CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus STROZZI.bors-04.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/STROZZI.bors-04.xml.
Extulit ut merito Leonellum funere frater Et patriis lachrymans exangues ossibus artus Miscuit ac tumulo extremos persolvit honores, Continuo ex omni Italia longeque remotis Legati a populis moesti venere dolorem Susceptum ex obitu Leonelli tristibus omnes Testantes dictis et amico cuncta favore Spondentes, quae grata forent et commoda regi. Omnibus his actae grates, dignisque per urbem Accepti hospitiis, et honor simul omnibus ingens Exhibitus; capti aspectu et sermone benigno Principis ad patrios laeti rediere penates. Borsius interea magnarum ingentia rerum Fundamenta suo sub pectore iactat et altis Invigilat regni curis nullosque recusat Corporis aut animi pariter perferre labores. Haud secus, aequoreis ubi navita fluctibus alnum Credidit, exoriens quae sol det signa cadensve, Spectat et immites ventos occultaque saxa Praeveniens oculis vigilantibus omnia solers Providet, ut tuto valeat procedere cursu. Principio, placidam praesens clementia quamvis Detineat mentem truculenta neque imperet ira, Iustitia frenare malos et crimina poenis Ulcisci dignum imprimis putat optimus heros. Nec minus officiis hominum genus omne verende Prosequitur civesque suos patriaeque salutem Cunctis carus amat litesque gravissimus autor Et vetera extinctis odiis certamina tollit Conciliatque animos intenso ac foedere iungit Sanguinis et proprio succurrit egentibus auro. Mortales, labor est memorare, quot ille beatos Efficiat. Quis enim ingentes superantia census Munera, quis nulla pretii spe narret honores Civibus oblatos collataque praemia laudis? Nec per eum oppressis insontibus occupat ullas Publica pestis opes ac fisco turpiter addit. Sed quaecumque prius veteres tenuere coloni, Decretis mox ipse novis confirmat et addit, Si qua petunt; nulloque metu nec legibus ullis Est melior, sed sponte sua pius omnia semper Acta videre hominum et nostrae penetralia mentis Scrutari meritisque putat dare praemia divos. Ille domos et sacra pio delubra labore Aedificat pulchrisque includit moenibus urbem. Rura quoque et positis villis insignibus agros Non inhonorata aut celebri sine nomine linquit. Horridaque armorum studiis exercitus inter Bella ferox quamvis iuveniles egerit annos, Non animi praestantis egens, non inscius artis Militiae, quam poscit opus, tamen otia pacis Dat patriae strepitumque insani a finibus arcet Martis et externas componit foedere gentes. Tantane Maeonii sacro de pectore fluxit Vena senis, tantum divinae Aeneidos autor Praestitit ingenio, si luce fruatur uterque Rursus, ut exilem res condere principis huius Materiam esse putet ac tot benefacta referre? Tu, cui pandit iter virtus et gloria caelo, Cuius ab aethereis fatalem sedibus aevum Indulsere dei terris, Saturnia quo sub Saecula nunc redeunt, unde olim fulgere mundo Vicinum Erigone non indignabitur astrum, Dexter ades, Borsi! Te nil Praesente monere Magnum ego non ausim; nec me fiducia linquit, Quod mea Permessi libarit parcius undam Te duce Sandalio sitis exaturata liquore. Respice ad haec igitur, seu nunc pro pace laboras Italiae et magnis Veneto retinente senatu Consiliis adhiberis adhuc Latiaeque saluti Prospicis atque inter populos regemque ducemque Sforzigenam studio medius contendis amico Non levibus conflata odiis extinguere bella, Seu maris Adriaci reginam deseris urbem, Iam compos voti, et Malemancum ac littora praeter Laberis in pontum fugiens, ubi brachia portus Contrahit et vastis allisa immurmurat unda Aggeribus saxorum indignaturque repelli, Seu tibi Neptuno fluctus placante marinos Semiferi Tritones et undivolans Melicerta Et quaecumque secant nymphae Adrianitides altum Connixe adverso propellunt pectore classem Velaque prosequitur placide spirantibus Euris Aeolus et magni pecus hinc maris errat et illinc Teque tuosque simul proceres miratur et altis Porticibus turrita novae tabulata carinae, Qua veheris, pictasque trabes atque aurea celsis Fixa super ratibus vento volitantia signa Spectat et ipse pater stupet imo in gurgite Nereus, Immenso clamore virum et clangore tubarum Excitus, ac celeri petit aequora summa natatu Undique caeruleo disiectis corpore lymphis, Sive ubi populifer placido iam flumine sese Obtulit ac portu Eridanus suscepit amico Tendentem optatas patriae gratantis ad oras, Amnis et adversi remorum ingentibus alis Vim superas lucosque legis ripasque virentes Teque super custos intento Cynthius arcu Tela tenet votoque procul fugat orta maligno Gaudia terroremque et spes ratione carenteis Atque gravem insani stimulum strepitumque doloris Avertit dirumque nephas et mentis avaram Ingluviem, monstrum, quo nil deformius atra Styx habet, horrendum fraude et furialibus armis! Quae te cumque tenet regio telluris et undae, Quicquid mente paras, quicquid faris, en age voto Aspira, o certum mihi numen, et ad tua tandem, Expectate, veni properato moenia cursu! Herculeum Virgo caeli statione Leonem Expulerat, cum se fidam Rugerius heros Argentam placido devectus contulit amne. Haud procul inde locus iuncosi humentia versus Pascua Bandisoli Nabatheum vergit in orbem, Altus ubi ingentem ripis sublimibus agger Hinc atque hinc fossam cohibet, ne noxius umor Finitimas segetes stagnantibus obruat undis. Doctrina excellens, fama pietatis et aequi Nobilis et longo Malchus venerabilis aevo Hic Mariae summa sub relligione sacellum Struxerat exiguum victum dabat hortus et urnis Illi potus erat servata capacibus unda Et sacra voce admonitus ventura canebat. Hunc igitur cupiens iam pridem agnoscere coram Affarique virum, fido comitante profectus Laurente exiguam sese fert Borsus ad aedem. Hos hilari postquam venientes fronte sacerdos Accepit, sedere simul sub tegmine vitis, Ipse sibi senior parvo quam inseverat horto Porticibus similem et frondoso fornice textam. Atque hunc rectorem templi Rugerius heros Talibus affatur dictis: "Venerande sacerdos, Cui pater omnipotens magni mysteria caeli Scire dedit variosque hominum praenoscere casus, Si non ulla malae me detestanda cupido Fraudis agit iussisque animum caelestibus apto, Te rogo, ne pigeat, fatorum arcana meorum Ostendisse mihi, non ut divertar ab aequo, Sed magis ut mentem ad melius componere nitar, Lubrica sive aliquid blando Fortuna favore Mortali optandum obtulerit, sive aspera laetas Res inopinato sit turbatura regressu; Neu reticere velis, Latiis quae tristia rebus Turba sacerdotum toties praesaga minatur, Neu ventura neges, si fas ea dicere cuiquam; Et quoniam longo instructus cognoscis ab aevo Plurima et annales veteres causasque latentes, Ipse aliquid nobis dignum et laudabile narres". At senior barbam dextra permulcet humique Lumina fixa tenet tacitus supplexque precatur Caelicolas magnos; dehinc talibus ora resolvit: "Rem mihi difficilem scitu et mortalibus ullis Non bene tentandam certo sine numine, Borsi, Nosse cupis. Divina sinet quac dicere Malchum Maiestas, aperire licet; rex aetheris alti, Quae libuit, magna sub mente latentia servat. Principio multum superis ob maxima, princeps, Munera te debere vides. Industria certe Nulla humana tibi tantos peperisset honores, Ni patris haec summi nutu concessa teneres. At tua mortales inter si gloria forsan Excellit, te crede hominem tamen esse nec ullis Fortunae illecebris nec fastu insurge tumenti Iustitiamque cole atque inopem miserare piumque! Ultima sic tandem sublimis regia magni Te accipiet post fata dei et caelestibus addet. Quae vero miseris mortalibus aspera sacri Saepe sacerdotes iterant ac saepe minantur Ore pio, rata nemo negat; gravioraque sontes Supplicia expectant laturi ob crimina poenas. Quod petis, ut vestro conspectu atque auribus istis Dignum aliquid memorem, non mens ita credula Malcho est Nec sic tarda rude ingenium experientia tollit, Ut me posse rear voto satis, optime princeps, Pro meritis fecisse tuo. At non asper uterque Accipite haec, quocumque modo sermo excidet ore! Sed neque ego referam, quo finxerit ordine mundum Naturae ille parens, cuius neque dicere nomen Nec cuiquam fas est animo comprendere numen, Omnipotens qui cuncta regit, cui nulla dederunt Saecula principium ingenito semperque futuro. Nec loquar, ut tellus rapido de sole calorem Hauriat utque eadem numquam sit frigoris expers Lunari rorata globo (contraria quamvis Inter se pugnent, tamen utraque legibus aequis Officio perfungi et concordare videmus; Namque pari annixu rebus, quaecumque sub alto Gignuntur caelo, vires alimentaque praestant Sustentantque simul, donec prodire iubentur Consilio ac nutu summi patris). Utque profundi Aetheris assiduo liquidum per inane meatu Astra micant, reticere libet, quae saepe feruntur Multiplices hominum ac rerum portendere casus; Quos ego non facile adducor mortalibus ullis Ut rear omnino scrutantibus aethera notos, Cum dubitem, paucis stellarum ex ignibus omnes An liceat caeli vires motusque futuros Colligere atque ausis ingentibus abdita fata Extorquere polo et caelestia pandere corda. Non dicam, velut orta mari vaga flumina vertant Ad mare rursus aquas; fluxus causam atque refluxus Ponti praetereo et salsas quod fecerit undas. Diluvium antiquum plenamque animantibus arcam Atque procul regis fugientem immane superbi Servitium incolumem populum evasisse tacebo, Cum sese in geminas partes scindente profundo Carpsit iter medium et sicco pede pressit arenas Tutus et infensos hostes post terga sequentes Hinc atque hinc iterum coiens absorbuit aequor. Te, venerande senex, sitientis tristia turbae Murmura sedantem linquam virgaque potenti Percussum lapidem subitos fudisse liquores. Non Arabum referam cecidisse per avia nectar Inque dapes gratas et respondentia voto Gustantis vulgi conversum in pocula, nec te Tantum amor hic valuit! dilectae virginis ergo Servitio addictum bis septem, pastor, in annos. Igniferos vatem currus agitasse per auras Nunc taceo atque homini iussum consistere solem. Illa Palaestinae virtus generosa puellae Praetereunda mihi est et caesi gloria regis. Non memoranda mihi auspiciis felicibus Hester Ulta Syros dirumque senem commissa luisse. Ille ingens opifex rerum ut se incluserit alvo Virginis atque illic mortales sumpserit artus Numinis ipse sui nec partem amiserit ullam, Nostis, et ut moriens mortem superaverit utque Se sponte obtulerit totumque redemerit orbem Ac secum abductis patribus spoliaverit Orcum Victor et aetherea se rursus in arce locarit, Ipse pater natusque et spiritus una potestas. Quicquid in Assyria primis sub regibus actum, Quicquid apud Persas, quo tempore floruit ingens Graecia, quae gessit Romana potentia, linquam. Gemmiferi taceo dites Orientis ad ortus Translatam imperii sedem et Byzantia regna. Italiae vero clades rabiemque nefandam Gothorum et Latias Hunnos regnasse per urbes, Quem memorare iuvet saevosque novare dolores? Cum miseras vero dira infortunia gentes Undique sic premerent, Venetae mirabile nondum Urbis opus steterat, nondum aurea templa nitebant, Marmoreaeque domus caput alta ad sydera nondum Sustulerant, divique forum memorabile Marci Pontus erat; quae nunc venerandos curia patres Accipit, haud tantae dederat primordia molis, Delphinesque illic curvi phocaeque natabant. At tu contentus nos pauca audire canentes Vera, sed obscuris permista ambagibus esto! Quod fortasse minus reris, Ferraria magni Hospitis adventu laetabitur et tibi ab Arcto Surget bonos, quo te illustres urbemque domumque. Gens certare sacra pro relligione parata Pontificem Tyrrhena dabit, conatibus ille In mediis spoliabitur; hunc tamen ipse Ante suos obitus tua tecta subire videbis. Quo, miserande, ruis? Socero ne crede nec Alpes Transgrediare, puer! Si verba monentis amici Audieris, tristes poteris evadere casus. Maximus Italiae terror, Sarmatica tellus Cui patria est, bello insignis, quem Martis alumnum Simplex turba vocat, non longe ab limine leti est. Italicos motus regumque furentia cerno Cognatorum odia et funesti semina belli. Res in Flaminia gestas Borgeaque signa Cursu incredibili partas volitare per urbes Conspicor ac versis retro lapsa omnia fatis. Nec minus hinc atque hinc gentes Aquilonis ab oris Iam transire suis video cum regibus Alpes Ob varias rerum causas. Mox regis Iberi Illatas Latio classes pugnamque cruentam Per noctem Lyris ad ripas Linterriaque arva Quid loquar atque duces Caietae ad moenia captos? Sanguinis, heu, quantum furibundi insania belli Hauriet? Heu, quid non dominandi insana cupido Audebit? Quo non ruet insatiata libido? Heu, heu, quot dictu horrendum implacabilis arcus Inglutiet sontes animas ducetque triumphos? Ecce dolore gravi et lachrymis manantibus aeger, Borse, loqui ulterius nequeo, longique senilem Singultus vocem abripiunt, et plura vetamur Dicere. Tu vero memori sub pectore serva, Maiestas quae tecum olim divina benigne Egerit, ac meliora etiam speranda merenti! Aequoris occidui sed iam divertere ad undas Phoebus equos properat; surgamus. At ipse latentem Secessum auguri quoniam dignatus adire es, Quanta in te pietas, quam sis humanus in omnes, Ostendis, nec parva quidem tibi gratia habenda est". Haec ait. Ast illi grates agit optimus heros Multa rogans, memor esse velit comitisque suique, Supplicibus veneranda ciet dum numina votis. Nec mora, conscensis princeps ac Stroccius una Argentam revehuntur equis pariterque loquentes Mirantur, vario quae dixerit ordine vates. Iam vaga ad Aurorae populos Phoebumque cadentem Australesque plagas gelidique Aquilonis ad axem Magnanimi late volitarat gloria Borsi. Austricus Arctois procul hinc Federicus in oris Caesareo tantum vitam contentus agebat Nomine et Ausoniam Romanaque moenia nondum Venerat, ut sceptrum acciperet regnique coronam. Huic se matronae in faciem conversa potentis Per somnum Italiae miranda ostendit imago. Namque videbatur sublimi tangere caelum Vertice et ornatum gemmis insignibus urbes Turrigerae cinxere caput terrasque per omnes Spargebant claram fulgentia lumina lucem. Aureus e longa pendens cervice nitebat Circulus atque pedes preciosa fluebat ad imos Palla et proceri velabat corporis artus. Nec procul intonsis altum de montibus ibant In mare per virides errantia flumina ripas; At circum innumeris canebant frugibus arva, Grataque praebebant iucundae umbracula vites Arboribus nuptae, et felicibus insita poma Pendebant ramis, passimque armenta gregesque Mollia fertilibus carpebant gramina campis. Haec ubi sopiti penetravit limina regis Constitit ante torum et placidis ita vocibus infit: "Clarorum altricem Italiam, Federice, virorum Aspice, quae victrix domui felicibus annis, Quicquid ab aethereo Sol despicit altus Olympo, Cuius ad extremas perlata est inclyta gentes Gloria, quae dominos terris ac numina caelo Saepe dedi, quae prima meum provincia nomen Per laudes illustre novas ad sydera tollo. Quid sacrum imperii ad regimen delectus adire Romuleam cessas urbem populosque Latinos? Clara licet gremio foveat Germania regem Gaudeat et tantum gens Austria cernere alumnum, Te tamen imprimis labor hic petit, hoc tua tandem Maiestas firmanda loco, dux maxime, si tu Ipse cupis verus, non nomine Caesar haberi. Tolle moras igitur nostrasque optatus ad oras Auspicibus superis iter arripe! Non tibi ferro Hic opus, infestos via nec faciunda per hostes, Cuncta sed invenies placida tutissima pace Mortalesque tui cupidos votoque faventes. Primaque Phoebeos ubi lux accenderit ignes, Caelicolum templis solemnem laetus honorem Institue et proceres accitos undique regno Consiliis adhibe socios comitesque viarum Delige et Italiam fatis accede secundis! Neve putes falso tibi somnum illudere visu, Quale solet. Ventura dies ubi sydera caelo Expulerit, nulli visam prius ipse repente Aedibus in magnis viridem consurgere laurum Sponte sua aspicies et odoros spargere ramos. Hinc tibi, Romani ceu mos est sceptra tenentis Imperii, foliis decerptis finge coronam Intextam gemmis, eademque nepotibus arbor Exhibitura tuis similem servetur honorem". Sic ait attonitumque ducem somnoque solutum Ac secum tacita repetentem insomnia mente Liquit et in ventos ablata refugit imago. Iamque diem nondum matura luce parabat Memnonis alma parens roseo producere curru; Custodes thalami Herigium Federicus et Elphin Continuo vocat et mirantibus omnia narrat, Quae sibi per noctem acciderint; tum strata relinquit Laetus et his omnem lustrat comitantibus aulam. Tectorum ad primos aditus ingentia late Atria se pandunt. Ibi sacrae munera frondis Invenit ac tenera divellit ab arbore ramum Fatalis lauri iussosque reponit in usus Divulsum, positisque loco custodibus arbor Servatur, ne qua hic crescentem iniuria laedat. Extulerat nonam Oceani de gurgite lucem Sol niveis invectus equis; non immemor heros Austrius oblatae in noctem sibi imaginis et quae Contigerant, monitusque datos sub corde volutans Ardet adire urbem et Latias cognoscere terras Quam primum, hyberni nec syderis horrida curat Frigora iam caelum Olenia turbante Capella. Delectos igitur proceres toto undique regno Imperat acciri atque locum simul ipse viamque Concilio indicit magnisque accingitur orsis. Carus erat regi imprimis Germanicus Arges. Hunc opibus magnis et nobilitate potentem Arcanis spectata fides provexerat altum Caesareos inter proceres ad culmen honorum. Nec minus eloquio praestans non vanus haberi Consiliis meruit, nec rebus summa gerendis Dexteritas, quocumque animus se intendere vellet, Defuit. Ille urbes Italas populosque ducesque Viderat atque hominum mores callebat et acta. Ut regem senior certum conspexit eundi, Talibus ipse ultro stimulis accendit et inquit: "Non equidem possum non summis tollere, Caesar, Laudibus ad caelum, quae tu pulcherrima sentis. At mihi quae fuerit super his sententia quamquam Ostendi, cum te Italiam Romamque petendi Tam cupidum assereres, tamen haec libet addere dictis. Quorum si qua tuas pars olim contigit aures, Omnia nota mihi coram perstringere paucis Nunc iuvat hortarique, ut coepto sedulus instes Italiamque petas, ubi sacrae munera cernes Sedis obire Pium, quo non tibi amicior alter Clavigeri potuit solio considere Petri. Huius consilia ac vires animosaque coepta Iam trepidos horrere Getas et sistere cursum Fama refert volucremque retro se vertere ad Hebrum. Quique nefas auro potius sibi quaerere honores Quam propria virtute putat Roverella suisque Allicit officiis homines captatque merendo, Egregiis iam nunc tibi se cum fratribus offert. Magna mente potens et relligionis honore Ac genere insignis placida te fronte Nicenus Accipiet, Graiae decus indelebile gentis, Canentem gestans veneranda ad pectora barbam. Hos inter sacrae ceu lumina fulgere sedis Egregia pietate duos, rex optime, cernes, Florentes studiis et amicos vatibus ambos. Horum alter clarum accepit cognomen ab urbe, Proxima quae rapidum Ticini surgit ad amnem. Hic viridi in ripa celeres prope Thybridis undas Gratam animo requiem geniales aedibus hortos Addidit et lucis felicibus inter amicos Disserit immensa caeli de mole profundi Aut monitus legit et sacrorum scripta virorum Aut aliquid dignum meditatur et otia frustra Nulla terit vacuumve sinit sibi tempus abire. Ast alter, gentis celeberrima fama Caraffae, Parthenopen patriam meritis ad sydera tollens, Non leve praesidium poterit, dux inclyte, rebus Ferre tuis studio atque opera, si forte requires. Nec Tolomenea deerit de stirpe sacerdos, Pontificis pia cura Pii, spes maxima doctis Praesidiumque viris, Senensi praesul in urbe. Ille ducum ingentes causas populosque tuetur Consessu fratrum in medio iuvenisque seniles Maturus gravibus curis iam praevenit annos; Quaeque prius data sunt, multo maiora meretur Iudiciis hominum votisque ardentibus olim Romanae ad sedis regimen fortasse vocandus. Ordinis eiusdem, quorum quoque gloria summa est, Innumeros Romana dabit tibi curia patres Purpureum capiti indutos de more galerum, Saepe mihi visos, quorum edere nomina longum est. Quid monumenta tibi referam pulcherrima et urbis Grande supercilium atque novos veteresque labores, Moenibus inclusos colles celebresque ruinas Prae se aliquod numen maiestatemque ferentes? Hinc ubi digressum visendi si qua cupido Te ferat ulterius, dabitur cum prole superba Cernere magnanimum Alphonsi de sanguine regem. Nec tibi Picenae dominator maximus orae Praetereundus erit, Musarum cultor et armis Clarus et Octavi felix Federicus amore. Haud procul hinc: celsis positas in collibus arces Gens Perusina tenet, totum quae nota per orbem. Braccius inde ingens et Picinina propago Totque viri illustres fatis felicibus orti. At lupa, quae Caium custodit sedula fontem, Protinus inspecto gaudebit Caesare et atrox Exuet ingenium et tales placidissima mores Accipiet, quales urbis gens incola servat. Nec fabricata deum manibus Florentia post haec Non adeunda tibi, frater quam Thybridis Arnus Dividit et pulchro muros interluit amne. Illa tot egregios belloque togaque creavit Una viros, multas ut late ornaverit urbes Civibus ipsa suis famaque repleverit orbem. Quod nisi diversum obliquo via limite euntem Duceret, Arreti poteris ad moenia gressum Flectere, Tyrrhenis iam pridem maximus unde Gentibus affulsit splendor linguaeque Latinae. Inde gradum referens transmissis Alpibus Urbes per medias poteris Insubrum tendere ad oras. Hic illum Martis sacrum armipotentis alumnum Sforzigenam invenies, cuius virtutibus ingens Se comitem dedit et numquam Fortuna recessit. Aspicies Venetos terraque marique potentes, Invictam bello gentem et quae legibus aequis Temperat imperium, Romanis aemula rebus. Non equidem dubito, quin haec tu maxima ducas; Namque ita sunt. Verum hic aliquid mirabile restat, Quod vidisse animum capiat stupefactaque tanto Protinus aspectu mens haereat: ille deorum Concilio et summi imperio Iovis editus olim Borsius in lucem, regum genus, aurea quo sub Saecula iam redeunt, fatis in regna vocatus. Ille tuum adventum imprimis placidissimus hospes Expectat fixumque suo te pectore gestat, Martius Herculeo iuvenis quem nomine dignus Spectata pietate colit; nec cedit amori Herculis in fratrem pulcher Sismundus et omni Labe carens, praestans animi et cupidissimus aequi. Tres quoque Nicoleo creti genitore sequuntur Estenses iuvenes, insignes laudibus omnes: Primus erit clara Guronius indole natus, Iam felix, dulci eloquio pergratus et idem Moribus ac vita insignis meritisque verendus. Illum pace bonus sequitur Renaldus et armis, Ingenio accedens, quo vulgi obtusus inertis Sensus adire nequit, naturae arcana retexens. Quid vero Albertum referam, quem gratia morum Ornat et egregio praestans in corpore virtus? Hic quoque dignus avis hominum sibi pectora miro Allicit affectu veroque aspirat honori. Quare, age, ne dubita quemvis superare laborem Plurima visurus praeclara et consule laudi, Qua decet, ac proprium, Caesar, ne despice munus!" His igitur stimulat dictis regem optimus Arges Non ingrata monens studiumque accendit eundi.