CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus SPAGNOLI.par1-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SPAGNOLI.par1-03.xml.
Iam mare, iam tellus, Italo perterrita Marte, Caesaris imperium Romanaque iura ferebat. Pax erat et domitum late placaverat orbem Tuta quies: nusquam litui, non arma sonabant Et sua bifrontem claudebant limina Ianum. Nudus in herbisecam redigebat Martia falcem Arma faber: segnes fodiebant ensibus agros. Iam Marius Cimbros Rhenique subegerat arva, Iulius audaces Araris Rhodanique colonos. Emathium Paulus regem Graecosque subactos Duxerat insigni Capitolia ad alta triumphos: Hesperiam Mauros, Numidas Libyamque potentem Scipiadae: Magnus Nilum Syriamque Arabesque Hircanosque sinus et Pontica regna fretumque, Quod Phryges et Cilicum disiungit ab Hellade campos Vicerat. Evandri collem metuebat Olympus. Et Tiberim magno pater Ennosigaeus honore Suscipiens inter nymphas et numina ponti Ducebat saeptum celebrique in sede locabat. Laeta Ceres agris cultum referebat et altum Fumabant presso robusti vomere tauri. Augustus, rerum dominus, regna oppida et ipsos Indigenas redigi in scriptis mandarat et ibant Caesareis omnes censum nomenque daturi Praesidibus. Veterem patriam Davidis Ioseph Cum consorte gravi Bethlemica regna petebat. Iamque suburbanas aedes intrarat et urbem Turba frequens complebat: erant plena omnia multo Hospite et ingenti strepitu, plenaeque sonabant Confuso clamore domus: promiscua vulgi Congeries atra sub apertis nocte iacebant Porticibus nulloque tegi vagus advena tecto Iam poterat; sicut populo cum maximus omni Pollicitus veniam scelerum post quina sacerdos Lustra vocat turbas Romana in templa fideles. Propterea, exesi montis sub rupe cavata Ligna senex ramosa ferens ex arbore caesa, Parvula congesto fixit praesepia feno. Et circum iumenta locans asinumque bovemque, Fraxinea stravit saxosa cubilia fronde Fomiteque apposito circum de marmore flammas Excutit et claris noctem fugat ignibus atram. Binaque saxa viae lapidoso ex aggere vellens, Pronus humi duo scamna brevem convolvit in usum. Admotaque uxore focis, stridentia postquam Ligna diu lacrimas nebulaque humente vapores Eiecere graves oculis et libera pulsis Undique flamma micat fumis, spelaea ligato Claudit et hibernum prohibet velamine frigus. Mox inopem e dorso cenam deportat aselli. Cantarus et passae Cereris cum frugibus uvae Carica iuglandes nec non Cariotica poma Et siliquae dulces et parvi caseus orbis, Deliciae ruris nocturnae haec pabula mensae. Ut dapibus sedata fames, de tempore partus Colloquium subiit: nonum iam currere mensem Natalisque instare dies ut constitit, orant Ante gravascentem ne sarcina deserat alvum Quam patrium limen repetant notosque penates. Propterea tardae quantum valuere senectae Invalidae vires Mariae curam exhibet omnem Sollicita pietate senex: iam languidus ignis In cineres ibat levibusque albere favillis Coeperat et blando nutabant lumina somno. Vestibus explicitis, aegra cum coniuge fessus Procumbit senior tepidoque obductus amictu Stertit: anhelanti stertit spelunca susurro. Deciderant umbrae nemorum, sine crinibus omnis Arbor erat nidosque avium monstrabat inanes. Stabat apex Lydi gelida nive candidus Haemi. Taurus Hyperboreos albenti vertice flatus Accipiens hiemem Assyrias spargebat in urbes. Moenalon et Rhodopem, Pholoen, Erymanthon et Ossam Idaeas rupes Apenninique cacumen Exuerat frigus penetrans Aquilonis acuti, Siccaque brumales urebant arva pruinae; Astrictique citos undis glacialibus amnes Perdiderant cursus et clausae vitrea Nymphae Tecta subintrabant, tepidis ubi Mulciber antris Conditus hibernat. Sic sanguine tinctus Enipeus Ausonio, sic Thrax Pindo qui labitur Hebrus: Populiferque Padus Lacedaemoniusque Eurotas, Et Tanais gelida celerem qui dividit undam Hyrgis aqua Scythicusque Hypanis, Xanthus Simoisque. Vix Arabes horti, calidae vix arva Syenes, Vix ager Hesperidum, vix ipse virebat Hymettus. Alcyonis fetae variis nova pignora pennis Iam tolli audebant primosque efferre volatus. Attulerat medio nox alta silentia cursu, Astraque per tenebras tremulis ardentia flammis Lustrabant dubio frigentem lumine terram. Occiderant ignes et caligaverat antrum, Cum subito matris clausa puer editus alvo Extulit umbrosam caelesti lumine noctem. Advenere chori Superum, promptique agilesque Dulce ministerium Nato exhibuere Tonanti: Et dulces cecinere modos. Tulit ora repente, Territus hac novitate, senex, et strata cubili Membra levans, pueri Numen recubantis adorat. Iam levis et partu nullos experta dolores Sustulit Infantem Virgo pannisque volutum In praesepe tulit iumentorumque sub ora Mitia, ubi tractis alternus anhelitus auris Spirabat pueri tepidos in membra calores. Fortunata ambo atque omni praelata ferarum Et pecudum numero, seu sit quae lactea Cyro Ubera porrexit seu sit quae lucet in astris Hirta Iovis genetrix, seu sit quae pavit Hiberum: Cerva ducem. Cedant Phrygii, qui sancta leones Plaustra deum matris subeunt Bacchique ministrae Lynces et rapidae truculenta animalia tigres Et lupa quae geminos aluit Mavortia fratres, Quique trahunt Martis currus Phoebique iugales. Vos sola e cunctis, divini conscia partus, Infantique Deo primum exhibuistis honorem. Discite, primates orbis qui sceptra tenetis: Tegmine qui bifido frontem, qui sacra rubenti Tempora velatis cocco: quibus ora superbo Inflat honor fastu miseram non temnere sortem. Hic puer, obscuri cum primum limina mundi Attigit, elatae docuit deponere frontis Alta supercilia atque humilem vestire figuram. Prima haec in nostros obiecta est machina mores Informemque ista reparavit imagine vitam. Mitia sic iumenta inter mitissima proles Virginis innocuae iacet: ad spectacula toto Caelicolum conversa cohors miratur Olympo. Ima Caper caeli, Cancer suprema tenebat Et caput attollens saecli regina vetusti Erigone iunctosque videns descendere Pisces Prospexit teneros clementi lumine partus. Sunt quoque qui summum traxisse per aethera caudam Fronte sub ardenti mersa Phlegethonte Draconem Commemorent genesimque velint fecisse sinistram. Sed pia virgineae Prolis clementia legit Ipsa sibi genus id fati; non astra tulerunt. Nam neque sublimi Dominum qui regnat Olympo Credimus a caelo in poenam violenter adactum. Tum quoque montanis laetum pastoribus agmen Divorum apparens, "Regem, clamavit, Olympi Quaerite, qui natus modico iacet abditus antro. Ite citi, nec vos nox intempesta retardet. Candida formosae iam pendet ad ubera matris: Infantem fovet ipsa sinu: nova gaudia mundus Accipit et rerum melior contexitur ordo. Descendit promissa salus: pia Numina mundo Servavere fidem: felicia saecula currunt Et cum prole nova caelo nova labitur aetas. Pax nova terrigenis oritur, nova gloria caelo." Haec Divi: gressus illi movere citatos, Ingressique lares, dulcem videre puellam Pascentem teneros lactenti pectore partus: Nam iubar immensum caelo deduxerat Infans Illustrique die noctis disiecerat umbram. Mirati lucem insolitam summumque decorem Virginis osque viri sanctum capitisque verendi Canitiem sacram, pulchraeque simillima Matri Pignora, virgineum labiis mulgentia pectus, Poplitibus flexis miti sub imagine clausum Numen adorarunt: mox ad sua saepta reversi Miserunt celebrem vicina per oppida famam. Non erat Oleniam fama haec nutrire capellam Cretaea sub rupe Iovem: neque tecta canistris Pascere Cecropias Vulcania furta sorores, Sed faustos venisse dies sperataque multum Tempora, quae vates, quae praedixere Sibyllae Tempore voce loco variis, at sensibus isdem. Disparitas facit ista fidem. Nam Persica primum Haec cecinit: post hanc Libycae telluris alumna, Delphicaque, et Cumas veniens a Chalcide virgo, Antiquumque trahens cognomen ab aequore Rubro, Et Samia. Et regi quae terna volumina prisco Attulit, augustaeque fretum quam nominat Helles: Et Phrygio nutrita solo, quaeque ardua tecta Tiburis et magnae coluit iuga proxima Romae. Haec, cum divinos cultus et sacra pararent Augusto cum plebe patres, cita Tiburis arcem Liquit et ingentes veniens ad Caesaris aulas Fulgentem nitido monstravit in aethere circum Irideque inclusam parva cum prole Parentem. Atque manum tendens vultuque ad sidera verso: "Ille puer Deus est, inquit, tu desine, Caesar, Velle coli pueroque aras et templa relinque. Ille regit caelos atque immortalis Olympi Possidet imperium et fatalia temperat astra. Ille facit pronam Tauri incandescere frontem. Et Titanis equos ad aquatica brachia Cancri Flectit et ardentem sub virgine temperat aestum Atque suas servare vices vaga sidera iussit. Chironem torpere gelu Caprumque nivosis Imbribus et glacie strictos requiescere campos. Messibus aestates, hiemem nive, purpureum ver Floribus, autumnum pomis et frugibus implet Casmataque et terrae motus ventosque sonantes Imbriferasque facit nubes, fulmenque per ipsa Nubila contorquens, violentos excutit ignes. Ille fretum levat: ille premit vitaeque necisque Lora tenens, Superis leges imponit et Orco. Tu sceptrum mortale geris: te Serica nondum Regna, nec Eoae noverunt litora terrae, Nec Scythiae glaciale fretum, neque conscia Nili Principio tellus, nec inhospita rura Syenes. Parva brevi te Roma sinu concludit; et audes Te Superis aequare? viamque ad sidera tentans, Tendis ad obscurae pallentia flumina Lethes. Pone, precor, Caesar, fastus, Auguste, superbos, Teque (licet tractes vastae telluris habenas) Esse sub immenso positum reminiscere summi Principis imperio, cui rerum aeterna potestas". Haec ait, et patrios petiit sic fata Penates. Iam Puero iuxta mores legemque paternam Nomen; et indigenae dederant insignia gentis Membraque pertulerant cultros recutita cruentos, Cum novus Eoo criniti sideris ardor Movit ab orbe Magos, qui, vel quia forsitan astrum Ante diem partus multo videre, vel ipsa Quod iumenta magis cursu venere citato, Immensum paucis iter exegere diebus. Herodis monitu, postquam, monstrata Tonantis Tecta subingressi, Puero tria dona dedere, Ad Persas aliud per iter rediere colonos. Iamque quater decies croceos Titonia coniux Extulerat vultus, postquam Lucina beatos Miserat in lucem caelestia femina partus. Cepheus occiderat: iam Sol lustrabat Aquari Vicinas Aquilae partes verisque redibat Temperies: zephiros pulsis aquilonibus Atlas Solvere tentabat, caelique aperire decorem. Regia post partum Virgo, quae limina numquam Liquerat et brevibus tectis abscondita nondum Venerat ad Solymas arces altamque Sionem, Pervigil ante diem petiit cum prole viroque Et cum pauperibus donis Salomonia templa. Munus erat veteri gentis de more pudicae Turturis, aut Paphiae duo pignora parva columbae. Ista sacerdoti Solymae paupercula matres Munera pro natis deferre in templa solebant Luce quaterdecima; minor haec tamen hostia: maior Agnus erat: lex ipsa novi post tempora partus Ante maritales thalamos intrare negabat. Tunc meritis longoque senex venerabilis aevo Et claro Simeon vultu niveaque decorus Canitie plusquam gravitas annique sinebant Sollicito gressu celsam properabat in aedem. Sanctus enim, qui munda solet per pectora labi Spiritus, incessu celeri Simeona ferebat, Ut voti fieret compos Matrique futuros Eventus rerum caneret saevosque dolores, Ne collata sibi forsan mysteria volvens Efflueret fastu pectus muliebre superbo. Hunc deus assiduis orantem fletibus olim Audierat tandem; et noctis responsa per umbram Tradiderat, non ante sui ventura sepulcri Funera, quam fracto Deus illucesceret orbi Inciperentque novae nova saecula currere gentis: Hic igitur dulcem materno a pectore natum Accipiens laetis animis et fronte serena Dulce Deo carmen meritasque exsolvere grates Coepit et ex alto missam clamabat Olympo Progeniem et priscae venisse piacula culpae: Et sic fatidicis solvit sua vocibus ora: "Iam mea, sancte Pater, fueras velut ante locutus, Ultima pacifico concludis tempora fine: Namque Salutarem Partum, tua maxima dona, Vidimus his oculis: his sustentavimus ulnis. Immensam reseras lucem populique sub ora, Mittis, ut omnigenas caelesti lumine gentes Clarificet crescatque tuae nova gloria plebi." Tum, Matri conversus, ait: Tua pectora, Virgo, Languor et ingenti dolor implacabilis ictu Stringet agens altum maesta in praecordia vulnus. Tu genitum flebis plusquam flevere sorores Heliades fratrem, plusquam vaga luxit Osirim Uxor et Andromache parvum Astyanacta, Ceresque Progeniem a nigro raptam Plutone sub umbras. Heu! miseram Alcyonem videor tristemque videre Thesea per Chios Ariadnam quaerere campos: Tantalidem fletu lacrimis Cisseida vinces. Sed patere: et forti tolerans mente omnia ferto. Mercibus his emitur caelum talique petuntur. Aetherii portus et vitae litora vento. Ipse tibi vires Deus impluet: Ipse cadentem Eriget et tecum casus comes ibit in omnis Et tandem lacrimae in risus; in dulcia moeror Gaudia transibit: toto veneraberis orbe. Terrarum et summi regina vocabere caeli. Ipse salutari, socios ubi laverit olim Amne Puer nostrumque ad se genus omne vocarit, Terrigenae tibi sacra ferent. Tibi candida servat Saxa Paros: Tibi tura legunt adolenda Sabaei. Ipse Tibi largos dudum Carmelus honores Cogitat: et natos felicibus educat antris, Qui Tibi perpetuam niveo testentur amictu Munditiem montisque Tuum cum nomine nomen Aeterna compage ligent. Tu mundior auro: Tu nive candidior: Veneris Tu clarior astro, Nec Tua virginitas partu vitiata, nec ullis Iste Tuus poterit maculis nigrescere candor. Propterea nec ad hunc fueras obnoxia morem Legitimum et iuste poteras his parcere donis. Tempus erit, quo sera olim nostri memor aetas Hac sacrum solemne die Tibi ponet ad aras: Luminaque ornatae longo feret ordine pompae. Tunc Tuus aurata gradiens in veste sacerdos Carmina nostra canet nubemque effundet odoram Templa per et gratum rapiet procul aura vaporem. Et quoniam vestris mea sunt vestigia plantis Obvia, posteritas hanc appellabit Hypantem Voce diem Graia, crebrisque erit ignea taedis." Haec senior vates. Eadem praesaga canebat Assidue, et repetens turbas vulgabat in omnes Anna deo quae longa sui sacraverat aevi Tempora. Non illam noctes excedere templo Non cogebat hyems, non ignea solibus aestas; Cunctaque sub memori servabat pectore Virgo. Haec igitur famae novitas, caelique per altos Incedens tractus vultu nova flamma corusco Invidiae stimulis odiique ardente veneno Succendere animos regis: mentemque superbam. Rex erat Herodes Solymis de sanguine cretus Gentis Idumeae: sceptrum Iudaea propago Perdiderat: saevumque ferens invita tyrannum Amissos regni veteris plorabat honores. Ipse igitur regis metuens haec signa futuri. Protinus innocuo Bethlemica rura cruore Tinxit, et effusa ingenti per tecta, per agros Caede, domos lacrimis implevit et aethera planctu, Maerentes Erebi campos insontibus umbris: Sed neque quod scelus infelix tentavit adeptum est. Nam vigilante levi dederat Pater ista ministro Quae ferret mandata seni, cui tradita dudum Cura novi partus fuerat teneraeque Parentis. "Subtrahe venturo Puerum Matremque periclo: Et pete Niligenas: cladem et saevissima iussa Rex parat Infanti: sparso iam rura natabunt Sanguine: de matrum sinibus sua pignora miles Auferet, allidens teneras ad marmora frontes Atque in frusta secans parvos crudeliter artus Sparget et ingenti resonabunt omnia luctu." Territus hoc monitu senior vicina petivit Regna Phari et Libycis contermina Syrtibus arva, Hermopolimque domum totam perduxit in urbem: Mox Theben, quondam portis celeberrima centum Moenia pensilibus tectis templisque deorum Claruit, imperium cum rex Busiris habebat. Dehinc Memphitis agros, feriunt ubi sidera celsae Pyramides, opus aeterna memorabile fama. Hic tandem hospitio patrii susceptus amici Artifices versare manus victumque labore Rimari et durae studuit succurrere sorti. Utque erat ingenio praestans usuque peritus Assiduo, et quoniam rebus sollertia maior Semper adest miseris animumque exercet egestas, Virtutis non pauca suae monumenta reliquit. Ipse Miron laudasset opus, laudasset et ipse Proxiteles, nec Phidiaco cessisset honori. Seu ferrum, seu mallet ebur, seu sculpere cedrum, Promptus erat: tabulis omnes inscripsit ahenis Arsacidas Parthosque duces et gentis Achivae Cecropidas, et qui regni tenuere Latini Litore Murranos, post quos Troiana propago, Silvius Albana stabat cum prole sedensque Augustus cum patre alto sublimis in auro. Et Ptolemaeorum seriem Nilumque per agros Aethiopum curvis volventem flumina ripis Finxit et excelsam nocturna lampade turrim Aequore lucentem Phario, sparsasque regentem Tempestate rates et fessos turbine nautas. Hoc fabri senioris opus, nec vile recepit Hoc opere ex tanto pretium parvamve peculi Congeriem: his studiis vitam exsiliumque trahebat Laetius, et magno victum quaerebat alumno. Tum Romae parebat ager Memphiticus: olim Divitis Aegypti sceptrum Ptolemaea propago Gesserat: at regni princeps ac seminis auctor Unus Alexandri comitum fuit: ipse potentem Perdomuit Libyam circumque iacentia regna Cyrenes Arabumque procul laeta arva subegit. Mox tantas Philadelphus opes patre digna propago Suscepit Sophiae specimen, clarusque Minervae Cultor et imperium tenuit cum fratre Cerauno. Stirps extrema domus tantae Dionysius aevo Et virtute minor, nec nomine dignus avorum: Omne suae gentis decus obscuravit et uno In scelere extincta est longaevae gloria laudis. Hic fuit extinctor Magni, qui Caesaris arma Fortunaeque graves fluctus pro civibus et pro Libertate tulit patria, cui numina, si non Et caelos fortuna regit, post fata dedisse Atria crediderim Stygiis minus aspera campis. Tunc erat Hermopoli foliis pomoque salubri Utilis aegrotis arbor, quae virgine visa Pignore cum parvo summum flexisse cacumen Fertur, et occulti numen sensisse Tonantis. Haec erat a Medis arbos translata colonis Perpetuo frondens et medica mala ferebat. Parthenices primo ingressu simulacra per omnem Legimus Aegyptum subita cecidisse ruina Et collisa solo: iacuit resupinus Anubis: Cornibus auratis solio ruit Isis ab alto. Occidit extemplo luctu quaesitus Osiris. Sicut cum trepidi per caeca silentia fures Noctis eunt taciti vigilantque ad furta, repente Si densas abigat lux improvisa tenebras, Diffugiunt lucemque timent ceduntque diei. Attoniti vates illis responsa diebus Nulla dabant stabatque oculos immotus aruspex. Sparsa sacerdotes timido legere deorum Frusta ministerio: coepit tunc perdere vires Caeca superstitio verique exsurgere Patris Cultus et occulto Superum latrea favore. Quo studio natum, qua sollicitudine Mater Sancta quibus curis et qua curaverit arte, Non si mille mihi Boreas inflaverit ora Milleque veloces surgant in carmina linguae, Expressisse satis liceat: tollebat in ulnas Et figens oculis oculos praecordia flammis Dulcibus urebat: teneros amplexibus artus Stringebat lacrimans, roseae dabat oscula fronti Ubereque exserto dulcem invitabat ad escam. Expertem sermonis adhuc nec verba valentem Solvere progeniem; summoque ardebat amore. Cum primum dulces Infans proferre loquelas Coepit et alternis vestigia figere plantis, Mater ei tunicas habiles ordita novumque Vestis opus: niveo puerum velavit amictu, Suspiciensque polos inquit: "Date, Numina, vesti Incrementa meae: Pueri cum corpore semper Crescat et ad sanctos ultro se accommodet artus. Non gladium tineamve ferat: non trita senectae Cedat et haec nostri durent monumenta laboris". Sic ait. Et tenui gaudentem cyclade natum Spectabat defixa oculos dextraque regebat Ambiguos gressus. In pignore provida semper Sollicitae mens Matris erat: pia volvere verba Et Superum laudare Patrem studiosa monebat Atque, manu victum quaerens, sub paupere tecto Assiduum tractabat opus: non mobilis illi Frons erat aut subito pectus mutabile motu. Grata sed illius mentem vultumque decoro Pondere firmabat gravitas: non maesta nec atrum Torva supercilium nec aperto effusa cachinno Sed clara et miti facies condita lepore: Non ridens, non tristis erat, sed mixtus utroque Vultus humique oculos semper conversa nitentes Offuscare decus vivamque abscondere formam Cura fuit: semper vulgus, manifestaque semper Compita: congressus hominum vitavit et ora. Gaudia Natus erat, Natus solatia, Natus Curarum lenimen erat: Matri ista voluptas Sola fuit: terram membris habitabat, Olympum Mente nec a studiis potuisset talibus umquam Divelli: pietas imis immersa medullis Haeserat et firmas virtus incocta sub alto Pectore radices, pulsa undique sorde, per omnes Spargebat late sinceri corporis artus. His superaddiderat divinae semina lucis, Caelestique Pater totam lustraverat igne. Non Illam terrenus amor: non ulla caduci Cura boni, non spes vitae: non tristis imago Horriferae mortis, nec honor, nec fama movebat. Hic fuit a prima servatus origine semper Vivendi modus ad gelidi nigra usque sepulcri Limina; sicut enim assiduis quae vapulat undis Dura silex immota manet, nec murmura ponti, Nec metuit ventos tempestatesque sonoras, Quoque magis premitur, tanto fit levior aestu, Sic inconcussum firmato robore pectus Fortunae quascumque minas, quascumque labores, Aerumnasque tulit: patiens terit omnia virtus. Aegyptus pluviam nescit, sed lata quotannis Cum premit aequorei Sol humida brachia Cancri Arva rigat Nilus: verum his fecundior annis Exiit et campos melioribus imbuit undis Largius et segetes illis et poma diebus Protulit omnis ager: praesentia numina Tellus Sensit et illius radiis felicibus aether Intima maiori complevit viscera partu. Iam ferus Herodes fato sublatus ad undam Raptus erat Stygiam, aeterna cruciandus Erinny: Et post prima fugae iam septima venerat aestas Tempora, iamque pedes Puer exercebat et ora Rectius et formae dulci florebat honore, Cum Divis iterum Galilaea monentibus arva Ocius Aegypti Laribus petiere relictis: Nec Bethlem tetigere domos nec rura Sionis Archeleos nam tunc Solyma regnabat in ora Natorum primi Herodis saevissimus: illo Post lustrum expulso, dulci cum pignore Mater Longaevusque senex ad primi maxima veris Orgia, cum typico faciunt sollemniter agno, Convenere. Puer subitae sese abdidit umbra Nubis ab aspectu Matris sublatus, in alta Templa sacerdotes inter, legisque magistros Mirantem vario tenuit problemate turbam. Tres illum gemebunda dies, tres anxia noctes Agnatos notosque inter per rura, per urbem, Cum tremulo consorte Parens quaesivit et auras Questibus implevit lacrimisque tepentibus ora; Saepius haec iterans: "Magni, mi Nate, Tonantis Progenies, si terram habitas, Te ostende Parenti: An potes ardorem hunc afflictae spernere mentis? Si caelos, aeterna Patris si regna petisti, Me quoque depositis in sidera collige membris, Vel vivam me tolle precor: quo veneris, aequum est Me quoque, Nate, sequi: Tuus est ex sanguine sanguis: Ex membris tua membra meis, ex corpore corpus: Quod totiens alimenta dedit Tibi lactea pectus Ferre potes tantis curarum molibus angi?" Tertia lux aderat, cum se quaerentibus ultro Obtulit, et media sese monstravit in aede. Tunc illum formosa Parens amplexa. "Quid - inquit - Nate, tot in lacrimas tanta in suspiria mittis Me miseram? tristemque virum? Tunc, lumina tollens In Matrem, genitus dulces se misit in ulnas. Et post ter senas hiemes, cum sidera Capri Linqueret Hydrophoro iuveni vicinus Apollo, Caeligenam sobolem placido sermone precata est, Tethyos ut latices dulci mutaret Iaccho: Albaque purpureas assumeret unda colores Ornaretque novo convivia sancta liquore. Tum primum veteri Deus innotescere mundo Coepit, et antiqui nebulas excludere saecli. Propterea Stygio fervens Iudaea furore Terribiles Illi poenas commentaque fraudis Struxit inauditae: sub iniquo iudice tandem Damnatum fixere cruci, quem pallida Mater Contemplata diu stetit et, suspiria ducens, Cum vellet clamare, sonus non affuit ori. Ploranti lacrimae deerant: cum tangere corpus Tentat et ad tristes extendere brachia plantas, Phidiacae similis statuae sine sensibus haesit. Corda sopor gelidus clausit: cava lumina nubes Texit et amisso ceciderunt robore membra. Ast, ubi collapsam famulae comitesque levarunt, Atque fatigatas sensim vigor imbuit artus, Converso ad Natum tales dedit ore querelas. "O decus: o placidum divinae frontis honorem: O faciem, o mitis clementia lumina vultus: O sine fraude manus, o nescia criminis ora, Ora meo totiens gremio inclinata meaque Contrectata manu totiens primisque sub annis Hoc misero nutrita sinu, gestata lacertis Membra meis totiens summoque ex aethere miris Lapsa modis, quae me facitis sine coniuge matrem. Non ego vos, et si Simeon crudelia fata Praecinuit, tanto credebam nata dolori: Nec paritura mihi tantum maeroris: et ausus Est quisquam scelus hoc ingens? non horruit ergo Mens humana nefas tantum? quid criminis in Te Nate: quid et tantae potuit quis fingere culpae? Tanta ne Lethaeos Manes audacia movit? Tantane terrigenas homines dementia pressit? Hoc livoris opus. Tantas amor improbus auri Parturit insidias: haec sunt, dulcissima Proles, Quae Te meque necant: sceleri scelus arma ministrat Iustitiaeque ratis duplici perit obruta vento. Flete, viri sanctaeque nurus: nulla audiit aetas Par facinus: perit humana sub imagine mundi Conditor ipse cavum caeli qui sustinet axem. Terra, quid auctorum sceleris vestigia portas? Auctorem cognosce tuum: date signa doloris Sidera: damnatus invenis sub iudice falso, Adiutore carens, inter furibunda relictus Agmina, solus, inops, plantas, caput, ora manusque Saucius et duro traiectus pectora ferro, Unica desertae soboles, spes unica Matri, Heu, moritur: virtuti honor hic: haec praemia dantur Moribus innocuis? Prohibe tua lumina Titan. Abde caput nebulis: aer precor indue noctem: Omnia quae caeli gremio capiuntur: et ipsi Si Deus hic vobis, Mariam miserascite caeli: Et plorate mei mecum crudelia Nati Funera: lugubrem Domini cognoscite casum. Vae populo patribusque tuis, sanctissima quondam Nunc scelerum sentina, Sion: tua crimina quantis Te implicuere malis: unum quot funera funus Parturiet! Lux una omnes pessumdedit annos. Nate Dei, qui fers humana piacula solus Me affligi simul atque tuos sentire dolores Cogit amor: natura iubet: mihi ferrea plantas Spicula: mortiferae penetrant mea pectora sentes Cordaque dilaniant: miseros vix sustinet artus Spiritus atque utinam tecum mihi, Nate, liceret Afflictas finire dies et cedere vita. Omnia Te nobis melius praesente ferebam: Sed postquam Te livor edax et avara cupido Oppressere, nihil superest, nisi triste et amarum. Nulla meis sine te solatia, nulla voluptas Rebus erit: Tecum pereunt mea gaudia: Tecum Omne meum solamen obit: suspiria tantum Singultusque mihi sine Te et lamenta supersunt. Ah! quam dulce foret Matri, si viribus usus, Nate, tuis propriae fugeres dispendia vitae. At, postquam pietas et inenarrabilis ardor Tanta pati tantoque premi te pondere cogunt, Esto mei saltem memor et miserere tuorum, Quos moriens inter tam saevos deseris hostes. Postque tuos Matrem reditus, mi Nate, revise: Et ne adeo magni teneat te cura Parentis Ut tibi desertae subeant oblivia matris Adventus sperare tuos concede Parenti: Atque Tuos iterum vultus atque ora tueri. Haec mihi spes lenimen erit curasque levabit Ista fides: oro ne post tua funera linquas Suspensam me, Nate, diu: sed Te ocius ipsum Redde tuis: hoc materno da munus amori. Spes est longa dolor promissaque munera amanti Exspectare diu labor est: et pondus iniquum. Hactenus etsi me casus timor iste futuri Ambiguam premeret, tua quod tamen ora licebat Cernere, nec vitae numquam taedebat et omnem Tollebat tua sola salus mihi cognita curam. Vita mihi semper posthac invisa futura est. Nulla dies lacrimis umquam gemituque carebit: Et vivam moriens: erit et vita ipsa sepulcrum. Sola domo incerta lucem praetaesa latebo: Propterea prohibe istius me, Nate, teneri Exsilio vitae finemque impone dolori: Atque dies praecide meos, neu desere Matrem Hostiles inter turbas plebemque cruentam. Ad nostros, ubi victor avos sub nocte latentes Veneris, oro meum iubeas salvere nepotem: Illum ad me duc, Nate, precor, tecumque resurgat. Interea ipsa Tuos comites solabor et istos Ne nimium casus timeant, studiosa rogabo". Talibus aegra Parens ad Natum vocibus usa est. Haec lamenta solum movere, tremoribus Alpes Expressere metum collisaque saxa per auras Terrifico strepuere sono. Titania lampas Occidit extemplo medioque expalluit axe: Astra simul solemque dies amisit: Olympum Aequora tellurem subita nox abstulit umbra. Ipsa repentinos rerum Natura tumultus Admirata caput circumvertebat et, orbem Perlustrans, tantorum operum discernere causas Non valuit, sacrosque levans in sidera vultus, "Numina mutato, dixit, mea regna lacessunt Ordine: grande aliquid tantis elementa fatentur Motibus: aut Superas iterum discordia vexat, Aut opus immensum caelo Deus evocat: ingens Insolitumque aliquid certe haec portenta loquuntur. Signa dedit tellus, ut bene vertat, et astra". Haec ait: attonitae caeca caligine gentes Mersa sub aeternam timuerunt saecula noctem. Fletibus his aderat iuvenis, qui, sponte relicta Coniuge, dilecto voluit comes ire magistro. Hunc igitur cum iam traheret suspiria Christus Ultima et urgeret supremus anhelitus ora, Singultire videns, flevit paulumque levatis Luminibus, "Comitum - dixit - carissime, salve: Quem neque blanditiis potuit mollire voluptas, Non terrere minae, non inclinare labores. Nunc habeo grates referamque fideliter olim, Quod mea praetuleris viridi consortia vitae Solus, et in casu comes es mihi solus acerbo. Morte premor. Dare postremis mandata loquelis Pauca sinor: fuit haec, licuit dum vivere, nobis, Sed posthac tibi mater erit; tibi namque relinquo Et curam et nomen nati. Servabis amorem In Matrem, sobrine, meum: possessor et heres Ipse meae pietatis eris: per saucia testor Brachia, per plantas capitisque asperrima serta, Huic miserae fer opem viduae: mox fronte parumper In Mariam versa: "Tua sint haec pignora - dixit -, Hic, mulier, tibi natus erit: solabitur aegram Atque operam rebus dabit officiosus agendis. Vive: nec adversos inter te desere casus Nec fugias mala, nec quaeras: venientia ferto". Sic fatus, posuit faciem: de fronte loquentis Pallida confusus lacrimis cruor ibat in ora. Talibus admonuit Matrem sine nomine matris, Ne materna pium laniaret viscera nomen. Suscepit iuvenis grate, matremque amitamque Et satis officio fecit nati, atque nepotis, Donec perfidiae crescens audacia passim Castra Dei genus electum peregrina coegit Litora et ignoti nova regna invisere mundi. Tunc omnes patriam et Solymos liquere penates Morte, vel exsilio pulsi. Robusta diserti Tum Stephani pietas inter volitantia saxa Enituit: templi praeceps Iacobus ab alto Culmine deiectus fractis ad marmora membris, Testis et exemplum fidei immortale reluxit. Post longos tandem gemitus, post funera Natum Prima resurgentem vidit: nam conscius Ipse Materni maeroris, avos ubi traxit ab Orco, Mane sub auroram ingenti cum luce, Parentis Tecta subingrediens: "Quid tot singultibus - inquit, Cara Parens, quid te fletu consumis acerbo? En tua progenies adsum mecumque nepotis Umbra tui: cognosce manus veteremque figuram Oris et ista tuis mea membra simillima membris: Cur tantos nostro sparsisti in funere planctus? Ipse tuas gravius voces animique dolorem Quam tormenta tuli sed iam aspera cuncta peregi: Nil superest mortale in me, nil triste relictum. Vicimus Infernos gentemque subegimus atram. Pone metus curasque, Parens, hilarique beatum Fronte diem celebra: parvo post tempore mecum Immortalis eris, sceptrumque tenebis Olympi." Sic fatus, subito tenues discessit in auras. Hoc visu rediere animi viresque resumpsit Parthenice amissas: per eburnea membra cucurrit Purpureus color et formae revocavit honorem. Sicut cum rapido nova gramina perculit aestu Phoebus et egregium calor abstulit oris honorem, Si novus humenti labatur ab aere nimbus, Et scatebris riget omne solum, vetus intrat in herbas Robur et agrorum redit instaurata venustas: Narcissi caput extollunt, peneia ridet Laurus et exsultant hilares per rura napeae. Ipsa aderat, cum nube Deus circumdatus alba Ivit in aetheriam sociis mirantibus arcem Et cum flammiferae venit sub imagine linguae Spiritus, ingenti resonans per tecta fragore. Tum, nova paciferae fidei mandata ferentes Discipuli Solymis orbem invasere relictis. Tempore namque illo vires atque arma Quiritum Humanum vicere genus, sed inermia Christi Castra deos, veteres ausus imitata gigantum. In vidua deserta domo rerum indiga virgo Coniuge defuncto Natoque in regna recepto, Ducebat tristi vitam maerore iacentem. Iam caras olim comites Martham atque sororem Eurus ad occiduum tulerat sine remige litus. Propterea, amissi quaerens solatia Nati, Palladiae collem dederant cui nomina silvae, Et loca quae curare magis quondam Ille solebat, Assidue, tamquam Prolem visura, petebat. Impatiens amor est maioraque viribus audet Seque reperturum credit quae ardentius optat. Inter Caesareas arces Tyriosque colonos Et vada Iordanis frontem Carmelus in auras Tollit et, assiduos latices in vertice summo Parturiens, silvas salientibus irrigat undis Atque supercilio sensim demissus ab alto Ultima Carpathium vestigia mittit in aequor Abluiturque fretis, Paphiae quibus insula dives Cingitur et Pharios videt alto a culmine fluctus. Illinc perpetuis, ceu missi e fontibus amnes Relligio et sacri fluxit reverentia cultus. Quicquid habent alii montes pietatis, ab isto Ducitur. Hac una plures e vite racemi Diffusi late terras atque aequora complent. Hinc Cartusiacis aeterna silentia claustris: Hinc varias Benedictus oves collegit: ab isto Canabe nodosa tunicas arcere fluentes Lignipedes didicere viri. Quique arva colebant Invia, et assiduo terras ardore calentes Et quos Cyriacus de litore vexit Ibero, Hinc orti, sanctum et summo genus aethere dignum. Hinc nostri venere patres: habitacula montis Culmen adhuc servat toto apparentia ponto, Quae nostri posuere atavi. Modo possidet hostis Barbarus: expulsae solem petiere cadentem Arctoasque domos et gentis regna Latinae Relliquiae antiqui generis vatumque propago, Quae ferrugineos humeris circumdat amictus Veste sub albenti, nec sumit ab arte colorem. Huc igitur, si quando quies vacuumque negoti Tempus erat, veniens, curas lenibat, et ipsa Maiestate loci large oblectata redibat. Propterea montana viri spelaea colentes, Audito Illius fato, sublime sacellum Apricis posuere iugis primi, atque quotannis Sacra instaurantes hymnos et tura ferebant. Namque ipsi sese mox ut vulgata salutis Fama fuit, Christi magnis iunxere ministris, Fautores operis sancti, sociosque laborum. Propterea istorum longos servata per annos Posteritas iungit Mariae cum nomine montis Nomina Carmeli niveoque insignis amictu, Perpetuum servat priscae pietatis honorem, Hos quoque virginei penes et reverentia cultus Praecipua servata fide, velut Herculis olim Sacra Potitigenae custodivere nepotes. Hoc Deus, hoc magnae Petri qui praesidet aulae Pastor, et aeternis orbem moderatur habenis Saepius accitis patribus sacroque senatu Sanxit, et aera notis signata bifrontibus exstant. Pastor in Antiochi celebres Ignatius agros Venerat et sacros Petri sortitus honores, Sancta per Assyrios pascebat ovilia campos: Iste super mira nascentis origine Christi Et teneri studiis aevi vitaeque prioris Moribus ad Matrem dedit accepitque tabellas: His adeo incaluit patriae caelestis amore, Obvius ut fatis ultro progressus in ipsos Se tulerit Traiani enses et in ora leonum. Quin et, defuncti scrutatus corda satelles, Auratis inscripta notis invenit Iesu Nomina: sic gravibus dictis suasuque potenti Intima discipuli penetrarat pectora Virgo, Ac si quis Partho missurus spicula cornu Cuspidis aeratae trahat impellatque sagittam. Iamque propinquabant cani rugaeque venustam Crispabant faciem formaeque inimica senectus Venerat: at pulchros aetas ne frangeret artus, Lumina ne longo iam caligantia fletu Induerent tenebras fierentque obnoxia nocti, Dicitur aeternum Matris pro funere Natus Talibus alloquiis interpellasse Parentem: "Magne Pater, qui me terrae ne regna perirent Corpus et humanos iussisti assumere vultus, Aspicis annoso Genetrix ut frigeat aevo Deformisque situ senii tabescat, et annis Curvetur gravibus: spatium vitale peregit: Iam satis aerumnas inopisque incommoda vitae Pertulit: assiduo satis est attrita labore, Matris et eximiae ratio virtutis habenda est. Da sceptrum caeleste meae promissaque Matri Regna, Pater longaeque diem succedere nocti Iam videat mutetque suos in gaudia luctus. Et, quia nec vitae labem nec originis ullam Novit et antiquum retinet sincera pudorem, Maiestate Tua dignum non arbitror istud Tam sanctum tellure pati putrescere corpus." Sic ait: at, placido postquam Pater annuit ore, In diversa leves praemisit regna ministros, Qui comites olim vitae mortalis in unum Colligerent Matrisque illos ad limina ferrent, Obsequium Dominae, tumuloque extrema daturos Officia et celebri ducturos funera ritu. Ipse ferens textam Phoebi de lumine vestem, Claraque bissenis Matri diademata flammis, Nazareth ex alto petiit non solus Olympo: Nam regem comitata suum caelestia passim Agmina sollemnes fecere per aera pompas Et festam duxere diem veterisque novaeque Legis et ex omni volitabant ordine turmae. Ante alios David et murice clarus et auro Argutam plectro citharam pulsabat eburno Et veteres ducebat avos, cupidusque videndi Virgineos obitus, celeri per inania lapsu Ibat et aetherio mulcebat nubila cantu, Ceu cum fata gemens cycnus vicina canoro Gutture et extrema canit ad sua funera voce. Pone sequebantur vates: coma fusa per auras Nabat et in tenui ventus ludebat amictu. Parthenice angusto recubabat fessa cubili Et lacrimans requiem orabat finemque laborum. Progenies igitur Divorum astante corona Sedit et aegrotam sic est affata Parentem: "Alma Parens, mecum diuturna pericula quondam Et sine me perpessa tribus mala plurima lustris, Credideras forsan citius me nostra daturum Regna tibi, quia Mater eras. Humana volebat Hoc pietas et amor praeceps. Lex altera caelo est. Nos etenim lento poenas et praemia semper Cogimus ire gradu, meritis ut praemia crescant Et vitare gravem nedum sollertia possit Verum et segnities poenam: clementia summi Tanta Patris tali humanum genus arte gubernat. Haec mora longa, fuit pietas et gratia maior: Semper enim tibi crevit honor, tua gloria semper Aucta magis: iam prima sibi loca vendicat inter Spirituum sanctos coetus in vertice mundi. Nam, quo quisque magis sortem patienter acerbam Pertulerit vivens, tanto sublimius ibit Orbe alio Patrique magis vicina tenebit Tecta meo: felix igitur cui victa voluptas Terga dedit, longi quem non fregere labores. Humanae spatium vitae componere fas est Hippodromo, celeres per quem rota fervida currus Volvit et assiduo concretus pulvere sudor Membra virum tepido reddit deformia limo. Ambigui rerum eventus, suspiria longo Cum gemitu, lacrimis turgentia lumina, pallor Plumbeus, exsangui tristes formidine vultus Cura vigil, labor ossa domans, dolor anxius omnem Sollicitant hominum vitam terraque marique Obiciunt sese passim: prudentia frenis Talibus humanos ausus divina coercet Tranquillamque negat pacem mortalibus aegris; Enervare solent securas otia mentes Et vitiis umbrare animas ut pulvis aquoso Imbre coit levibusque rapi iam nescit ab euris, Sic adversa premit sensus fortuna rebelles Et cogit parere Deo morbosque labantes Pellit et ardentes in pectore mitigat aestus. Ut sale consperso longos servantur in usus Viscera, nec laedi sanie nec tempore possunt, Sic duris animi rebus firmantur et omnem Abiciunt pestis causam: sors aspera tutum Praebet iter: via sidereas haec ducit in arces. Hac rate ferventes pelagi superenatat undas, Qui petit aeterni portus et litora regni. Vidisti qui me casus volvere meosque. Communi exsilio pulsi variisque per orbem Suppliciis acti sorte exercentur iniqua. Et nunc extremis Gallorum finibus exsul Martha sororque latent, quas implacata malignis Gens odiis vento exposuit pelagoque minaci Ipse dedi faciles cursus Euroque secundo Per Rhodon et Cretae fines et Neriton altam: Scyllaeumque fretum, Tyrrhena per aequore vectas Litore longinquo exposui, qua Gallicus altum Illabens Rhodanus Cyrnaeas dividit undas. Hactenus haec. Iam tempus adest, ut inertia vitae Pondera deiciens, caelum supremaque mundi Regna petas et promisso potiaris Olympo." Haec Genitus. Laeto Genetrix haec reddidit ore. "Nate, diu exspectate mihi multisque vocate Suppliciis, tandem exsilio finem atque labori Pone meo: cur tantum, oro, mea gaudia differs? Sed tamen ante tuos isto quod e corpore migrem, Da videam fratres: Stygiosque hinc eice Manes: Ne mihi Tartarei vultus tristesve figurae Horrorem incutiant mortis gelidumque timorem." Necdum finierat: cum iam duodena per auras Laeta cohors aderat. Cilicum revocatus ab oris Hic erat; a Graecis alius trans Pelion atque Tethios Euboicae fluctus, Minoiaque arva, Et mare Carpathium; sitientibus alter ab Indis; Alter ab Aethiopum siccis translatus harenis, Transque domos Arabum Rubri trans litora ponti. Ille per Europae populos a gente Latina Transierat veniens Siculos Pelopisque Penates, Phoebeamque Rhodum sparsasque per aequora terras. Mox animos Erebi quot erant per tecta, per auras In caecum Deus ire chaos mandavit et altis Immergi tenebris atque intra Tartara claudi. Tum niveam mentem domibus dissolvit opacis Et super iniecit tulerat quae dona Parenti: At gelidum tepido iacuit sine sanguine corpus Splenduit aetherio mens immortalis amictu: Cui Superum mirata cohors arridet et altis Gaudia scintillant animis dominamque salutant. Insonuere poli longeque auditus ab alto Concentus mixtumque melos: pars ocius acta Clarius et cantu late resonabat acuto: Tarda ibat graviore sono: qui sidera volvunt Nunc gelidum versus Boream pigrumque Bootem, Nunc Austros contra, caelique latentis ad axem Cursibus assiduis orbes: qui lucida parvo Circuitu versant in summis orbibus astra, Hi quoque concordi vocum discrimine carmen Immortale dabant: Tellus, mare risit et aer Ipsa sinu Matrem Proles complexa per altos Aeris ascendit tractus iuxtaque paternum, Ad laevam solium sublimi in sede locavit. Interea missi strato imposuere feretro Solliciti exanimum corpus gremioque dederunt Vallis, ubi magnum mundi et generale futurum est Iudicium et tali signarunt carmine marmor. - Parthenice Divum Dominae Matrique Tonantis - Terga ferae Titan Nemeae extrema tenebat Fulgentem Cratera inter claramque Coronam. Verum illud Nati imperio, post, tempore parvo Ablutum Iordanis aquis terraeque resecto Pondere et ardenti vestitum luce nihilque Iam mortale tenens celeres in sidera Divi Tollentes iterum menti imposuere beatae. Ipsa tenens sceptrum et nitido diademate fulgens Cincta caput, terras amat atque vocata favorem Impluit et caeli lucentibus imperat astris.