CroALa, 2024-05-13+02:00. Nodus RAPICIO.istr-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/RAPICIO.istr-01.xml.
Istria Andreae Rapicii Tergestini iurisconsulti | ad illustrem virum dominum Sigismundum, | liberum baronem in Herberstein etc. | fisci Austriaci praefectum
Vitiferi colles Adriae, qua pulchra Timavi Cornua septeno properant ad litora cursu, Seu vos mellifluo perfundit rore Lyaeus Sive alius vestros montano vertice fructus Excolit, o patrii colles, salvete, nec umquam Iuppiter innocuas infestet grandine vites. Non me despecti fallacia munera vulgi Irrita vel tumidae rapuerunt somnia famae, Ut vos cantarem, quorum pia munera norunt Et Thule et Meroe postrema limina terrae. Est aliud nobis studium: quis talia demens Audeat, humanum longe excedentia captum? Suasit amor patriae et fecundae praemia terrae, Vester honos, cuius caelo se gloria tollit. Huc ades, o Lenaee pater, cui cura colendae Vitis et apricis servare in collibus uvas, Te duce sit fas tanta mihi vulgare per orbem Munera, vosque mihi sacros recludite fontes, Pierides, nostroque etiam aspirate labori. Tuque adeo, decus Aonidum, Sismunde, Sororum, Ardua cui rerum series est credita, si te Nunc sinit in tanta curarum mole quiere Caesar et ad faciles paulum secedere Musas, Ne nostros contemne orsus, ne despice vatem Ausonium, tibi qui studiis sese omnibus offert. Scilicet ipse tuo perfusus numine dicam Et patriae terrae laudes et pinguia culta, Istrorumque urbes, divini et munera ruris. Non mihi se Euganei iactent campique Falerni Nec sua Cretaei mirentur vina coloni, Sed neque Cyrnaeos colles nec Setia rura Praetulerim nec agros aut iugera Veicentina. Desine Massillos mirare, villice, fructus Massicaque excultis nascentia pocula terris: Arboribus pendet melior vindemia nostris Quam reliquis, cui non totidem certaverit ulla Ferre cados, cui non similes ferre ulla recemos, Non Rhodos aut Thasiae, firmissima vina, lagoenae, Non aliae, quarum species vix nomina servant. Te colimus, Pucine pater, cui Livia quondam Rettulit acceptos annos et tempora vitae. Muneris id, Pucine, tui: qui tum ardua montis Saxa colis rupesque altas et Iapidis oras, Longe alios fructus virtute et laudibus anteis. Tu mihi, seu canibus lepores seu fallere visco Argutas cupiam volucres seu litore curvo Allicere incautos praetensa in retia pisces, Omne genus studii secura per otia vitae Suggeris atque animum praedulci pascis amore. Sunt in conspectu positae refluentibus undis Mille urbes, totidem ferax tenet oppida tellus. Haud procul hinc Phrygii visuntur stagna Timavi, Unde fluunt gelidae septeno gurgite lymphae. Hic dum rimoso condit se fomite et undas Secretis auget venis caecisque latebris, Stillatim manat, vires cursumque secundans. Vulgus iners densa noctis caligine saeptus Credidit hos fontes aliis scatuisse lacunis Atque Antenoreis fluxisse in vallibus, unde Meduacus, plenis hodie lapsurus in aequor Cornibus, assurgens Venetas excurrit in undas. Sed vanum quodcumque ferunt, hic ille Timavus, Quem sacri celebrant vates, hic Cyllarus hausit Septenos latices fontano e gurgite et illos Inter saxa sedens Pucinis miscuit uvis. Hinc, ubi Iapidium laevum latus obtinet atque Iratum pelagus sinuoso murmurat ore, Tergestae urbs procul apparet, quo gaudeo luci Emicuisse puer superasque in luminis oras, Antiquam repetens sobolem, cui nomina quondam Nota diu numerosa dedit Rapicia proles, Quae Latium maerens olim patriamque laremque, Ob tristes belli casus variosque tumultus, Servitia et praedas, quibus Itala regna premebat Barbarus hostili subvertens omnia clade, Deseruit, tenuit isto sub cardine sedes. Hic ad Iapydiae montes, ubi Servulus alto Vertice prospectat, patriae tutela deusque, Adriacum finit pelagus, surgentiaque arva Istrorum late incipiunt excurrere ut isthmos. Sunt nitidi fontes, sunt hic Peneia Tempe, Sunt etiam uberibus laetissima pascua glebis, Expediunt umbras pecori vernantia circum Et nemora et silvae crinitaque frondibus arbos. Salve, terra parens, patrii salvete Penates, Caesare sub magno, quo principe (credite) nullus Dignior augustam cinxit diademate frontem. Dii, Fernande, tibi imperium triplicesque tiaras Fortunent, cui sese moenia Romanorum Aureaque auspiciis laetis Capitolia servant. Intrabis Scythicas felici numine terras Euxinosque sinus, merita dein morte tyrannum Afficies, saevo referens ex hoste triumphum. Austria victrices aquilas augustaque signa Eriget et toto felix dominabitur orbe. Iamque illi passim laeto Victoria vultu Obvia fit, magni submittunt colla tyranni, Vera cano, faveant nostris pia numina votis. Pannoniae tandem submotis hostibus orae Florebunt melius te Caesare, te duce regnum Ausonium, parta populis iam pace, quiescet. Diffugient tristes olim te vindice Dirae Ac scelerum bellique metus, et amica reduces Otia: non frustra vates cecinere priores Venturum innocuum regem, qui temperet orbem, Cuius ab auspiciis redeant Saturnia regna Et fortunati saeclis melioribus anni: Tu pacem afflictae Italiae populisque Latinis Restitues, miserae Italiae, quae dira sub hoste Damna tulit, tu pacis honos, tu gloria belli. Depressae vitio leges turbataque iura Nunc vitam accipient et grati luminis auram Aspicient, animos tandem sortita priores. Quin patrii fines et litora Tergestaea, Quae bellatrices aquilas venerantur, adorant, Per te exoptatos capient tutissima portus, Pristinaque attriti revocabunt gaudia cives. Interea diis sacra ferunt ac limina templi Et patrias cumulant votis ardentibus aras. Eveniet: dat signa Deus mihi certa, nec umquam Praescia veridicos fallunt oracula vates. Tempestate illa celebres mea Musa triumphos Et caesos toties hostes devictaque regna Orsa loqui incipiet: tum demum, maxime Caesar, Perpetuis de te subtexam carmina chartis, Quae non ulla hominum ventura aboleverit aetas. Forsitan et tenuem non aspernabere vatem, Cui si non hederae aut victricis praemia lauri, At saltem ex humili sertum continget hibisco. Sed mihi vesano turbantur corda dolore, Dum video nostram gladiis civilibus urbem Subverti atque suis iamdudum viribus haustam. Quando igitur, patrii cives, male sarta coibit Gratia vosque iterum fraterno iunget amore Concordes, odiis longe civilibus actis? Has iras alio potius convertite et istas Sanguineas acies Divini in nominis hostem: Et faciles rursus coeant in pristina mores Foedera et, o tandem, fessi desistite, cives. Roma vetus, dum te rexit malesana iuventus, Illa tui quondam maiestas nominis in se Concidit, imperiumque potens nomenque decusque Disperiit, nulla ut vestigia prisca supersint. Scilicet infestis volitans Discordia pennis, Eruere una potest dominas a stirpibus urbes. Te vero ante alios omnes, fortissimus heros, Celtiberae gentis sidus, Iane inclite ab Hoyos, Afflictis patriae deceat succurrere rebus Et per te sileant tot iurgia; non tibi parvum Ingenium Natura dedit, seu milite cinctus Bella geras sive auspiciis melioribus urbem Tergestas populumque regas: haec pectora et istos Heroas voluit Romana potentia, si fors Divisas traherent partes, populusque paterque. Macte animi virtute, cui nova gloria surgit, Postera iam veniet, quae te mirabitur aetas Attolletque tuum felix super aethera nomen. Verum aliud vocor ad munus, coeptumque canendo Absolvendum opus et suscepti summa laboris. Est in progressu fecundo Sylvula colle, Arboribus frequens, patriis subiecta colonis: Ah quotiens udam ducentem sub Iove noctem Hic me oriens vidit Phoebus, dum murmura vulgi Despicerem, dum libertas mihi carior auro. Saepe ego graminea recubans securus in umbra, Solabar lacrimantem Hyadem maestamque Lycorim: Saepe etiam vitreis penitus demersus in undis Cantabam nostros ignes et Phyllidis iras Et varios mecum solus meditabar amores. Hae lauri myrthique leves, haec conscia nostri Flumina et hic placidus crepitanti rivulus unda. Felices nimium colles, felicia rura, Quae mihi non unum dum pasco oculosque animumque Surripuere diem. Est prope virgineis Mugilia clara puellis, Clara viris, quales evexit ad aethera virtus. Nam cur praetereant nostrae te, Robba, Camenae, Antoni, qui Paeoniis nunc artibus ipsum Hippocratem reddis patriae, qui gentibus aegris Infestas cohibes humano in corpore febres? Quid memorem Iulianum equitem, quem magnus Apollo - Sed mihi te nuper crudelia numina, Parcae, Florentem ingenio, iuvenem et virtutis honore, In medio vitae studiorumque improba cursu Invidere, iaces memori tumulatus arena, Hic ubi felices longum colit AEgida campos. Extinctum patrii colles et litora flerunt, Auditae per noctem umbrae manesque Petrarcae Et Thusci vates clara te voce vocare, Formio et curvis responsans vallibus Echo. Teque etiam, mi Iane, canam, cui tempora lauro Docta virent, quem Castaliae, pia numina, matres Certatim variis cumularunt laudibus, unde Gens praeclara suo te iactat Apostola alumno. Tu modo Naturae primas evolvere causas, Et, qua coepisti primum ratione, latentes Perge vias, instans operi, laudique futurae. Haud longe hinc sequitur muscoso e pumice labens Formio, qui obliquo gaudens per pascua ductu Tranquillas educit aquas et servat ubique Perspicuus vitreas lucenti gurgite lymphas. Vix credas labi, tam lenis mulcet opacos Riparum flexus et frondiferas convalles. Italiae quondam fines hic prisca vetustas Constituit, sed paulatim labentibus annis Istriacas tandem terras hoc limite clusit. Dein surgunt mediis Iustini moenia in undis, Aegida dixerunt patrio cognomine Graii, Hic ubi Pierias sedes et culmina Musae Monstrarunt puero quondam, cum e fontibus almis Hausi parvus opes, Latiae et primordia linguae. Indolui vexatam urbem, non Marte superbo, Sed quod saeva lues tetroque infecta veneno Infecit puras diris afflatibus auras, Corrupto caeli tractu, dum luctifer annus Ingruit et plures mortali vulnerat ictu. Infelicem urbem, qua non praestantior ulla, Seu faciem caeli spectes seu roscida circum Prata, vel Adriacas, quibus undique cingitur, undas. Non requies est ulla mali, prostrata trahuntur Corpora, sunt passim proiecta cadavera, postque Incubuit terris inimici sideris aestus Atque avidi late serpunt contagia morbi. Hei mihi, caelicolum sanctum et venerabile numen Placandum est puris precibus flectendaque summi Ira Dei, poscunt alios haec tempora mores. Te, venerande senex, saevae rapuere Sorores Ante diem, poterat vivax tua ferre senectus Longius humanos venturi temporis usus. Non mihi te, postquam patriis sum redditus oris, Affari licuit, saltem mea gaudia sospes Vidisses partosve etiam mihi nuper honores. Te duce Castalios licuit mihi visere fontes, Tu mihi Parrasii latices, tu culmina Pindi Monstrasti, per te facilis, licet ardua dudum Virtus optatae tribuit mihi nomina laudis. Ah tantum sors ausa malum: te moenia lugent, Ambrosi, te tota tuis aucta Istria donis. Fortunatam animam, dubiis quae exempta procellis Divinam spectat faciem, sedesque beatas Incolit et caelo fruitur tranquilla sereno! Teque etiam miseram Eurydicem florentibus annis Crudeles rapuere deae, nec vota nec ullas Audivere preces, surda stat Iuppiter aure. Ah miseram Euridicem, tecum spes, gaudia, risus, Tecum abiere meae felicia tempora vitae. Sed mihi non prosunt lacrimae, quando omnibus unum Est iter et nullis flectuntur numina donis. Ergo ubi Iustinis fueris digressus ab oris, Aequoreos propter tellus iacet Insula fluctus, Cui rigui fontes campos et roscida prata Fecundant liquidisque irrorant ductibus agros. Pallentes oleas longo fert ordine opacum Litus et apricis veniunt in collibus uvae, Prae quibus ambrosiam vilem nihilique putarim. Hinc aliae atque aliae curvis sinuantur in oris, Attolitque caput celebris Pyrranea tellus, Quae tutum servat nautis, grata hospita, portum, Si quando tumidos excit vagus Adria fluctus Infestatque rates saevis truculentior Euris. Saepe ego, cum infans fremerent abrupta procellis Aequora, turbatis sociis et remige tuto Huc veni, hospitio veteris susceptus amici. Ecquid agis, Flori? Deducta poemata condis Aut quid tale aliud? Nam te iam tertia messis Invitum tenet Istriaca regione morantem, Dum magna cum laude capit praecepta iuventus. Ne vivam, si te quisquam mihi carior alter Extitit aut etiam tali mihi foedere iunctus. Scilicet id praestat virtus tua maxima, quae te Insinuat caelo et divinis sedibus insert. Sunt prope vitiferi porrecto in litore Humagi Iugera, ubi dulci spumantia pocula Baccho, Dum Phoebus calida passim fervesceret hora Aestivusque canis sitientes ureret agros, Hausimus atque vagos spatiosa per aequora pisces Vimineis nassis et curvo cepimus hamo. Vicinos istis campos et rura beata Prisca tenet lapsis residens Aemonia muris, Barbaricas maerens adverso Marte ruinas. Quis cladem acceptam memoret? Quis dura sub hoste Servitia? Ah nimium infelix Aemonia, quando Vix aliud praeter nomen, tuaque impia fata Agnoscas, adeo externus te exercuit hostis. Hic flavae rident segetes et florida prata Atque ferax laeta pubescit vinea fronde. Nec procul hinc celebris Nauportus panditur inque Adriacum properat pelagus, celeresque carinas Admittit plenis venientes cursibus ad se. Huc - si vera fides - Argivae robora pubis Vectam humeris navim per celsa cacumina montis Extulerant, Istri subiens quae fluminis undas Dum medios audet penetrans inter iuga cursus Rumpere, fessa olim patriis consedit arenis, Unde ipsa antiquum felix tenet Istria nomen. Apparent celsi mox diruta tecta Parenti, Urbs vetus atque iisdem belli iactata periclis, Quae defessa diu quondam tulit Istrica tellus. Sunt et Arupinae cautes praeruptaque saxa, Hic ubi tercentum scopuli se in litore tollunt, Quos caecis habitant antris animalia, quae hosti Monstrarunt tacitos occulto tramite calles. Hos inter densos scopulos, qua frangitur unda, Qua dulces spirant aurae, prope litoris oram, Dum comitum manus Istrorum lectissima quondam Tranquillis veheremur aquis, descendimus una, Vicinum ingredimurque nemus, tum gaudia mille, Mille voluptates bibula meditamur arena. Hic concas legit et muscoso in margine quaerit Haerentes mitulos, cancros, gobiosque fugaces; Ille autem fugientem undam sequiturque fugitque Dum sequitur, fugit illa procul pernicibus alis: Dum fugit, haec rursus sequitur, mox fluctibus illum Obruit et totum perfundit rore madenti. Ast alii furtim subeunt, quo densior horret Umbra loco dapibusque alacres epulantur opimis. Dum licuit laetas ibidem transegimus horas, Dulcia tranquillae complexi gaudia vitae. Nec te transierim cultor, Gradonice, Sororum Musarum decus egregium, quem tertius annus Hic vidit cana iuvenem gravitate simulque Iustitiae pronum studiis et iura tuentem. Tecum animi curas vario sermone levabam Et tardos nimium soles, si quando vocaret Nos caelum aut etiam cupidi pars laetior anni. Quid memorem abrutas moles aequataque caelo Culmina, ubi antiquae pendent miracula Polae? Desine septenos nobis ostendere colles, Roma, tuos, regumque arces et stagna Neronis: Hic etiam Pariis radiant erecta columnis Templa deum, longe priscos superantia honores, Tum vero praeclarum, ingens, memorabile Iuli Fulget opus, veterumque etiam monumenta parentum: Iane, utinam tecum patrias devectus ad oras Aspiciam celsi propius miracula Zari. Hic sat pingue solum, quamvis sit pessima caeli Conditio, quae hominum exagitat pallentiaque ora Reddit et assiduis infestat corpora morbis. Inde autem, emensis Istrorum finibus, ultra Arsiades divique etiam sacraria Viti, Senia conspicua est in verticibus praeruptis, Etruscas Senas et Senogallica contra Litora, dehinc gemini apparent furialibus undis Vesani tumidique sinus, phanaticus error Quos olim genuit, turbatae aut Thetios ira: Inclusi variis feriunt mugitibus auras, Pugna intus, quatiturque solum vallesque resultant; Non tutae Adriacae classes, non carbasa, ventus Ut furit et portum nequicquam navita clamant. Quid loquar aut latices aut molliter assurgentes Perpetuos colles, tellus quibus Istrica gaudet? Praesertim qua se frondoso vertice tollunt Et Buleae et Monton, gravibus loca feta racemis, Pisineaeque arces et late cognita rura, Unde procul celeri mercator navita puppi, Dum secat Ionios fluctus, stridentibus Euris Cernitur expansis affectans litora velis. Barbe, refer, mi Barbe, refer, quae tempora nobis Transierint, cum nos regio haec iucunda teneret Et quibus in studiis iuveniles sumpsimus annos, Victores ambo, victricia uterque secutus Praemia et ingentes meriti virtutis honores! Tu tamen es patriis iampridem redditus oris Optatamque dedit tandem fortuna quietem. Me vero curis longe maioribus actum, Et patriae praedulcis amor iussusque paterni Et posita ante oculos vitae gravioris imago Finibus his nuper suaserunt cedere et istos Linquere agros, quibus est toto nil pulchrius orbe, Et mores hominum et diversas quaerere terras Semotum procul a patria aspectuque meorum: Heu vitam somno similem, quis cogitet umquam Tam subito hos fluxisse dies, haec tempora et illos Quos tecum, mi Barbe, simul transegimus annos Suaviter et nullos soliti sentire tumultus? Iuvit propositam iaculis contingere metam Et fessum viridi versare in gramine corpus, Plena ubi desecto surgunt fenilia campo. Spectamus duros ardenti sole colonos, Dum feriunt crebro fragrantia adorea pulsu Et laeti saturae componunt horrea messis. Mox, ubi paulatim serae lux alma diei Diffugiens nondum caecas induxerat umbras, Villica, cui fruges, cui sunt cerealia curae Munera, turgidulas ovium pecorumque papillas Emulget, struitur nullo tunc ordine mensa Sub violis, quas irriguus vegetaverat humor. Argutos repetens cantus maestissimus ales Daulias, antiquas iterabat voce querelas. An subeunt animo leges et civica iura, Quaeque per aestivas aenigmata solvimus horas? Ipse equidem memini, cum Galli formula nostros Implicuit torsitque animos, ubi postuma proles Non sua, quam prisci vana ratione Quirites Arcebant laribus maiorum, sospite nato, Defunctis succedit avis potiturque beatis Divitiis, clari divino munere Aquili. Ecquid adhuc memor es, patrii cum iugera campi Monstrares? Cultae hic segetes, hic pascua, at illic Arborei fetus veniunt, hic Portula nostris Subiecta est oculis, alibi Picquentia rura. Quid vallem umbrosam et salientes fontibus undas, Quid referam celsi turrita cacumina montis? Quod si non querulae rumpant nemora alta cicadae, Vix equidem aestatem norim, tam lenior aura Spirat in his crepitatque locis, dum ferus opacis Arboribus gaudet cuculus producere carmen. Sed quo te tandem plectro, quo carmine dicam, Quae sacrum celebras vatem, Stridonia tellus? Egregium vatem, quo non praestantior alter Mellito sermone pios expromere sensus: Te, te inquam, cui tam dubiis agitata procellis Religio, meritos defert, Hieronyme, honores. Ferte sacro cineri flores, date lilia plenis, Ruricolae, calathis, tantoque assurgite vati. Felix ingenio haec regio, si quae altera tota Ausonia est, sed enim paupertas invida et ipsa Res angusta domi cupidis conatibus obstat Et facit, ut iuvenes studiorum culmina numquam Aspiciant, medio revocati ad limina cursu. Ast alii, quibus arrisit fortuna modusque, Tantum animi specimen, culti ingeniique dedere, Ut tales mirere isto sub sidere nasci. Haec loca non umquam Libyci invertere leones, Non rabidae tigres aut saevis dentibus hydri, Nullaque taurorum vis ignea, totus arando Hic mansuescit ager pubesque assueta labori Exercet pingues curvato vomere campos, Quos aut flava Ceres aut laeto palmite Bacchus Implerunt aut Palladia nemus obsitum oliva. Hirsuti hic lepores et vulpes callida, tum vero Aucupii quodcumque genus, tandem omnia dives Praestat ager, cultos et amoena vireta per hortos. O fortunati colles nimiumque beati! Sic mihi dent superi felicia tempora vitae, Ut non ipse aliis quam vestris vallibus usque Vivere amem, non delicias si deferat ipsa Roma suas Tyriosve mihi concedat honores: Quid si te memorandae urbes atque oppida, quid si Te teneant alto vicinia palatia caelo Et possis fulvo loculos implere metallo, Quid si te media circumdet luce satelles Et liceat passim priscos ostendere vultus Maiorum aut etiam nitidis accumbere mensis Inter mille deum pateras fulgentiaque auro Pocula et extremo vectos Oriente tapetes, Si tua me miserum toto vita arguit aevo? Non Siculae cenae dulcem potuere saporem Reddere, non hominem variis subducere curis: Verum animus liber, mens recti conscia et intus Nil strepere est hominis divina ac summa voluptas: Ite igitur, curae, procul hinc, fastidia mentis, Mi liceat post hac molli requiescere in umbra Et mare sublimi e speculo spectare profundum. Vivendum est melius, venient mox cana senectae Tempora, quae arceri nullis tollive medellis Possunt, ut falso cecinit nugator Homerus. Hei mihi non sistunt labentis stamina vitae Pharmaca, non annos succi remorantur euntes. Felices igitur colles iterumque beati, Quos dulces Zephyri, quos suavis spiritus aurae Et nemus umbrosum atque avium certamina cingunt. Non mihi contingat, quicquid fovet aurea ditis Unda Tagi, non optarim mihi Lydia regna Riphaeosve greges aut fulvi munera Gangis; Omnia despiciam, o patrii, mea gaudia, colles, Ultima dum vestris me vallibus occupet aetas: Hic ubi securos, proavi, coluistis agellos, Et licuit seram per secula longa senectam Ducere et optatae concludere gaudia vitae.