CroALa, 2024-05-11+02:00. Nodus SPAGNOLI.sylv-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SPAGNOLI.sylv-02.xml.
1. AD ILLUSTRISSIMUM DOMINUM, | DOMINUM GUIDOBALDUM URBINATEM DUCEM Sicut Agenorea cum sol subit aurea frontis Cornua felici gaudet sub sydere Mundus, Quum coelestis humum virtus complexa calentem Incipit ordiri tenero nova pignora partu, Sicut in aequorei stellato pectore cancri Iuppiter exultat, Venus in squammantibus astris Fluminis Assyrii pulsis Mantua curis Adventu gavisa novo est, saliere choreae, Increpuere lyrae, laeto Martia cantu Clangorem alternat, strepitumque perosa minacem Mollius inflexo sonat ad nova gaudia flatu. Triste prius densaque caligine coelum Tollit, et occasu Leonorae oblita recentem Alma dies posito luctus radiavit amictu. Mincius Alpino qui ducit ab aequore Nymphas Risit, et extemplo clausis humentia ventis Aequora consternens hilari caput extulit ore. Unda silet placido veluti quum pignora ponto Producit Caeycis aves, ubi frigida bruma Venit, et arva gravi stringens aquilone December. Rusticus Andino genius qui praesidet agro Vicinam e viridi tumulo convertit ad urbem Lumina, quum plausus populum audiret ovantem Ecquis, ait, tantus successit moenibus hospes, Possit ut aspectu solo ipsa elementa movere. Et cui fatidico Graium sata sanguine Manto Non minus applaudit reduci quam Roma Camillo, Quam Mario fractis Italorum in limine Cymbris? Dum loquitur, factique cupit cognoscere causas, Una Camoenarumque cum Duce venerat, arva Ibat adoratum nostro sacrata Maroni, Audiit, et veniens late exhalavit odorem Virgineum, lauro flavos evincta capillos, Et facies qualis surgens aurora, sinumque Colligit, atque pedes chlamys aurea tangit eburnos, Substitit, et carmen placidis ita vocibus orsa est: Ad vada Tiresiae vestrique Bianoris urbem Venit ab Alpina iuve nis pulcherrimus ora Baldus, agens secum Musas, et Apollinis omnem Militiam: Baldus cui saxa Feretria nomen Attribuunt commune Iovi, quia namque parentes Belligeri, exuvias spoliato ex hoste ferebant In rupem aeream, celsoque in monte locabant, A spoliis cognomen habet domus illa ferendis. Turba igitur comitatus adest Heliconide Baldus, Qui regit Umbrorum populos, montanaque regna. Traxit amor iuvenem, madidos non horruit Austros, Non nimbosam hyemen, nec inique frigora brumae. Vicit amor castique fides sanctissima lecti. Languida deserto coniux formosa cubili Moerebat curis, et suspirabat amantem. Vota secundavit iusti Deus auctor amoris, Et iuveni blandis acuens praecordia flammis Suasit iter, suasit Venetos invisere campos, Et Phaetontaeos cursu superare liquores, Patris ubi fatale solum: nam bella gerentem In Venetos rapuit mors immatura parentem Magnanimum, cui vestra parem non noverat aetas, Sive ferox rigido martis luceret amictu, Sive togam cedente sago vestiret inermem. Venit ad aegrotae castissima coniugis ora, Cuius in aspectu Venus est, in pectore Pallas, Iuncta viro vestalem animum triviaeque pudorem Servat, et amplexus pudet expectare iugales. Pulchra verecundas opera ad muliebria Nymphas Cogit, Arachnaeum docta exercere laborem. Talis apud priscos nurum Lucretia princeps, Et praefecta Deum ducenda in moenia matri Claudia, et Halcyone, Cephalique miserrima coniunx, Hectoris Andromache, profugoque fidelis Olyssi Penelope, et nunquam thalamos oblita Sichei Sidonis, et Beli neptis, thebanaque Manto. At iuvenis maiora animis meditatur et ardet: Nam Martem de more patris colit atque Minervam, Et quantum ille armis superavit, Apolline tantum Hic imberbis adhuc vincit, victurus et armis Bello ubi tempus erit, rigidoque licentia ferro, Tempora circundans, hederis et virgine Phoebi, Nec gradiens, acclivis humi, sed vertice supra Nubila se attollens, geminosque habitura triumphos Nititur ad duplicem virtus animosa coronam, Non vulgare decus nec enim duo munera tanta Assidue iacit in plebem regnator Olympi, Sed quotiens aliis quenquam mortalibus optat Eximiis praeferre bonis, rarissima qualem Saecla virum generant, melioribus afficit astris, Cum Iove, cum Veneris flammis, cum sydere Maiae, Cum Mavorte illi caput et praecordis tangens. Sic Caesar dictator erat formatus, et Aphro Ut perhibent Hammone satus, Caesarque secundus Pectus imaginibus coeli signatus et ursa. Et tu quem canimus procerum nova gloria Balde. Laeta tuos etenim Deus inclinavit ad ortus Sydera, fortunans ad opes, ad regna, piamque Progeniem, ad commune bonum, patriae salutem, Ad Mavortis opus furibundum, ad Palladis artes, Ingeniumque ferax docilemque iuventam Ausoniis simul et Graiis incumbere chartis, Verbaque adhuc tenero docuit Mosea palato Deglutire, vias coelorum et tempora nosse, Et volucrum pecudumque animos, et clausa sub alto Aequore, et inferno secreta latentia mundo. Morum etiam vitaeque habitus, et debita divis Orgia, divinarum etiam mysteria legum. Addidit et cordi stimulos quibus acriter ausis Moliri ingenio semper meliora calenti, Nec sinere ignavo vitam sordere veterno, Et semper magis anniti atque intendere nervos Ad divinum aliquid, laudemque ambire superbam, Ferre iter ad coelum, et meditari ingentia magno Pectore: Semideum casus et fortia facta Mirari, semperque hominem te attollere supra. Signa animi nunquam morituri et ab aethere lapsi, Hic iuvat annales vestrique afferre recentem Temporis historiam, Baldique evolvere fatum. Italiae Deus in mores quum regna videret Versa Lycaonios, Diomedaeas rapinas, In scelus exarsit, iustaque excanduit ira, Et nova poena novo sceleri data nanque repente Principibus longa populos qui pace fovebant Sublatis, dedit indignis rectoribus urbes, Ut fierent quasi desertae sine remige puppes Fluctibus in mediis, desolatique per agros Amisso pastore greges, quum nubibus atris Saevit hyems, fractoque furens tonat aethere mundus. Nam nulla est magis humanae res noxia genti Nullaque terrarum pestis capitalior orbi, Quam rex impatiens frani et sine lege tyrannus. Apoeninigenas altis qui in montibus Umbros Ardua saxa colunt, adriatica littora versus Ut sensere Italis tantum impendere pericli Suppliciter fama est ita numina sancta precatos. Summe Deum populos qui, cum nihil oderis, omnes Suscipis, et magno semper bene consulis orbi, Parce tuae genti, succurre fidelibus Umbris, Neu sine nos aerumnarum tot ferre procellas. Praeclarum concede ducem, qui regna paterno Temperet affectu, placidaque in pace gubernet. Talibus auxiliis et tanto munere dignos Nos pietas antiqua facit, quae cognita vobis Caelicolae, genus Umbrorum servavit ab alta Irati maris illuvie, cum liber apertis Ennosigaeus aquis montana cacumina mersit. Nanque redundantem pelagi non pertulit aestum Patria, Montigenas Tethys vexare colonos Abstinuit, Protheus usque ad confinia duxit Doridis omne genus, delphinorumque catervas, Squammigerum pecus, et phocarum immania terga. Si nos innocuam gentem commune periclum Praeteriit, quando terram scelus obruit omnem, Et dedit aequores vastandum fluctibus orbem, Nunc quoque ab interitu decet esse minori. Audiit omnipotens: quis enim clementior est? Et Baldum, eximiam sobolem Ducis ante sepulti Misit in imperium, ac patrias regnare per urbes Instituit, quod pacis erat bellique futurus Censor, et eximius legum moderator et aequi. Dumque adolet, ne forte foret damnosa iuventus Imperio, patrui dixit prudentia regno Praesit Aemonio quod erat Centaurus Achilli Sic senior puero, teneros regaliter annos Nutriat, et solio iuvenem sublimet adultum Utque salutiferi veniant in regna nepotes Extendenda, novam monti domus alta feretro Det Gonzaga nurum genitrix Gonzaga virorum Invictorum armis, quae ingenti corpora mole Atque Gygantaeas vires et Martia corda Ferre solet, quorum occursus formidet Achilles. Qualis adhuc primae fervens ardore iuventae Surgit ad armorum strepitus bellique tumultum Franciscus novus Alcides, qui immania monstra Calcat, et evaluit Nemeaeo obstare Leoni Victor adhuc puer, et Lernae modo verberat Hydram, Dixit, et ex oculis cum voce recessit imago.
2. AD ROMAM ADVENTU INACHI COMITIS TENDILIAE | ORATORIS REGIS HISPANIAE, AD INNOCENTUM OCTAVUM | PONTIFICEM MAXIMUM Roma triumphales si tecum volueris annos, Cum tua trans aequor Libycum misere nepotes Arma, per infidas Tyriae Carthaginis urbes, Invenies nullam maiora pericula gentem Pro imperio, rebusque tuis, nec plura tulisse Funera, quam genus Hesperium, sine fine manebit Fama Saguntinae fidei, quae Punica nunquam Iussa tulit, potius voluit dare moenia flammis, Communique ardere rogo, quam fallere Romam. Obvia nunc igitur veteres gratanter amicos Et cives cognosce tuos. Hispania quondam Iura habuit Latii, populis par cura duobus, Et sors aequa fuit, morum concordia, linguae Idem pene sonus, patriae communis utrique Hesperus, uno ambae gentes de sydere dictae Hesperiae. Quae pax potuit contingere maior, Quae paritas melior quam quae descendit ab astris? Hespereos igitur gaudens cape Roma colonos Qui procul extremae digressi a littore terrae Te longis adiere viis per inhospita saxa, Et iuga Pyrenes, per Gallica regna per Alpes, Atque per excelsum duri caput Apoenini. Aspice ut adventu primo quasi numina coelo Lapsa procul pulso pacem genuere tumultu. Nam cum Parthenopes regem concordibus armis Impeterent regni proceres, scis quanta per omnes Italiam subit MAvors exciverit arma. Italidas a fonte Padi commoverat omnes Ad Scyllae furor usque canes, Reginaque saxa, Longus ubi Ionias cadit Apoeninus in undas. Exue moerorem. Tempus deponere ferrum Admonet, hi cum pace tuos subiere penates Et Martem pepulere tuis de finibus usque Ad salis Ismarii populos, ubi dicitur ortus. Pone sagum civile decus indue longae. Pro lituis rediere fides, arguta superbam Depellit Sambuca tubam, tranquilla tumultum Pax fugat, et profugi redeunt in rura coloni. Ad sua plaustra boves, fortes ad aratra iuvenci. Iam fora sollicitant lites, ammona per altum Navigat, et plenae Tyberina per ostia puppes Vina ferunt Cyrnaea cadis spumantibus. Urbem Samnites Volscique petunt impune, recessit Insidiarum omnis metus, et latronibus omne Iam nemus est vacuum, ludunt in moenibus Ursi. Iam canit ad teretem pubes Romana columnam. Haec Tagidae tibi dona ferunt, caput erige, et altam Frontem attolle, ostro, gemmis, redit usus et auro: Gaudia fert tam fausta dies, Hispania mittit Gaudia, pacificum poscit sibi gaudia tempus. Spargite fronde vias, viridem suspendite myrtum, Ferte timum, plenis et gramina odora canistris. Ferte oleae ramos, et tempora cingite lauro. Et quo maiori saliant praecordia plausu Accipe quis tantae caput est ductorque catervae. Inachus illustri veniens ab origine gentis Mendociae, cui magna subest Tandillia lato Margine terrarum, qua pinguia permeat arva Bethys oliviferis properans in Dorida ripis Regius orator. Clarus bellique togaeque Officiis, quem Castaliis dignatur Apollo Fontibus, ense suo belli pater, aegide Pallas. Cum vehit Hispanas animosa in bella phalanges Territus incursu tanti Ducis, ora fugaci Vertit equo refugitque suam Saracenus in arcem. Sicut praecipiti fugiunt stridore volantes Instantem quoties aquilam videre columbae. Scit mores animosque viri simulatus Alamae Murus et albenti circundata moenia velo. Et ne tam insolitum belli stratagema sepultum Sit tibi Roma, canam, fortes audite Latini. Diruerat fragiles hostilis machina muros, Cum iam sol nocturna cadens accenderet astra. In summis urbs alta iugis monstrabat apertum Hostibus ingressum, sed formidabile noctis Tempus obest animis, dant corpora fessa quieti Mane reversuri. Summa vigilabat in arce Inachus, et nudum cernens latus, arte ruinam Clausit, et invento nova moenia condidit astu. Pictores quot erant vocat, et consuta figuris Lintea murorum scribi iubet atque silenti Nocte locans simulat reparatam moenibus urbem. Mane attollentes oculos de vallibus hostes Suspiciunt urbem integram, nova moenia noctu Iacta putant, mirantur opus quasi coelitus ortum. Pertaesique moras et opum dispendia, tollunt Sarcinulas, et castra movent, post terga repente, Inachus exiliens omnes obtruncat ad unum. O genus insuetum pugnae, delusit imago Belligeratorum fortissima castra virorum, Et vicit pictura Duces, industria tantum Unius molita viri, mirabitur omnis Ad quam fama huius belli pervenerit, aetas. Legimus annales, veterumque revoluimus annos, Europae, Libyaeque Duces: Asiatica bella Novimus, et nusquam tam mirae invenimus artis Ingenium, talem nullis in gentibus astum. Huc igitur tanti orator tibi regis, et author Pacis, et armorum tellus Saturnia ductor Inachus ingrediens sancti vestigia patris Venit adoratum, sacrataque limina Petro. Roma tuas aperi portas, vel moenia frange, Iste honor Elaeis datus est victoribus olim.
3. AD PAMPHILUM SAXUM MUTINENSEM Pamphile Calliope soboles et Apolline nata Inter Hamadryades et Oreades aedita Nymphas, Dum nos implicitos curis urbana fatigant, Et procul abducunt a fonte negocia sancto, Florifero tu rure latens, sacrata Napaeis Arva tenes, dulcique sedens divina recessu Ocia lentus agis, fruerisque silentibus umbris. O felix cui Socraticae suavissima chartae Pabula et altrices adhibent vitalia Musae Pocula, cui coeli radiis concordibus ignes Leniter aspirant, omnisque indulget Olympus. Quem faciles divi, quem sors non invida pergunt Fortunare. Comes cui temperat omnia virtus Vota, premens animi fluctum, sensusque vagantes In gyrum rationis agens, ut fertur habenis Castor Amyclaeis domitos egisse iugales. Et quamvis (ea fama meas pervenit ad aures) Militiam simules habitu, tamen Attica Pallas Tecum habitat, pulchrumque tibi sine Gorgone pectus Porrigit, et lactante sinu blanditur apertis Uberibus, niveisque premens rigat imbribus ora. Nulla pudicitiam Venus inquinat. Arma Cupido Continet, et tecum virides innoxius agros Lustrat, aves tantum feriens, et in annua rursum Pignora sopitas acuens verno igne medullas. Urit Itym, Scyllam inflammat, Pandione natas Mane sub auroram cum ros in gramina coelo Labitur, in dumis accendit, et aemula cantu Guttura sollicitans movet in certamina vocum Omnia, turbatam lenire potentia mentem. Cum sua floriferae redeunt solemnia Maiae, Rus habet agrestem Charites sine veste choream Arva per et sylvas et compita rustica ducunt. Tunc mare tranquillum, tunc est placidissima coelo Temperies, tunc est foelix opulentaque tellus. Denique tunc urbes strepitumque perosa Voluptas Fert spacians alacrem per rura virentia gressum. Si captare feras et opaca invadere lustra Venatuque acrem iuvat exercere iuventam, Retia, tela, canes arcus, plenamque pharetram Praebet, et accincto tibi militat agmine luna. Si libet ardentem quum sol volat altius aestum Evitare, soporque oculis blandissimus instat, Sternit humum formosa Dryas, gelidaeque sub umbra Gramineos parat accubitus, ubi mollibus auris Mota ciet lenem quercus frondosa susurrum Ad rivi salientis aquas, ubi plurima garrit Ales, odorati pingunt ubi gramina flores, Quod si praedari fluvios et aquatica regna, Et Glauci delectat opus, maculosa per amnem Lina moves, amnem cuius vada vitrea sulcant Tergo alibi lucente greges, vel arundine mota Piscem agis herbosae recubans in margine ripae: Et predae arridens esca rursum induis hamum, Gaudentemque suo fallis discrimine turbam, Si placet aut laqueo volucrem vel fallere visco Aut aliis petere insidiis, ut aethere lapsus Fulminis instar, avem feriat pede pectore et ore Vultur, et aeria spectacula cernere pugnae, Haec nemus, haec valles, haec dant tibi gaudia campi. Urbe quid ars operum inventrix inventaque longo Usu operum praestare queat, quid magna virorum Ingenia efficiant, hominumque industria constat. Rura docent vires coeli, quid numina possint, Quid natura ferat, quove ordine gramen et arbor Semine quo surgant, quid nix hyberna, quid imbres, Quid venti, et coeli regio conferre colonis Quidve auferre valent, quibus interlunia et iris Officiat, iris curvo Taumantias arcu Multicolor Phoebi radiis et nubibus orta. Quam potare ferunt tepidos e flumine nimbos. Quod lunae crescentis opus, quid mane, quid alto Sole, quid occasu facias, armenta gregesque Quis cultus, quae cura regat, quae industria servet, Rus monet, et miris oculos animumque vacantem Afficit illecebris, mentemque resuscitat aegram. Aspice uti semen iactum putrescat, et inde Vis occulta soli gremio et genitalibus arvis Atque calescentis coelesti lumine Phoebi Irritata, rudi tenuem de corpore partum Ordiri incipiat, vultum foetura recentem. Pallet adhuc, mox caeruleum trahit ore colorem. Frons incerta prius speciesque incognita tandem Panditur, et foliorum apices in mollia surgunt Spicula, vel manui similis diffusa virentes Frons abit in digitos, vel linguae induta figuram Tenditur, et certo currentibus ordine costis Undique serratum creber facit angulus orbem. Terra parens dulci teneros alit ubere partus, Atque uligineum bibulis radicibus imbrem Potat in exiguis latitans natura cavernis, Et miris alimenta modis in corpora transfert. Crescit opus sensim, longo iam stipite cortex In solidos circa molem durescit amictus, Et liber occultam duro sub cortice vestem Texit, ut inclusum tenui diaphragmate corpus Ambiat, exteriorque, minus chlamys asperet artus. Fortior in ramos truncus iam surgit, et alto Vortice sub soliis umbrosa comantibus arbor Accipit hospitio volucres, et porrigit umbram Pubertate valens, et iam foecundior ambit Nomen et officium matris, studiumque futurae Posteritatis habens, generandi ardore calescit. Iam floret, nova iam proli incunabula ponit. Parturit, et mediis proles de floribus exit Imperfecta, rudis teneroque in corpore clausum Semen habet, quo cum mater decesserit, arbor Altera consurgat similis, sic provida rerum Est natura parens, sua quod mortalia norit Pignora, vitali sobolem cum semine profert. Cruda novae frugis tristes infantia succos Emollire nequit, sensim mitescit, acerbam Duritiem calor enervat, penetralis aestas Phlegma coquit, longique domant fera viscera soles. Purpurei tot veris opes, tot rustica tempe Delitiasque soli varias praeferre Latinis Fascibus, et soliis regum sublimibus ausim. Attalicae quid Gaza domus, quid regia Croesi, Quid gladiis stipatus honos, quid pendula semper Ambitio, fortuna fugax, securaque nunquam Prosperitas, et perpetuis obsessa venenis Vita tyrannorum, sumpti pro laude labores Praecipiti prosunt et eunti in Tartara vitae? Vive igitur rebusque fidemque praebere caducis Nescius, ad caelum securo annitere gressu.
4. AD IOANNEM PONTANUM CARMEN EX TEMPORE Cum legerem nuper curis accensus amaris Uranien, Pontane, tuam, lucentiaque astra, Et coeli stellantis opes, egressa repente Luxit ut expulsa Sol tempestate voluptas. Carminibus vis tanta tuis, quantam neque Circe Nec Medea sagax medicis invenit in herbis. Tristibus applaudunt animis, et grandia cantu Dulcisono totam rapiunt in gaudia mentem. Hoc erat Amphion, quo moenia surgere fecit. Hoc erat Orpheo quod agebat flumina plectro. Foelices igitur, tua qui cunabula primum Et sacri videre ortus primordia campi. Si coelo in nostras est tanta potentia mentes, Ut canit Uranie, tanti si credere fas est Esse vagos astrorum ignes, cillenia certe Flamma tibi nimium favit, nimiumque potenti Sydere Phoebaeum pluit in tua pectora carmen. Te virides inter lauros Baianaque Tempe Per loca quae fertur coluisse Papinius olim Pierides aluere deae. Nos inter opacas Mincius eduxit salices per aquatica rura, Inter arundineas lutris ubi tecta, lacunas. Propterea mea fila situm sensere palustrem, Et rudis ex trunco nobis formata saligno Est Lyra, et articuli resides, et inutile plectrum. Hos igitur tenues orsus primumque futurae Limen amicitiae ridentibus aspice Musis.
5. AD BENEDICTUM MORANDUM CUM LEGISSET EIUS | LIBELLUM CONTRA SENENSES EDITUM, CUIUS ORATORES | CORAM PIO PONT. MAX. BONONIENSIBUS SE PRAEFEREBANT Componens veteri praesentia tempora saeclo Sive quod huic nostrae dominatur inertia vitae, Sive quod aetherei noceant mortalibus ignes, Seu quod tunc natura potens modo fessa creandis Foetibus et longo sterilis sit reddita partu, Praeteritis video tantum nova cedere, quantum Collis Aventinus Pindo, Palatinus Olympo. Nostra tamen paulo melior laudique priorum Aemula progenuit foelici sydere quosdam Quos conferre audet priscis heroibus aetas. Hos inter longaevo usu tua cognita virtus Te ascribi Morande iubet, nec stemmata gentis His opus est censere tuae, splendore parentum Quanquam claruerit late, tua gloria maior Non eget, ipsa sibi satis est, petit aethera pennis Nequaquam Icareis, proprias levat altius alas. Non ut Luna nites alieno lumine, verum Ipse tuo, ut coeli princeps et splendor Apollo. Utque tuae paulum recolam primordia laudis, In tua socratici subierunt pectora mores A teneris, tibi tunc etiam fuit hospita virtus, Et laribus gavisa tuis commercia tecum Magna habuit facta tibi consuetudine tandem Nupsit, et aeterno sese tibi foedere iunxit. Tu puer ingenuas non ut plaebeia iuventus Consuevit longis doctrinae anfractibus artes At celeri brevitate capis, facundia venit Obvia, et occurrit nondum quaesita poesis Sponte sua, tam prona Deus tibi sydera fecit. Non fuit in Graiis tibi res abscondita chartis, Non fuit in nostris, Phoebi tibi tota suppellex Cognita, et arcanae penetralia magna Minervae. Tam subito ingenium studiis adolevit, ut esset Invenisse magis quam te didicisse, putandum. Tu sapis ut custos ovium Parnasidos Ascrae Incola, quem subito Musae instituere poetam. At postquam frontis gravitas atque aspera mento Barba virum confessa fuit, non improba nummi Esuries, non segnicies, non gaudia ventris, Non obscoena Venus, non res flexere caducae. Publica res animum subiit, curare salutem Et commune bonum patriae, velut ante solebant Fabricii Fabiique senes, mente incipis alta. Et claros imitans proavos vestigia nunquam Fers obliqua, tuae pietas cynosura carinae Sola fuit, regis hoc omnes duce sydere cursus. Te tua sancta fides rebusque probata gerendis Provida sedulitas, et maiestate serenum Os placida, nec non florentis copia linguae Ad varias legatum urbes misere per orbem. Munere fungentem tali te Hispania quondam Te Italiae populi videre, et maxima Roma Saepius, ast illo praesertim tempore, quando Sena tuae voluit patriae temeraria sese Audaci praeferre animo. Sena incisa quae sit Gloria Felsineae gentis. Tua Felsina quondam Hetruscae ditionis erat caput, ante iugosis Longi Apaenini quam Sena insederit armis. Corporis amissis longo iam viribus aevo Ipsa suum retinens, mens inconcussa vigorem Ocia neglexit, quantum perferre senectae Evaluit longis attrita laboribus aetas Dat priscae pietati operam, patriumque tuetur Nomen, adhuc tardae morbo non victa podagrae. Pectoris occulto virtus incocta recessu Protulit Entelli caestus et robore crudo Egit praecipitem Senam, velut ille superbum Ac fidentem armis viridique aetate Darhetem. Quo properas animose senex? Quid pergis in hostem Debilis? Imbellis quid adhuc bella aspera tentas? Quid tristes oneras curis gravioribus annos? Ocia vult senium, placidam tua fracta quietem Membra rogant, pacem emeritae concede senectae. Quid cupis ad veteres laurum superaddere lauros? Nonne tibi sat sunt veterum monumenta laborum, Quorum plena domus, quibus a tellure levatus Supra hominem iam te magnis heroibus aequas? Quid novus assumptis casus sudare sub armis Impulit? Agnosco quid sit. Torpere veterno Non potes, ipsa negat tibi mens generosa quietem, Et patriae pietas, et nescia cedere virtus. Iure facis, sed iura super viresque senectae. Si Padus Adriacis aequet se fluctibus, aut si Barbarus Euxinis Ister se praeferat undis, Si fata perfundens Meroaeis ifica lymphis, Nilus aquas Libyci certet superare profundi, Quo stomaco Titon, quali excandesceret ira Protheus? Omne maris numen, cui mobilis unda Aequoris est cura, iustis insurgeret armis Amphitritaea pro maiestate tuenda, Te quoque dum patriam patrum tueris honorem Nec sinis exuvias temerarius auferat hostis, Communis iustas iniuria misit in iras. Nam licet in charos pietas sit magna parentes, In patriam tamen et nostros est maxima cives. Ipsa duci Phrygio patrem vectare per ignes Suavis et ardentis Troiae servare penates. Ipsa quoque armatum docuit transmittere Coclem Flumen, et excisis excludere pontibus hostem. Ipsius auspiciis saliens sub inane barathrum Curtius aeternae meruit compendia famae. Haec eadem mittens inimica per agmina Codrum Caede sua docuit patriam servare labantem. Thebanumque ducem strictos ea misit in enses, Qui sua pro populo moriens amplectitur arma. HAec tibi viventes eadem meditata coronas Te in pugnam Morande vocat, rugasque seniles Herculeo accendit mens indignata furore. Ite per haec patrum vestigia sancta nepotes, Et veteres imitare viros generosa iuventus. Decrescit requie virtus, adolescit agendo. Ite per exemplum clari senis, ipse labores Fortia dum faceret melior praecordia sanguis Vicit, et in rebus fuit indefessus agendis. At postquam vires abiere cadentibus annis, Ne foret ignavus, vocat in certamina mentem, Excitat ingenium, priscas reminiscitur artes. Ruminat elapsus tempus, metitur Olympum, Stellarum cognoscit iter, complectitur orbem Terrarum vigilanti animo, subit aequora, coelum Scandit, et in summi mundi videt arte sedentem Qui regnum tenet omne Deum, videt ordine ferri Omnia perpetuo, certa videt omnia lege Et sine lege nihil fieri, facit esse beatum Mens tranquilla senem, longe iuvenilibus annis Dulcius hoc senium. Vita haec syncerior illa, Quae levibus studiis omnique libidine sordet. Multum igitur tanto studiosa Bononia civi Ultorique tuo debes, si fecit Achaten Troius Aeneas tanti, si Nestora tanti Inclytus Atrides, nec te decet esse tuorum Immemorem, et qui te toties iuvere iuvandi Ad vitae summam usque diem, monumenta sepultis Danda, et si superest, in posteritate colendi. Forsitan ante Pii ratio quam caeca Secundi Est persuasa suae, palmam concedere Senae, Crediderim ob tristes radios frigentis aquari (Quid tibi nascenti primum illuxisse feruntur Et Veneris fecisse odium) tepuisse parumper Ingenium et linguae plectrum cecidisse disertae. Adde quod extincto senibus facit omnibus igne Somniferum natura gelu, quo incuria rerum Immemor et tardo rediviva infantia sensu Pullulat, et similis vitae subit ultima primae. Corde latentem animum dolor irritavit, amorem Ante oculos parium manifestae iniuria fraudis Traxit, et accendit corda, ac iuvenescere fecit. Et nondum extinctos pietas nova flavit ignes. Vere novo laetus iam sole sub equora lapso Cum subiicit pastor stipulis humentibus ignem, Ante habeat quam flamma viam, quam viscera lambat Intima, cum pugnare opus est elementa, calorem Frigora et humores abigunt, calor igneus urget Frigora et humores, stipulisque exire coarctans Colligit in fumi nebulas, quas tollit in altum Impetus ardoris, glomerantque per aera venti. At postquam victrix superato frigore flamma Emicuit, subito vires afflantibus Euris Explicat, atque pyram rapido complexa volatu Undique stridentes paleas vorat, atque cacumen Iam superans, vento nunc hac, nunc annuit illac. It coelo scintilla rubens, extincta favillam Reddit, et in terras albo pluit arida nimbo. Pastores, qui tunc pecoris vel septa reviscunt Vel tempestates notis speculantur in astris, Ut nigrum prius aspiciunt rarescere coelum Flammicomos altis spectant in montibus ignes. Sicque diu languens ubi tandem solvitur ardor In sublime volans vacuumque per aera ludens. In se hominum longinqua movet soli aemulus ora. Sic tua mens si forte fuit sopita veterno Elicuit radios longe lateque micantes. Tantaque de parvo prodire incendia trunco Miratur quicunque animi non novit et artis Posse tegi modico magnas in corpore vires. Res brevis est fulmen, parvaeque in corpore nubis Quod facit attonitos, homines quod diruit alpes. Parva silex ignem includit, quo maxima sylva Conflagrare potest, arsurae incendia Troiae Claudebantur equo, parvis mens, maxima membris Clausa latet, cui si liceat se extendere, late Regnat, et ex brevibus lignis magnum excitat ignem. Ut sublime voles, hominumque per ora feraris Non opus Herculea quae monstra immania clava Sustulit, aut arcu, quo sevum invasit adulter Dardanus Aeaciden, nec qua Cyllenius Harpe Custodem Inachiae fertur domuisse iuvencae. Sed neque palladio quo stravit Gorgona vitro Perseus aut alis Syriae quibus ivit ad urbes. Sola animi virtute opus est. Sint corpora quanquam Aegra, potest virtus decus immortale mereri. Ipsa homines facit esse deos, ingentia facta Constat ad ingenii potius quam corpora orta Viribus. Est divina animis vis insita nostris, Quam quicunque bonas studet exercere per artes Transit in aetherios cives, et possidet astra. Quantum mortales alios praecellit Olympum Tantum adit, est quidam gradus excellentia ad astra. Incipit ascribi coelo, divescere sensim. Incipit, et superis pleno iam concolor aevo Libera desertis abit in sui sydera terris. Non secus ac volucrum nidi, cum facta volandi Copia, dant alas ventis, et vela figurant Obliti ignaviae prima incunabula vitae. Sic et poma diu prius inmansueta colonus Negligit, at postquam feritas crudumque recessit Ingenium, color aspectu iam lumina pulchro. Iam nares invitat odor, spondetque palato Dulce aliquid, tum vimineis matura canistris De matris collecta sinu portantur in urbes, In procerum thalamos, nitida in conclavia regum. Sic mens ut scelerum faeda ebulliverit unda, Atque bonos longo in se habitus contraxerit usu Iam matura fugit terras. Vindemia mors est Spirituum, messis mors est, sunt horrea coeli. Vinitor et messor Deus est divique monstri. Quare age docte senex sensim morientia membra Neglige, victurae semper cole numina mentis. Utque soles doctis patrium decus assere chartis. Et conscribe manu nunquam moritura trementi Carmina. Te a nobis sero precor auferat aether, Nec videant Stygiae te post tua funera ripae.
6. AD IOANNEM BAPTISTAM REFRIGERIUM | DE ADVENTU IOANNIS BAPTISTAE SABELLI | BONONIAE LEGATI Ut cupis et fama est gentis Baptista Sabellae Immortale decus, sacrique aeterna senatus Gloria, Felsineam Roma legatus ad urbem Mittitur Aemiliam iustis recturus habenis, Arvaque longaevae quondam subiecta Ravennae. Non hic primus honos, istis non incipit annis Tanta viri virtus, vetus est, et cognita passim. Tuscus ager novit, Romae meminere penates Flaminiae meminere urbes, tua Felsina (cives, Percontare tuos) non est ignara, vocabat Ipsum inopum legumque patrem, dum talia primo Lora magistratu ista per oppida quondam. Ergo diem celebrare bonam gaudere secundis Rebus opus, superisque novas persolvere grates. Per fora consurgant concors plebisque patrumque Laetitia, et celsis rutilent in turribus ignes, Pendula suspendat paries aulaea superbo Splendidus ornatu, pictus venabula Gallus Vibret, et intextae volitent per stagna volucres. Ipsae crebro rutilent arae, templa ardua sument, Et cava multisonis resonent tinuitibus aera. Gestiat omnis ager, fieri iubet undisque plausum Commune communem bonum, caput hactenus aegrum Elevat, et frontem virtus attollit apertam In vires reditura suas, habitura favorem Praesulis, et mores emendatura nefandos Gentis inhumanae, quo ferrea saecula tandem Duricia evicta vetus instaurentur ad aurum. Nil optare potest unquam republica peius Rege malo, nil rege bono praestantius, omnis Dissipat omne bonum sine lege licentia regum, Ut boreas frondes, glacialis ut hordea grando. Libertas est summa bonis sub principe iusto. Roma sub Augusto postquam pacata fuisti, Quae tibi libertas potuit contingere maior? Quae tibi Traiano melior fortuna reluxit? Foelices igitur quos vivere divi Concedunt sub rege pio, quid saecula fecit Aurea? Saturni pietas, clementia Iani. Iste senatores atavos, et magna parentum Stemmata non iactat, nec inani turgidus aura Desipit, at sacras leges ineunte iuventa, Socraticos mores, fidei documenta recepit. Ut patria meliorem operam praestaret, et omne Officium, sese iuvenis formavit ad omne Tam belli quam pacis opus, non horruit umbram Carceris obscuri, non formidanda minantum Ota tyrannorum, mortem persuasus acerbam Pro virtute pati pro relligione tuenda. Vivit in hoc Fabius, vivit Cato, vivit Horati Ardua mens pontem qui rupit Hetrusco. Vivit Anaxarchus. Vivit genus illud quorum Qui Romam rerum dominam fecere. Quod ergo Egregium facinus non est foelicibus huius Auspiciis sperare datum? Revocate cadentes Innocui cives animos sperate reverti In decus antiquum florere videbitis urbem Ut Maio redeunte solum. Sperate quietem Principe sub tanto, leges consultaque patrum Instaurare parat, scelerumque extinguere causas. Ergo decus patriae sanctosque resurgere mores Te gaudere decet, virtus cui stoica semper Est comes, et tetricos Senecas colis, atque Catones, Vive diu, curesque tuam Baptista salutem.
7. DEPRECATIO PRO SALUTE AEMILII ROMANI Phoebe quid Aemylio febrem sinis esse molestam? In tua quid iuris corpora languor habet? Tu pater herbarum, tu vim medicaminis omnem Per maria et fluvios mittis et omne solum. Viribus usa tuis subigit Medea dracones, Terrigenasque viros, ignivomosque boves. Vulneris auxilium non Larissaea tulerunt Spicula, sanatrix ars tua Phoebe fuit. Tu piper et myrrham casias et Synnama profers, Et redolens opus est thurea virga tuum. Tu paris hyblaeum nectar, paris attica mella, Sunt etiam munus Medica mala tuum. Tu quoquis albentes in apricis collibus uvas, Gnosia vina paris, vina falerna paris. Quae generant humiles foelicia balsama sylvae In Hiericuntino sunt tua dona solo. Tu facis aestatem, tu ver, hyememque nivosam, Esque potens pluviae, grandinis, atque gelu. Luna regit menses, tu Cynthie dirigis annos: Illa colit tenebras, tu iubar atque diem. Semina cum liquida tu digeris omnia Tethy Quae freta, quae tellus, quae levis aer habet. Tu liber, tu sancta Ceres, tu numina plura, Nam quia multa potes, nomina multa tenes. Omnia comburis sub eodem sydera signo, Omniaque imperiis subiicis astra tuis. Sola tuam claudit veniens soror obvia lucem, Et tua liventi lumina nube tegit. Displicet id superis. Ideo pro talibus ausis Non leve vindictae constituere genus. Namque viam lunae noctis voluere per umbram Ut chaos et tenebras discat et ipsa pati. Ergo quid Aemylio febrem sinis esse molestam? Curtam dira lues haec tua membra premit? Hic tibi primaevis vix ablactatus ab annis Obtulit aetatis tempora tota suae. Nullus in Aoniis argutior ambulat oris, Seu numero currat impare, sive pari. Ad domini funus cecinit miserabile carmen, Unde tua meruit tempora fronde tegi. Nunc iacet, et morbo dolet enervatus acerbo Moestitia tristem debilitante animum. Non redit ad dulces musas, heliconidas undas Non valet infirmo sollicitare gradu. Plectra iacent, lyra muta silet, sine carmine languent, Et viduae ducunt ocia longa fides. Vitales aperi fibras, artusque iacentes Erige, nec stygius polluat ora color. Quale Gigantaeis post aspera bella tumultus Te memorant carmen concinuisse Iovi, Tale tibi referet, cum te praestasse salutem Senserit, et medicas applicuisse manus. Et cecidisse tuis veterum Pythona sagittis Dicet, et auxilio Pergama facta tuo. Quod te, quod triviam pulcherrima Thea sororem Progenuit sedes cur tibi, quarta datur. Curve tuo mitem curru premis Aphrogeniam, Curve sub ardenti sydere Martis eas. Cur Veneris claudo? Cur Martia furta marito Detegis, occultum nec finis esse scelus. Quid sibi vult Phoebus, quid sol, quid nomen Apollo, Et cur te Rhodii Loemion esse canunt. Cur tibi det Titan, et cur cognomina Delos, Nomina cur Cynthus, cur tibi Thymbra facit. Cur Lucius, cur Clarius, Chrysocomusque Deus. Cur Myrinus, cur Cyrrhaeus, Paeanque vocaris, Unde tibi Argenetes nomen et Ortygius. Argolico ritu quare Argyrotoxus Agyleus, Ac Nomius, quare dictus Alexicacos. Ulion adiunget cur te Milesia pubes, Cur Graio veteres ore Phaneta vocant. Quid sibi tela volunt, quid laurea serta, quid arcus, Quid lyra, quid crines, quid iuvenile decus. His aliisque tuas mulcebit versibus aures, Et tua Pimplaeo carmine dona canet. Phoebe pater vatum communibus annue votis, Proque tuo fusas accipe vate preces.