CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus SPAGNOLI.par2-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SPAGNOLI.par2-02.xml.
Baptistae Mantuani carmelitae theologi | secundae parthenices liber secundus
Laetior et pulsa victrix formidine virgo Ocyus ad templum famulis parat ire vocatis, Nec mora, festinant omnes et sedula nutrix Iam longeva ligat crines et virginis ora Pallida, nocturnae fumoque afflata lucernae Materna pietate lavat, celeresque ministrae Sepositas vestes adhibent, tyriumque ruborem Induit, argento limbus circundatur albo, Et caput aurato nitidum vestitur amictu. Iam delubra subit, lucent ardoribus arae, Mugitu cava tecta sonant, strepit undique murmur Plebis et astantum. Solio Maxentius alto Gestit elato turbam circumspicit ore. Regia progenies medium progressa per agmen Mox oculos in se populi convertit, euntem Mirantur ceduntque via, Pellae iuventus Nomina Romanis eius patriamque domumque Auribus admoti narrant tenuique susurro. Illa movens gestu pectus faciemque venusto Scandit, et intrepido premit alta sedilia gressu. Et vicina trucem sic est affata tyrannum. "Me tibi Maxenti solitam praeferre salutem Admonuit regalis apex, summusque paternae Maiestatis honor, pietas violata repugnat. Nam colis haec simulachra, Deo, peritura relicto, Qui tibi solus opes tantas, Romanaeque patri Regna dedit, fecitque maris terraeque potentem. Nec fuit istius tanti tibi muneris auctor Iuppiter Aegiochus Cretaeo pastus in antro, Mortalis quondam, vitae modo lumine functus, Sed neque post Petri vocem, documentaque Pauli Roma Deum nescire potest, scivere Philippi Et pater et natus, quos funere sustulit atro Illa hominum suprema lues, graviore ruina Raptus ad interitum Decius, millesimus urbis Annus erat. Tum Roma suos solenniter ortus Egit, et accepto celebravit festa Tonanti. Tunc fuit imperii Christo sacrata potestas Et tandem sub iura Dei translata, piamque Tunc primum sortita fidem, tunc pulsa Deorum Vana susperstitio Romani a limine regis. Non satis est quod mille Iovi serviverit annos Et phlegethonteis sese subiecerit umbris Gens longo Romana iugo, tuleritque superbum Imperium stygiae gentis noctisque profundae Nubila, nunc iterum iuvat ad damnata reverti Sacra Deum, parere putant praestantius Orcho Quam superis, divina pudet mandata vereri. Delectant inferna magis, nunc tartara gaudent Nunc furiae exultant, posita nunc Cerberus ira Motibus alludit caudae, nunc pectore tot Dulia caeruleus carpit solatia Pluto. At superum corda aegra gemunt, humanaque damna Pallida mutato eplorant numina vultu. Conqueritur mater natum sparsisse cruorem Innocuum frustra, passum tot vulnera frustra. Desine Maxenti superos offendere tanta Impietate. Scelus Rex o Romane quod audes Suppliciis dignum aeternus. Ixionis orbem, Tantaleamque sitim, Tytii tormenta, labores Sisyphios, ipsi quibus haec nova sacra litantur Iam tibi discernunt stygii numina manes. Finge tamen non esse scelus, dementia saltem Bistonio ridenda seni, cur caede cruentas? Cur tantis delubra boum mugitibus imples? Tu ne Deum tali credis placare tumultu? Tu ne Iovem fortasse putas revocare sepulchro Cantibus his? Quae te cepit vecordia nate Caesaris, ut fieri credas bove numina caeso Mitia? Te miserum falsis oracula ludunt Carminibus, non hac emitur Romana potestas Religione, pium Christi clementia regem Haec ad sceptra vocat, mundas qui sancta per aras Dona ferat, qui relliquias Iovis atque Deorum Conterat, et pulsis nova suscitet orgia bobus. Quid templi molem hanc magnam miraris et arcus A tellure procul tanto se attollere flexu? Haec hominum fecere manus, magis aspice mundum Hoc opus immortale Dei, tua numina gaudent Bobus, at immensi versus dominator Olympi Iustitia, pietate, fide, quae Iuppiter odit, Dona Deum magis ista iuvant, sine caede litandum est." Sic agit, ille magis vultum quam verba loquentis Admiratus, agi iubet ad regalia tecta Servarique locis intra penetralia clausis, Mente scelus duplex agitans, temerare pudorem Et violare fidem, pacis iam foedere fracto Belli fervor adest, dant pugnae classica signum. Persephone regem stimulis irritat, et acres Cum Venere accendit circum praecordia flammas. Uritur impatiens caeci Maxentius ignis, Mens fugit a sacris, et amata ab imagine raptus Figit humi frontem et curis immergitur altis, Absentemque animo videt alloquiturque puellam. Et furit, ut quotiens letali saucia telo Cerva per Idaeos quaerit medicamina saltus Dictamique comam viridem, quae vulnere ferrum Mansa fuget, diramque avertat corpore pestem. Cincta satellitibus tali nil territa casu Ducitur, et dominae sequitur vestigia nutrix. Perque vias urbis perque omnia compita clamans. "Reddite, quo mitem dominam crudelibus armis Protrahitis? Nutrix ego sum, cunabula prima Ipsa gubernavi, nostris adolevit in ulnis. Ubera prima dedi, dulcem mihi reddite natam, Quam mihi vix bimam mater iam proxima morti Tradidit, et lachrymans erit haec tibi filia dixit. Reddite nutrici dominam, vel pignora matri, Verte in me vultus o nata, tuamque Altricem conversa vide, nihil esse solebat Me sine dulce tibi, nostro oblita labores, Non audis lamenta? Parum nec lumina flectis? Lumina quae tantum Costus, quae mater amabat, Lumina sancta domus solatia magna relictae. Tu ne putas sine te caput hoc et anilia membra Posse diu superesse, simul moriamur ut una Viximus, et tumulo pariter condamur eodem." Flebat ut invadi cernens a vulture nidos Lactentes imbellis olor, praedator aduncis Unguibus et duro discerpit viscera rostro, Flet pater, et viridi quaeritur proiectus in ulva. Iamque propinquabant tectis, cum regia virgo Lumine clementer verso "Charissima nutrix - dixit - abi, solare domum, sociasque saluta. Non ego sum limen posthac visura paternum, Evocor ad superos, vos et terrena valete Hospitia, obsequiis inopum dodrante relicto Partibus aequatis mihi vos succedere mando." Sic abiens fatur, luctu domus omnis acerbo Solvitur, et moesto pallet vicinia corde. Luget inexhausto lachrymarum fluminis nutrix Anxia, et immotis manet ipso in limine plantis, Crudelemque vocat regem et crudelia tecta. Diripiunt aulae nurus, tristesque ministri Ferrea convolvunt bifores ad limina valuas, Desertae signa atra domos, suspiria totis Aedibus alta sonant, aeger tenet omnia moeror. Interea sancto metuens Catharina pudori Atque sciens quali regum impetuosa libido Ferveat affectu, tali prece numina pulsat. "Sancte pater sancti genitor castissime nati Cernis ut abrupto lupus insidiator ovili Hanc extorsit ovem, caecoque incluserit antro. Iamque aderit, iamque invadet Iove plenus, et omne Attentare nefas adiget Venus atque Cupido. Nil superest opis humanae, via clausa saluti Undique terrenae, tua sola potentia nullis Clauditur obiicibus, nostro succurre dolori." Atque pudicitiae, vento rege vela secundo, Audiit orantem coeli regina puellam, Et se qualis erat primi post tempora partus Obtulit, infantem niveis completa lacertis, Tecta sinum bisso, gradiens in vestibus albis Et croceum capiti serum de vellere tegmen Quod viridi premitur strophio, cum virgine fatur Plena venustatis procera iuvencula virgo. Stant utrinque leves animae, quas Iride vestit Multicolor nubes, pingitque simillima nostris Oribus ora, pares decor imbuit aureus alas. Et sic orsa loqui. "Tua me suspiria virgo Deduxere polo, ne sollicites, pudoris Sum tutela tui. Sed quo secura quiescas Tolle manum, sibi perpetuo te copulat infans Connubio Christus, nurus es mea, pone timorem. Sic ait, et fulvo digitum puer induit auro, Quod moriens servabat adhuc, quod clausa sepulcro Immortale tenet divini pignus amoris. Hic neque Gnosiacae sequimur pigmenta coronae, Ulla nec in nostro tegimus mendacia versu. Vera sed amplectensque rei miracula gestae Historiamque canens fidei monumenta revolvo." Et iam turba Deum sacris dimissa peractis Cum celer Ausonia, pelago delatus ab orbe Nuncius enarrat regi, diademate patrem Deposito regni sceptrum cessisse Galero, Lucanosque lares tacitique silentia ruris Et nemorum suaves umbras, ubi mobilis aura Temperat ardentem placidis afflatibus aestum, Praeposuisse gravi imperio, et splendoribus urbis. Arvaque et Alcinoi tutam legisse quietem. Atque per irriguos frontes et florida prata Murice neglecto tristem oblectare senectam. Laetitiam subitus dolor occupat, ora tiranni Plumbeus involvit color, et patuere latentis Ingentes animi fluctus saevique dolores. His curis extincta Venus, furor auctus, et ira Acri bile tumet, nutritque in pectore virus Persimilis pullo qui dum in consueta recusat Frena pati, rodit morsu indignante lupatum. Post epulas largo paulum exhilaratus Iaccho Captivam iubet adduci, spectacula mensis Rex petulans lasciva volens praebere secundis. Illa solo fixis oculis vestigia lento Tarda movens gressu prono regi annuit ore. Cuius ut effigiem claram videre, decusque Indolis egregiae tenuere silentia cuncti. Et Triviam vidisse putant aut ora Minervae. Ad quam rex solio paucis ita fatur ab alto. "Mane Deum nostras tenuerunt orgia mentes, Nec potuere tuis adhiberi vocibus aures. Dic age nunc, quando positis convivia curis Laeta, voluptates animorum et gaudia poscunt. Ede genus patriamque tuam nomenque paternum. Illa manum crucis instar agens sic incipit ore. Non ego iactandi studio primordia gentis Clara meae referam, titulosque et nomina, quando Rex Romane iubes, genus est illustre meorum, Maiores etenim sceptrum gessere, meaque Sunt reges in stirpe decem, Lagus omnibus auctor Primis Alexandri mile qui condidit urbem Et quae regna vides, et Alexandrea vocavit Moenia, post celebres pugnas Asiaeque labores Huc venit cum rege Lagus, Ptolemaeus ab illo Nascitur a vili proles generosa parente, Sicut ab exigua descendit origine flumen Maius, hic Aegypti, Libyes, Arabumque potitus Imperio quondam, mansitque in stirpe nepotum Ducentos quadraginta super (nisi fallimur) annos, Ast ubi Romanam superis extollere gentem Et Libycas visum bellis ardentibus urbes Vertere, mutati reges, tum regia proles Interiit, tunc arva meus vicina tenebat Aethiopum, campis atavus praefectus Erembis Dux animis armisque, regique propinquus Sanguine, supremi vigilans custodia regni. Qui postquam sero audivit sublata quorum Sceptra dolens longe Aethiopum secessit urbes, Et per saepe pater reginae Candacis, illo Contrivit ductore vagos Garamanthas, et acres Massilum populos, Arabumque per aequora classem Duxit, et Indorum spoliis remeavit onustus. Quartus ab hoc Costus genitor mihi, doctus et ipse Militiam, verum patriae telluris amore Ductus, ad antiquos rediit cum prole penates, Argentique tulit secum grave pondus et auri. Tandem huc advectus tecum mercatur et agros, Atque clientelis clarus famaque parentum Primis in urbe fuit, Romanaque castra sequutus Sempre in Ausonii senuit fortissimus armis. Hinc genus ipsa traho, patri nata unica Costo, Et generis tanti soboles ego sola supersum, Multa dies alios longaevaque sustulit aetas, Hac est orta patrum soboles hac desinet urbe. At postquam vita funti cecidere parentes, Ne lasciva meam macularet inertia mentem Ad studium duplex curas et pecora verti. Fonte salutares Christi suscepimus undas. Et mea lustrali Deus abluit ora lavacro. Ipse vir, ipse pater, castum sacravimus illi Corpus, et elabens annis velocibus aevum: Is haec mihi prima salus, teneris me Costus ab annis Tradidit eloquii studiis, et misit ad urbes Cecropias, vidi Thebas, Dircaeaque rura, Attica regna, solum Pelopis, Lacedaemona claram Legibus, et quondam bellis ac Marte potentem. Atque Theramnaeos saltus Helenaeque penates Minoisque domos, praerupta saxa Corinthi. Et Rhodon illustrem Phoebo statuatque superbam Marmorea, et Lindi sacris atque Herculis ara. Vidimus et delphos, Dodonaeasque columbas, Cortinam, Tripodas Phoebi, Pythoniaque arma. Cycladas et Thraces, Troianaque vidimus arva. Atque omnem Lycii graia rate legimus oram Littoris, Ausoniis mox praeceptoribus usa Facta gentis didici, totumque Latinis Viribus et bellis attritum ingentibus orbem, Regna Britannorum, Germanorumque superbam Progeniem, Scythicas alpes, Hircanaque longe Littora, et Euphraten, Nabatheaque rura, Syenen Et Lybicas arces, et qua iuga porrigit Athlas Maximus, invasit Romanae gloria gentis, Caesareos proceres et quarti specula regni Atque tot illatam crudeli vulnere mortem Principibus, legi mores et furta Deorum, Et tandem nihil esse dies mutabilis aevi, Daemonas esse Deos et totum ambagibus orbem Constat in errores ductum, nullamque saluti Esse viam nisi per Christi documenta fidemque. Sic Arabum libri, sic vult Iudaea vetustas, Sic, quibus et vestri credunt, cecinere Sibyllae. Quo magis admiror vos qui terraeque marisque Regna gubernatis, quorum mutabile vulgus Ducitur exemplo, tam claro errore teneri. Et tanta simulachra Deum ambitione tueri, Et statuas horum divino extollere cultu Quorum vita fuit scelerum sentina. Quod Io Nostra, quod Ichneumon, et quod latrator Anubis, Accipiter, Felles, Bos, Oxyrynchus et Ibis Numen habet? Taceo Martem, Phoebumque Iovemque Quorum tanta canunt vestri miracula vates. Hi stygios ideo metuunt iurare per amnes Quod stygii mersi stagnis altaque palude Dant scelerum atroces iusto sub iudice poenas. Veridicum vero Christum sine crimine cuius Vita fuit, nigro manes qui trait ab orco Qui caecas hominum mentes et lucis egena Lumina restituit, siccisque liquentia plantis Aequora calcavit, fugitis, revocare memento Rex Romane pedem, iusti trans limina, lapsum." Talibus orantem verbis, mirata sedentum Lecta cohors, cives Pharii, proceresque Latini. Inspectusque magis sexus dicentis et aetas. Illa etenim ter frena fuit supremaque bruma. Rex tamen implicitus divorum ambagibus aegre Dicta tulit, mandat vinclis et carcere claudi, Affligique cibo tenui, vix fluminis unda, Vix simplex concessa Ceres, inclusa tenebris Orat, et in magna versatur luce per umbras. Sedula Persephone mendacis imagine sumpta Pincernae Ichthyboli, cui vox oscura procaxque Ingenium, tumidae fauces, turgentia labra, Diffusaeque aures et nasi plurima moles, Signa viri excordis missaque furentis habena, Pes brevis, et grandes proceri corporis artus, Angustumque caput, frons multo oscura capillo. Hic erat in magica regi comes unicum arte, Fatur, et obscuris vocem de naribus haurit. "Virginis unius quid tanti pendimus ora Rex Romane, rudes inter facunda videri Garrulitas indocta potest, nos praelia docti Militiamque sumus, si dimicet ense vel hasta Nemo ex hoc numero tali fugiturus ab hoste est, Verum hoc non ferro bellum, sed voce gerendum. Nemo est omnis homo, non omnes omnibus artes, Collige finitimis claros ex urbibus omnes Rhetoras, et quibus est Romanae copia linguae. Audiat hos mulier de religione loquentes, Et pudeat carpsisse Deos, explosa Dione Aeneadum matri et nostro et thura Quirino. Si neget, impietas ferro plectetur et igne." Persephones omni placuit sententia mensae Et simul a toto coetu caudata sedentum. Nam soliti ludos celebres inferre theatris Talia Romani curant spectacula cives. Mittitur ad Solymos, Idumeos, et Erembos, Ad claram Zenone Cyprum, licet aequora ventus Tollat et albentes veniant ad littora fluctus. Regia contemnit leges et frena libido. Mittitur ad Schediae campos, Mendesiaque arva, Hermopolisque lares, ad aquosam Naucratis oram Necropolim, et claram Menelai classe Canopum, Qui vocet eloquio insignes fandique peritos. Praemia victori statuit vasa aspera gemmis Aurea, purpuream vestem, laurique coronam. Interea cupidus regni Maxentius, alto Corde volutabat Romam, cupit ire per undas Navigio celeri, patriaeque invadere fines. Sed piceae nubes et hyems contraria nautis Impediunt cursus. Aquilo bacchatur, et Eurus Importunus agit pluvias, freta concita clamant, Nec spes ulla viae superest n isi vere reverso. Nam quamquam hybernis nonnumquam tuta diebus Aequora sint, dubio tamen inconstantia coelo Propterea instantum, rabies abscondita pectus Rodit, ab imperio exclusum dum se videt, undas Execrat, et ventos et singula numina ponti, Doridaque et natas, cum matre Palaemona Glaucum Protea, et Oceanum cum coniuge, vela, ratesque Concitus in mitem parat eructare puellam Conceptum virus, tacitaque incenditur ira. Non secus ac circumpositis hastilibus ardet Caeruleus serpens, et aperta fauce venenum Colligit, ignivomisque oculis atque auribus altis Sibilat, et tetram diffundit aera pestem. Sic furit impatiens Caesar, iuvat ignibus ignes Persephone, modo Nycteridem, modo Nycticoracem Fingit et hoc premitur Maxentius oestro Perdius et pernox, animum quoque somnia vexant. Arduus Eoi mons est Titanis ad ortum, Mons Asiae Libyaeque sedens confinia iuxta, Et quasi communis limes, caput erigit altum Assyrios, Arabesque videns Aegyptiaque arva Vertice de summo, Casium dixere, sepulchro Romulidae magni et celebri Iovis inclytus aede, Huc oblectandae studio per littora mentis Fertur equo Caesar, triduoque in rupibus altis Delituit magicis exercens carmina signis. Ichthybolusque, et tacito profert mendacia risu. Interea coniunx vultu verbisque puellae Capta moras non fert, sed mox absente marito Opportuna videns data tempora, nocte silenti Cum duce Porphyrio qui prestantissimus armis Cyrenae praefectus erat, sed venerat illis Milite cum multo sacrum ad solenne diebus, Tendit ad horrentes obscuri carceris umbras, Et tenui densam superat vix lumine noctem Ignis, anus cornu clausum quem praevia gestat. Ostia claudebant aditum tria ferrea magnis Vectibus, et squalere situ locus ante solebat Terrifico, nigra fornix caligine tinctus. Humidus, et vitrea paries lanugine candens. Marmoraque assiduum sempre lachrymantia rorem, Et iam cardinibus primo de limine versis Impulit ignotus nares odor, omnia vincens Quae reges unguenta Syri, Persaeque solebant Delitias inter gemis includere et auro Talia seu mallent proprios seponere in usus Seu dare natarum muliebri scrinia mundo. Mox rimis illustre iubar clarescere visum, Quod duplices abigat noctisque et carceris umbras. Attoniti pressere pedes, et lumine tecto Auribus arrectis pendent, audire loquentes Concentumque lyrae exilem vocesque canentum Pertenues visi. Raptae dulcedine mentes Per longas immota moras vestigia figunt. Talia coelestes animis solatia castis Indulgere solent, terrae contagia postquam Dedidicere, gravi scelerum de turbine sanctam Deducti ad mentis requiem atque silentia clausura, Prolata mox luce fores reserantur, et ipsam Compedibus vinctam duris, gelidaque gravatam Mole catenarum et gravia inter saxa iacentem Ieiunam tremulamque gelu videre puellam. Quod neque Myrmidonum quisquam Dolopumve, nec ipse Phallaris aut duri miles Busiridis ausit, Non Diomedaeus stabula inter saeva minister, Hoc ferus infandi sceleris Maxentius auctor Indignus qui vivat agit. Clementior ipso Crudeli regina viro. "Carissima virgo - dixit - in has tenebras quae te fortuna redegit? Cur tali aerumna tantoque horrore sepulta es? Quis tuus iste Deus quis te tam tristia iussit Vincla pati? Cur vis tenerae miseranda iuventae Perdere foelices istis cruciatibus annos? Ad quam subridens oculis cum voce levatis Virgo ait, infectae fulgenti murice vestes Ante cadis rapidos ignes patiuntur ahenis. Quam celebres usus habebant, regumque ferantur In thalamos: prius accensis fornacibus aurum Solvitur in rivos et multo vapulat ictu Quam gremio suaves epulas et vina capaci Accipiat: multo subigunt verbere farra Ante fatigatis quam sint alimenta colonis. Mens humana sui sub inerti pondere pressa Carceris et terrae latitans in mole caduca Non nisi per luctus et lamentabilis aevi Supplicia aeternos mundi sortitur honoris. Non aliter fecis luteae contagia possunt Abradi, imbibitas sordes animoque receptas Hae resecant artes, nec te regina voluptas Si veri tibi cura boni, si cura salutis Perpetuae fallat, blanda sub imagine semper Ingreditur, nardi succos, unguenta, sapores Mellifluos praefert, vultuque applaudit amico. Sed nihil est sine fraude, latent sub melle venena. Quae postquam imprudens biberis, fugit illa repente Laeta dolis, manet infixum sub pectore virus. Dic ubi nunc illae, quorum vulgata theatris Crimina conculcant probitatem, humanaque corda Mortiferis adigunt studiis, Briseis, Elissa. Phyllis, et Oenone, Sappho, Chryseis, et Helle. Tyndaris, et mater. Medeaque Pasiphaeque Atque meae Cleopatra domus grave dedecus, omnes Ut duxere breves foedis insordibus annos Ad stygios venere lacus, terraeque sub umbras. Forma, voluptates et opes et gloria regni Non valuere sequi dominas, post funerea nulla est Disparitas animis, nisi quam dum vescimur aura Disparitas morum inducit, si cernere fas sit Aethereos regina lares et limina divum, Occidet omnis amor vitae mortalis, et ultra Nulla dies posset curis abducere vanis Altius afflatum divino numine mentem. Nec nisi multos voluit Deus esse labores Ad sua regna viam, nec sydera segnibus offert. Sic nos ipse suo noster principesque paterque Admonet exemplo Christus, qui brachia ferro Transfigenda dedit, plantasque et pectus apertum. Ipse videns hominem antiquis erroribus actum Immersumque altis tenebris non posse reverti Ad caelestis iter patriae, et simulachra Deosque Marmoreos colere, et vili se credere ligno, Venit in hos artus, et aperto lumine noctem Abstulit horrendam, atque vagos collegit in unum Iustitiae et fidei callem, quo sancta nepotum Posteritas adiuta domos intraret Olimpi. Sed tuus hic Caesar divum responsa sequutus In verum movet arma Deum, multosque trucidat Christigenas, qui mox ut deseruere caducum Corpus in aethereos ignes et sydera tendunt. Ipse autem infoelix omnique miserrimus aevo Se gravibus mergit poenis, et more Gigantum Pugnat ut excelsos trahat in sua pecora montes. Nunc delubra Iovis nocturnaque consulti exta, Et sibi promittit sceptrum, Tarpeiaque regna Ambit, et ignavo sperat succedere patri. O fragiles curae, o dominandi insana libido, Quot Latiis nuribus lachrymas, quot funerea Romae, Quot caedes dabit illa dies, cum dignior ipso Missus ab occasu princeps, insignia Christi Qui feret omissis aquilis, altissima solus Regna gubernabit, Christoque auctore potitus Imperio Christi extollet ad astra. Vir tuus arma ferox capite, sed Marte sinistro Corruet, et tristes Erebi rapietur ad umbras. Quare age ne nos luge regina dolores, Sed magis aerumnas et formidanda mariti Damna tui, prolisque tuae stragemque quorum. Namque ego si paulum afflicto sum corpore pressa Nil tamen est in me flendum nihi, sydera carcer Parturit iste mihi, faciunt tormenta beatam. Et iam finis adest, noctem iam terminat ortus Lucifer, et clari facies aperitur Olimpi." Sic ait: auditas quasi quaedam oracula voces Cum duce Porphyrio volvens regina Sibyllam Coelitus afflatam nec verba humana sonantem Aestimat, et paucis sic est affata puellam. "Credimus o virgo coeli arcana tenere, Nec te tanta pati nec te sine numine fari. Credimus et Christo tecum, volumusque salutis Participes tantae fieri, clarescere Christus Incipit, et totum late regnare per orbem. Omnia Christus habet, rubet omnis sanguine tellus Innocuo, memini Romae vidisse gregatim Christigenas duci, et quondam perisse ferarum Morsibus, et quosdam gladiis, et in flumine quosdam. In mare complures, fodienda ad marmora missos. Flumina, terra, fretum, fuso sacrata cruore Numen habent Christi, debentur et omnia Christo Vidi ego Caeciliae, et flebile sanctae Funus Anastasiae, vidi Euphemiaeque dolores Tyburti fratrique necem. Crudelis nobis Vulnera Chrisogoni veniens narravit ab Istris Nuncius, et fateor lachrymae cecidere tepentes. Hippolytus laniatur equis. Laurentius ardet. Nec superare virum flammae neque ferrea possunt Verbera emitur coelum, sic invidus Orcus Vincitur, et nulla esse potest victoria maior. Iam mea terruerant crebrae corda intima mortes. Et tanta horrebam passim lamenta, virumque Saepius increpui, verum furibundus et atrox Nec servare modum, miseris neque parcere novit. Viderit ipse suam sortem: nos castra subimus Christe tua, et posthac tua numina sola sequemur." Pauca pati satius, brevibusque aeterna parare Gaudia suppliciis, quam dum fugientia frustra Completi bona conamur retinere, laborem Perdere, et infernos demum descendere ad amnes Sic ait, et rubro surgebat ab aequore fulgens Lucifer, et Casium rutilans aurora cacumen Luce colorabat crocea, Regina comesque Porphyrius fletu madidi rediere per umbras: Nona dies aderat, turba stipante tyrannus Affuit, at decima subierunt moenia luce Rhetores acciti verborum ambage parata. Arduus ad laevam portum subeuntibus alta Rupe locus surgit Phariae contrarius arci. Unde licet totam claris prospectibus urbem Subiectasque rates sinuosaque portus Et procul in Cyprum fluctus spectare natantes. Hic fuit Antoni (cum iam Cicerone perempto Victus ab Augusto civilia poneret arma) Regia, mox iterum renovata in littore pugna Fractus in has fugit latebras, nova moenia Caesar, Nicopolim dicens, statuit, monumentaque Victor Inclita Pellaeis posuit contermina portis. Hic igitur positis amplissima sedibus aula Cingitur aulaeis, longo velamina tractu Accipit, et picto paries vestitur amictu. Hic Ninus et coniux sexum mentita virilem Coctilibus muris Babylona Semiramis ambit, Assyrii reges Persae, Maedique sequuntur. Hic Cyri genus et pugnae funusque cruentum, Et Thamyris vultu Scythiae regina superbo Sanguinem regis caput insertabat in utrem. Id quoque subscriptum Graiis epigramma figuris. Debita sanguineo mors sanguinolenta tiranno. Hic Iovis et semeles Gangetica filius arva Vastat, et imbelles involvit caedibus Indos. Miles Alexandri longinquum navigat aequor, Dives et omissis petitur Taprobana mergis, Namque polus gemina qui circunscribitur arcto Occidit, et gelidos illic non porrigit ignes. Sydera sunt illi nobis incognita coelo, Quae diversa creant illis animantia terris Diversosque hominum mores aliumque colorem. Quando dies illis oritur, densissima nobis Nox silet, et medio volvuntur sydera lapsu. Huc igitur Romana cohors cum rege latino, Septaque multiplici regina satellite venit, Certamen visura novum, et sine nomine turba Plurima. Substratis aurata tapetibus alto Fulget sella loco, quam vix Maxentius ostro Splendidus et gemmis late rutilantibus intrat. Quinquaginta acres animis linguaque diserti Rhetores ad laevam positum ascendere tribunal. Pellitur e medio vulgus, sedere latini Ad dextram proceres, Lagidae tenuere sinistram. Ordinibusque silent completa sedilia longis. Ingreditur virgo tanti certaminis auctor Quam circum magno Nasamon strepit agmine lictor Gens fera, gens immanis agens ex aequore praedas Dum miseros aquilo iacit in vada Syrtica nautas. Splendida lucifero similis Catharina, nihilque Extenuata fame et roseo spectabilis ore, (Nam Deus ut saevi torqueret pecora regis Illius ambrosia vultum, frontemque, comasque Tinxerat, et totam coelesti afflaverat aura) Iussa sedet, trabs alta ligat pendentia pugnae Praemia, stant versis arrecti vultibus omnes. Cuncta silent, regis nutu data copia fandi. Talia tum primis sumpsit primordia Rhetor. "Maxime Romulidum Caesar, quem Iuppiter unum Deligit, immensi cui sint consortia regni, Non ego dicendo laudes aequare Deorum Posse puto, neque enim fas id mortalibus ullis. Sed ne tanta leves verbosa licentia linguas Instet ut in superos passim convicia iactent, Pauca loqui suasit pietas, causamque tueri Coelicolum, qui te, Caesar, Romanaque regna Praecipuis tollunt studiis, qui barbara tandem Ausoniae sanctis domuerunt legibus arma." Maximus hic orbis gemino qui nititur axe Quem decorant aeterni ignes, quem circuit ardens Lumine perpetuo Titan, germanaque Phoebe, Nil Iove maius habet, sedet alto in vertice mundi, Tartaraque et terras complexus et aequor et auram Imperio aeterno regit, omnia Iuppiter implet, Omnia mente gerens, animo procul aspicit omne Tempus, et incumbens cubito vigil excubat, ipsi Nulla quies et summa quies, ab origine factum Servat opus, semperque novis nova corpora formis Suscitat, ex astris animas vitalibus haurit Quas in membra pluat, mox vitae munere functas Evocat ad coelos iterum, post tempora soli Nota sibi rursum emittit rursumque reducit. Hoc opus est quod sine caret, sed summa voluptas Ipsi operi coniuncta quies aeterna vocatur. Ipse sibi tantae molis ne solus habenas Flecteret, ut tanti faceret communia regni Gaudia, progenuit natos, quos sustulit inter Sydera, ut ex alto curent mortalia coelo. Sic Venus et Pallas sic Mars seriesque nepotum Surgit, ut Aeneas, et Romae conditor urbis Romulus, et claro stellatus in aethere Caesar Indigetesque alii, quorum tutela iacentes Mittitur in terras. Meritis pro talibus ipsi Cum dare nil melius possint, fumantibus aris Thura ferunt homines, onerantque altaria donis. Templa locant, tantoque Deos testantur honore, Hinc Ephebi moles, Dodonaeaeque columbae: Hinc Ammonis opus, Clariique oracula Phoebi, Et Lyciae sortes, et Delphica Phocidis antra. Namque hominum miserata graves pia numina curas Dant variis responsa modis, in stantia bella, Insidias, pestemque monent, casusque sinistros Ingruere, humanis nunquam tacuere vocata Suppliciis, tumidus Medo cum milite Graios Opprimeret Xerses, miserantum oracula divum Vincendi docuere viam: cum punica bella Cladibus innumeris Italos, Romanaque regna Concuterent, divum Phrygio de littore mater In Latium translata gravem sedasse tumultum Dicitur, auspiciisque Deae vicisse Latinos. Et nedum eiecisse suis de finibus hostem, Sed Lybicos etiam ferro flammaque penates Vastasse atque armis Byrsam evertisse potentem. "Quid referam auxilio Iovis et Iunonis ab arce Deiectam Senonum gentem? Et capitolia forti Divorum protecta manu? Pestemque repulsam Moenia cum Phoebo atque Coronide nymphae Versus in effigiem colubri Ronana petivit? Quo fit impietas atque irreverentia divum Sit scelus horrendum, et nullo delebile sacro, Sacrilegas odere manus, odere superbos Numina. Tantalidis natos Latona peremit. Iuppiter anguipedes congestis montibus ausos In superos tentare viam, curruque volanti Aeolidem agressum tonitru simulare fragorem Fulmine deiecit, torvaeque Lycaona regem Induit ora ferae nudus cute Marsya Phoebum Repperit ultorem, temeraria sensit Arachne Pallada Cecropiam, mentitae Pergama Troiae Ira tridentiferi perterruit Ennosigaei. Sed quid ego annitor Phoebo superaddere lumen? Ista satis fulgore suo sententia nota est. Et scelus a superis habet et sua praemia virtus, Quare age conceptum virgo depone furorem, Nec tentare Deum genus infeliciter aude. Est thalamis praelata Venus, praelata puellis Nubilibus, taedas nisi sis pertaesa iugales Sit tua cura Venus, quod si servare pudorem Virgineum mavis, tibi sit tutela Diana. Numen utrumque pium, tua qui iam possidet orbem Vota secundabit Caesar, quid pallida moeres? Pone metum virgo infelix, resipisce parumper. Pro generis splendore tui, connubia Caesar Clara dabit, nam te Lagidarum a sanguine ductam Commemorant, proavos, semenque imitare paternum, Et cognosce Deos quos agnovere parentes Ante tui, quisnam nugas persuasit aniles Ut genitum oscura segnique propagine Christum Numen habere putes? Mundus coniurat in omnes Christigenas, iam terra rubet, iam sanguine pontus Spumat, et ex toto genus hoc exploditur orbe. Et tu docta bonas artes, sata sanguine regum, Et formae splendore nitens, gratissima tantis Principibus, magnae Domino gratissima Romae, Et modo florentes annos ingressa iuventae, Sponte tibi mala tanta paras? Vis ferre latentes Carceris obscuri tenebras, vis ferre catenas Extremamque pati saeva inter vulnera mortem? Ah miserere tui, saltem miserere quorum, Desertae miserere domus, lamenta precesque Ne contemne tuae gentis, depone rigorem Marmoreum virgo, ne contra iura, Deosque Foemineas extende manus, tibi gloria vitae Maior erit quam victrici, spes unica tanti Sanguinis, extingui prolem patiere quorum? Carminibus tua corda malis possessa retardat Christus, et haud compos mentis cognoscere sanctos Non sineris monitus, sed mox ut Martis ad aram Numen adoraris, pulsa caligine tollet Libera mens oculos, et te tua limina laeto Accipient vultu reducem, quid lenta resistis? Rumpe moras, nec te clementia Caesaris ullum Ad scelus invitat, nec ad importabile pondus Urget, opus leve, iucundum, laudabile, sanctum Imperat, id proceres optant, id supplicat omnis Urbs tua, quid tantis et sola et foeminea votis Non parere potes? Da thura valentia Marti, Dux tibi Caesar erit, nos te comitamur euntem." Sic ait, et Caesar nutu assentitur et ore.