CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus SPAGNOLI.cala-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SPAGNOLI.cala-02.xml.
Ista regunt orbem, scelerumque licentia regnat, Relligio contempta iacet, spretusque Deorum Cultus abit, tritaque Fides iam pallida veste Infirmis titubat pedibus, pessumdata legum Maiestas, tot monstra pios immania mores Invasere, silet Probitas, Pudor exulat, alas Explicat, ad limen Pietas reditura paternum, Vilis et attrita Virtus in veste relictis Viribus egrediens loca per deserta vagatur, Solaque; nam merces, laus, gloria, fama, triumphus, Gaudia, pax, successus, honor, reverentia, cultus, Maiestas, favor, imperium, populique secures, Virtutum comites olim dum pinguia curvo Iugera scindebat consul Romanus aratro, Et dum prima suis gaudebat ovilibus aetas In scelerum fugere domos, dolus, arma, rapinae, Furta, venena, neces, veneres, iniuria, fraudes, Insignes celebrant solemni laude triumphos. Pallida velato Virtus abscondita vultu, Qualis it amisso mulier viduata marito, Visa sub ambigua nocturnae lumine lunae Saepius est et sola die lugere per umbras, Per loca, silvosas inter frigentia valles, Qua Dryades habitant, ubi fessa quiescit Oreas, Est audita procul tales effundere questus. Cur ego quae magni sum semine nata Tonantis Et coeleste genus senior sublimibus astris Deseror? humanisne unquam fortasse negavi Rebus opem? vel forte meis non amplius armis Mundus eget? Cur nunc tanto surgente tumultu Debilis haec hominum soboles tot millia contra Ditigenum nostra nullum munimen ab arte Postulat? An validae non sunt ad praelia vires? Nonne acies totidem, nonne est industria nobis? Nonne animi? liceat de me mihi vera fateri. Fortunae domitrix ego sum, scelerumque flagellum Semper tela manu ferimus, cum crimine semper, Si genus humanum poscat, sunt aspera bella, In promptu nobis et opes et miles et arma. Utque hominem tuear, Superumque in tecta reportem Incolumem, Stygias omnes demolior artes. Ars mea mortales ad Olympica regna, Deumque Hortari, monstrare vias, quibus itur in altum Aethera, sum medium dirimens iter orbita recto Limite, qua monstrantur adhuc vestigia patrum; Qua veteres coelo digni petiere Tonantis Limen, ubi nitidis sunt lactea flumina campis. Nescio delicias, nullum insidiosa voluptas Mecum foedus habet, mihi lis de limite regni Cum vitiis, multumque inter contraria pugno: Namque meos inter regnum mihi contigit hostes. Me labor assiduus validam facit, otia frangunt, Et quoties opus est, armis exterrita nullis Congredior, vinci et succumbere nescia; si quod Pondus ab adversis iniectum est casibus, aequa Mente fero, ipsa hominem doceo, variasque per artes Erudiens paucis diis immortalibus annis Persimilem reddo, sine me cognoscere rerum Non licuit causas, per me pulcherrima mundi Machina, quae miris subiectum legibus orbem Temperat, expresso rapidi patet ordine coeli. Me sine quae magno numeris elementa ligantur Corpore non poterant, nec ros, nec fulmina sciri. Me duce, nota soli vis est et mobilis undae. Me quoque summa patris pietas interprete constat, Unaque cum duplici simplex essentia partu. Ipsa feros hominum docui componere mores, Ipsa Solonigenas leges, praecepta Lycurgi, Plebiscita Numae, magni consulta Draconis, Bissenasque dedi tabulas et ferrea iura. Me duce, regnarunt Belus, Belique nepotes, Et Persae, Libycique duces, me praeside Roma Floruit et lata rerum ditione potita est. Ipsa comes Graiis aderam, quum Troica contra Pergama depulsis ex Aulide navibus ibant. Me duce, Romanus Tyrias radicitus arces Eruit et Solymas turres, Bimaremque Corinthum Atque Syracusios Arethusae moenia muros. Belliger extremas, duce me, tulit arma per urbes Bacchus et ardentes victricia signa per Indos, Nysaeamque locans Arabis de nomine Nysae Dixit et ad teretes hederas coniungere thyrsos. Pampineasque comas tremulis agitare corymbis Menades instituens Dionysia festa quotannis Iussit ab Eoa fieri solemnia pube. Ipsa ego combustae retinent quae nomina mammae Foemineas ad equos turmas et ad arma paravi. Plebis ego Solymae siccis vestigia plantis Per maris erecti pendentes undique fluctus, Murorum in speciem, vada Phoebo incognita duxi, Me quoque prima viros ratis inventrice per altum Aequor et audaci tulit aurea vellera cursu. Alcides tot monstra meis deformia vicit Viribus et quidquid Musis, Phoeboque vetustas Ascripsit nostrum est. Vates ego, sanctaque vatum Pectora melliflui divino nectaris imbre Largius irroro, dulcique aspergine lustro. Fons ego Castalius, Pallasque ego, nomina plura Res eadem, non sum morbo confecta, nec annis, Incorrupta, virens, immortalisque remansi. Caelestes etenim nihil in me motibus orbes, Sydera nil radiis possunt, nil lumine Titan. Post igitur tantorum operum experimenta, fidemque Deseror ignotis errans ingloria campis. O vere ingrata et meritorum oblita meorum Saecula, nec priscae quicquam servantia laudis! O Numa, Romulidum sanctissime, vosque Catones Mascula progenies, tuque o metuende securi Et Celtae spolio insignis Torquate superbo, Vosque, genus Decii egregium, tuque optime Quinte Eximium patriae decus et tu magne Quiritum Maxime, quo Caesar fortuna et crimine tantum Clarior est, vobis ista cum gente profana Iudicibus si fas esset contendere coram Dicere veridicis causam sermonibus ausim. Sola queri possum, mecumque sub ilice muta Testis, ubi nemo nisi Numina conscia recti Arguere ingratas gentes, oblitaque mores Corda meos, mea sit tacitis querimonia silvis Nota, nec ad stolidi veniat consortia vulgi. Patrono mea causa caret, quia pectora plena Perfidiae, fastuque animos tollente superbo Ire per anfractus audent impune malorum Adversasque sibi leges, inimicaque iura Frangere et audaci culpas defendere vultu. Propterea sanctis ratio cum moribus urbes Iam fugit et magni rector moderaminis ordo Posthabitis terrae solum regit aethera curis. Sceptra scelus rapuit, positis custodibus omnes Scrutatur regni fines, aditusque tuetur. Scire pati sanctum est, partem Deus omnibus aequam Servitii, imperiique dedit, non omnia semper Astra, sed alternis nunc hoc, nunc imperat illud. Delia regnabat, mundique tenebat habenas Cum moles aequanda Iovi consurgeret et cum Saxa Gygantaeae volvebant ardua vires. Tum primum ignotis homines sermonibus usi, Distinctosque habuere sonos, duce Marte profusum Aequor in aerios misit vada coerula montes. Triste reluctando non est leve vincere fatum, Conarique polos et fortia sidera contra. Navis ut adversa remo cum impellitur unda, Fortia ni totis incumbant brachia nervis, Ictibus et crebris instent, non vincitur amnis. Cedendum est, leges in idonea tempora nostrae Pervenient, dabitur nostris sua moribus aetas. Necquod sola vager, doleo, perdenda virorum Millia tot, tantamque dari praedam queror Orco. Non pereo deserta, perit qui deserit, error Alligat errantem, mea si tamen ora fuisset Fas homini, vivumque decus, formamque tueri, Non illum blandis unquam peritura voluptas Flecteret illecebris, nec ficto falleret ore. Sed mihi secretum voluit pater esse decorem, Ut labor obluctans, iniucundique dolores Humanos acuant animos, post perdita primae Munera iustitiae, veterumque infausta parentum Exilia et pressos iniecto fomite sensus. O miserum mortale genus, quid debuit ultra Pro te, proque tua Deus attentare salute? Ultra immortales animos, superaddidit artes Ornamentum ingens, sociam me tradidit, ipsum Se tibi pollicitus, coeli tibi limen apertum, Et fugis auctorem, servatoremque, ducemque? Et chaos obscurum claro praeponis Olympo? Olympo sedes ubi sunt et templa Tonantis, Qui nive non albet, nulloque madescit ab imbre, Nec quatitur ventis, nec fulmine vapulat ullo. Gliscit ibi sine fine quies, sine fine voluptas, Pax aeterna, iubar stellis et Apolline maius. Ah genus ingratum, fera mens, ignobile semen, Degeneres animae, mores imitata ferarum Progenies, tali proles indigna parente! Nam pater est Deus ipse tibi, tibi maxima tellus Paret et illius dono tibi militat aer, Unda subest, servitque tibi Neptunia Doris. Tu refugis? patremque negas? tot dona ferentem Dissimulas? quae poena tuis erroribus aequa est? Quae sceleri tormenta tuo debentur? et audes Astriferos oculis spectare rebellibus orbes? Astra tibi, clarique suis quos aspicis ignes Motibus imperio patris haec alimenta ministrant. Dum tibi, dumque tuo patri se subiicit orbis Totus et assiduo properans obtemperat usu, Tu Veneri insudas, avidique voragine ventris Rumperis, escarumque ferens grave pondus anhelas. Sed quid ego in tales nil profutura querelas Effluo? cur lacrimis oculos, singultibus ora Nequicquam indulges? tua cur eviscerat iste Corda dolor, quondam florens, modo languida Virtus? Et videt et iusta librat Deus omnia lance. Ipse ubi tempus erit nos in violata reducet Regna memor, pater ipse meas ulciscitur iras. Singultus inferna palus et verbera dira Audiet et tristes umbras ululare sub altis Inter sulphureos Erebi fornacibus ignes. Interea lucos posito moerore silentes Tuta colam, vilesque casas, ignota latebo, Ut postquam Diti sat erit, vitioque litatum, Nobilibus succurram animis et lapsa reducam In medium certis vestigia finibus arcens. Saepius audita est et talibus usa querelis, Dicitur in silvis Virtus, nemorumque per umbras, Una Camoenarum saltus tum forte per illos Praeteriens, sacrumque petens Helicona notavit Singula et huic nostrae dedit inscribenda papyro. Ut si vipereae stimulis accensa Megaerae, Natorum impietas fuget et discordia matrem, Exilioque procul peregrinum invisere mundum Urgeat, illa licet casu afflictetur amaro, Et tepido lacrymans lavet ora, sinumque liquore, Nil crudele tamen natis, nihil optat acerbum: Nam patiens natura pios non deserit ignes. Immo suum liceat si quando revisere limen, In dulces ruet amplexus, dabit oscula notis Frontibus et tristes vincet singultibus iras. Sic Virtus hominum dux et fidissima custos, Quamvis pulsa graves gemitus, lamentaque fundit, Prompta tamen nostris semper succurrere rebus, Errores gemit humanos, gemit ebria corda, Et quacumque potest non desinit arte mederi. Foedera mortales Orci cum rege superbo Coelitibus spretis iniere, datisque ligati Obsidibus servare fidem coguntur Averno. Per medias urbes colubris crinita Megaera, Sanguineisque caput vittis intorta flagello, In scelera et culpas homines urgere laborat: Criminis et poenae dux, hortatrixque malorum Fronte truci et torvo vultu conatur Erynnis. Sceptra tenens iudex solio Plutonius alto Ius populis dixit, leges periere Deorum. Hinc irae venere Deum, morbique, famesque Improba, quae steriles nimium versata per agros Hactenus intercepit opes et credita sulcis Semina, nosque pati ieiunia longa coegit. Hinc bella, armorumque sonans Discordia motu: Nam quia mens hominum mores oblita pudicos Degenerat, noxis semper crescentibus, arma Nos terrena premunt et nos Deus urget ab alto, Multiplicique graves luimus sub Iudice poenas. Aspicis imperium nostrae, lacerumque, labansque Gentis, ut hostili toties certamine caesum, Sanguine barbaricos, spoliisque recentibus agros Impleat et nostra pinguescat Achaica tellus Caede madens, iam Graecus ager Machomaetia iura Iam patitur servile iugum, ritusque nefandos: Insula qua Pelopis muro circumdedit Isthmon, Qua fluit Alphaei Siculis potandus in agris Eurotaeque liquor, qua surgit Thracius Aemus, Aemus, cuius apex niveis candoribus albens Adriacos fluctus, Euxinaque littora cernit, Qua videt Aetolas urbes Aracynthus ab altis Rupibus et curvis Acheloia flumina ripis Usque pruinosos Istri glacialis ad amnes, Thraiciosque sinus, bimares ubi Bosphorus undas Arctat et Europes Asiam distinguit ab oris, Quaque sinu curvo Tethys Aegaea recurrit Ad Mityleneas arces, Lesbonque superbam: Et Tenedon, Priamique domos, ubi Xanthus ab altis Se sinuat, Phygiae descendens vallibus Idae Imperium Machometus habet, crucibusque fugatis Per quondam nostras insignia barbara turres Apparent, captae mutatis legibus urbes Dedidicere fidem et sanctae mysteria Romae. Haec nova, sed vetus est longe victoria maior, Pamphyllum, Cilicumque lares ubi moenia Cydnus Persaea fundata manu labentibus undis Partit, Alexandri vada perlustrata natatu. At cur Paule tuos pateris servire penates? Paule pater, viden' ut saevis tua patria Tarsos Subiaceat dominis, fideique ut foedera sanctae Ruperit et legis servet commenta nefandae? Surge, tuo pater ense, tuos defende nepotes, Quam geris adversas, feriat romphaea cohortes, Cappadoces, Phrygii virides, ubi flumine ripas Curvat et argutos audit Maeander olores, Et veteres Eneti, Carres ubi dicitur ortum Augurium, Lycii, Pontus, Bithynia dives Hannibalis tumulo insignis: Lidique vetustum Unde genus Tuscis, fulvas ubi volvit arenas Divitibus Pactolus aquis, haec omnia nostris Hostibus et rigido parent invita tyranno. Heu quot singultus, heu quot suspiria matres In viduis laribus ducunt et coelibe tecto, Quarum parva feri rapuerunt pignora Thraces, Bistoniique equites! Capti puer atque puellae, Flumine perfusi sacro, fideique elementa Iam docti sua qui Christo iam vota, precesque Curvantes genua ante aras offerre solebant. Servitium dominis (miserum) crudelibus, inter Vel Persas immite genus, venere, vel Indos. Qui tenuit Solymos colles et ditia quondam Regna Palaestinae, totum cui paruit olim Caesareae, Antiochique solum, qua mitis Orontes Currit et immissis urbem disterminat undis. Cui Maurus servire solet, quem barbara Memphis Horruit et dubia surgens ab origine Nilus: Qui gelidum Tanaim domuit, victricia signa Aethiopes, Scythicumque gelu qui protulit ultra Thuriferosque Arabes, Libanique tepentis odores Et iuga Caucasiis quae rupibus ardua surgunt, Victor ovans Christus Poeno modo pulsus ab orbe Amissis Asiae regnis, magnoque potentis Europae spatio extremas male possidet oras: Nam partem Hesperiae dederat cui nomina Bethys, Maurus habet, potiturque domo Machometus Ibera. Hanc cladem nobis scelus attulit: heu grave nostro Dedecus auctori, nostri iam poenitet illum. Tutelae piget assumptae, veterumque laborum, Atque dati nostra pro libertate cruoris. Si tranquilla quies et tristibus otia curis Libera me sinerent sanctos invisere fontes, Et totos Helicona dies consumere circum, Prima salutiferi repetens exordia Christi, Ad suprema meum venisset tempora carmen, Actaque tentassem maiori singula versu Texere et annales melioribus edere chartis: Sed nec summa sequi trepidum fastigia tempus Me sinit et caeci vis formidata veneni. Nostra brevis, veloxque aetas et plena laborum Nil altum tentare sinit, contermina meta est Carceribus, coniuncta neci, subiectaque fato Vita fugit, parvo occasus discrimine ab ortu Distat et innumeris premitur breve cladibus aevum. Pauca tamen ne me ignavum, tristique iacentem Desidia, inveniat miserae lux ultima vitae, Subiiciam, magni quoties benefacta parentis Volvimus a curis animo fugiente caducis Lucida caeruleis ceu toto e nubibus orbe Sol abiens, monstrat ratio, quam turpe nocensque Sit non iussa sequi Superum et contemnere Divos. Atque Dei iustas quoties a limine fixo Iustitiae illecti vitio discedimus iras Insinuat, mitesque dari pro crimine poenas Et nostrum maiora scelus tormenta mereri. Ante salutari quam tolleret unda lavacro Crimen et irati valvas aperiret Olympi, Aera, Deos, homines et ligna carentia vita Esse rati lectas pecudes et debita caelo Orgia ponebant surdis altaribus, ante Facta manu simulacra sui cultoris et arte. Numina fallebant Siculos Erycina colonos. Iuppiter a Libycis qui nomina sumit arenis, Aethiopes, Solisque domos ardore perustas. Gnosiacos Dictynna Lares et rura Caystri, Maeotisque lacus et clari regna Thoantis Iussit ubi humanum spargi Dea saeva cruorem. Perfida Cecropiam lusit Rhamnusia plebem, Attica Cecropios Pallas, Rhodon altus Apollo: Ortygiamque brevem Mycone, Giaroque ligatam. At Tyriae Iuno Lybicas Carthaginis arces: Thraiciisque Sami circumdata fluctibus arva, Barbara cornigerum Memphis plorabat Osirim, Laetaque percusso pubes Aegyptia sistro Inachiae celebres veniebat ad Isidis aras. Dindyma, per Cybelenque Phryges resonantia Galli Sacra dabant matri Divum, per Gargara et Idam Buxea multifori stridebat tibia cantu, Tympanaque audito strepitu de rupibus altis Praecipites ibant damae, lucosque petebant Dorcades ignotos et inaccessas convalles. Festa corymbifero Thyas renovabat Iaccho, Et tepidas cornu ductus caper ibat ad aras. Roma Panomphaeo sacraverat alta Tonanti Limina, solemnes crebro visura triumphos. Pastaque Clitumni virides armenta per agros, Sic aliae variis delusae erroribus urbes. Numinibus fictis aras et divite cultu Ardua ponebant pario de marmore templa. Saepe quidem vivo tanquam de corpore voces Et confusa dabant veteres oracula Divi. Sicut apud Delphos in parva Phocide nigris Speluncae latebris clausus vocalis Apollo: Sicut Chaoniae Phoebo illabente volucres, Et cava Cumaeum spelaea sonantia carmen: Verum haec vel fallax hominum versutia fecit, Vel Stygiae mentes avium per nescia certis Motibus humanum fingebant guttura murmur, Formabantque leves per concava saxa loquelas: Et quod siderei radiis coeuntibus ignes Monstrabant caute populis multo ante futurum Sive per augurium seu per vatum ora canebant. Divinosque sibi cultus, curasque parare Artibus his solitae, turbas et credula vulgi Mobilis ambigua fallebant pectora voce. Non tulit hoc magni proles aeterna Parentis, Et Stygiis ergo canibus ludibria, dixit, Semper erit mortale genus, nunquamne vereri Nos discent manes? audacia Ditis avari Improba sic impune meos invadet honores Semper et obscuri plebs ambitiosa profundi Sic perget sese Superis aequare, Deoque? Ibo et terrenum lustrabo incognitus orbem: Nec patrias repetam sedes, caelumve, priusquam Cerberus et trepidi me regia senserit Orci. Non vada, non furiae, non ferrea claustra vetabunt, Nigra per et Phoebi radiis incognita regna Ferre gradus, horrore tremens ulalabit Erynnis Et cava terrifico quatientur tartara motu. Flammeus obscuros Phlegethon persuscitat ignes Saxa rotans, moestoque Acheron qui labitur amne, Cocytique graves parientia flumina luctus Et liquor inducens Lethaeae oblivia lymphae Praecipites sistent cursus, retroque redibunt, Et sua sulphureos repetent exordia fontes. Cum mea vox aditus caecos ingressa profundae Noctis et insolitum penetrabit tartara lumen, Luce repentina chaos et fumosa barathri Atria clarescent, ubi pallida frondibus haerent Somnia: Taenariis revocabo a sedibus umbras, Insontes umbras patrum, quos longa sub alti Carceris includunt obscuro vincula circo. Propterea placidam terris inducite pacem Sidera qui regitis Divi, qui volvitis orbes. Ut dum bella gero cum principe gentis Avernae Sentiat occultam ferri sibi terra salutem: Iam trepidant, magnoque pavent adversa tumultu Castra, dies numerat Pluto, tempusque volutum Colligit, adventusque meos vestigat et ortus: Nocturnas cogunt acies, cursantque per altum Aera et ingenti strepitu mortalia terrent Pectora, montanos apices atque ardua saxa Terribili quatiunt motu, pecudumque per ora Insolitas fingunt voces, Aegyptia pallent Sollicito simulacra metu, suspirat Anubis: Fatidicosque legens vates examinat omnes Pervigil historias et caeli cogitat ignes. Ipse igitur divos linquens et limen Olympi, Aetheraesque domos Deus ad mortalia regna, Terrenosque lares, medio dum frigida cursu Suspiceret cancrum nox inclinata sub ursam Venit et angustam tenuit praesepia sedem. Tunc hiberna gelu torpebant arva sereno Et matutino siccatum frigore gramen, Perdiderat vernum demissa fronte colorem: Pigraque nocturnis albebant rura pruinis. Tunc Rhodopes, Aemique nives iuga summa levabant Altius et niveo surgebant aggere montes, Nudaque ramosae tendebant brachia quercus, Et sylvas Aquilo viridi spoliarat honore. Praevius Eoa sanctos a Perside reges Ignis et insolitis radians splendoribus ardor, Misit ad infantis parva incunabula Christi. Ipse sub humana velatus imagine mundi Conditor, ut tetigit matura virilibus annis Tempora, nascentis iaciens primordia saecli, Ante quaterdenis ieiunia longa diebus Pertulit et sacro mox irroratus ab amne Abstulit errorum tenebras, noctisque profundae Nubila, longaevumque chaos finivit ab alto Undique diffundens illatam cardine lucem: Extinctis oculis aciem, lumenque peremptum Restituens, opus ignotum, nostrisque negatum Viribus, aerios tractus, solemque videri Fecit et insuetum terrae, caelique decorem. Sicca per aequoreos fixit vestigia fluctus: Admirata novum credebat Ariona Thetys Cum cythara curvos inter delphinas euntem, Mox ubi vi propria tutos suspendere passus, Vidit et humanis liquidas iter esse per undas Gressibus, haec non est audax industria dixit Romanae virtutis, aquae sensere Tonantem: Haec ait et fugiens imas se torsit in undas. Imperio ventorum iras, pelagique furorem Pressit, in excelso Galilaei vertice montis Ora, manus, oculos et pectora sancta beato Lumine perfusus patuit Deus, aethere lapsum Numen et albenti vestitum nubis amictu Adstitit, auricomi sonuit globus aeris ingens. Carmine non magico, non vi medicaminis ulla Defunctos iterum vitam revocavit in artus. Emigrare leves animas, retroque reverti Obstupuit, celeresque fremens Pluto induit iras. Languida quae nulla potis est humana iuvare Ars ope, per vicos gradiens, per rura, per urbes, Nunc prece, nunc solo sanabat corpora tactu. Sancta Dei tenuem pietas induta figuram, Non pertaesa rudes animos moribundaque membra, Ferre nec aestivo graciles aspergere plantas Pulvere, nec luteis vestigia ponere campis Erubuit, tolerare famem pascique per agros Graminibus, vitreoque sitim restringere rivo Dulce fuit, coluitque inopum consortia: tantus Ardor in accenso regnabat pectore, tantis Curabat studiis humana negotia, ut ipsum Aethera iam posset, seseque oblita videri: Ante ipsam quotquot hominum componere mores Conati, statuere modum, normamque dedere Vivendi, vel pro certis incerta fuerunt, Falsave pro veris, vel non perfecta locuti: Hinc pater omnipotens animos miseratus inertes, Atque imbecilles sensus et pectora tarda, Immensum Eoo reseravit ab aethere lumen: Progeniemque suam summo demisit Olympo. Haec sunt illa, quibus Deus instaurare caducum Naturae labentis opus tentavit et omni Conatus studio veteres avertere morbos. Ut patrias sordes, crimenque aboleret avitum, Legit inauditum fati genus, illita fuso Sanguine et ardenti liventia verbere membra: Profossumque caput, terebrataque tempora duris Sentibus erexit miles Romanus in altum Aera, frigentes plantas, proiectaque longe Brachia et humentes oculos et pectus apertum, Concretosque pio crines, barbamque cruore, Ingratae moriens plebi monstrabat ab alta Arbore et ingenti mortem clamore ciebat. Cuius ad interitum coepere elementa moveri, Sol gemuit, nigroque caput velavit amictu, Contremuit tellus, timuit mare, palluit aer, Et collisa gravi sonuerunt marmora planctu. Haec fuit atra dies et lamentabile tempus, Cum subito media tenebris in luce subortis Lumen in horribilem fugit sine nubibus umbram, Aurea cum vernus retineret vellera Titan: Longaque longinquae contraria sidera librae. Sic est parta salus homini, longaevaque primae Cum gemitu et lacrymis deleta iniuria culpae est. Immemores tanti populus, patresque laboris, Neglecto Superum cultu, spretoque Tonantis Imperio, Baccho indulgent, Venerique ministrant, Sacra ferunt auro, nummis altaria condunt, Auro vina libant, auro laquearia fulgent. Scorta tegunt gemmis, canibus convivia ponunt, Sordet in exili Virtus incognita veste, Exuviis inopum culti, ditesque rapinis, Successu elati Superos, Acherontaque rident. Propterea hostilis rabies insurgit et ira Corda micant, maiora novus fert praelia Mavors. Ausoniae labentur opes: nam claustra Liburnae Praeteriens angusta viae, per rura Timavi Quae ferus algenti Gothus descendit ab axe Seu qua Piceni superum mare littoris oras Alluit Epyrum dirimens et Iapygis arva Turcorum ingentem parvus vomet angulus undam. Bisque patens expertus iter magno agmine miles Veloces ascendit equos, sonuere pharetrae, Cornipedum crebris resonant hinnitibus aurae Vallibus in mediis et quadrupedante tumultu Auditur longe strepitus, clamorque virorum. Sublati quoties aestu rapiente vapores Alta petunt, piceoque tegunt velamine coelum, Et nova tempestas, clausisque sonantia ventis Nubila per coeli tractus volvuntur apertos, Rugitu ingenti resonans volat aere grando Pulsa Noto, Boreave, tremunt cum rupibus Alpes. Tunc fracta si nube fragor subit ima profundae Vallis et impulsu nemorum et telluris opacae Undique comprensus fugit atque repellitur aer, Aerii montes clamant, magnoque boatu Antra sonant, Stygium dicas mugire barathrum. Horrida per campos procul exaudita paventes Corda ferit gladio strages humana timore. Tela sonant, longo populatrix agmine turba Ore, manu, teloque minax, sitibundaque nostri Sanguinis irrumpit, scopulosa Ceraunia lugent. Silva vetus Dodona timet, gemuere Molossi Rura soli, tremit omnis ager: pavet Adria pondus Classis et adductum peregrino remige Martem: Trans mare, trans Indos, Nabathaeaque regna nefandae Gentis in auxilium rutilo volat Eurus ab ortu Impiger et firmae captat iam littora terrae. Butroti iam culmen habet, summasque per arces Dyrrachii stridens frondosa cacumina curvat. Velaque iam sinuans, proras, aerataque rostra Vertit in Italiam, salit aequor et unda carinas Ausoniam versus sensim levat atque secundum Spondet iter, culpansque moras Neptunia Doris Per noctem ad nautas ita circum littora clamat: Tempora, Martigenae, quid idonea perditis? ite: Ite lares Italos et fundamenta malorum Romuleas arces et Pontificalia tecta, Colluviem scelerum, temerate faventibus auris: Ite citi, quando astra vocant, quando omnia mandant Numina, flammanti Mavors quid cogitet ore Cernite, Saturni facies infensa Latinis Quid velit, atque Iovem laetos non ire per ignes Suspicite et quo fata vocant, convertite proras: Aetheriae mentes, quibus est tutela Latinae Gentis, ab occulto bella haec immissa videntes Imperio Patris et longa clade esse litandum Imbelles haerent atque in sua regna furorem Ire sinunt: Romaque alio fugere relicta, Caede nova veteres culpas abolere necesse est. Ecce Tarentinis vacuas in collibus urbes Et nudas custode domos et littus inerme Milite deseruit dux Parthenopaeus abacto. Etruscas populata domos modo trans iuga pulso Marte, per Aemiliam et Venetos bacchatur Erynnis: Nec vos immensum dirimit mare, transitus una Nocte brevis Calabros turmas exponet in agros. Vix spatio maiore fretum diffunditur istud, Quam quod adhuc fama notum est Athamantidos Helles: Et vada Leandri crebro sulcata natatu. Ite, quid ambigitis? vobis est debita tellus Itala, qui Phrygios domuistis et Hellada, gentes Oenotriae ducunt genus ab radicibus illis. Quis Pallantaeum? veterem quis condidit Albam? Hoc opus Aenae profugi, fuit Arcadis illud. Dardanius Phrygia veniens Antenor ab Ida, Euganeis latam statuit sub collibus urbem: Quae superest, triplicique sedet munimine cincta, Parrhasii Pisas, pubes Spartana Tarentum Struxit et imperium Daunus partitus et agros Cum Diomede fuit, cuius tenet insula notum Nomen adhuc, sunt qui Ausoniam de nomine dicant Ausonii Laertiadae de sanguine Ulyssis. Progeniti, quid Surrentum, Tyrrhenaque dicam Regna? quibus Lydi frater Tyrrhenus ab agris Maeoniis Asiae sortes et fata secutus Attulit et leges alias et nomina fixit: Et Phaetonthiades loca per montana Ligystus Errantes populos domuit: Liguresque vocavit. Sardoum tenuit littus satus Hercule magno Sardus et a Graiis Cyrni descendit origo. Roma Phrygum labor est: Capuanaque moenia, Manto Filia Dircei vatis post condita tecta Et Clarii delubra Dei comes addita Lydis Cum Duce Tyrrheno Venetos adnavit ad agros. Tibur ab Argolicis positum: Locrensibus Aiax Auctor, ab Argivis Volsci fundata Coracis Oppida. Quid scopulis segnes haeretis in istis? Vestra nec aspicitis sese ostentantia regna? Arduus Hesperio vobis Garganus ab orbe Ostentat sublime caput, cum mane colorat Sol novus oppositos Eoa lampade montes. Cernimus excelsas umbris in rupibus arces, Picenisque iugis albentia moenia, clamat Vos ab oliviferis laetissima collibus Ancon: Brachiaque in portus pandit sinuata capaces, Amplexura rates et susceptura benigno Mahumeti genus hospitio, fautrixque futura. Gloria vos aeterna manet, generosa nepotes Facta legent, patrumque volens exempla iuventus Magna sequi pugnas animosior ibit in omnes: Et partas augebit opes, natosque per artes Ingenuas ducet Virtus audita parentum. Sic vivet longaevus honos et fama superstes Per populos ibit late. Si Troius heros Ista per iratum diis adversantibus aequor Navibus amissis et milite coepit inermi Arva, quid haec delecta manus, congestaque classis Foeta armis, animisque ducum, numeroque virorum Moliri poterit? Longo iam vincitis aevo: Nec fugere a vestris audet victoria castris. Vos immane genus Thraces et Marte superbos Nubigenas, saevoque satas Ixione gentes, Atque Pelectronios Laphithas vicistis et omnem Euboeam, Pelopisque domos, altamque Corinthum, Euxinum pelagus vestrum est et lata Propontis, Ioniumque fretum, laeto vos Adria vultu Nunc vocat et fines Thetys quae cingis Etruscos, Et minor est vobis audacia viribus; ite Divitias, aurum, pecus et sola pinguia vobis Hesperii servant, istis audete potiri. In vetitas non itis opes, in vestra venitis. Heredis, non hostis erunt Oenotria regna, Cum vestrae ditionis erunt, modo possidet hostis Ausoniam, patiturque truces invita tyrannos. Nocte, dieque gemunt urbes, durumque recusant Ferre iugum, populi tensis ad sidera palmis Maturare rogant, ita se finire labores, Aerumnasque putant et libertate potiri.