CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus SANNAZAR.part-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/SANNAZAR.part-02.xml.
Regina ut subitos imo sub pectore motus Sensit et afflatu divini numinis aucta est, Haud mora, digressu volucris suspensa ministri, Exurgit monteisque procul contendit in altos Festinans: ea cura animo vel prima recursat, Matronam defessam aevo, cui nulla fuissent Dona uteri, mirum dictu, iam segnibus annis Foecundam sextique gravem sub pondere mensis Protinus affari vocemque audire loquentis Et spectare oculis sterili data pignora matri. Ergo accincta viae, nullos studiosa paratus Induitur, nullo disponit pectora cultu, Tantum albo crines iniectu vestis inumbrans: Qualis stella nitet, tardam quae circuit Arcton Hiberna sub nocte aut matutina resurgens Aurora aut ubi iam Oceano sol aureus exit. Quaque pedes movet, hac casiam terra alma ministrat Pubenteisque rosas nec iam moestos hiacynthos Narcissumque crocumque et quicquid purpureum ver Spirat hians, quicquid florum per gramina passim Suggerit, immiscens varios natura colores. Parte alia celeres sistunt vaga flumina cursus, Exultant vallesque cavae collesque supini Et circumstantes submittunt culmina pinus Crebraque palmiferis erumpunt germina silvis. Omnia laetantur: cessant Eurique Notique, Cessat atrox Boreas; tantum per florea rura Regna tenent Zephyri coelumque tepentibus auris Mulcent, quaque datur gradientem voce salutant. Ut ventum ad sedes, vultu longaeva verendo Occurrit coniux iusti senis atque repente Plena deo subitoque uteri concussa tumultu, Excipit amplexu venientem ac talibus infit: "O decus, o laudis mulier dux praevia nostrae, Coelitibus sola humanum quae digna reperta es Conciliare genus coetusque attollere ad astra Foemineos, gremium cuius divinus obumbrat Palmes inexhaustis terras qui compleat uvis: Quis me, quis tanto superum dignatur honore? Tu ne procul visura humiles, regina, penates Venisti? tu ne illa mei pulcherrima regis Mater ades? viden ut nostra puer excitus alvo, Cum mihi vix primas vocis sonus ambiat aures, Iam salit et dominum ceu praecursurus adorat? Felix virgo animi, felix, cui tanta mereri Credulitas dedit una: in te nam plena videbis Omnia, quae magni verax tibi dixit Olympi Aliger, arcano delapsus ab aethere cursu". Illa sub haec: "Miranda alti quis facta Tonantis, O mater, meritas coelo quae tollere laudes Vox queat? Exultant dulci mea pectora motu Authori tantorum operum, qui me ima tenentem Indignamque humilemque suis respexit ab astris; Munere quo gentes felix ecce una per omnes Iam dicar. Nec vana fides, ingentia quando Ipse mihi ingenti cumulavit munera dextra Omnipotens sanctumque eius per saecula nomen, Et quae per magnas clementia didita terras Exundat, qua passim omnes sua iussa verentes Usque fovens nullo neglectos deserit aevo. Tum fortem exertans humerum dextramque coruscam Insanos longe fastus menteisque superbas Dispulit afflixitque super solioque potentes Deturbans dedit in praeceps et ad ima repressit, Extollensque humiles aliena in sede locavit, Pauperiemque famemque fugans implevit egenos Divitiis; vacuos contra nudosque reliquit Qui nullas opibus metas posuere parandis. Postremo sobolem (neque enim dare maius habebat), Aeternam genitor sobolem saeclisque priorem Omnibus aequalemque sibi de sanguine fidi Suscepit pueri (tantis quod honoribus unum Deerat adhuc), non ille animi morumque suorum Oblitus, quippe id meditans promiserat olim Sacrificis proavorum atavis stirpique nepotum". Haec virgo. At senior, nullus cui vocis ademptae Usus erat, supplex nunc gressum observat euntis Virgineosque pedes tactaeque dat oscula terrae; Nunc laetus tollit duplices ad sidera palmas, Quoque potest solo testatur gaudia nutu, Ostenditque manu vatum tot scripta priorum, Quae quis, agente deo, quondam, dum vita manebat, Edidit et populis liquit celebranda futuris: Scilicet effusum tacitis de nubibus imbrem Lanigerum in tergus germenque e stirpe vetustae Arboris exurgens incombustumque sonoro Igne rubum et priscis stellam de patribus ortam. Quae dum cuncta gravi, venturi haud inscia, visu Percurrit relegens, alto cum corde volutat Conceptus virgo insolitos et ab aethere lapsam Progeniem pluviae in morem, quae vellere molli Excepta haud ullos sonitus nec murmura reddit, Seque rubum virgamque, alto se denique missam Sidus grande mari prorsum agnoscitque videtque: Non tamen ausa loqui tanto aut se ducere dignam Munere, sed tacito affectu tibi, maxime divum, Grates, rector, agit mentemque ad sidera tollit. Et iam luna cavum ter luce repleverat orbem, Ter solitas de more intrarat caeca latebras, Cum virgo in patriam reditum parat, omnia quando Certa videt: subeunt dilectae grata parentis Alloquia assuetaeque piis sermonibus aedes Quaeque salutantis voces ac verba ministri Audiit et primos excepit cella volatus, Cella choris superum lustrata et cognita coelo. Ergo iter inceptum, caris digressa propinquis, Accelerat relegitque viam per nota locorum; Nec mora nec requies usquam nec lumina flectit, Coelicolum quanvis sacro circundata coetu, Donec ad optatum pervenit sedula limen; Atque ibi, dum consueta suo cum pectore versat Gaudia, paulatim maturi tempora ventris Adventare videt: scires iam numen in illa Grande tegi; nullos adeo sentire dolores Dat superum genitor nullaque ex parte gravari. Interea terra parta iam pace marique Augustus pater aeratis bella impia portis Clauserat et validis arctarat vincta catenis; Dumque suas regnator opes viresque potentis Imperii exhaustasque armis civilibus urbes Nosse cupit, magnum censeri iusserat orbem, Describi populos late numerumque referri Cunctorum ad se se capitum, quae maxima tellus Sustinet et rapido complectitur aequore Nereus. Ergo omnes lex una movet: sua nomina mittunt Qui monteis, Aurora, tuos, regna illa feracis Armeniae, qui convalles atque alta Niphatae Saxa tenent, longe pictis gens nota pharetris, Gens fines lustrare suos non segnis et arcu, Qua vagus Euphrates, qua devius exit Araxes, Felices tractus et late munere divum Concessos defendere agros bene olentis amomi. Censetur Tauri passim, censetur Amani Incola praedatorque Cilix et isaurica quisquis Rura domat quicunque tuas, Pamphylia, silvas Quique Lycaoniam, felicia iugera, quique Flaventem curvis Lyciam perrumpit aratris. Iam clari bello Leleges populique propinqui Iussa obeunt, gens quaeque suo dat nomina ritu: Qui Ceramon bimaremque Gnidon quique alta tuentur Moenia, dispositis ubi circumsepta columnis Tollit se nivei moles operosa sepulcri, Barbara quam rapto posuit regina marito; Et quos Maeandri toties ludente recursu Unda rigat, rigat ipse suo mox amne Cayster, Herboso niveos dum margine pascit olores, Quosque metalliferis veniens Pactolus ab antris Circuit et rutila non parcior Hermus arena; Misorum manus omnis apollineaeque Celenae Idaque rhoetaeaeque arces celebrataque Musis Pergama sigaeumque iugum, priameia quondam Regna armis ducibusque ducum nunc nota sepulcris, Quae nauta, angustum dum praeterit Hellespontum, Ostendens sociis "hoc" inquit "litore flentes Nereides steterant, passis cum moesta capillis Ipsa suum de more Thetis clamaret Achillem". His et bitynae classes et pontica late Accedit regio, paret scopulosa Carambis, Parendi studio fervet simul alta Sinope, Fervet Halys quique immensis procul amnibus auctus Cappadocum medios populos discriminat Iris, Thermodonque Halybesque attritaque saxa Prometheo. Praeterea qua se Thracum mavortia tellus Pandit et algentem Rhodope procurrit in Aemum, Qua Macetum per saxa ruit torrentibus undis Axius umbrosaeque tegunt Halyachmona ripae Quaque iacet diris omen Pharsalia bellis Et bis romana ferales clade Philippi: Conveniunt populi certatim et iussa facessunt. Vos etiam vestros his adiunxistis alumnos, Vicinae passim vacuis iam moenibus urbes, Antiquae Graiorum urbes, gens optima morum Formatrix, clara ingeniis et fortibus ausis, Seu quae litoreos tractus montesque tenetis Seu quae per medias dispersae exurgitis undas. Tum latus Epiri, qua formidabile nautis Attollunt summo caput Acroceraunia coelo, Urget opus, iamque Alcinoi dat regia censum, Illyricaeque manus impacatique Liburni Litoraque Ionio passim pulsata profundo. Nec tu, cui late imperium terraeque marisque Bellatrix peperit virtus et martius ardor, Non populos, non ipsa tuas, terra inclyta, gentes Describis, terra una armis et foeta triumphis, Una viris longe pollens atque aemula coelo, Nubiferae quam praeruptis anfractibus Alpes Praecingunt mediamque pater secat Apenninus Et geminum rapido fluctu circumtonat aequor. Descripsere suos, quanvis non axe sub uno, Hinc Rhenus pater indigenas, hinc latior undis Danubius, qui silvarum per vasta volutus Pascere non populos, non lambere desinit urbes, Donec ad optatam rapido venit agmine Peucen. Quin et proceras scrutatur Gallia silvas, Gallia caesareis Latio dignata triumphis, Quam Rhodanus, quam findit Arar, quam permeat ingens Sequana piscosoque interluit amne Garumna. Tum quas piniferis gentes praerupta Pyrene Rupibus herculeas prospectat adusque columnas Cogit Anas, cogit ripa formosus utraque Duria et albenti Baetis praecinctus oliva Auratamque Tagus volvens sub gurgite arenam Quique suo terras insignit nomine Iberus. Parte alia vastas circunvocat Africa vires: Getuli maurique duces rimantur opaci Atlantis nemora et dispersa mapalia silvis; Scribitur et vacuis ut quisque inventus arenis Seu pastor seu succinctis venator in armis Observans saevos latebrosa ad tesqua leones, Massylum quicunque domos, quicunque repostos Hesperidum lucos munitaque montibus arva Incolit et ramis nativum decutit aurum, Et qui vertentes immania saxa iuvencos Flectit arans, qua devictae Carthaginis arces Procubuere iacentque infausto in litore turres Eversae. Quantum illa metus, quantum illa laborum Urbs dedit insultans Latio et laurentibus arvis! Nunc passim vix relliquias, vix nomina servans, Obruitur propriis non agnoscenda ruinis: Et querimur genus infelix humana labare Membra aevo, cum regna palam moriantur et urbes! Iamque Macas idem ardor habet; venere volentes Barcaei, venere suis Nasamones ab arvis, Navifragas qui per Syrtes infidaque circum Litora moerentum spoliis onerantur et altos Insiliunt nudi cumulos extantis arenae Inque suas vertunt aliena pericula praedas. Postremo Psylli garamanticaque arva tenentes Quique cyrenaeas suspendunt vomere glebas Laudatasque legunt succis praestantibus herbas Quique Iovis palmeta Hasbytarumque recessus, Marmaricas qui late oras, qui pascua servant Aegypti Meroesque, sacer quos Nilus inundat, Nilus ab aethereo ducens cunabula coelo. Nec minus et casta senior cum virgine custos Ibat, ut in patria nomen de more genusque Ederet et iussum non segnis penderet aurum. Ille domum antiquam et regnata parentibus arva Invisens, secum proavos ex ordine reges Claraque facta ducum pulcramque ab origine gentem Mente recensebat tacita numerumque suorum, Quanvis tunc pauper, quanvis incognitus ipsis Agnatis, longe adveniens explere parabat. Iam fines, Galilaea, tuos emensus et imas Carmeli valles quaeque altus vertice opacat Rura Thabor sparsamque iugis samaritida terram Palmiferis, solymas a leva liquerat arces, Cum simul e tumulo muros ac tecta domorum Prospexit patriaeque agnovit moenia terrae: Continuo lacrimis urbem veneratur obortis Intenditque manus et ab imo pectore fatur: "Bethlemiae turres et non obscura meorum Regna patrum magnique olim salvete penates, Tuque o terra, parens regum visuraque regem, Cui sol et gemini famulantur cardinis axes, Salve iterum: te vana Iovis cunabula Crete Horrescet ponetque suos temeraria fastus, Moenia te dircaea trement ipsamque pudebit Ortygiam geminos Latonae extollere partus. Parva loquor: prono veniet diademate supplex Illa potens rerum terrarumque inclyta Roma Et septemgeminos submittet ad oscula montes". Dixit et extrema movit vestigia voce Maturatque viam senior tardumque fatigat Vectorem et visas gressum molitur ad oras. Et iam prona dies fluctus urgebat iberos Purpureas pelago nubes aurumque relinquens, Ecce autem magnis plenam conventibus urbem Protinus, ut venere, extremo e limine portae Aspiciunt. Mixtum confluxerat undique vulgus, Turba ingens: credas longinquo ex aequore vectas Ad merces properasse aut devastantibus arva Hostibus in tutum trepidos fugisse colonos. Cernere erat perque anfractus perque arcta viarum Cuncta replesse viros confusoque ordine matres, Permixtos pecori agricolas: hos iungere plaustra, Hos intendere vela, alios discumbere apertis Porticibus, resono compleri cuncta tumultu, Accensos variis lucere in partibus ignes. Quae pater admirans, tacito dum singula visu Percurrit circumque domos et limina lustrat Nec superesse locum tecto videt, "ibimus" inquit, "Quo deus et quo sancta vocant oracula patrum". Est specus haud ingens parvae sub moenibus urbis, Incertum manibus ne hominum genio ne potentis Naturae formatus, ut haec spectacula terris Praeberet tantosque diu servatus in usus Hospitio coelum acciperet, cui plurima dorso Incumbit rupes, pendentibus undique saxis Aspera, et exesae cingunt latera ardua cautes, Defunctis operum domus haud ingrata colonis. Huc heros tandem, superata ambage viarum, Sic monitus, ducente deo, cum coniuge sancta Devenit multaque senex se nocte recepit. Ac primum siccis ramalibus excitat ignem Stramineoque toro comitem locat, aegra cubantis Membra super vestem involvens; mox alligat ipsos Permulcens iam non duros, iam sponte sequentes Quadrupedes, ut forte aderat foenile saligna Suffultum crate et palmarum vimine textum. Nunc age castaliis quae nunquam audita sub antris Musarum ve choris celebrata aut cognita Phoebo Expediam: vos secretos per devia calleis, Coelicolae, vos, si merui, monstrate recessus Intactos. Ventum ad cunas et gaudia coeli Mirandosque ortus et tecta sonantia sacro Vagitu: stat ferre pedem, qua nulla priorum Obvia sint oculis vatum vestigia nostris. Tempus erat, quo nox tardis invecta quadrigis Nondum stelliferi mediam pervenit Olympi Ad metam et tacito scintillant sidera motu, Cum silvaeque urbesque silent, cum fessa labore Accipiunt placidos mortalia pectora somnos; Non fera, non volucris, non picto corpore serpens Dat sonitum, iamque in cineres consederat ignis Ultimus et sera perfusus membra quiete Scruposo senior caput acclinaverat antro: Ecce autem nitor ex alto novus emicat omnemque Exuperat veniens atrae caliginis umbram Auditique chori superum et coelestia curvas Agmina pulsantum citharas ac voce canentum. Agnovit sonitum partusque instare propinquos Haud dubiis virgo sensit laetissima signis. Protinus erigitur stratis coeloque nitentes Attollit venerans oculos ac talia fatur: "Omnipotens genitor, magno qui sidera nutu Aereosque regis tractus terrasque fretumque, Ecquid adest tempus, quo se sine labe serenam Efferat in lucem soboles tua? quo mihi tellus Rideat et teneris depingat floribus arva? En tibi maturos fructus, en reddimus ingens Depositum: tu, nequa pio iactura pudori Obrepat, summo defende et consule coelo. Ergo ego te gremio reptantem et nota petentem Hubera, care puer, molli studiosa fovebo Amplexu; tu blanda tuae dabis oscula matri Arridens colloque manum et puerilia nectes Brachia et optatam capies per membra quietem". Sic memorat fruiturque deo comitumque micanti Agmine divinisque animum concentibus explet. Atque olli interea, revoluto sidere, felix Hora propinquabat. Quis me rapit? Accipe vatem, Diva, tuum; rege, diva, tuum: feror arduus altas In nubes, video totum descendere coelum Spectandi excitum studio; da pandere factum Mirum, indictum, insuetum, ingens: absistite, curae Degeneres, dum sacra cano. Iam laeta laborum, Iam non tacta metu saecli regina futuri Stabat adhuc, nihil ipsa suo cum corde caducum, Nil mortale putans: illam natusque paterque Quique prius quam sol coelo, quam luna niteret, Spiritus obscuras ibat super igneus undas, Stant circum et magnis permulcent pectora curis. Praeterea redeunt animo quaecunque verendus Dixerat interpres, acti sine pondere menses Servatusque pudor, clausa cum protinus alvo (O noctem superis laetam et mortalibus aegris!), Sicut erat foliis stipulaque innixa rigenti, Divinum, spectante polo spectantibus astris, Edit onus: qualis rorem cum vere tepenti Per tacitum matutinus desudat Eous Et passim teretes lucent per gramina guttae; Terra madet, madet aspersa sub veste viator Horridus et pluviae vim non sensisse cadentis Admirans gelidas hudo pede proterit herbas. Mira fides! puer aethereas iam lucis in auras Prodierat foenoque latus male fultus agresti Impulerat primis resonum vagitibus antrum. Alma parens nullos intra praecordia motus Aut incursantes devexi ponderis ictus Senserat; haerebant immotis viscera claustris: Haud aliter quam cum purum specularia solem Admittunt; lux ipsa quidem pertransit et omnes Irrumpens laxat tenebras et discutit umbras; Illa manent inlaesa, haud ulli pervia vento, Non hyemi, radiis sed tantum obnoxia Phoebi. Tunc puerum tepido genitrix involvit amictu Exceptumque sinu blandeque ad pectora pressum Detulit in praesepe. Hic illum mitia anhelo Ore fovent iumenta. O rerum occulta potestas! Protinus agnoscens dominum procumbit humi bos Cernuus, et mora nulla simul procumbit asellus Submittens caput et trepidanti poplite adorat. Fortunati ambo! non vos aut fabula Cretae Polluet antiqui referens mendacia furti Sidoniam mare per medium vexisse puellam, Aut sua dum madidus celebrat portenta Cithaeron Infames inter thyasos vinosaque sacra Arguet obsequio senis insudasse profani; Solis quippe deum vobis et pignora coeli Nosse datum, solis cunabula tanta tueri. Ergo dum refugo stabit circundata fluctu Terra parens, dum praecipiti vertigine coelum Volvetur, romana pius dum templa sacerdos Rite colet, vestri semper referentur honores, Semper vestra fides nostris celebrabitur aris. Quis tibi tunc animus, quae sancto in corde voluptas, O genitrix, cum muta tuis famulantia cunis Ac circum de more sacros referentia ritus Aspiceres domino genua inclinare potenti, Et sua commotum trahere ad spectacula coelum? Magne pater, quae tanta rudes prudentia sensus Leniit? informi tantos quis pectore motus Excivit calor et pecudum in praecordia venit, Ut quem non reges, non accepere tot urbes, Non populi, quibus una aras et sacra tueri Cura fuit, iam bos torpens, iam segnis asellus Authorem late possessoremque salutent? Vocibus interea sensim puerilibus heros Excitus somnum expulerat noctemque fugarat Ex oculis, iamque infantem videt et videt ipsam Maiorem aspectu maiori et lumine matrem Fulgentem, nec quoquam oculos aut ora moventem Sublimemque solo, superum cingente caterva Aligera: qualis nostrum cum tendit in orbem Purpureis rutilat pennis nitidissima phoenix, Quam variae circum volucres comitantur euntem; Illa volans solem nativo provocat auro Fulva caput, caudam et roseis interlita punctis Caeruleam; stupet ipsa cohors plausuque sonoro Per sudum strepit innumeris exercitus alis. Miratur lucem insolitam, miratur ovanteis Coelicolum cantus senior; tum victus et amens Attonitusque animi tantisque ardoribus impar Corruit et geminas vultum demisit in ulnas, Adfususque diu telluri immobilis haesit. Hic illum superi iuxta videre iacentem, Vidit dia parens, nec longum passa seniles Obduci tenebris oculos dat surgere et aegrum Substentare genu tremulisque insistere plantis Divinosque pati vultus superique nitorem Ignis et aethereas vibrantia lumina flammas. Ille, ubi paulatim vires animumque resumpsit, Nodoso incumbens baculo modulantia primum Agmina reginamque deum de more salutat; Mox ipsum accedens praesepe ulvaque palustri Impositum spectans dominum terraeque marisque, (O timor, o mentis pietas!) puerilia membra Non ausus tractare manu, cunctatur. Ibi auram, Insperatam auram divino efflantis ab ore Ore trahens, subito correptus numinis haustu Afflatusque deo, sic tandem voce quieta Incipit et lacrimis oculos suffundit obortis: "Sancte puer, non te phariis operosa columnis Atria, non variata Phrygum velamina textu Excepere (iaces nullo spectabilis auro), Angustum sed vix stabulum, male commoda sedes Et fragiles calami lectaeque paludibus herbae Fortuitum dant ecce torum. Laqueata tyrannos Tecta et regifico capiant aulaea paratu: Te pater aeterno superum ditavit honore Illustrans, tibi siderei domus aurea coeli Plaudit inextinctosque parat natura triumphos. Et tamen hanc sedem reges, haec undique magni Antra petent populi, longe quos caerula Calpe Litore ab occiduo nigrisque impellet ab Indis Sol oriens, quos et Boreas et fervidus Auster Diverso inter se certantes cardine mittent. Tu pastor, tu dispersas revocare per agros Missus oves late pectusque offerre periclis, Prodigus ah nimium vitae, per tela, per hostes Obscurum nemus irrumpens, rabida ora luporum Compesces saturumque gregem sub tecta reduces. O mihi certa fides superum, decus addite terris, Nate deo, deus ipse, aeterno e lumine lumen: Te te ego, te circum genitrix laetique ministri Concinimus primique tuos celebramus honores Longaque perpetuis indicimus orgia fastis".