et coelo miseretur ab alto, O sola humanos semper miserata labores! Ecce ferox Libis innumeros in bella cohortes Ductat et a rubro descendit lictore rursus Maumettana lues; saeva feritate Tibaldus, Ut Christi populum perdat, comes additur istis. Impius iniustis iam nunc Desiderius armis, Qui miseras tantis afflixit cladibus urbes Ausoniae et late vastans cultoribus agros, Romuleas sedes et moenia sacra Tonantis Vertere humo et sanctos minitatur tollere leges. Nec mirum: extremis gens barbara venit ab oris, Quae iam bis centum Latium est populata per annos, Nunc magis immanis, nunc Marte elata secundo, Pontifices summos augusta e sede Quirini Pellit et infandos sacrorum inducere ritus Tentat et a sacris non abstinet impia templis Gens, multo quae iam faecere cruore profana. Hoc, precor, ut nostris dirimatur dedecus armis, Ne quis Cristicolas Latias impune per urbes Obtruncet foedusque Iovis mortalibus ictum Polluat et magni spernat mandata Tonantis." Dixerat ante thronos haec flexo poplite Carlus Vertice nudato lachrymisque rigantibus ora, Cui tunc alma parens, caeli regina supremi Reddidit haec paucis roseoque haec ore locuta est: "Optime Francorum ductor, Pipinia proles, Cui Deus omnipotens hostes domitare superbos Concessit sanctaeque crucis victricia signa Ferre dedit: Victa Saxorum gente nefanda Cessit victus Arabs, cessit tibi Nilus et Indus! Ne dubites sevos invadere Marte tyrannos! Defendes nostrum populum, cadet impius hostis! Quam multa Adriacum Poenorum corpora volvet Aufidus in pelagus, clades par reddita Cannis! Barbarus ipse etiam, Latii caput omne malorum, Bebriaca tandem victus Desiderius urbe Ante tuos currus, manibus post terga ligatis, Trans Alpes patrias maris ducetur ad oras! Arcana haec peragenda tamen prius accipe mente: Ter mille occurrunt equites fulgentibus armis, Qui crucis et fulvi gestant vexilla leonis, Quique colunt ripas Tyrreni fluminis Arni, Quique Fluentinae deiectis moenibus urbis Reliquias habitant Romanae stirpis alumni. Hos socios adhibe et tecum coniunge volentes: Gens praeclara fide belloque insignis et armis Quam stragem generosa dabit! Quae funera cernes! His ducibus nota tutus regione viarum, Quocumque ire voles, duces victricia castra. His bene tu meritis collectus undique in unum Attolles arces recidivaque moenia pones. Nec gens ulla magis fautrix celebrabi[t honores Francorum veluti charum pia turba nat[orum Foederaque aeterno inviolata tenebit amore. Ne timeas auctore Deo purgatus ab omni Crimine pro sancta te mille offerre periclis Relligione Dei - timidos expelle timores! En ego pro miseris supplex mortalibus oro, Ut veniam errori det Iupiter iraque mollis Sit mota et trifidum iam d extra coherceat ictum, Expectet, donec vitium virtute rependat. Tu quoque, si quando mundi inferioris ad oras Descendes, homines haec nostra voce monebis: Ne totiens lentas peccando provocet iras Magnanimi Iovis et nostro defendier ore Gens credat! Sed, quo sint semine nati, Cur Deus ex limo divini numinis instar Condiderit mortale genus, quo tendere pergant, Hoc curent! Salvos fieri vult Iupiter omnes! Si modo vel sera tandem delicta fatetur Morte dolens supplexque anima fugiente precetur Rectorem caeli, sic altis dormiet astris!" Haec ubi syderei genetrix reverenda Tonantis Dixerat, ingenti sonuerunt omnia plausu Aedentes celeste melos dulcedine mira. Psallebant hinc inde trhoni letasque choreas Ductabant circa regem giroque volantes Ardentis nubae "Saba" et "Osanna" canebant. Non secus extremas Pigmei ad litoris oras Pervolitant, si quando grues in vere tepenti Nidorum notas sedes clangore salutant Per liquidum longos volventes aera giros, Si divina licet nostris componere rebus. Nec mora, surrexit Carlus currumque volantem Ascendit; monuit Raphael sic optimus ales Frenaque caelestum spumantia torsit equorum. Aurea sed postquam venere ad moenia Sion Divinae superasque arces urbisque supernae, Aligeros compressit equos plaustroque nitenti Desilit interpres magnique auriga Tonantis In terram et primo consistit limine portae. Illic ambrosio circumdans nectare muros Amnis erat, longe nitidis pulcherrimus undis: Xarismam superi proprio sic nomine dicunt. Cuius si nitidos gustarent ore liquores Mortales, nunquam postquam sitis aspera fauces Angeret, et suavis fumantia dona Liei Spernerent: haec assunt divorum pocula mensis. Ast urbs innumeris pulcherrima turribus extat: Aureus est murus centum latissimus ulnis, Adversi ut septem tracti per moenia currus Non latera illesis tererent compagibus axes. Altior est decies centum; non angulus ullus, Nanque globi terrae est instar formaeque rotundae. Tale adamantino conscriptum in stipite carmen: "Haec est celestis Sion, gratissima divis Urbs, ubi perpetua cives charitate triumphant. Omnibus huc terrae delecti ex urbibus intrant, Coelibe qui vita patriam meruere supremam. Bis sena in celum sublimi vertice portae Tolluntur, totidem custodes arcibus assunt. Sunt binae claves: quarum est argentea prima, Qua primae vena solvuntur vincula culpae; Altera perfectis animis reseratur Olympi At propius nitido postquam miracula coelo Sparsa videt pedibusque gradi - mirabile visum! Quot natura tulit variis animantia formis, Per rupes totidem errabant ardentis Olympi, Per iuga devessae cristallina fornicis ibant. Nam cervice micans septem radiantibus astris Arcadiae monstrum gelidi prope cardinis axem Ibat, et Artophilax parvam conversus in Ursam, Cum matre occiduis nusquam mergendus in undis. Inter utrumque polum procero corpore Serpens Porrectus totum complebat formidine celum, Qui vigil hortorum custos Athlantidos arvis Nympharum Hesperidum servaverat aurea poma. Vulcanique novem donum mirabile flamis Fulgebat, maestae quod Liber tradidit olim Idee, postquam in Naxo Erithonius heros Desertam liquit. Iuxtaque Epidaurius Anguis Ter denis pandit fulgentia tergora flamis, Scorpius et geminas inter Chelipius aedes Panditur et tumidis exterritat aethera chelis; Ille tamen clarus ter sena lampade fulget. Nec procul Erigone, Themidis iustissima nata, Postquam inferendam scelerato crimine terram Mortales summo conlegit culmine sedes Aethereas spicasque tenet canentis aristae. Ornatumque decem facibus cum Castore fratrem Vidit et alterna caelum statione vicissim Mutare, et talis non est concordia fratrum. Hostiaque obsceni coelo est affixa Priapi Centipedis iuxta flagrantia sydera Cancri. Vidit et Herculei fulgentia terga Leonis, Cauda micat septem Beronicis crinibus astris. Tu licet aequoreis esses proiectus in undis Pelopis insidiis, nunc inter sydera fulges: Nunc pedibus Taurum, nunc Artum vertice tangis. Nec procul Andromade pater est, mediusque videtur Lampade ter sena, coniuxque elata supine Corpore bis septem facibus scintillat. Et Helles Aurato vector perlustrat vellere celum. Parte alia caeli desecto Gorgona collo Portabat multis redimitus tempora flamis Perseus et nudo horrebat Tritonides ense. Nec procul astrifero fulgent Athlantide cretae Pleiades; una latet mortali nupta marito. Splendebatque novem Cillenia Barbiton astris. Dilectusque Iovi, qui fundit Aquarius imbres, Nectare qui superum spumantia pocula mensis Propinat, facibus ter senis lustrat Olympum. Occeanique nepos, Croton, metuende sagictis Gortinis, celeri perlustras concava passu Aetheris, ut quondam Ideis in montibus apros Et timidos iaculis Cretensi in lictore cervos Sectatus, - quin primus amor curaeque priores Restant -, et tumidi vitat fera brachia monstri. At nive candidior pluma canente sonoris Aethereos Cygnus mulcebat cantibus amnes, Qualis Pactoli iuxta flaventis arenas Deplorant querulis instantia funera ricmis. Quique suis humeris portavit Ariona nando, Pro squamis rutilas stellas in pectore gestat Et prope Sidonii sequitur vestigia Tauri. Et canis Iccarius rapidis per devia celi Nunc leporem inbellem, nunc turpem cursibus ursam Insequitur, quacumque fugit, iamiamque teneri, Saucia iam rictu demerso in terga putares. Quaeque prius rudibus pinus per Nerea velis Ignotum per iter velocis fulminis instar Lapsa tumescentis contempsit murmura ponti, Nunc astris affixa poli est fulgentibus Argos, Discat ut humanis gens impia ponere finem Rebus et humentes concedat piscibus undas. Causa mali quanti illa fuit mortisque nefandae! Ad quid mortales, insana pecunia, cogis! Nec procul Heridanus liquidis interfluit undis: Hesperiae Heridanus longe notissimus amnis, Nunc Iovis imperio celi dignatus honore est. Sirius et Piscis bis seno fulgure clarus Combibit aetheream, quam fundit Aquarius, urnam. Parte alia celi quatiens virgulta fragore Peliacos arcus gestans gravidamque pharetram Currebat quadrupes Chiron, ut Thessala quondam Per iuga cum Pholoum premeret Thirintius arcu. Nec procul Australes Corvus volitabat ad oras Et vacuum Clario tandem cratera ferebat Et viridis rostro caudam comprhenderat Anguis. Multaque preterea rutilantia monstra videbat Sparsa per immensum celum, quae maximus heros Dum stupet et partes oculos rimatur in omnes, Increpuit Seraphin: "Quid, si loca celsa Tonantis Aspicies, quantis lucescat regia gemmis, Oraque Phebeos radios hebetantia divum?" Dum sic alloquitur regem Iovis impiger ales, Ecce rubens Eritheus et flameus Aethon adustis Crinibus erumpunt reserato carcere Phoebi Aethereasque replent sevis hinnitibus auras! Indocilesque iugum vix compulit aurea coniux Titoni stimulis fumantia suddere colla, Tunc volucres rapidis infestant calcibus astra Fumiferosque atris efflant e naribus ignes. Non secus, intacta validos cervice iuvencos Si quis ferre iugum cogat glebasque iacentes Vomere proscindat, verbis virgaque frementes Versantesque iugum durus castigat arator. Delius ardentes tali moderamine currus Indocilesque agitabat equos per devia celi. Vectaque luciferis renitet Venus aurea bigis, Ut celum ac terram rutilanti fronte serenat. At celeri lapsu velox Cillenius ales Nunc Phoebum antevolat, sequitur nunc pone quadrigas, Ut celeris signum modo destruat orbita plantae, Ut coma vicinis flamis ambusta cremetur, Maiori ut penitus vanescat lampade tectus. Hunc super Odrisius rubicundo sydere Mavors Errat et insanis agitat mortalia bellis. Ni Deus Omnipotens Ideo temperet astro Falciferumque nequam Martisque tumentia corda, Semper inundarent scelerato sanguine terrae. Haec duce caelesti postquam Pipinia proles Astra supergressus, stetit alto in culmine caeli, Unde gravis poterant lapidosa cacumina terrae Infusumque mare et, qui late circuit orbem, Occeanus cerni et purus sine nubibus aer, Limpidus unde ignis molesque ardentis Olympi. Constitit hoc Carlus tacitoque haec corde volutans: "O mentes hominum cecae sedisque futuri Ignarae, o verae stupidi telluris allumni! Quo spes vestra loco est! Quibus est demersa lacunis! En, agite, erectae volitent super aethera mentes Caelestem ad regem! Mortales linquite terras! Non patria est nobis tellus, sed sydera sedes Certa manent, summi leges quicumque Tonantis Servavit, quos nulla dies mutabilis aevi Deprimet. Hostilis caeli non destruet arces Turma nec eversis sulcabit moenibus urbes, Nec tristis miseros agitet discordia cives, Non odium, non livor edax, non improba ventris Allatrat ingruvies, nec pernitiosa libido Ventilat ardentes tranquillo in pectore thedas. Cessat avara fames auri sceptrique superbi Ambitiosus honor, pro quo bella impia tantis Mortales vacuum minuerant caedibus orbem!" Tales arcano versantem mente querelas Crimina et humanae miserantem incommoda gentis Corripuit somnus. Tanta dulcedine celi Extremi sonuere poli, dum volvitur aureus axis Cardine supremo, ut Phoebum Musasque canoras Concentus superet nec quicquam suavius illis Cantibus humanas possit mulcere dolores. At virga aurata summi patris impiger ales Utraque sopiti contingit tempora regis: "Surge, age, magnanimi proles generosa Pipini! Nunc opus est animis! Timidos expelle timores! Nunc opus, ut studio vincas superesque labores! Nunc visenda tibi sublimis regia Christi Angelicique chori celique exercitus omnis Celicolaeque omnes, nitidis quos purpura gemmis Picta tegit, quorum Phoebee lampadis instar Ora micant. Quid dormis iners? Nunc surgere tempus!" Dixit et attonitum dextra sic tollit in altum, Ceu, qui fulmineo exanimatus concidit ictu, Tandem siquis humo tollat ducatque paventem. Vel, cui rupta quies, subitis exterritus umbris Corripit ex stratis corpus clamatque pavetque, Talem praeclarum Seraphin super aethera regem Ductabat, donec perventum ad limina celsae Molis, ubi longis latisque adamante columnis Vestibulum ante ipsum extabat porticus ingens. Sic iunctus lapidemque lapis connexus inhaeret, Ut saxo ex uno nativum surgere montem Credas et tenues iunctura excluseret ungues. Marmoreus paries fulget candore nivali; At super aereis ingenti fornice saxis Aurea testudo extabat - mirabile visum! - Hinc atque hinc fuerat multis exculta figuris. Et primum a dextris fulgenti effinxerat auro Me opifex mundi, Deus, ille creator Olympi, Filius utque parens, ut spiritus, una voluntas Condidit angelicos Thronos totamque phalangem Coelestis ducis et divum sine corpore solus. Luciferum ante omnes tanto splendore creavit, Ingenio ut, forma longe superaverit omnes Celicolas propiorque Deo consedit in alto. Liminis at fastus, - virus commune superbis -, Non sivit, ut staret contentus sede secunda. Perfidus aetherea regis descivit ab aula Impiaque adversus molitus bella Tonantem Compulit astuta sceleratam fraude cohortem In tantum iurare nefas sociamque Titanni Affore et ethereis regem detrudere regnis. At Deus Omnipotens iusta commotus ab ira Disrupit fregitque acies celoque rebelles Fulminibus similes manes detrusit in imos. Qualis erat facies celsa de sede cadentum, Manserunt: prisci vestigia nulla decoris. Parte alia sculptor mira testudinis arte Pinxerat, ut terram celumque crearit et undas Iupiter et limo longaevum effinxerit Adam, Ut creavit Evam generis primordia nostri, Utque animam et vitae spirando inflaverit auram: Ambo immortales, ambo sine crimine nati, Ambo animis, ambo prestanti corpore et annis, Aurea ni vetita legerent ex arbore mala. Dum sic foelices aevo fruerentur in alto, Ecce, atrox hostis vultus ac ora puelle Prima indutus erat, nigri sed terga draconis Pone trahens virides squamosa tegebat in herbas. Et primum, "O miseri! Cur non foelicia poma Carpitis, ut rerum pariter dignoscere causas Possetis solioque Dei sceptraque potiri? Nec vos eternae mortis timor anxius urget?" Dixit et excerpens vetitos ex arbore fructus, Ut comedat, porrexit Evae. Dedit illa marito. Hoc ubi cognovit divumque hominumque creator, Penituit faecisse hominem; caelo expulit ambos, Ut duris alter terram exerceret aratris, Quaereret assiduo sibi vix alimenta labore; Altera nunc pensis addat noctemque diemque, Pendeat intorquens radios nunc anxia telis. Sponte dabat tellus fruges et flumina nectar, Sudabantque prius quercus celestia mella. Non rapidi soles, gelidis non bruma pruinis Aeterno urebat florentes gramine terras: Ver erat atque arbos maturo pondere ramos Curvabat floresque simul fructusque ferebat. Non gelidus Boreas, non horridus Eurus et Auster Humidus et rapidi flabat violentia Cauri. Laeta serenati facies splendebat Olympi. Heu, generi quantum primi nocuere parentes Humano, saerique luant errata nepotes! Per vos florentis Paradisi e limine pulsi Erramus tenebris cecis nigrantis Abyssi, Per vos pallentes morbi tristesque senectus Invasit mortale genus, serpitque per omnes Haec scabies, nullis tollenda salubribus undis, Ut fit, Tartareo quicumque obnoxius igni Gignitur, hoc prima dependet origine crimen. Nec nostram tenui pensaret stamine vitam Atropos, at plenis traherent sine fine sorores Fila colis, nullum lugeret mater alumnum. Talia mirantem sculpta testudine Carlum Alloquitur magni Iovis nuntius: "Inspice postes Sydereae portae et caelatum in limite carmen Et, qui pro foribus candentem continet ensem, Ne, temere ingressus celsi penetrala Tonantis, Te petet et rigido fodiat tua pectora ferro. Si Deus annuerit, valvis reserentur apertis Atria, nec custos prohibebit limen adire." Haec ubi dicta dedit, portae patuere patentes. Inde alios subeunt postes aliosque recessus, Inde Deum thalamos gemmis auroque refertos. Tandem perventum est, ubi sunt conclavia divum. Illic porta fuit miris caelata figuris: Auratum limen, valvae, cristallina porta. Ex adamante fuit vectes, argentea claustra, Atque incisa notis fuerant duo carmina magnis: "Atria fas nulli mortali intrare deorum, Nec nisi qui meritis divino est dignus honore." Hos super astabat vultu facieque rubenti Candentemque ferens gladium torvusque satelles, Qui geminis bifores utrimque amplectitur alis. Ad quem Francorum ductor sic ore locutus: "Si fas est nobis, celestis ianitor arcis, Stridentes resera postes et limina pande. Hoc duce sydereas per tot discrimina sedes Accessi incolumis. Nec terruit arduus aether, Cesserunt rapidi fatis auctoribus ignes, Nec Nemei obstarent ardentia terga Leonis, Ora nec extensi per celum horrenda Draconis Me vetuere volente Deo per inane volare." Nec plura effatus, subito cum cardine valve Aerato ingenti strepitu patuere stridentes Ferratae, ut quondam stridentia limina Iani, Romuleas ageret cum consul ad arma cohortes, Ut quondam autumno ventis agitantibus imbres Dissiliere poli crepitusque dedere tremendos. Postquam syderei patefacta est ianua regis, Emicuit tantus fulgor, tantum ignea flama Divorum ex oculis totoque ex ore reluxit, Ut totidem celo credas lucescere soles. Fulmineique acies feriebat luminis instar Splendor, ut Aethiopum siquis deserta Sienes Octipedis peragret, cum fervent sydera Cancri, Cum medio sine nube die sol igneus axem Conscendit, spectet rutilantis Apollinis orbem: Haud aliter potuere pati mortalia divum Lumina fulgorem. Ceciditque in limine pronus Maximus heroum Carlus! Subitoque cohorte Instar squamarum lucem rapuere tenebrae, Ut quondam iuxta foelicia culta Damasci Iupiter eripuit Tarsensi lumina Paulo Atque illum evexit super alti sydera celi, Ut contempletur non vulgo aedenda profano Mens arcana Dei et totum scrutetur Olympum, Talis erat Carlus, talisque iacentis imago Ante Iovis limen. Sed presto gemmifer ales Aprhensa erepit diffusum embremate dextra. "Surge, age, ne dubita, ducere per omnia regna Astriferi tutus celi et mysteria nosces Excelsi miranda Dei. Licet obsita cecis Lumina sint squamis, tamen acrius ista notabis Mente, nec impedient oculi diversa tuentes. Posset ut occultas naturae inquirere causas, Sponte oculos luce admoto Democritus igne Privavit: Nec fas homini est arcana videre Celestis patris et facies splendore micantes. Corrumpit vestros divina potentia sensus." Dixit et aetherei per regna superba parentis Duxit, ubi ardentem princeps archangelus hastam Ante trhonos sedemque Iovis tenet. Inde satelles Pervigil a lato cinctus crepitantibus armis Gemmiferique chori circumque supraque volantes Regia mulcebant concentibus atria miris, Alterno ut totum impleret modulamine caelum. Nanque Throni loca prima tenent, quae celsa superni Est regis sedes fulgentibus obsita conchis. At Iovis aetherei charitas ardentibus alis Innumeros oculos gestat Seraphionis ordo, Ut rotat auratas ales Iunonia pennas, Ad solem caudae variorum mille colorum. <Extremosque pedes velant et nube corusca Ardentes celant facies, alaeque moventur Tergeminae, in medio clangore sonore Semper agunt Christo grates exultantibus alis. Ceu niveus suavi cantat modulamine cignus Mehandri circa fluxus in vere tepenti,> Sic circum aetherni volitant pretoria Christi Aliferi Seraphin. Iuxta Cherubinia lampas Centum oculos, centum ora ferens alasque volantes, Intima quae summi noscit praecordia regis, Quae simplex, quae prima Dei sapientia fertur, Presentemque Deum spectant nulloque fruuntur Hi medio, mandata docent implentque minores Caelicolas, quidnam maiestas regia poscat. <Alter et alterius porrectas clamat in aures Inque vicem nullo traduntur livore ducentes Magnanimi secreta Iovis pandentque recessum. Sic a supremo fas est descendere ad imos.> Inde Potestates et caeli mascula Virtus <Blanditiis nullis caedit nullique profano Mota metu, gradibus semper firma haeret in isdem.> Atque triumphales acies loca proxima celsis Delegere choris; et ab his oracula noscunt. Ante istos clipeata Iovis stat principis ala; Inde sacrosanctus fulgentem archangelum hastam Vibrat et angelicae pandit mandata phalangi. Angelus hac magni spatium dimensus Olympi Humano generi mandata novissima defert Implet et aethereo mortales numine mentes. Quas novit servire Deo, qua celibe vita In terris degent et ab omni crimine mundae, Admonet. Hortatur celestem inquirere regnum, Spernere opes fragiles fugitivaque gaudia vitae Corporeae solumque Deum celumque tueri. Veh! Miserae gentes, ni custos angelus esset Unicuique datum, cum sit contrarius hostes, Excipiat qui fraude homines mentesque labantes Ad scelus impellit pariterque vaferrimus arte Aggreditur mortale genus noctesque dies<que>, Ut iam Tartareis humana propago tenebris Mersa foret semperque novis habitanda colonis Iupiter arva daret seclisque nocentibus imbres Deucaliones caeli compage soluta Funderet; atque iterum Neptunia monstra vagarent Per iuga Caucasei montis, per inhospita saxa Umbrosi Athlantis; nec signum foederis icti Traxisset varios Thaumantias ore colores. At Deus omnipotens, caeli cui regia paret, Ne pereant homines, caeli ut fungantur honore, Praesidium angelicae posuit celeste cohortis. Impyrei locus est, ubi regia celsa Tonantis Stat, nitidis conchis et rubro instructa pyropo; Et tantum aethereas se culmine tollit in auras, Ut superet visum ignitis suffulta columnis. Illic innocuis resplendent omnia flamis. <Pars ex electro virgas lituosque recur[vos In radii morem gestant, quis nubi[la findunt Quis spatium celi a terrae metiuntur [ Aequoris atque alii specula et ora satelii[ Pars adamantinas gestat pharetrata [secures Inque rotae morem volitant giroque [corusco Vertitur indefessa acies [ In sese motu, ventosi turbinis inst[ar. Cum paleae et niger rapida vertig[o Erigitur, tegiturque atra[ Pars quoque pontificum est oblonges induta l[acenas, Cingulaque obducit gemmantis m[ Quadrata ast alii proceres carch[esia portant Celesti ambrosia et spuman[ti nectare plena. Alataeque rotae fuerant currus [ Virtutum nusquam flatebant [ Alterius mira concordes arte vig[ Hinc aquila, hinc taurus volitantia [ Ardentesque trhoni volitant flamantibus alis Spiculaque ardenti contorquent ignea dextra, Rimantur secreta Iovis plaudentque canentes. Cum Seraphin Cherubinque choris miro ordine volant, Talesque alterno modulantur carmine voces: "Sydereum laudent caelestia numina regem, Laudet Virtutum celique exercitus omnis, Laudent astra Deum, laudet sol aureus et, quae Noctivago gelidas humectat lumine terras, Luna Deum laudet, liquidissimus ignis et aer Et maris undisoni fluctus et stagna lacusque Fluminaque et tellus et, quae nascuntur <in> illis, Dent laudes uno ore Deo, qui cuncta creavit Ex nihilo, et digni Christo referantur honores!" Talia celestes aedebant carmina divi. Thurea dona ferunt alii myrraeque liquores Balsamaque in sacris pateris et odora cremantes Cynnama, Pancheis non ignorata colonis. Sunt, quibus horrendi forma est truculenta leonis, Sunt, quibus est speties viridis sinuosa draconis. Me insignis equi formam gerit, ille iuvenci, Hic aquilae pennis et rostro insignis adunco Clangit et aetherei supera volat atria caeli. Virgineae facies sunt his ac ora deorum, Aliferisque alacres pedibus talaria nectunt Magnanimique Iovis celeres mandata per auras In terris referunt. Alii per inane volantes Pro portis agitant vigiles statione vicissim Alterna excubias celumque indagine cingunt. Non secus obsessi siquando hostilibus armis Robora portarum explorant aditusque latentes Inquirunt cives et multo moenia complent Milite, sic celsos muros ardentis Olympi Celestes volucres et custos pervigil ambit, Aeternoque ardent numerosae lampades igne. At Deus omnipotens solio sublimis in alto Impirei residet, quo nil sublimius extat. Illic syder<e>o maiestas regia throno Cum patre, cum nato et sancto reveretur amore. Sit diversa Deo licet et persona triformis, Atque illum vario mortales nomine dicant, Unicus ille tamen tres est: Deus auctor et idem Ingenitus supraque chaos mundumque creatur Aeternus. Nulloque loco nec limite septus Cuncta capit nullique capax movet omnia, nusquam Deflectens cernitque omnes nec cernitur ulli. Cum libuit, caelum ex nihilo terramque creavit. Ah, cur incassum mortalia pectora tentant Intima magnanimi precordia noscere Christi? Cur tres, cur unus sit rex? Cur aequa potestas? Cur tandem serum miseris mortalibus orbem Condidit? Ante illum, quid agebat Iupiter? Annos Pene infinitos segni traduxerat aevo. Quid tenui fossa fluctus siccare marinos Tentatis, pueri? Parva quid Doridos undas Sulcatis cimba? Mergetur vortice preceps, Longius a portu si currere tentat in aequor! Nec frustra primae rationem inquirite causae: Nec fas, nec potis est arcana sacraria nosse, Quae si mortali licuisset noscere menti, Non hominem in terris peperisset virgo Tonantem. Non omnes Paulus, non Zebedeius heros, Non, qui xaxorum est numerosa grandine cesus, <Cui nomen primae dederat Iusticia palmae>, - Hi non narrandos celi videre triumphos Sydereoque throno Iesum super astra sedentem. Alma Fides solum vestri penetralia regis Pandet et aetherei portam reserabit Olympi. Hac duce magnanimi potuit generosa propago Pipini cognosse Deum celumque per amplum Tutus iter facere et portas intrare patentes, Dum carpit spirans vitales aetheris auras, Aurea dum longo spatio vagus atria lustrat Aeterni regis Carlus, dum mente revolvit, Quae Iovis interpres distinguit et ordine narrat. Nam postquam nimio splendore hebetantia captus Lumina, nequicquam variis miracula formis Cernebat tantumque sacris concentibus hinnos Accipiebat. Uti nigrae cum noctis in umbris Si face consumpta subsistens forte viator Dumosis silvis et nigris carmina lucis Audierit quaerulae Prognes iterare sororem, Impleat illa licet vicinis questibus aures, Nil tamen ille videt lucem oscurantibus umbris: Talis erat Carlus, talis concentus ad aures Alituum sacrique chori occurrebat, et omnem Mente locum quamvis peragrabat limine ceco. Quem Iovis interpres Raphael per singula duxit Mystica queque docens nec turbae aedenda profanae: Pontificale decus triplicisque insigne coronae Esse docet terna sacros sub imagine vultus, "Est tribus una quidem distincta potentia formis, Nec pater est nato maior, sacri nec spiritus ignis Regna gerit summi inferiora utriusque Tonantis. Vult omnes fieri salvos divina voluntas Idque dedit cunctis caelum spectare supernum, Rebus ut humanis spretis caelestia regna Affectent primaque Deum auctoremque requirent. Cuique magis quanto sanctis virtutibus herent, Tanto agitant celeres animi foelicius aevum. O, si luminibus posses spectare triumphos Celestis ducis et faciem splendore micantem Spirituumque rotas augustaque pectora divum Caelicolumque omnem sua per mysteria pompam, O, quantis fruere bonis, si talia cernas! Sed cernes, cum te vitalis liquerit hora, Cum petet exemptus terrestri corpore coelum Spiritus atque omni vitae mortalis honore Functus erit longae post tempora curva senectae. Forsitan et sordes caelesti flumine lautus, Antea quam durae truncarint stamina Parcae, Luminibus puris misteria plura videbis!" Dixit et ardentes Carlo comitante quadrigas Ascendit, caelique plagam quibus ocior Euro Tranabat. Celerique ambo per inane volantes Vectantur curru, dorso velut ignea moles Nubiferi Heliam Carmeli substulit olim, Qualis et a Geticis frenato torva dracone Tritolemum longe Ceres exportaverat aris, Qualis sanguineis Mavors circumdatus armis Alatisque horrendus equis Meotidos undas Pervolat et Sciticas populatur cursibus urbes, Talis flamifero curru Pipinius heros Per sedes superumque choros volitabat ovantes. Ast ubi sydereae reginae ad limina ventum est, Alipedum validis compescuit ora volucrum Dux frenis rapidasque rotas auriga volantis Firmavit plaustri et subito descendit ab illo Pronus humi. At Carlus, quamvis se lumina captus, Saltavit curru tamen. Et mora nulla retardat, Quin pronus magno numen veneratur honore Virginis aethernae supplexque ita talia fatur: "Alma Dei genetrix, coeli regina supremi, Virgo parens Christi, quem lati machina mundi Non capit, et longe super omnia saecula regem Conceptum nullo peperisti semine Iesum, Ut primi eriperet delicta infanda parentis, Ut clausum reseret celestis limen Olympi, Frangat ut infernas portus spolietque tropheis Plutonem et sanctos secum super astra profetas Eveat ac sceleris purget vestigia nostri, Alma, precor, - cum te mortalia pectora solam Omnibus implorant templis ac omnibus aris, Ante alios veneranda deos -, miserere precantis, Humanae nec te ledant contagia fraudis, Promptior in vitium cum gens mortalis inane Corruat et sanctos spernat virtutis honores (Hos agitat dulcis regni ambitiosa cupisdo, Illos vexat amor nimium sceleratus habendi, Hi marcent luxu turpique libidine fragrant, Ast alii tanquam pecudes ratione carentes In terris curvi degunt sine legibus aevum), His (precor) ut miseris, exores, alma, Tonantem, Concedat veniam et coelo miseretur ab alto, O sola humanos semper miserata labores! Ecce ferox Libis innumeros in bella cohortes Ductat et a rubro descendit lictore rursus Maumettana lues; saeva feritate Tibaldus, Ut Christi populum perdat, comes additur istis. Impius iniustis iam nunc Desiderius armis, Qui miseras tantis afflixit cladibus urbes Ausoniae et late vastans cultoribus agros, Romuleas sedes et moenia sacra Tonantis Vertere humo et sanctos minitatur tollere leges. Nec mirum: extremis gens barbara venit ab oris, Quae iam bis centum Latium est populata per annos, Nunc magis immanis, nunc Marte elata secundo, Pontifices summos augusta e sede Quirini Pellit et infandos sacrorum inducere ritus Tentat et a sacris non abstinet impia templis Gens, multo quae iam faecere cruore profana. Hoc, precor, ut nostris dirimatur dedecus armis, Ne quis Cristicolas Latias impune per urbes Obtruncet foedusque Iovis mortalibus ictum Polluat et magni spernat mandata Tonantis." Dixerat ante thronos haec flexo poplite Carlus Vertice nudato lachrymisque rigantibus ora, Cui tunc alma parens, caeli regina supremi Reddidit haec paucis roseoque haec ore locuta est: "Optime Francorum ductor, Pipinia proles, Cui Deus omnipotens hostes domitare superbos Concessit sanctaeque crucis victricia signa Ferre dedit: Victa Saxorum gente nefanda Cessit victus Arabs, cessit tibi Nilus et Indus! Ne dubites sevos invadere Marte tyrannos! Defendes nostrum populum, cadet impius hostis! Quam multa Adriacum Poenorum corpora volvet Aufidus in pelagus, clades par reddita Cannis! Barbarus ipse etiam, Latii caput omne malorum, Bebriaca tandem victus Desiderius urbe Ante tuos currus, manibus post terga ligatis, Trans Alpes patrias maris ducetur ad oras! Arcana haec peragenda tamen prius accipe mente: Ter mille occurrunt equites fulgentibus armis, Qui crucis et fulvi gestant vexilla leonis, Quique colunt ripas Tyrreni fluminis Arni, Quique Fluentinae deiectis moenibus urbis Reliquias habitant Romanae stirpis alumni. Hos socios adhibe et tecum coniunge volentes: Gens praeclara fide belloque insignis et armis Quam stragem generosa dabit! Quae funera cernes! His ducibus nota tutus regione viarum, Quocumque ire voles, duces victricia castra. His bene tu meritis collectus undique in unum Attolles arces recidivaque moenia pones. Nec gens ulla magis fautrix celebrabi[t honores Francorum veluti charum pia turba nat[orum Foederaque aeterno inviolata tenebit amore. Ne timeas auctore Deo purgatus ab omni Crimine pro sancta te mille offerre periclis Relligione Dei - timidos expelle timores! En ego pro miseris supplex mortalibus oro, Ut veniam errori det Iupiter iraque mollis Sit mota et trifidum iam d extra coherceat ictum, Expectet, donec vitium virtute rependat. Tu quoque, si quando mundi inferioris ad oras Descendes, homines haec nostra voce monebis: Ne totiens lentas peccando provocet iras Magnanimi Iovis et nostro defendier ore Gens credat! Sed, quo sint semine nati, Cur Deus ex limo divini numinis instar Condiderit mortale genus, quo tendere pergant, Hoc curent! Salvos fieri vult Iupiter omnes! Si modo vel sera tandem delicta fatetur Morte dolens supplexque anima fugiente precetur Rectorem caeli, sic altis dormiet astris!" Haec ubi syderei genetrix reverenda Tonantis Dixerat, ingenti sonuerunt omnia plausu Aedentes celeste melos dulcedine mira. Psallebant hinc inde trhoni letasque choreas Ductabant circa regem giroque volantes Ardentis nubae "Saba" et "Osanna" canebant. Non secus extremas Pigmei ad litoris oras Pervolitant, si quando grues in vere tepenti Nidorum notas sedes clangore salutant Per liquidum longos volventes aera giros, Si divina licet nostris componere rebus. Nec mora, surrexit Carlus currumque volantem Ascendit; monuit Raphael sic optimus ales Frenaque caelestum spumantia torsit equorum. Aurea sed postquam venere ad moenia Sion Divinae superasque arces urbisque supernae, Aligeros compressit equos plaustroque nitenti Desilit interpres magnique auriga Tonantis In terram et primo consistit limine portae. Illic ambrosio circumdans nectare muros Amnis erat, longe nitidis pulcherrimus undis: Xarismam superi proprio sic nomine dicunt. Cuius si nitidos gustarent ore liquores Mortales, nunquam postquam sitis aspera fauces Angeret, et suavis fumantia dona Liei Spernerent: haec assunt divorum pocula mensis. Ast urbs innumeris pulcherrima turribus extat: Aureus est murus centum latissimus ulnis, Adversi ut septem tracti per moenia currus Non latera illesis tererent compagibus axes. Altior est decies centum; non angulus ullus, Nanque globi terrae est instar formaeque rotundae. Tale adamantino conscriptum in stipite carmen: "Haec est celestis Sion, gratissima divis Urbs, ubi perpetua cives charitate triumphant. Omnibus huc terrae delecti ex urbibus intrant, Coelibe qui vita patriam meruere supremam. Bis sena in celum sublimi vertice portae Tolluntur, totidem custodes arcibus assunt. Sunt binae claves: quarum est argentea prima, Qua primae vena solvuntur vincula culpae; Altera perfectis animis reseratur Olympi ...