CroALa, 2024-05-16+02:00. Nodus SANNAZAR.part-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SANNAZAR.part-03.xml.
Auratum intera culmen bipatentis Olympi Conscendit genitor, rerum inviolata potestas, Laeta fovens tacito sub pectore. Mox iubet omneis Ad se se acciri superos, quique atria longe Observant, quique arcanis penetralibus adstant, Praeterea quos eoos Aurora per ortus Et quos occiduae propior videt Hesperus orae; Nanque ferunt olim leges cum conderet aequas Rex superum et valido mundum suspenderet axe, Diversas statuisse domos diversaque divis Hospitia et dignos meritis tribuisse penates Ordine cuique suos: illi data tecta frequentant Armaque et aeratis affigunt nomina valvis. Haud mora fit: celerant iussi, volat aethere toto Coelicolum glomerata manus, pars igne corusco Tota rubens, pars stelliferis innexa coronis. Ipse sedens humeris chlamydem fulgentibus aptat Ingentem et coelum pariter terrasque tegentem, Quam quondam, ut perhibent, vigilans noctesque diesque Ipsa suo nevit rerum natura Tonanti, Adiecitque sacrae decus admirabile telae Per medium perque extremas subtegminis oras Immortale aurum intexens grandesque smaragdos. Illic nam varia mundum distinxerat arte Gnara operum mater certisque elementa figuris Et rerum species animasque et quicquid ab alta Fundit mente pater. Generis primordia nostri Cernere erat limum informem; iam praepete penna Deferri volucres liquidum per inane videres, Iam silvis errare feras pontumque natari Piscibus et vero credas spumescere fluctu. Hic postquam aligeros gemmata sedilia coetus Accepere, pater solio sic infit ab alto: "Aetherei proceres (neque enim ignoratis et ausus Infandos dirumque acies super astra frementes), Si mecum iuvat antiquos ab origine motus Inspicere et veterum pariter meminisse laborum, Quandoquidem haec vobis peperit victoria laudem, Huc animos, huc pacatas advertite mentes. Vos, cum omne arderet coelum servilibus armis Arctoumque furor pertenderet impius axem Scandere et in gelidos regnum transferre Triones, Fida manus mecum mansistis et ultima tandem Experti coelo victricia signa tulistis Aeternumque alta fixistis in arce trophaeum. Quos ego pro meritis insigni munere palmae Donavi regnique in partem operumque recepi Praecipuosque habui lectosque ad iussa ministros: Usque adeo fixa antiqui stat gratia facti! Nec minus et nostras audistis saepe querelas Vidistisque graves flammati pectoris aestus, Tunc cum prima novas egit dementia gentes Arboris auricomae coelestia carpere poma, Poma gravi seros gustu laesura nepotes: Munere quin superum indignas spoliastis et umbra Sacrorum late nemorum assiduoque labore Multastis miseras vitae et brevioribus annis. Quid repetam veteri sumptas de crimine poenas Exiliumque informe Erebi tenebrasque repostas, Quae tacito mecum spectastis lumine et iidem Terrarum sortem moesti indoluistis acerbam? Aut etiam ut nostri longo post tempore tandem Pectoris indomitas clementia vicerit iras, Visque arcana leves sensim demissa per auras Foecundam intactae complerit virginis alvum? An temere hoc nullaque actum ratione putatis? Quippe ita mansuras decuit me ponere leges, Quo terraeque polusque, homines divique vicissim Foederibus starent certis et pignore tanto Servarent memorem cognatae stirpis amorem. Quare agite et iam nunc humana capessite fata; Ac primum duris parvi sub cautibus antri Gramineos lustrate toros, lustrate beatam Pauperibus sedem calamis, cunctique recentes Submissi cunas accedite, dum pia mater Complexu in molli natum fovet, hubera pernox Indulgens teneris pueri rorantia labris. Nec procul in stipula demisso pectore mutum Procumbit pecus et domini vestigia lambens Pervigilat, longos fundit dum tibia cantus. Hic faustos ortus pueri noctemque verendam Discursu per inane levi passimque canoris Laudibus excipite et plausu celebrate faventes Omnia felicem ventura in saecula pacem Certatimque renascentis cunabula mundi, Victum anguem victumque anguis furiale venenum. Sic placitum, sic aversos coniungere terris Coelicolas, sic ferre homines ad sidera certum est". Haec ubi dicta, novum superis inspirat amorem, Quo subito veteres deponant pectoris iras, Obliti scelerum patrisque exempla secuti, Terrarum flagrent studio et mortalia curent. Nec mora, Laetitiam choreis tum forte vacantem Advocat (haec magni motusque animosque Tonantis Temperat et vultum discussa nube serenat), Laetitiam, quae coelicolum per limina semper Discursat raroque imas petit hospita terras, Curarumque expers lacrimasque exosa virago Exultat totoque abigit suspiria coelo. Ut stetit ante patrem terrasque accedere iussa est, Mobilibus pictas humeris accomodat alas Lenimenque viae comites vocat. Ilicet adsunt, Iucundae visu facies, Cantusque Chorique Gaudiaque Plaususque et honestis ignibus ardens Rectus Amor, quem nuda Fides Spesque inscia luctus Vadentem mira unanimes pietate sorores Observant; sequitur mox inculpata Voluptas Gratiaque et niveam suadens Concordia pacem. Cumque propinquasset portae, quae maxima coelo Dicitur aeternumque micat radiata coruscis Astrorum signis, quando mortalibus aegris Dant nimbos aliae et damnant caligine terras, Succinctae occurrunt Horae properantibus alis, Insomnes Horae, nanque his fulgentia divum Limina et ingentis custodia credita coeli. Protinus aeratos impulso cardine posteis Cum sonitu magnoque polos quassante fragore Praepandunt obnixae humeris. Volat illa per auras Obscura sub nocte nitens; gratantur eunti Sidera, iam festas meditatur luna choreas, Exultant Hyades, gaudet mutata Bootes Plaustra auro totosque auro fulgere iuvencos; Tunc primum visa est miseri post fata parentis Risisse Erigone et longum posuisse dolorem, Armatoque ensis subducitur Orioni. Ut vero umbrosis posuit vestigia silvis, Culmina conscendit pastorum, atque omnia late Perlustrans tacitis oculis loca concutit alas Applaudens, pictosque sinus sub nocte coruscans Subrisit laetum puraque in luce refulsit. Primi illam sensere canes, sensere iacentes Haedorum passim per dura cubilia matres, Balatuque ovium valles sonuere propinquae Saxaque et attoniti caput erexere magistri. Tunc ait: "O parvi vigiles gregis, o bona pubes Silvarum, superis gratum genus, ite, beati Pastores, ite, antra novis intendite sertis: Reginam ad cunas positumque in stramine regem (Certa fides) alti iam iam moderator Olympi Cernere dat; properate, novique tepentia lactis Munera cumque suo date condita subere mella, Insuetum et silvis stipula deducite carmen". Nec plura effata, in nubes taciturna recessit Et penitus nigra noctis se condidit umbra. Olli inter se se vario sermone volutant Quid superum mandata velint, quas quaerere cunas, Quos iubeant reges, quae cingere frondibus antra. Continuo variis innectunt tempora ramis; Nectitur et lentiscus opacaeque arbutus umbrae Rosque maris buxusque et densa comas terebinthus, Cunctaque frondenti redimitur turba corona. Mox silvam exquirunt omnem saltusque repostos Flammiferis lustrant tedis: ardere putares Arva procul totumque incendi lumine montem. Tandem inter dumos fessi sub rupe cavata Speluncam aspiciunt vocemque rudentis aselli Auribus accepere, vident ipsumque bovemque Longaevumque senem stantemque ad lumina matrem Insomnem et pressis refoventem pignus in ulnis. Ergo insperatae gavisi munere sortis, Ocyus ingentem procero stipite laurum Avulsamque solo palmam ab radicibus imis Attollunt humeris perque intervalla canentes Cum plausu choreisque et multisono modulatu Vestibuli ante aditum statuunt, omnemque coronant Fronde locum, grandes oleas cedrosque comanteis Affigunt longisque advelant limina sertis Et late idaliam spargunt cum baccare myrtum. Quos bonus ex antro dictis ingressus amicis Compellat senior placidaque haec voce profatur: "Dicite, pastores (neque enim sine numine credo Tam certum tenuistis iter), cui tanta paratis Munera, cui virides ramis frondentibus umbras Texitis? an ne aliquis superum patre missus ab alto Has docuit sedes locaque haec accedere iussit?" Sic memorans se se laetum venientibus offert. Illi autem: "Nova per tenebras, nova lucis imago, O genitor, media visa est modo lumina silva Spargere et in nostras diffundere gaudia mentes, Sive deus coelo veniens seu forte deorum Nuntius, in dubio est: nos vultum habitumque loquentis Vidimus et motas per noctem audivimus alas". Sic fati iungunt dextras; mox ordine longo Antrum introgressi, calathis silvestria plenis Dona ferunt, matrem et laeto simul ore salutant. Tum puero adstantes Lycidas et maximus Aegon - Aegon, getulis centum cui pascua campis, Centeni per rura greges massyla vagantur: Ipse caput late, qua Bagrada, qua vagus errat Triton, cinyphiae qua devolvuntur arenae, Ingens agricolis, ingens pastoribus Aegon; At Lycidas vix urbe sua, vix colle propinquo Cognitus, aequoreas carmen deflexit ad undas - Et tamen hi non voce pares, non viribus aequis, Inter adorantum choreas plaususque deorum, Rustica septena modulantur carmina canna: "Hoc erat, alme puer, patriis quod noster in antris Tityrus attritae sprevit rude carmen avenae, Et cecinit dignas romano consule silvas. Ultima cumaei venit iam carminis aetas, Magna per exactos renovantur saecula cursus; Scilicet haec virgo, haec sunt saturnia regna, Haec nova progenies coelo descendit ab alto, Progenies per quam toto gens aurea mundo Surget et in mediis palmes florebit aristis. Qua duce, siqua manent sceleris vestigia nostri Irrita perpetua solvent formidine terras Et vetitum magni pandetur limen Olympi; Occidet et serpens, miseros quae prima parentes Elusit portentificis imbuta venenis. Tu ne deum vitam accipies divisque videbis Permistos heroas et ipse videberis illis Pacatumque reges patriis virtutibus orbem? Aspice felici diffusum lumine coelum Camposque fluviosque ipsasque in montibus herbas; Aspice, venturo laetentur ut omnia saeclo. Ipsae lacte domum referent distenta capellae Hubera nec magnos metuent armenta leones, Agnaque per gladios ibit secura nocentes Bisque superfusos servabit tincta rubores. Interea tibi, parve puer, munuscula prima Contingent ederaeque intermixtique corymbi; Ipsa tibi blandos fundent cunabula flores Et durae quercus sudabunt roscida mella; Mella dabunt quercus, omnis feret omnia tellus. At postquam firmata virum te fecerit aetas Et tua iam totum notescent facta per orbem, Alter erit tum Tiphys et altera quae vehat Argo Delectos heroas; erunt etiam altera bella Atque ingens stygias ibis praedator ad undas. Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem, Cara dei soboles, magnum coeli incrementum". Talia dum referunt pastores, avia longe Responsant nemora et voces ad sidera iactant Intonsi montes; ipsae per confraga rupes, Ipsa sonant arbusta: "Deus, deus ille, Menalca". Hic subito magnum visi per inane volatus Coelestum cursusque alacres alacresque recursus, Auditaeque procul voces sonitusque rotarum. Scilicet innocuis per sudum exercitus armis Ibat ovans: divisae acies, terna agmina ternis Instructa ordinibus belli simulacra ciebant. Ter clypeis iam cedentes invadere nubes Aspiceres, vacuas ter mittere tela per auras, Ter clamare ducem; mox dissita cogere signa Atque unam laetae faciem praeferre phalangis; Rursus et aerios percurrere milite campos, Semotosque alios constanti incedere passu Nubila per latasque vias et iungere nexu Brachia, perpetuis quatientes motibus alas Gestantesque manu nostrae argumenta salutis: Spinasque clavosque horrenti et vimine fasces Haesuramque hastam lateri medicataque felle Pocula sublimemque crucem immanemque columnam. Ibant et dulci mulcebant aethera cantu. Innumeras alii laudes et magna parentis Facta canunt: ut prima novi fundaverit orbis Moenia telluremque vagis discluserit undis; Ut passim varios coelo suspenderit ignes Lunamque stellasque; ut magni lumina solis, Iam late extremo tenebris oriente fugatis, Protulerit. "Tu belligeras, metuende, cohortes Deiicis exturbasque polo; tu fulmine quassas Cum duce signa suo nigroque involvis Averno Cocytumque iubes tristesque habitare lacunas. Te gemini cecinere axes, te maxima tellus Victorem, cecinit vastis cum fluctibus aequor; Nec te hominum fraudes, non avertere nefanda Crimina, sed laeto spectas mortalia vultu Dignatasque tuo solaris numine terras. Salve, magne opifex coeli, rex maxime divum Terrarumque hominumque salus, quem sidera, quem sol, Quem metuunt reges tenebrarum et Tartarus ingens, Cui late humanum servit genus, omnia solus Qui regis, omnia amas pariter; tibi nomina mille, Mille potestatum, regnorum insignia mille! Salve author, salve immensi dominator Olympi, Et nobis felix terrisque labantibus adsis!" Ingeminant plausum nubes lateque per auras Discursat vox et coeli convexa resultant. Herboso tum forte toro undisonisque sub antris Venturas tacito volvebat pectore sortes Caeruleus rex, humentum generator aquarum Iordanes, quem iuxta hilari famulantia vultu Agmina densentur natae, pulcherrima Glauce Dotoque Protoque Galenaque Lamprothoeque, Nudae humero, nudis discincta veste papillis; Callyroe Bryoque Pherusaque Dinameneque Asphaltisque assueta leves fluitare per undas, Ipsaque odoratis perfusa liquoribus Anthis, Anthis, qua non ulla novos miscere colores Doctior aut pictis caput exornare coronis; Mox Hyale atque Thoe et vultu nitidissima Crene Gongisteque Rhoeque et candida Limnoria Et Dryope et virides Botane resoluta capillos, Ore omnes formosae, albis in vestibus omnes, Omnes puniceis evinctae crura cothurnis. Ipse antro medius pronaque acclinis in urna Fundit aquas: nitet urna novis variata figuris Crystallo ex alba et puro perlucida vitro, Egregium decus et superum mirabile donum. Umbrosis hic silva comis densisque virebat Arboribus; cervi passim capreaeque fugaces Aestivum viridi captabant frigus in umbra. In medio, effulgens fluctibus, amnis Errabat campo et cursu laeta arva secabat. Hic iuvenis, fulvis velatus corpora setis, Stans celso in scopulo regem dominumque deorum Vorticibus rapidis medioque in fonte lavabat; At viridi in ripa lecti de more ministri Succincti exspectant pronisque in flumina palmis Protendunt niveas, coelestia lintea, vestes. Ipse pater coelo late manifesta sereno Signa dabat natoque levem per inane columbam Insignem radiis mittebat et igne corusco; Attonitae circum venerantur numina nymphae, Et fluvius refugas ad fontem convocat undas. Talia caelata genitor dum spectat in urna Fatorum ignarus oculosque ad singula volvit Admirans, videt insolitos erumpere fonteis Ingentemque undare domum cavaque antra repleri Fluctibus atque novum latices sumpsisse saporem; Dumque haeret pavitatque simul, dum sublevat undis Muscosum caput et taurino cornua vultu, Aspicit insuetas late florescere ripas Claraque per densas discurrere lumina silvas Pastorum ludo, et laetos ad sidera cantus Divinasque audit voces et numina passim Advenisse deum testantia. Protinus ambas Ad coelum palmas hilaris cum voce tetendit: "O maris, o terrae, divumque hominumque repertor, Quis tua vel magno decreta incognita coelo Detulit huc audax mediisque abscondit in undis? Ipse mihi haec quondam, memini, dum talia mecum Saepe agitat repetitque volens, narrare solebat Caeruleus Proteus; mendax si caetera Proteus, Non tamen hoc vanas effudit carmine voces: 'Adveniet tibi, Iordanes, properantibus annis, Adveniet, mihi crede', inquit '- certissima coelum Signa dedit nec me delusum oracula fallunt - Qui te olim Nili supra septemplicis ortus, Supra Indum et Gangen fontemque binominis Istri Attollet fama, qui te Tyberique Padoque Praeferet atque tuos astris aequabit honores. Cuius in adventu tristes discedere morbi Corporibus passim incipient; iam victa repente Cessabit, turpeis squamas maculasque remittet Dira lues lacerosque elephas effusus in artus Ulcera sanguineo sistet manantia tabo. Quin et letales (dictu mirabile!) febres Diffugient iussae possessaque membra relinquent; Cedet et infestae violentior ira Dianae, Ira nocens, quae fulminea velut icta ruina Corpora cum gemitu ad terram prosternit et igni Interdum, nunc perdere aqua (miserabile visu!) Festinat: stygio nimirum armata veneno Exuperat vis et spumas agit ore tumenteis. Nec iam ultra, longo vires minuente veterno, Tabificus per operta impune vagabitur hydrops, Exitio obrepens miserorum atque omnia late Viscera per varios perdet tumefacta dolores. Non alias vinctae tam crebra silentia linguae Abrumpent noctem aut toties tenebrasque priores Excutient oculi, qui nunquam sidera, nunquam Ardentem magni viderunt lampada solis. Multa quidem maiora fide, sed vera, sed ipsos Quae teneant spectantum oculos, possum ore referre, Sed propero: ventura tamen mirabitur aetas. Cernere erit claudos passim genua aegra trahentes Firmato subitos extendere poplite gressus; Tum nervis labefacta diuque trementia membra (Quis credat nisi certa meus mihi cantet Apollo?) Restringi et validas cum robore sumere vires; Atque alius, rapto iussus consurgere lecto, Haud mora, prosiliet, passuque in templa citato Contendens, onus ipse humeris portabit: ibi ingens Clamor et innumerae circum donaria voces Spectantis populi et rerum novitate paventis. Parte alia extinctam penitus sensuque carentem Ad sua iam cernes revocari munera dextram, Nec minus et tacta compesci veste cruorem Foemineum exanguesque artus pallentiaque ora Ilicet obstructis calefacta rubescere venis; Ipsas quin etiam Furias sub Tartara pelli, Immanes Erebi Furias, tum fessa levari Pectora vexatosque malis cruciatibus artus; Hinc vacuas late impleri stridoribus auras Dirarum frustra clamantum ac saeva trementum Verbera perque cavas conantum evadere nubes. Iam deploratis vitam post funera reddi Corporibus video, iam moestam incedere pompam Feralemque anteire tubam; mox gaudia matrum Insperata patrumque hilares verso ordine fletus Et circumfusam populis laetantibus urbem. Huic tu nutanteis quoties assurgere montes Et, mirum, insuetas curvare cacumina silvas Aspicies, quoties humenti in gramine ripae Aut solantem aestus aut lenes pectore somnos Carpentem tenui assuesces mulcere susurro! Macte tuis merito ripis, macte omnibus undis; Ad te deposito properabunt numina fastu Nudabuntque sacros artus et carmina dicent Ad numerum, cum tu felix iam flumine sancto Authorem rerum divumque hominumque parentem (Tantus honos, laus tanta tuo, rex maxime, fonti) Exutum veste accipies atque hospite tanto Attonitus trepidas hortabere voce Napaeas: 'Ite citae, date thura pias adolenda per aras, Caeruleae comites, viridique sedilia musco Instruite et vitreis suspendite serta columnis; Purpureas miscete rosas, miscete hiacynthos Liliaque et pulcro regem conspergite nimbo'. Tunc nomen late clarum Iordanis ad auras Attollent montes, Iordanem maxima circum Aequora, Iordanem silvaeque amnesque sonabunt. Illa autem humanis quanvis latura ruinis Auxilium finemque dies, gratissima quanvis Urbibus adveniat totumque optanda per orbem, Fluminibus tamen et nostris felicior undis (Siqua fides, siqua est veri prudentia Proteo) Ostendet roseos stellis ridentibus ortus, Quandoquidem non divitias, non quaeret honores Ille patris decus ac virtus, mortalia postquam Membra sibi et fragiles iam sponte induxerit artus. Non sceptrum invadet Cyri, non caspia regna Diripiet, non exuviis Babylona superbam Eruet aut alto scandet Capitolia curru Militibus circum et laeto comitante senatu, Sed maris undisoni tractus et litora longe Curva secans, media socios sibi quaeret in acta Dispersosque mari nautas nudosque colonos Undarum, sinuosa fretis iactare parantes Retia vexatas aut iam reparare sagenas Sollicitos, patris ad solium ac sua tecta vocabit. Atque ollis ius omne potestatemque medendi Adiiciet: pellent morbos denteisque retundent Vipereos Orcique acies ac monstra fugabunt. Quin et custodes foribus radiantis Olympi Praeficiet, servare aditus et claustra iubebit Aurea; queis non ulla queat vis saeva nocere Eumenidum durique umbrarum obsistere postes. Tum sedes passim emeritis duodena per astra Instituet: distincta suos de more sequetur Turba duces; illi leges et sancta vocatis Iura dabunt, plausu sociorum atque agmine laeti. Felices, qui iam cymba remisque relictis Alta serenati conscendent culmina coeli! Praeterea (si certa fides nec vana futuri Gaudia) cognatas etiam spectabimus undas Lenaeos verti in latices: ea prima deum rex Arcana, hos primos per signa ostendet honores Accepti late imperii; mirabitur auctus Lympha suos, iussa insuetum spumare capaces Per pateras largeque novum diffundere nectar Et mensas hilarare et felices hymenaeos. Nec semel ille altum remis evectus in aequor, Cum iam frustrato socios rediisse labore Accipiet, praeda ingenti ditabit et hudos Squamigerum strata cumulos exponet in alga. Iratos etiam fluctus tumidasque procellas, Miscentesque imo turbatam gurgite arenam Iamque superiecto mersuras aequore puppim, Imperio premet increpitans: cadet arduus undae Impetus atque audisse minantis iussa putares Eurosque Zephyrosque et ovanteis turbine Coros. Quid loquar, ut gemino numerosas pisce catervas Munere et exiguo Cereris, miserabile vulgus Matres atque viros pariter per gramina pascet, Ut iam bissenis redeant fragmenta canistris? Aut intempesta gradiens ut nocte per altum Libera substrato ponet vestigia ponto Vixque undas sicco tanget pede? scilicet olli Adnabunt blandae Nereides; humida passim Sternent se freta, tum fundo Neptunus ab imo Excitus, agnoscet dominum positoque tridente Cum Phorco Glaucoque et semifero comitatu Prosiliet trepidusque sacris dabit oscula plantis. Sed quid ego exili vectus super alta phaselo Cuncta sequor memorans? Non si parnasia Musae Antra mihi sacrosque aditus atque aurea pandant Limina, sufficiam; non si mihi ferrea centum Ora sonent centumque aerato e gutture linguae Vocibus expument agitantem pectora Phoebum, Laudatos valeam venturi principis actus Enumerare novoque amplecti singula cantu'. Haec senior quondam felici pectore Proteus Vaticinans, ut forte meo diverterat antro, Praemonuit: nunc eventus stat signa futuri Expectare. Nitor roseo sed fulsit ab ortu Clarior et radiis dux praevia matutinis Oceani procul extremo se litore tollit Exoriens Aurora, sinusque induta rubenteis Ante diem citat auricomos ad frena iugales; Et iam consuetis tempus me currere ripis Undantem magnosque lacus et prata secantem Vorticibus. Viden ut nostros agit impetus amnes Iordanemque vocat tumidarum murmur aquarum?" Sic fatus, confestim humeris circundat amictus Insolitos, quos pulcrae hudis nevere sub antris Naiades molli ducentes stamina musco, Sidonioque rudes saturantes murice telas Aurea consperso variarunt sidera limbo. Atque ita se tandem currenti reddidit alveo Spumeus et motas aspergine miscuit undas. Hactenus, o superi, partus tentasse verendos Sit satis; optatum poscit me dulcis ad umbram Pausilypus, poscunt neptunia litora et hudi Tritones Nereusque senex Panopeque Ephyreque Et Melite quaeque in primis mihi grata ministrat Ocia Musarumque cavas per saxa latebras, Mergillina, novos fundunt ubi citria flores, Citria Medorum sacros referentia lucos.