CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus ROLAND.carm-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/ROLAND.carm-01.xml.
1. ad Federicum tertium imperatorem, | cum ab eo laurea donaretur, intra horam composuit Salve, sacra hominum rerumque immensa potenti Numine maiestas, quam verus conditor orbis Tutatur, pulchroque dedit moderamine habenas. Te precor et supplex tremebundo carmine posco, Si videor merito Musarum munere dignus, Phoebeam capiti da circum, Maxime Caesar, Laurum, quam teneris optavi semper ab annis. Tertius at nostras si iam venisset ad aures Caesaris adventus prius hic, modo culminis omnes Scripsissem subito versus quos nostra Thalia Edidit et pulchre posuissem ex ordine cunctos; A te principium fieret, finisque teneret Caesareum nomen Federici et cuncta sonarent Carmina quae probitas, virtus, clementia, mores, Imperiique decus, tam magni gloria regni Floreat in sancto rerum moderamine, quod tangit et Indos, Parrhasis et Coeli, qua iuncta est parte Draconi, Nec non unde Auster flagrantibus evolat oris, Et qua nox Coelum nigro velamine vestit. Polliceor sed plura quidem me scribere, sancta Maiestas, reditus felici tempore, Caesar, Offerre et titulis excelsi culminis amplo Imperio; sed nunc pro tempore suscipe pauca, Quae argumenta dabunt quo nostra haec Musa cothurno Gaudeat et quae sit dicenda ad carmina vires. Quare age et haec vultu, quaeso, dignare sereno, Qui terram imperio et totum temperat orbem.
2. ad Federicum tertium imperatorem cum rediit Felix sit reditus Roma, sanctissime Caesar, Cui Deus et Mater Virgo pudica favet. Pollicitus fuerem redeunti scribere plura, Offerre et titulis carmina nostra tuis. En tibi iam promissa tribus distincta libellis, Quae cecinit vario nostra Thalia modo. Nunc tua maiestas poterit cognoscere si vel Immerito aut merito laurea parta mihi est. Invenies diversa locis modulamina rerum, Plurima quae mihi sors quotidiana tulit. Invenient sed nempe alii, Federice, tuarum Virtutum famam, si mea scripta legent. Non haec ut blandis nitar mulcere Camenis Aures, o Caesar maxime, velle tuas, Sed quia te vere generosum tollit ad astra Nomen, quod probitas parturit alma sacrum. Praeterea ingratos posses cernere Latinos, Ni Federicum carmina multa canant. Cum tris Romanas arces et Thybridis undae Videris, imperii culmina prima tui, Cum tua non parva decoretur gloria laude, Cum sit praecipua religione fides. Quis poterit, Caesar, non commendare pudicos Mores, ingenii munera clara tui? Pectoris occulta est ingens constantia nulli, Nomine sed toto diceris orbe pater. Quis priscos numquam laudavit carmine reges, Quos tu non superes laudibus eximiis? Hunc vates Graecus lustrantem plurima longe Aequora circuitu Palladis auxilio; Ast illum magni iactatum Musa Maronis Et pelago et terris ornat honore pari. Si conferre velim tecum quos laudat uterque, Et vellem, si non tempora parva forent, Multiplici ratione sacro concedere honori Ascanii valeat Telemachique pater. Nam quis tam patiens adverso tempore belli Prospera, vel quis te fortius orbe tulit? Nullus enim vidit te fractum mente tremendo Impetu fortunae, quum tibi dura fuit; Nec tua cognovit diffundi pectora, si te Fortuna excepit sidere fausta tui; Sed servare modum semper cum laeta secundos Haec dedit eventus, nec variare vices. Conveniunt regi quae nunc mea Musa locuta est, Induperatorem sed magis illa iuvant. Has tamen antiqui voluerunt addere laudes Aeneae atque Ithaco versibus innumeris; Sed si forte velit quisquam perquirere verum, Inveniet falso carmine multa cani. Nam quem carminibus Graius commendat Homerus, Virgilii tamen is carmine deprimitur. Dicitur et scelerum inventor, fraudisque magister, Palladium rapiens, sacrilegusque simul. Aeneas vero quem docti lingua Maronis Commendat, patriam predidit ipse suam, Ut referunt multi scriptores historiarum, Nec penitus vates carmine dissimulant. Quod si vera forent quae scribit uterque poeta, Non essent vario carmina ficta modo: Nam verae laudes vario non ore canuntur, Sed pariter cuncti dicere vera solent. Esto quod innumeri componant carmina de te, Caesar magnanime, quae tua facta canunt: Omnibus idem animus, similis sententia, veras Texere enim laude, o Federice, tuas; Et nullum facient versus discrimen, at omnes Convenient: nam te gloria vera decet. Tu vel ab hostili rabie defensus et omnes Fortunae casus pellere consilio Philosophi praecepta legunt reddentia vitam Praestantem et mentem, quae sine labe nitet. His nisi blandiri conseres, maxime Caesar, Narrarent laudes carmina nostra tuas. Nam quis consilio meliore tempora novit Ocius, aut sentit quae nocitura ruunt? Quis videt eventus rerum praestantius, et quis Te, Caesar, melius nosce futura potest? Vincuntur reges a te vincuntur et omnes Iustitia: nam tu praemia iusta refers. Quid referam quae sit vitae moderantia purae? Tu nihil affectu quod fugiamus habes. Plurima sunt, Patres, quae possem dicere vobis Commoda, quae sacro Caesare digna forent: Sed breve tempus adest et singula nosce putamus: Omnibus illa patent lucidiora face. Tu quater hanc urbem dignatus visere, Caesar, A nobis merito rite colendus ades. Cogimur et laudes versu componere magnas, Si non immemores muneris esse iuvat. Haec qui nascentur pulcherrima fama iuvabit Et Federici nomina quisque canet. Si tamen haec quisquam debet memorare poeta Carmine grandisono versibus apta suis, Non ego cui laurum donasti, maxime Caesar, Musarum de te cogor inire choros? Quare age, dum melior mihi sit fortuna, libellum Sume et quae laeta fronte dicamus habe. Et memor esto, precor, quod te noctesque diesque Contineo et firmo pectore semper ines. Nam me perpetuo vinxisti munere magno, Caesar, eius tamen tempore gratus ero, Et quidquid nostro cantabit Musa cothurno Te Federicum carmine laeta canet. Interea ex multis collectos suscipe versus, In quibus est virtus, non vitiosa lues, Qualia componunt nonnulli carmina saepe Quos iuvat, heu, nimium lingua scelesta malos. Multorum sed facta vigent et pulchra iuventae Carmina cognosces ingeniosa, meae. Ut tandem possit portus intrare carina Vela legam et remis littora recta petam. Id solum moneo, Franciscum dilige tuum Cui Rholandello nomen adest patrium. Felix ergo vale, valeant quoque sidere laeto Heroes clari qui tua signa colunt, Et reditu patrios felici tangere fines Ut liceat tecum numina sancta velint.
3. egloga in honorem Federici tertii imperatoris Coridon Poemane, quis sacra cingens tua tempora lauro Miscuit errantes hederas cum bacchare molli? Omine felici praesentia numina quaeso Sumpserit ista caput generoso vertice serta, Quae tibi, quae patriae primum dent laudis honorem. Poemanus O Coridon, Coridon, non est ea copia linguae Laudibus ut meritis ornem qui numina nobis Tanta dedit: fateor quod dum mea vita manebit Ille erit, ille mihi divini numinis instar Victima cui taurus sacratas imbuet aras, Bissenasque addam pecudes mea vota quotannis. Coridon Forsitam ille fuit qui nostra haec pascua nuper Visit et heroum comitata est turba frequenti Concursu, hos noster venientes ordine claro Pastorum numerus gaudens excepit ovantes; Ipse tamen semper primo gaudebat honore. Poemanus Ille suis manibus dignatus ponere fronti Laurea serta meae, quae Phebo gaudet et antris Musarum, fecitque novum me fronde poetam. Coridon Hec erat insuetus quum florida serta ferebas Quo stupuere animi pastorum et plurima circum Turba coronato iunctis dabat oscula dextris. Poemanus Optima dicetur mens et gratissima tanti Muneris, officiumque tuum non immemor ades. Coridon Ergo age et ista novo si stat sententia Fati Incipe dum pingui pecudes pascuntur in antro, Ipse comes iungam pari modulamine versus. Poemanus Iamdudum haec animo mecum meditabor et ullum Non potuit maius, Coridon gratissime, nobis Praeberi officium, sed si mea verba sequere, Ut reor, altiiugos colles et marmora cantu Aspera dulcisono certe mulcebimus ambo. Coridon Subsequar atque tuis iactabo versibus ora, Sed faveant nostrae felicia numina voci; Vatibus illa tamen semper cantantibus adsunt. Poemanus Numina quo melius faveant, primum ipse vocabo Pieridas, tibi nunc poterit sed Cynthius esse Auxilio: pater est Musarum et carminis auctor. Coridon Id quidem agam, primus sed tu iam incipe versus. Poemanus Pandite nunc, Musae, fontes mihi pandite vati Castalios, mentique meae date munera linguae, Quo decus aetatis, quo nostri gloria saecli Luceat et tantis desint oblivia rebus; Hoc mihi si liceat viridantia serta dabuntur Et totidem picas vestro mactabimus antro, Carmine quas elim victas mutastis et omnes Undarum sonitus sacrato e fonte canemus. Aspice ut adventu laetentur compita passim Et rupes vallesque cavae cum montibus altis Laetitia ingenti iactent ad sidera voces; Ecce venit rerum rector qui flectit habenas. Ipse quater vestros dignatus visere fontes Templaque divorum, magna stipante caterva. Non aliter dixere Iovem Cretensia regna Inspicere assuetum Divis comitantibus olim; Nostrae hic aetatis decus est, ut Numa vetusti Temporis, aut bifrons Ianus cum forte veniret Saturnus patriis depulsus sedibus atque Tenderet in Latium, metuens odia aspera Nati: Si tales hominum heroes regna tenerent, Candida pax aleret terras et tristia bella Desinerent, clipeum Martis ritu horridus, atque Terrificam squalore gravi consumeret hastam. Huic, Deus omnipotens et coeli numina clari, Seu pacem, seu bella geret, felicia sunto: Et faveant votis et coeptis omnibus adsint: Nam coeli dignus cura est et sidere fausto. Dum ver purpureis gaudebit floribus, aestas Arida dum veniet flagranti sidere coeli; Dumque cadent frondes autumno, dumque nivali Turbine concretis durescent flumina crustis, Semper honoratum servabo pectore nomen; Et laudes, quocumque modo cantare licebit, Ipse canam, argutos superabo st carmine olores. Coridon Per mihi, Phoebe, pedem redimitus tempora lauro, Crinibus intonsis, pharetra sed laetus et arcu, Que perhibent Musas claro gaudere parente. Poemanus ut quantum dixit mea verba sequantur Phoebe pater, citharam capies qua dicitur olim Orpheus in Liconum populis laetatus et altas Molli concentu traxisse ad carmina quercus, Coniuge bis rapta, teneros dum mulcet Amores Quin iuga cum silvis motare cacumina cerno, Et, nisi telluri radix affixa teneret, Robora saltare in numeros et saxa videres, Ut fauni satirique choros ad carmina ducunt, Sol prius in tenebras mutabitur, aequor in astra Terraque stelliferi cursum superabit Olympi, Altior atque loco fiet, quo sidera poscat, Quam tanti herois veniant oblivia cuiquam Ipse pudicitiam et divinos servat honores, Despicit humana et solum coelestia quaerit Sanctior ut nullus fuerit, nec vivat in orbe Terrarum virtus tanta est in pectore claro. Si propria haec fierent, felicia regna videres Qualia Saturne memorantur rege fuisse, Ordea cum tellus nullo cohibente ferebat Grandia, nec rastros poscebat terra, nec artes. Sol radiis rutilis semper comitetur euntem, Splendoremque suum fundat Proserpina curru Clarior invecta, rorantique axe per aurae Aetherias, qualis visa est et rapta decore. Poemanus Haec faciant divi; sed tu, quia nostra secutus Carmina et ingenio non inferiora dedisti, Accipe quem dederat quondam dilecta galerum Phillis et haec nostri tibi sint monumenta favoris. Dixerat et dulces adiunxit blanda querelas. Coridon At tu quam figulo moriens donarat habendam Ille Siracusius pastor nunc sume cicutam, Flectere qua fagos, colles et saxa solebat, Et liquidis dulces inducere fontibus umbras; Hac poteris laudes molli contexere canna Qui te donavit lauro, quae munera divum Esse solent placido cum spectant numina vates. Poemanus Vera mones, nullum dicet mea fistula carmen, In quo non referam nomen mihi Caesaris ingens, Sive sedens versus tenui meditabor avena. Te, Caesar, virgulta canent humilesque myricae, Sin maiore lyra sumet mea Musa cothurnum, Singula Caesareum resonabunt carmina nomen; Nam si me iubeat celeri contendere cursu Montis Hyperborei fines, gelidosque Triones, Goasve domos, Gangem Nabateaque regna, Australesque plagas et qua nox humida surgit, Obsequerer; vel, si cursum natura negaret, Dedalus ut quondam gelidas volitavit ad Arctos Remigio alarum, sic nostra haec brachia pennas Acciperent, iter insolitum tentare volatu Aggrederer, iussisque tuis parere videres; Nam te, dum vivam, venerabor, maxime Caesar, Denique cum tenuem tristis mutavit in umbram Mors mea membra, tamen nostris cantabere Musis, Munere quae graviora tua iam carmina ludunt. Ergo vale et servum memorem cognosce poetam.
4. ad Principem Senatumque Venetum | post eglogam a Coridone et Poemano recitatam | gratiarum actio Sed tibi quas referam grates, nunc maxime Princeps, Qui mare, qui Latium sancta ditione ministras Et vobis, Patres, quorum praesentia numen Ora reor, dubito possit ne haec lingua referre Quam satis ad grates dicendas omnibus adsit, Qui nos pastores dignati audire canentes Attentas placidia tribuistis versibus aures, Sed dum Luna suos cursus obnoxia fratri Servabit, dumque astra polo nox humida ducet, Nec non dum vestram litus defendet ab alto Aequore et insanis oppositam fluctibus urbem, Unda maris donec vostra haec interluet ampla Moenia, quae Romam referunt, quum laeta triumphos Quadriiugo curru victo spectabat ab hoste Semper honoratum dicent mea carmina nomen, Et laudes vestras cantabit musa venusta Concentu, nobis absit modo vita superstes: Interea, o Princeps, Veneti qui flectis habenas, Imperii decus ac patriae tum gloria Maurae Gentis Francisco faveas adsisque precamur, Qui nobis praeceptor adest, qui carmina lusit Plurima praecipue quae nunc cantavimus ambo, Atque inter tuos numeres, clarissime, servos.
5. ad eundem, munusculo addito Salve, cura Dei, cunctorum et maxime regum Romani Imperii Princeps et gloria nostrae Aetatis, poma haec laeto nunc accipe vultu, Quae foetu peperit felici noster agellus, Atque uvam viridem brumali frigore sume Quae, quamquam ingenti sunt inferiora sacroque Numine, corda tamen potius spectare licebit.
6. de pace inter Caesarem et Venetos | in stratis sine lumine compositum carmen Optima vita diu felici floreat aevo, Diligat et Venetos Patres, sanctumque Senatum Foedera pacifice servans aeterna quietis, Ut timeant hostes geminorum iura fidemque, Si leo concordes aquilas aequabit amore, Quae fera, quae serpens audebit surgere contra? Lilia sed cedent venienti strata Leoni Corruet et serpens et tela hostilia passim.
7. idem Franciscus dum Silis 1466 excresceret | ex tempore composuit Grate Siler quondam et triplici Butinica fluento, Quid velut hostiles inimica ad moenia cursus Funditis et muros patriae turgentibus undis Perdere tanta subit rabies sine lege modoque? Non tantum Geniumque loci Cybelemque verendam Atque Iovem Crete coluit Coribantiaque aera Quantum vester honos cordi est et numina nobis. Nunc tamen, heu, tristem populum vexare libido est, Hos tecto prohibere, ast illos prehendere natos Ex stratis dulci devinctos forte sopore Ne pereant undis et cuncta auferre parantes! Nec ripis servatur honos, nec gratia genti. Iuppiter an vobis saeva haec crementa ministrat Nubibus? Hic spargit pluvias imbresque perennes Non secus ac redeant antiquae tempora Cyrrhae. An vobis Neptunus aquas et flumina miscens Aequora telluri subter labentia fundit? An Plavis arcano nunc gurgite iungitur una, Aut ripas super horrendas effusus in omnem Campum agit, sata laeta trahens et robora silvis Ipsaque cum stabulis cursu populatis iniquo Armenta et tandem vestris miscetur arenis? Qualiscumque furor sit tantae causa ruinae Vos nimium saevi nimiumque insurgitis urbi, Disiicitis pontes, rapitis trahitisque ruentes Omnia, nec pietas ulla est, totaque vagari Urbe libet, vastosque placet compellere fluctus, Et ratibus iuvat ire rivos et prehendere remos. Parcite, quaeso, sacri fontes, restringite cursum Et cohibete minas (satis, ah, satis ira furorque In vestros misere longum insanivit alumnos) Et solitas servate vias, servate fluenta Limpida: semper enum proavorum tempore prisco Fama fuit placida duxisse per ampla quiete Moenia et irriguos per prata virentia cursus. Si nostros audire preces, si flectier undas Non piget immemores numquam culpabimur; atque Cingemus ripas sertis et lactea fonti Pocula, sacrato fundantur mixta Lyaeo; Atque cohors invenum teneris immixta puellis Saltabit Prhygio concordi carmine ritu.
8. Francisci eiusdem praeclara Eccellini gesta Hic Eccellinus Romana natus in Arce Possedit nostris moenia parva iugis. Italiae fulmen, populos urbesque subegit Innumeras, quamvis regulus ante foret. Quis putet hos animos civem parvique tyrannum Oppiduli a tenui sic habuisse loco? Hic Antenoridas domuit, mox victor ad ipsum Tarvisium magna convolat ecce manu. Sicque suae patriae tristes iniecit habenas, Belluno et Feltro parcere velle negans; Haec capit et celeres deducit monte phalanges, Ut Vicentinos obsidione premat. Congressu primo debellat moenia, victis Imponit leges praesidiumque parat. Hinc Verona suis fatis in bella ruentem Sensit: nam parvo tempore victa cadit. Brixia deinde ferum iuvenem, cui vincere semper Fata dabant, collo condolitura tulit.
9. egloga + Pulchrior orbis habet celebres quos aethere cycni Dicite iam Lalages: vos ducite plectra, Camoenae Pastorum, resonate chori et cui fistula pendet Fronte sub arguta ex humeris annexa revinxit Quas pius Arcitenens nodo et crinitus Apollo. Laude coeli huc Helicona melos, cantusque movete Phocidos unda tenet, quos audiat ultima Thule: Sic Dorylas orsus coepit, sic orsus Amylcon. Dorylas Iam revocate gradum, mente bis figite dictis Incola silvarum, redimiti et tempora fronde Aspirate, precor, laticem nec ora canenti Fundite: Medraci nonne aluistis in antro Marcum Hinc clara ducum soboles prolata secundis Auspiciis caput exstollat assueta triumphis. Benaci stupuere lacus dum flumine Nymphae Sylvestrum patriis et avunculus abstulit arvis Ad vada nostra seret, Athesis quo labitur unda. Sylvarumque deae, vos huc agrestia fauni Ferte pedem, driadum coetus, satyrique Napeae: Vos, precor, o audite genus, sylvestria dicam Numina quae sylvas celebrant, petitura per aulas. Loquar an sileam? Meditor ne tanta resurgens Sit virtus foedata; refert dum parcius aequo Pastor; Pierides, vos dicite carmina Nymphae. Amylcon Cum non, Marce, canam te quae lanuginis aetas Induit Antoni nondum tam viribus audax, Fortunate puer, quam Romae fulgor in hostes Hoc si venisset quondam certamen in illud, Ausus iamque Paris sic te iactaret in armis Huic decor et forma palmam novus occupat Hector. Hoc pudor incedit pietas, iunctaeque sorores: Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae. Dorylas Hoc mirum hiberno tellus seu sidere compos Floribus ornavit, Scythicis victoria adempta est, Annuit armipotens teneris haec indicat aetas Aurea pugnantem populos dimitare feroces. Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae. Amylcon Spargite odoratos calamos iam lilia Marco pareo Antonii violas graditur, mollique hyacintho. Necte comas, aetherea Venus, cui necte coronam Maurocena fides monstrat laetante tumultu; Nam meritis vicit cursu gestamen Alethes. Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae. Huic sua praecincti loricas terga Tyrones Insurgant, equites socii comitentur inermem: Virginem coetus fidibus veneretur, ametque Sylvestrem sidus ++ nobile terris: Dicite, Pierides, carmen, bis dicite Nymphae. Obstupuit genus omne hominum, genus omne volucrum; Iam nemora et valles, simul intonuere cavernae Dum pecus horrisono latitat clangore tubarum. ***
10. eiusdem in obitu Iovianae, | ob adulterii suspectum a proprio viro interfectae Quisque ades, si qua est pietas, hic comprime gressum Et miseranda meae perlege fata necis. Iana fui tenero primum dilecta marito; Quam sociam fecit captus amore thori. Quattuor at vixi lustris miserabilis, heu, heu, Servavique meo iura pudica vivo. Inter formosas potui formosa videri, Me miseram et pura non violanda fide Suscipit interea de me tres coniuge natos, Donec nescio quae perfida lingua nocet. Perfida lingua nocet, nullo memorata pudore, Insontemque facit suspicione ream. At meus imprudens coniux haec arte parari Nescit, sed sola crudelitate furit. Ille inhians opibus mordet me crimine falso, Dum nostras avide quaerit avarus opes. Sed Superi, qui cuncta vident, mea fata piabunt: Nam punire malos numina recta solent. Interea, dum somnus iners mea membra quieti Solvisset, coniux accipit arma ferox, Et noctis tenebris usus, dum cuncta silebant, Perquirit palpans guttura nostra manu. Rimatusque diu, iugulum tremibundus et haerens Vulnerat et late subsilit inde cruor. Excitor infelix somnumque miserrima linquo Exsurgoque sedens sanguinolenta thoro. Vixque haec pauca gravi potui tremibunda timore Vulneris et somni corde micante loqui: "Heu, frater, quid agis? Cur laedis guttura ferro, Quid merui infelix? Sic necor? Heu morior. Primitiae nostri si non memorantur amoris, Si neque forma, genus, sive iuventa movet; En tibi tres natos casti mea pignora lecti; Hi saltem moveant pectora dura patris. Materno pro lacte bibit de matre cruorem Parvulus. Heu, saevam comprime dure manum! Heu, cruor innocuus passim diffundit, heu, iam Serpit et ad reliquos, corcula cara, duos. Ast ego nil merui, miseram, nil tale merentem Aggrederis, nati commeruere minus. Infelix quoniam morior, diis testibus, insons: Iuppiter insontis sanguinis ultor erit. Auguror et video Parcas volitare per umbram Atque agitare suas orbe micante faces". His dictis, lato diffudi vulnere vitam: Incubuique meo sanguinolente loco. Quare age, quisquis ades, sortem miseratus acerbam Ianae; coelestes corde praecare deos Ut natis faveant, quos sic miseranda relinquo Et tribuant animae, fata quieta meae.
11. aliud Indolui, fateor, tum primo Iana necari Insontem ne quis diceret esse ream. Sed cum nulla meo tribuatur menda pudori, Tam saevae mortis causa ferenda mea est. Dii mihi sunt testes, populus, vicinia, nullo Concubitu castum commaculasse thorum. Iure igitur multi de me scripsere poetae, Qui referunt puram continuasse fidem. Si populus vatesque sacri, si Numina castam Testantur, mortis quis dolor esse potest? At qui me voluit crudeli perdere ferro Fecit ut aeternis versibus apta legar. Usque adeo si Dii, vel si Regina dolorum Censerent tali carmine posse legi, Nectare posthabito paterentur quidquid acerbi est Primaque cantaret Iuno pudica mori. Cynthius aeternae praeferret carmina vitae, Inque sua mallet Iuppiter arce necem. Et repetita foret miserandae vulnera mortis, Ut crebro aoniis vatibus esset opus. Quare agite et nitido scribantur talia saxo Quod doceant alias iura pudica sequi. Iana inter natos recubans iugulatur acerbo Vulnere et incauti concidit ense viri. Dum privat vita, natis et coniuge, coniux Viva trium genetrix, fallitur, uxor ero. Ergo ego, quae iugulata viro moritura videbar, Felix viventi carmine semper ero. At nunc, o vates, divum commercia quae vos Praemia tam grato digna labore manet? Vivemus pariter, vivam quia carmine vostro Et mea mors vobis vita perennis erit.
12. epithalamium in nuptiis Matthaei Allani | nobilis Tarvisini et Clarae Gavardae | nobilis Iustinopolitanae Carmineo Cirraea velim iuga tangere cursu: Tu modo, Calliope, tuque Thalia veni. Connubium accedo molle ornaturus et undam Castaliam moveo Pieriosque lacus. At memini quondam versu modularier almi Foedera connubii; nunc labor alter adest. Quare agite, o patriae praetor clarissime nostrae, Laurenti et cives, ingenuique Patres. Accipite et placido serventur pectore dicta Quae nostra Euterpe dixerit orta repens. Commoda multa viros capere hinc non ambigit ullus Quae numerare omnis caetera turba solet. Nos aliud scrutemur iter, nova quaerere vatem, Omnibus atque mihi collibuisse reor. Caelicolae pauci fuerant et pondere parvo Axibus institerant, nullus in orbe decor. Mixta elementa simul, nec sidera fundere lumen Tum poterant: orbis nox erat atque chaos. Olli consilium coepit rex altus Olympi Et genus humanum fingere et ingenium, Candidus ut coelo Divorum cresceret ordo, Qui canerent magni facta tremenda Dei. Tum Tytana novum Lunam distinxit et astra Atque frui iussit munere quaeque suo. Ignea flamma sibi rapuit sublimia rerum, Proximus huic aer occupat inde locum: Hinc pelagus madidum Tellurem amplectitur ipsam Quae praedura sedet inferiorque iacet: Aetheraque alitibus tribuit, mox piscibus undas, Et variis montes et nemora alta feris. Quae cum facta ferent, hominem plasmavit et ecce Femina forma decens emicat esse viri. Hanc sociam fecit sortis quaecumque mariti est, Ex animo voluit hanc et amare virum: Clara igitur, formosa, decens, similisque Minervae Non potuit magni spernere iussa Dei. Sed tibi spondetur Matthaee, et iungere dextras Nunc dabitur casti foedere prima thori. Felix illa vatis, felicia flamina, venti Queis tibi Tarvisium vecta puella mari est Nomine Clara quidem, generis sed clarior ortu Et pudibunda, suo clarior ingenio. Nulla magis potuit parili tibi sanguine iungi Aptior, aut annis nulla puella tuis. Nam genuit Gavarda domus quae duxit ab urbe Verona generis prima elementa sui. Sed cum coepissent cives contendere bello Civili, Patriam deserit illa suam. Ast illi laudem: quidam petiere Ravennam, Nonnulli Venetum regia tecta petunt, Mox Iustinopolim: Gavardusque unus ab illo Sanguine natus erat clarus, in arma ruens: Ille rebellanti Cretae iam classe parata Ingenioque celer martia signa dedit. Quo facto meruit Veneta donarier urbe Et patriae impensa est publica facta levis. Cum nihil exsolvat mercator mercibus illis, Vendere sive velit, comparet aut aliquid, Unius probitate viri concessa potestas Libera ne quisquam sumeret inde Leo. Praeterea patriam geminus cum premeret hostis Egressus dederat milia multa neci. Tu reliqui fugere simul, victoria parta est, Militiamque suis non sine honore tulit. Quid Sanctum memorem, qui bis virtute cohortes Hostibus eripuit, restituitque vivos? Arctius haud quisquam Tergesto strinxit habenas, Haud quis bellator fortius arma movit. Non laudes dicam Andreae, qui saepe Senatus Orator Veneti munere fidus erat. Sed, Raynalde, tuos mores narrare volenti Ingeniique artes obstat, amande, pudor Ne tibi forte aliquis blandiri crederet; at me Solatur probitas lucida sole magis. Tu natam spondes Matthaeo et foedere iungis, Qui gaudet proavis nobilitate pari. Ordine Zardinus clare decoratus equestri, Ius civile tenens pontificumque simul. Fundamenta dedit genti cum forte relicta est Magnavacca domus: frater et alter erat. Allanumque solum mercati est et proxima circum Arva: novum nomen mox habuere loci. Zardini sed tanta fuit sub pectore sancto Religio, ut tulerit sede carere sua Concessit; Nicolae tibi pia limina tuto Ut spatiosa forent grandia templa loco. Hoc genitus Guido legum venerandus et ipse Interpres: constant plurima scripta viri. Nascitur atque refert Zardinus nomen avitum Et Patriae cives hunc coluere patrem. Commoda publicitus curat componere solus, Auxilio miseris solus adesse pio. Antoni senior, reticebo ingentia facta Quae Perusina cohors te duce vidit agi? Tu fortis bello, placidae tu pacis amator, Praesidio fueras unicus ipse tuis. Ex te sunt gemini concordi pectore fratres: Guido, quem proavis aequiparare reor. Hic urbes regit imperio Venetumque: gubernans Moenia, praefectis consulit et populis. Sed Iacobus sibi frater adest, quo sponde parente Laetaris: mores ipse tacebo suos. Nam quali patriam defendat mente animoque, Sitque pius, iustus, cuncta patere puto. Praetereo Antonium, Patavi qui iura frequentat: Is mihi discipulus gloria magna fuit. Gavardae stirpi iamdudum Allana propago Grata fuit, sed nunc gratia maior erit. Sic faveat sponsis qui coelum et sidera fecit, Omnipotens vitae tempora longa ferat. Felices annis, felices stirpe venusta Sint precor et semper copia rebus eat. Iungite vos igitur dextras, sponsalia prima Inque vicem laeti pignora sancta date.
13. in obitu Camillae formosissimae puellae, | quae ob suspectum adulterii crimen | a proprio viro fuit interfecta elegia Discite, felices quibus est data vita puellae, Qualis connubii debeat esse fides. Pulchra fui, sed casta parum, miseranda Camilla, Et multis species invidiosa procis, Grata quidem multis, uni sed iuncta marito Non bene servavi iura pudica thori. At qui me casus aut quae fortuna secuta est Vulnera, heu, dextra nocte silente viri, Mollia qui ferro rupit praecordia cum me Somnum nudatam continuisset iners Primitiis non ille mei revotatus amoris Abstinuit diras improbus ille manus. Nec mea forma decens, nec dulcia labra, nec aurei Crines, nec roseae iam voluere genae. Quae si non poterant (poterant sed tangere) saltem Debuerant nati flectere corda patris, E quibus unus eras somno dulcissimus infans Ad latus accumbens pignora cara meum. Heu, pietas ubi pulsa iaces? heu, pectora duri Coniugis! Heu, nati que tibi fugit amor? Tu stringis ferrum nulla pietate duorum, Perfide, ut aeternus sit sopor ille mihi. Transadigis costas et pectora candida rumpis, Qua vita effusa est sanguine mixta meo. Hic meus est finis? Falsae duxere procorum Huic me blanditiae perfidiaeque graves! Nunc vellem servasse fidem, nunc foedera lecti Paenitet impuro commaculasse thoro. Quare agite, matres et vos lasciva puellae Turba, pudicitiam discite sorte mea. Discite sorte mea casta servare maritis Iura fide et lecti non temerare facem. Exemplo quaecumque meo neglexeris istos Concubitus, talem non patiere necem. Sed tibi dulcis erit caro cum coniuge vita, Quantula vivendi tempora fata dabunt.
14. disticon pro eadem Plusquam crudeli iacet hic, heu, heu, morte Camilla Fixa latus niveum coniugis ense feri.
15. incerti ad d. Nicolaum pontificem et confessorem | cuius templum stat Tarvisii celeberrimum constructum | per Benedictum XI pontificem maximum | patria Tarvisinum Ut patriae maneant mores, quae dona quotannis Assueta est aris ponere Dive tuis, E saxo petimus latericio templa vetusto Pontificis summi, quae tibi cura dedit. Olim qui nostra natus de gente supremum Romana meruit maximus urbe decus. Gentis honos pariter nostrae, pariterque sacerdos Signa eadem quae tu Dive secutus eras. Tu gregis et pastor Christi: fuit hic quoque Pastor Nunc tecum et magni fulget in arca poli. Sic hilarem, festumque diem celebramus ovantes Sancte tibi et petimus supplice templa pede. Atque preces imo sacras tibi pectore ad aras, Fundimus et donis concelebratur honos. Hunc igitur placidus coeli dignatus ab arce Exaudire pie prospice sancte gregem. Ne mala serpentis laedant contagia primos Qui coepit falso perfidus ore patres. Incolumis sed te semper pastore tremendos Effugiat morsus, oraque serva lupi Te pascente pecus nostrum per gramina laeta Erret et insidiae sint procul a stabulis, Neu pelagi instabilis vitae mergatur ab undis, Sed ferat in portus aura secunda ratem Omnia posse Deus voluit; tibi vana Dianae Sacra malos ritus tollere namque dedit. Ignotos Christi miseris inducere cultus Tartareique doli non nocuere tibi. Tu maris et nautas rapuisti saepe procellis Saepius et templis vota solita tuis. Atque tholo pendent naves temone revulso Transtraque vel remi naufraga membra ratis. Dira fames, populumque tuis cum forte gerendis Auspiciis premeret Te Duce sensit opem. Maxima de minimo nam copia fluxit acervo Nec minor ex dempto farre reperta fuit Et tribus immerito perituris crimine mortis Per te servatis reddita Dive salus Innocuos media revocasti de nece strictus (Horrendum) super hos (pro scelus) ensis erat. Inter mortales tenui dum stamine pendes Edita sunt meritis plurima mira tuis. In terris quaecumque Deum venerande rogasti Omnipotens summa misit ab arce poli. Quin et supremo cum tempore sancte petisses Divinos comites audiit ipse Deus. Angelicique chori venere sacra canentes Carmina, coelestes insonuere lyra: Candidus aethereum tali comitante caterva Limen adis, superum et clarus in aede nites Et tempestates hominum miseratus ab alto es Saepius et mersis fers pie rebus opem. Ergo aras quicumque tuas seu munere donat Seu fundit captas prospice Dive preces. Atque abiens voti compos laetetur, et omnis Audiat immensum numen adesse tibi.