CroALa, 2024-05-12+02:00. Nodus PONTANO.uran-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/PONTANO.uran-03.xml.
Luce nova bonus annus eat; iam suspice, nate, Rorantis Phaetontis equos; en aurea cano Purpureos Aurora sinus de gurgite tollit: Carminis haec nostri fuerit dux. Sic tibi coniux Perstet in amplexu placido viridemque iuventam Induat, et sit nulla tuis iniuria tedis; Sic nati sacros manes, sic Memnonis umbram Ales ab antiquo celebret venerata sepulcro: Pande viam qua solis equi, quaque orbita currus Luciferi assurgit; tibi enim, tibi credita primae Cura foris, tu mane novos ad frena iugalis Exagitas, lucemque cavis e postibus effers, Unde dies toto passim diffunditur orbe. Bruma tibi veteris finem nascentis et anni Principium dux certa dabit, quo tempore Phoebus Ultima Centauri peragrat momenta biformis. Mox celeres impellit equos in cornua, quis se Armatum ingentis clivi de limine primo Aegoceros offert: haec incunabula solis, Surgentisque anni prima est infantia; dum se Induit in vires paulatim firmus adultas, Phryxeique premit radiantia vellera monstri, Et lucem noctemque pari discriminat hora. Atque hinc digrediens animis iuvenilibus usus Insultat coelo, spatiisque ingentibus actis, Vix aliquid tenebris linquit, fessosque iugales Sistit, ab aestifero spargens incendia Cancro. Hinc sensim lux surripitur, tenebrisque malignis Cedit fessa dies, tamen ut consistere contra Audeat impressis figens vestigia Chelis. Sed mox prona fugit violenti excussa ruina, Exsuperantque hiemes, passimque horrentibus umbris Squalescit coeli facies, cum luce repulsa Ingeminat nigras nox importuna tenebras, Et cadit infelix aevo variabilis annus. Ipse tamen redit in gyrum, viresque resumit Impiger, aeterno semper remeabilis ortu. Hinc mortale genus passim cadit, usque resurgens Per species tamen, atque aevo reparabile durat. Principium, Capricorne, tibi debetur et anni, Per te nanque hominum generi lux optima surgit, Per te sol terris iteratos suscitat ortus Annuaque ingenti parat incunabula mundo, Laetaturque novo surgens infantia coelo. Te vero horrendum cornu caudaque minacem Praefecit coeli foribus prudentia divum, Ianitor et fato positus magna hostia servas Parcarum monitu. Nanque olim, astante deorum Concilio legesque orbi dicente senatu, Talia constanti cecinerunt voce sorores, Fata colo rerum ac seriem quae pollice ducunt: "Coelicolae, servate fores, vigilesque locate Liminibus: furit iratis nova bellua terris Foedare afflatu coelum atque irrumpere olympo, Ac thalamis reptare deum et sparsisse veneno. Iam postes atroxque irrumpit limina Python, Sparsaque torpenti livescunt hostia tabo; Iam manus anguipedum coeloque irata iuventus Insultat portis, iamque ex adamente securim Porphyrion quatit et postes diffringit apertos, Immittitque acies Briareus et agmina densat." Has voces fusaeque comae lacrimaeque sequuntur. Attoniti fatis superi in discrimine tanto Diversas agitant variato pectore curas, Ac tandem e multis una haec sententia sedit: Curarent seniorque pater Saturnus ab aevo Iam sapiens Marsque armipotens, cui pectora bello Assuerant, nequid portis fraudumve malive Accideret, neque coelo vis extera obesset. Custodes lecti foribus tentoria figunt, Castra locant, vigilemque suum in statione recensent; Multa quoque inter se varia ratione volutant. Dum senior custodem Erebi triplicemque latratum Commemorat, placuit coeli quoque limina monstro Horrifico armare et terrorem adiungere claustris; Ac subito in Libyes fixerunt lumina terris. Ecce vident Nomadum in campis, tritonida ad undam Errantem, ac gemino cornu capita hirta ferentem, Squamosaque feram cauda atque horrentibus armis Sulcantemque arva, et pedibus iuga celsa prementem. Illicet accitam coelo flammisque micantem Praeficiunt foribus, radiisque ardentibus armant, Liminaque ignito vallant sibi credita monstro, Cui nares efflant candenti e sidere flammas Et caput et cervix geminatis ignibus ardent, Cornuaque hirsuta spargunt incendia fronte; Cui pectus radiat flammis, venterque, pedesque, Et clara innumeris scintillant terga favillis, Accenditque globos flammarum in vulnera cauda. Qua quondam Coeum implicitum deciesque rotatum, Ambustum flammis et tinctum membra veneno In mare provolvit, Coeoque ruente favillas Contraxere aurae incensusque incanduit aer; Unde hodie veteris remanent vestigia flammae Nubibus in mediis, quotiens aut fulgurat aer, Igneave aetherios percurrit linea tractus. Nec vero non et pelagus, qua corruit ardens Anguipes, obstrepuit flammis strinxitque favillas, Intortumque hausit fumanti gurgite monstrum. Horruit Oceanus visum obriguitque capillis, Spumeus eque humeris tremulo delapsus amictus. Mox ira accensus fumantem aestusque vomentem Percussit saevo lacerum sub corda tridenti; Vulnere quo (nanque haec inerat vis insita telo) In squamas abiit cutis, atque e corpore tanto Prodiit immanis scopuloso tergore pistris. Ast umbra infelix Erebumque et opaca subivit Tartara ferratasque domos. Ibi vincta catenis, Ambesoque trahens adamantina vincula collo, Fert montem fumantem humeris raptatque caminos. Hinc igitur sol ipse vias orditur, et aequis Passibus incedens medio se temperat orbe, Non laevum dextrumve petens latus. Annuus inde Huc redit, assuetumque iter assuetosque labores Instaurat, portisque novus bipatentibus exit, Victricesque rotas clivo summittit anhelo. Hoc igitur signo genitos curaeque laboresque Exercent cultusque soli terraeque domandae, Hos dulces verborum aurae tenerique lepores Delectant; sed multa tamen mendacia vanos Efficiunt, neque enim dictis constantia perstat. Quin etiam foedi mores urensque libido Sollicitat cupidas mentes, studiumque nocendi. Nam quibus in primo surgens apparuit ortu, His superat res ampla domi, sed sponte per orbem Visendi studio allecti peregreque vagantur. His amor in teneras succendens corda puellas Subiicit imperiis dominae; verum arida postquam Desaevit sitis, et longe exsatiata libido est, Sectanturque odiis et iniqua voce lacessunt. Degener his animus, sed mens famulata deorum Obsequiis precibusque aras ac templa fatigat, Verum instructa dolis fraudemque in corde volutans; Ingratisque operas ipsi et benefacta locabunt. At famae pretium nobis et gloria crevit, Quod medio fulxit radians Capricornus olympo. Hinc etiam secreta poli atque occulta deorum Panduntur, variisque manent accommoda rebus Pectora, et ingenio quaesitum nomen ab ipso est. Hinc multis alimenta damus, nostroque fovemus Praesidio et magnis primi quoque praesumus actis, Et primi veterum colimus monumenta virorum. Pronus ab oceano mentis portendit acumen Ingeniumque capax et vestigantia longe Corda, sed occultos languenti in parte dolores Corporis, aut animi varios denuntiat aestus, Criminaque insidiasque gravique pericula damno, E quibus emergit tandem placideque quiescit. Sede iacens ima patrimonia vertit, opesque Alternat patrias, propriis quas viribus inde Colligit et diti peragit sua fata senecta, Ac sibi vel natos alienae stirpis adoptat, Aut prolem ignoto genitam de semine tollit; Atque haec hiberno praestat Capricornus ab antro. Hinc tener humentis resupinat Aquarius urnas, Ac (mirum dictu) rivos e sidere fundit. Ipse puer (sic fama refert) gratusque tonanti Marmorea miscet rorantia pocula dextra, Atque deos rara trahit ad spectacula forma Insignisque auro stellisque micantibus ardens. Nanque comam geminis circum caput implicat astris, Et latos humeros duplicato sidere et ambas Insignitque manus niveamque ad pectora mammam Atque utrunque genu cubitumque utrunque pedesque. Nec non et lumbo, nec non et crure refulget Sidereus puer, et roseus per membra coruscat Fulgor, at auratis scintillant ignibus artus. Quin dextra levaque hinc illinc stellifer amnis Labitur, et fulvo radiat fluor aureus himbri, Incensasque vehit sinuosum flumen arenas. Cuius ad exortum primoque a fonte renidet Stella micans, unde irriguus devolvitur amnis, Muscosumque patet pictae testudinis antrum, Naidum thalami dulcesque ad furta latebrae. Imprimis habitat mollis Lascivia tectis Nuda genu, paetisque oculis invitat amantes, Et praefert niveas rosea cervice papillas. Sic vobis, nymphae, aeternum sit ludere in antro, Naiades nymphae, sic ipsa ad gaudia certus Assit amans, stetque intacto sub foedere lectus, Et primi semper maneant in amore calores; Dicite (nam memorare iuvat) quae sideris huius Causa, quid aeterni manent de sidere fontes, Quo mecum vestri maneant cum carmine honores. Hoc signo statuit portas natura secundas Aetheris, et coeli posuit simul altera claustra Adversus rapidum Pythona irasque Gigantum; Praeficit his famulum egregium Saturnus, et ambas Servantem portas tuta statione locavit. Ille, ut erat cura vigilanti et viribus amplis, Praemunit fossa vallos et flumina fossae Addit et immittit violenti gurgitis amnes. Tentantes igitur muros, et moenia longo Ariete quassantes, et vi rapida arma moventes Anguipedes, coeloque faces inferre parantes Diluvio immersit iuvenis. Nanque, aggere rupto, Fossarum immisit rapido torrente fluentum Undivagum, quo late ingens sub vertice torto Absumpta est legio, et rutila natat agmen in unda. Atque ibi tum, in geminos diducens se ipsa rotatus, Altera spumosum Alphestem fluctusque vomentem Aera per vacuum, nimbo comitante, per auras Praecipitat. Ruit ille, ruens atque himbribus auras Imbuit infectas pluviosum atque aera nimbis, Unde aeterna manent imo vestigia coelo Himbrisque et pluviae et torquentis fulmina nimbi; Afflictus tandem scopulosis montibus ingens Ingentem late sonitum dedit. Inde liquescens Solvitur in latices, generosisque amnibus auctus Eridanus flavis in pontum erumpit arenis, Alphestisque Alpes traxere a nomine nomen. Altera praecipitem Minanta per aera obustum Fulminibus iacit. Hic obliquo tramite raptus Concipit humentis Austros, quibus actus et ipse Aethiopum per summa iugis inflixit acutis. Qua iacuit, vomitis largos de pectore fluctus, Tabescunt et mox artus, ac margine longo Nilus it ignotas noto vix fonte per urbes, Intrat et ionium septeno gurgite pontum. His actis, postquam coelo pax parta, tonantem Admonuit decoris tanti, gratusque senatus Decrevit meritis factum illustrare trophaeis. Effulxit stellis iuvenis, diffulxit et amnis Conspicuus, facinusque manet regalibus astris Perpetuum, et magni celebratum est nomen Aquari. Unde deum sibi praesidium discrimine in arcto, Quanquam nulla hominum superat spes, alite dextro Sentiet ac magnum divina sorte periclum Pervadet quicumque oriens orientis Aquari Felicis radios, et amicos viderit ignes. Ille bonas artis sollers tractabit, opesque Inde parans, dabit et multis alimenta ministris, Et multos parto pascet, magnoque favore Iunget amicitias primorum ex urbe virorum. Munera quin etiam scriptis commissa tabellis, Sive deum in templis et sacra negocia curans, Sentiet invidiae vulnus, liventiaque arma. Perdet opes, parta amittet, quae viribus usus Ingeniique bonis facili ratione repenset. Qui si de medio nascentem aspexerit orbe Fuderit et liquidos amnis de culmine summo, Divitiae undabunt illi, rerumque paratus, Affluet et multa quaesita pecunia curas, Publica dum tractat peragitque negotia sollers Propter aquam, studet aut rebus non segnis aquosis, Regibus aut placet, aut dominantum limina servat. Sed nec certa fides undis, et flumina saepe Finitimos populantur agros, egressaque ripis Dant stragem, et miseri frustrantur vota coloni, Dum sata praecipitemque trahunt spem gentis et anni. Fert et opes adimitque datas atlantide ab unda, Lucraque damnaque mutato de sidere praebet. Atque utinam quaecunque illi sua contigit uxor Seu vidua et primi thalamos defuncta mariti, Seu virgo furtim illecebras quae novit amantum, Sive anus, et penso quae dudum assuevit herili, Concordis agitet tedas servetque pudorem. Nil illi gratum a sociis gratumve ab amicis Speretur; sterilem ipse fidem frustraque dolebit, Siquem devexo nascentem vidit ab orbe Idaeus puer et liventi infecerit amne. Hinc fluvios et stagna timens, non aequora tentet, Tyrrhenove ausit sese committere fluctu. Invidia iuvenem infecit Saturnus, ut olim Deformem se aevo atque effetum viribus, et iam Invalidumque artus et squalida membra rigentem, Ast illum facie insignem et florente iuventa Ac vidit placidis aetatem ducere curis, Captantemque umbras et agentem ad plectra choreas. Hinc signo mansit livor, quem pectora longe Natorum referunt; manserunt ocia, inersque Mollicies, animusque ignava degener umbra, Quod signo Cytherea dedit. Nam, sedula crinem Dum lavat Eridanique caput depectit ad undam, Hanc gravior dictisque senex incensus amaris Accusat, quod nulla coli, quod sola decoris Cura sit, atque uni tantum placuisse laboret Pascenti niveas prope Nili flumina vaccas. Tristius hoc Veneri nil unquam contigit, et se Surripiens irata comam dispersit, et amne In medio iecit strophium et cum pectine gemmas, Aurea quis nitidum religabat fronte capillum; Atque ait haec: "Quantum ille senex durusque rigensque, Quantum tristitiae simulato in pectore celat, Mollescant magis hoc illis sensusque animique, Inque viri speciem referant sine honore puellam, Quicunque hoc geniti signo se hoc amne lavabunt." Dixit, et in geminos flexit vestigia pisces. Excepere deam famuli, ac lenire dolentem Contendunt; simo coepit sic alter ab ore: "Tempore quo genita es et conchaque imposta nitenti, Nos Paphon et carae provectam ad litora Cypri Detulimus, salsos et iuncti enavimus amnes Coerula verrentes sinuatis aequora caudis. Interea nos ipsa manu mulcere, iugalesque Appellare tuos, nobis et amaracon ipsa Porrigere et blandum ambrosiae instillare liquorem. Quin etiam mutis voces et verba dedisti Reddere, et ingentem fando lenire laborem. Ipsa loquebaris. Tumidi subsidere montes, A tergo spirare aurae atque impellere fluctus. Crispabat tibi tum molles levis aura capillos; Illi perque humeros volitant perque ora recurrunt; Colligis ipsa levi digito, ad frontemque reponis. Tum passim laeti ex oculis spirantur honores, Scintillantque genis ignes, tremulumque per aequor Irradiat niveo fusus de pectore candor, Coerulaque undifluae ludunt sub stagna papillae. Visendi studio incinctae funduntur ab antris Nereides: stupet haec teretes mirata lacertos, Illa manum insignem digitis, pars oscula, at omnes Torpescunt, placidos flectis cum lenis ocellos. Occurrunt hinc Tritonum chorus omnis et omnis Aequoreus grex, excultum dum sedula carmen Concinis, argutaeque favent concentibus aurae, Cantantem taciti excipiunt stupefacta iuventus, Immotosque tenent modulata ad carmina vultus. Mox incensa oculis, roseisque incensa labellis Concipiunt flammas venis, certantque canenti Oscula quis rapiat primus, quis pectora tractet. Risisti, teneraque manu iaculata sagittam Certantes fixisti, atque ipso vulnere transfers Conceptum in nymphas iuvenili ardore furorem. Illicet invadunt socias, fusique per aequor Ille suam rapit, illa suum complexa per undas Ludit, et argutis resonant vada salsa cachinnis. Ipsa inter medios veheris placidissima lusus." Thracius haec; hudo Notius sic subdidit ore: "Ipsa memor, dea, cum tenerum nilotide in haerba Pastorem ad lusus et munera grata petebas; Nos te per proni devectam fluminis undas Tollimus, et nota laetantem sistimus umbra. Ipsa memor, tibi cum ripa ulteriore lavanti Insperatum adeo iuvenem totiensque vocatum Attulimus, iaculo insignem atque e caede madentem, Avulsumque apri caput a cervice ferentem. Is te improvisam amplexu donavit et apro, Osculaque in roseis fixit malesana labellis. Exanimis cadis. Exanimem fovet arctius, orique Ambrosiae inspirans auram et de pectore florem Idalium revocat; revocataque pectore blando Excipis, et, mollem amplexu dum nectis amantem, Huc illuc cupida ex oculis incendia iactas. Quis passim toto caluerunt flumine pisces, Arsit et ipse imo septemplex gurgite Nilus, Ac nymphae insolitos antris sensere calores. Mox et acidalio lavisti rore madentem, Ac viola super instratum raseoque cubili Tecum sullata duxisti ad gaudia veste, Candidaque assueta nituerunt membra sub umbra, Murmuraque insonuere: sopor mox iunxit amantes. Nec non, ipsa animo repetens convivia magni Oceani mensasque paratas litore ibero, Scis, dea, coeruleas nobiscum nasse per undas Tyrrheno in magno, et tartessiaco secessu, Dum tecum divum accessit genitorque tuusque. Ipsa etenim complexa patrem piseide terra (Nanque aderas, cum lecta domi pelopeia iuventus Certabat, plausuque Helis ripaeque sonabant Alphei bimarisque Isthmos vicinaque ponti Litora), tum complexa patrem supplexque rogabas, Linqueret aerios tractus axemque tonantem, Et tecum biiugo sulcaret coerula pisce. Annuit is, placidusque suae dedit oscula natae. Ergo ubi ad hesperios, superato marmore, portus Venimus, auriferique Tagi nos regia cepit, Nereidum chorus hic omnis viridisque iuventus Oceani madidique amnes tacitusque senatus Astitit; ipse parens undarum et rector aquarum Ter dominum veneratus. Ibi clamore salutant Certatim populi atque imo plebs acta profundo, Buccinaque insonuit rauco et tuba concava cantu. Quo sonitu superi acciti, dum forte morantur, Approperant; mensae appositae; sedet auctor olympi In medio, accumbunt alii certo ordine reges, Luxuriantque dapes et vina liquentia rorant; Naides his centum incinctae totidemque ministrant Nereides; vacuis sunt muta silentia in antris. At postquam summotae epulae, mensaque secunda Luditur, ipsa patri pomum et carchesia libas. Libantis convivae oculos atque oscula et ipsos Candentis dextrae articulos limbumque fluentem Mirantur. Calices Marti cecidere remissi, Dum stupet inque genis haerentia lumina figit. Inducis mox et choreas, mediisque choreis Aura levem tunicam surae subduxit. Ibi ille Enituit plantae decor atque argentea nudi Forma pedis, fulxitque genu pars prima nitentis, Qualis nocturna fulget tuus Hesper in umbra. Dum tenuem plantae acclinans inducis amictum Ac foemori pudibunda times, saliere papillae Pectore de niveo, ac rarum decus aera lustrans Praestrinxit spectantum oculos, texitque ruborem, Qui tibi per niveos furtim surrepserat artus. Hic finis choreis. Citharam mox aurea sumis Insigne et plectrum gemmis, chordasque sonantis Ipsa levi digito sensim tangisque premisque, Ac vocem nervis, digitis quoque carmina nectis Emodulans. Siluere aurae, siluistis et undae, Venistique alias immotae ad carmina cautes. Iam sopor inductus cantu compresserat ipsos Convivas. Tum docta lyram, tum fila recurris, Atque abigis volucres varianti pollice somnos. Tum natam pater amplectens his vocibus infit: Consensu superum summo aequoreique senatus Debetur formae precium et decus omne, tibique Concedant et Nereides concedat et aequa Pallas et ipsa, meo ponit quae membra cubili, Una interque deas et formosissima nymphas. Ecce tibi citharaque potens duxque ipse choreis Concedit Phoebus, citharam quoque tradit habendam Intextamque auro et daphneide fronde virentem. Ecce tibi faciles cedunt in carmine Musae Et tua frondenti circumdant tempora myrto, Una et forma, una et choreis et carmine princeps, Et mihi felices inter carissima natas. Laudantem plausu excepit Mars; inde secuti Heroes: resono assensu vacua antra resultant, Ac nomen Veneris referunt ad sidera voces." His tum mulcebat dominam zephyritida piscis. Hos igitur pater omnipotens, postquam aequora rursum Sulcavit stetit et pisaeo in litore victor, Commotus precibus natae meritisque natantum, Immisit coelo, stellisque ardentibus aptos Iussit in aetherio geminos splendere recessu, Ludentisque polum obversis innare figuris. Inde manet studium natis peregrina videndi Litoraque urbesque et longinquas noscere terras. Hinc variat mens atque anceps in corde voluntas, Et non una quidem dubiis sententia rebus Assuetosque malo dulci post aura recessu Excipit, et placidi componunt pectora mores. His generis foecundus amor stimulansque libido Ac resides animi mollesque ad pocula lusus Ingeminant, et laeta canens ad vina puella Excitat unanimes concordi foedere somnos. Illi autem, dorso et pinnis et tergore toto Oreque caudaque inspersis simul ignibus, ardent: Sed sinuosa brevi diducit linea tractu, Alter ut in Boream surgat, cadat alter in Austrum; Ipsa quidem triplici flexu triplicesque per ignes Fulget, et hinc claro nexum ligat aethera nodo. Ille igitur, quem coeruleo de gurgite Pisces Nascentem aspiciunt coeloque tuentur heoo, Multum urbes petet ignotas, longumque vagatus Notescet peregre externis novus advena terris. Quin etiam ingenioque valens et pectore plenus Munera tractabit sollers; quibus inde peractis, Ad maiora gradu properabit munia certo, Certus amicitiis cognato et sanguine certus, Ulciscensque hostem facile atque ex ordine felix. At cui de medio squamosis culmine nantes Alludent caudis, illum sua flumina noscent Vicinaeque urbes pelago; censumque alienis Qui paret ex opibus multa et patrimonia gaza, Dives agri, dives pecoris, neque finibus unis Qui serat, ut duplici forsan dominetur in aula Imperitans, geminasque potens moderetur et urbes. Ast hunc, pomicolae Hesperides si gurgite avito Accipiant hudoque lavent simul aequore Pisces, Externae noscent urbes peregrinaque tecta Praestantem ingenio et facilem bene rebus agendis. Quin etiam veneres et gratia magna sequetur, Obsequio ut multi passim famulentur amico, Nec vero non ille fuit accommodus actis, Civibus aut notus, aut fido pectore clarus, Aut cuius certae credantur munera curae, Quem celeres imo Pisces tueantur olympo; Nec non et thalamum aversans laesosque hymenaeos Accuset, meritoque illi damnabitur uxor, Ni felix placido faveat Saturnius astro, Spondeat et gratos blanda cum coniuge mores. Hoc igitur te, nate, iterumque iterumque monebo, Observes semper signi qua parte tyrannus Felixve infelixve suo circumvolet axe, Stetne ruatne cadens, summo aut dominetur in orbe, Et quo quisque modo iuvet adversetur et heros, Hospite quo laribusne sit ipse acceptus amicis. His etenim variant vires et fata locorum, Certior aut certis perstat sententia dictis. Atque haec te toto iubeo perquirere coelo, Quidquid agas, quaecunque tibi sint fata canenda. Hoc signo solisque viarum atque ambitus anni Clauditur, idque suo testantur sidera nodo, Fulgentis clipei in morem, quo colchica frontem Exercet cornuque ferox insultat adunco Bellua, et aurati surgunt in praelia villi. Hoc quondam clipeo divum se astante corona Quadrupedi Mars obiecit, quo percitus ille Collegit sese in vires, mox terque quaterque Insilit; sonuere aurae; tum fulgidus umbo Evomit late flammam et lux ignea fulxit. Octavo Mars excussus de verbere pallens Incumbitque genu, et vix pectore sistit anhelo. At quadrupes cedens seseque in vulnera firmans Consistit, totoque oculos umbone pererrat. Sullatus mox et saltu super aera ducto Iniecit sese totum in clipeumque deumque, Excutiturque genu deus atque, in terga reversus, Labitur et superas plantis diverberat auras, Prostratusque solo dolet, ac nova praelia damnat. Riserunt superi, et plausum cava tecta dedere. Mox clipeum illustrant astris, monumentaque laeto Affigunt coelo aeternam testantia pugnam. Talibus atque aliis nitet intertexta figuris Zona Iovis, Zona aurato circumlita textu, Fataque fortunamque suis quae temperat astris. Nunc agite o, faciles mecum quae rura Napaeae Incolitis, quae frondosis in collibus hortos Asseritis colitisque vagos per devia fontes, Nunc agite o, raram insigni de flore coronam Texamus, myrtoque novos iungamus honores, Quo tumulum et magni veneremur templa Maronis. Sparge rosam, largaque manu fundamus odores, Placemusque viri manes umbramque silentem. Salvete, o cineres sacri, longumque sub urna Ver spiret tepidaeque hiemes et mollior aestas, Increscant tumulo lauri ac bene consita myrtus, Sponte sua maris et rores nova mella ministrent, Et nymphae arguta carmen modulentur avena. Vos, manes, mihi felices et adeste vocanti, Et mihi quod reliquum coeli quove orbe vagandum Pandite, fatorumque vias et oporta monete, Ac toto rerum seriem deducite coelo: Semper flore novo, semper venerabimur aris. Audivit pater et tota se sustulit urna, Et mihi certa suo fulxerunt sidera mundo, Quaque Arctos riget et qua se tegit humidus Auster. Ergo age, care puer, roseo primum aspice ab ortu: Nox favet, oceanoque suo vaga sidera surgunt, Exertatque Aries caput et, fera cornua quassans, Incipit in gelidos sese obiectare Triones. Illinc aurata nitet olim texta figura Navis, et ipsa suo spumescunt coerula fluctu; Aurea materies et clavo nexilis aureo. Ipsa quidem memor avectae de Colchide pellis Quadrupedem observat, versaque in vellera puppi, Prora latet, maloque suis spectabilis astris Prospectat ditem felici vellere lanam. Quam coelo pater impositam regnare per undas Iussit, et esse polo voluit, quo nostra moveret Pectora sulcandoque mari remisque agitandis, Mercibus et peregre per litora curva petendis. Ergo cui primo Navis sese obtulit ortu In lucem venienti, hunc aequora salsa magistrum Agnoscent. Reget ipse manu clavumque tenebit, Typhin et insana referet speculator in unda. Ipse gubernator sic se Palinurus agebat Explorans ventos, atque auribus aera captans; Talis et a Capreis villoso intectus amictu Vela dat, obliquatque sinus, et colligit Euros. Ast ubi se oceano immersat, si frigida cani Stella senis radios impegit forte nocentis, Illos Euboicae cautes dirusque Caphareus Exspectant, illos nigrantibus acta procellis Haurit hiems latus aut scopulo diffringit acuto. Hoc te, nate, docens iterumque iterumque monebo: Vita tibi motusque animi quaerendus ab ortu, Unde etiam toto lux ipsa effunditur orbe; Surgit ab occasu mors importuna maligno, Qua tenebrae, qua nox nigrantibus advolat alis. Ergo animum quod constituit, quod continet artus Sidus ab exortu, mutato foedere rursum Perdit, ab occiduo si telum emiserit orbe. Insequitur post Orion, quem rettulit astris Venandi studium atque actarum in tela ferarum. Ipse ensem auratum incinctus venabula gestat, Sollicitusque animi mentem dubiusque fatigat, Et parat in saltus iam iam se inferre repostos, Genuaque brachiaque exertans et pectore anhelus. Unde et quem primo nascentem aspexit heoo, Ille pedum cursu insignisque et corporis ipsa Mobilitate vigens, habiles se exercet in artus, Ille animi dubius et mentis percitus oestro Turbatis agitur stimulis, vexatque flagello Cura recens, mutatque locos inceptaque, et aeger Principis ipse aulas et limina nota frequentat, Discursatque foro, et populos rumoribus implet. Pronus ab oceano vitreisque Atlantis ab undis Exercet mentem curis, versatque agitando Huc illuc, trepidos revocans in corda tumultus. Munera quin etiam populi dum tractat, et absens Orator peragit magni mandata senatus, Infelix procul a patria carisque propinquis Decumbet moriens. Tamen haec solatia secum Haud ingrata feret, parvaque relatus in urna Condetur populi lacrimis, positusque sepulcro Ornatur titulis, nomenque refertur in actis. Ante rogum flet moesta parens confecta senecta, Iniicit et canos tonso de vertice crines. At coniux contusa genas, discissa capillum, Infelix coniux coelum et crudelia damnat Sidera, seque rogos super iniectura iugales Labitur exanimis; vix fessi a morte parentes, Aut revocant gemini, qui flent circum hubera, nati. Hinc fervens Auriga vago sese exerit axe, Nec sine re nomen traxit. Si fabula coelum Ornavit, tamen ipsa usum commenta sequuntur. Huic currus, huic arma placent, iunctique iugales, Quis Alphea secus labatur flumina victor. Qualis Erichtonius currus et quatuor ausus Iungere equos, rapidisque rotis insistere victor, Qualis et Automedon currus moderatur Achilli, Quique etiam mediis domitor trux audet in arvis Sistere equum et gravibus cervicem honerare capistris, Cogere mox domitum et strictis agitare lupatis, Nunc curvo obliquans gyro, nunc verbere torto Impellens secat ille auras, atque aera campo Pervolitans. Dorso interea desultor equino Adstratus torquet celerem post terga sagittam, Mox hastam terrae acclivis levat et iacit; inde Desilit alterius dorso levis, alteriusque Pressat equi costas et latos perforat armos; Nunc humilis, nunc elato se pectore tollens, Nunc cervice super, duplici modo tergore fusus Huc illuc agitat cursum, et ciet agmina dextra. At cum praecipiti occasu rapidisque sub undis Mergitur, incanamque videt per marmora Tethyn, Infelix tunc exitium meditatur, et axe Excusso rapit avulsos de corpore truncos; Ac circum iliacos lacerum trahit Hectora muros, Aut parat immani fatum crudele ruina Fulminis aerii, Capaneus ut turribus altis Igne Iovis ruit atque ustus descendit ad umbras; Infami nunc supplicio suspendit, et arctis Faucibus elisos agitanti ventilat aura, Coniugis ut laqueo infelix sub nocte pependit Andreas, quanquam italicis rex magnus in oris. Haec et deteriora ferox Auriga minatur, Cum male felici occumbens radiatur ab astro. Hac etiam de parte astris fulgentibus Hedi Attollunt caput et coelo spatiantur aperto; Tum mollis agitant lusus, fusique per haerbas Insultant soliis, ac trova fronte minaces Praetentant pugnas: tamen illis mollia cordi, Imbellesque agitat tantum lascivia sensus. Promittunt igitur duros a fronte Catones Nascentes Hedi; turpis sed inertia mentem Occupat et molles languent in pectore curae. Triste supercilium, molli sed degener umbra Est animus luxu languens et deside somno, Frons ficta, obsceni mores petulansque libido, Armorum et deses fuga nobiliumque laborum. Hinc mortem sibi consciscunt, infamis et umbra Errat lethaeos non trasmittenda per amnes; Sic errant miseri manes atque umbra Neronis, Sic Otho, quique in se ferrum strinxere nefandum, Et mille errabunt annos sua corpora circum. Nec vero non argutis in vallibus Hedos Fistula delectat vacui pastoris in umbra. Agrestem hinc tenui musam meditatur avena Formosam resonare docens Amaryllida silvas Tityrus, et siquem olenio de sidere fratres Nascentem blando calami dignantur honore. Ut quondam tereti Damon innixus olivae Coniugis indigno queritur deceptus amore, Quosque refert siculus felici carmine pastor Mulcentis cantu pecudes et arundine silvas, Dum stupet et subitis caput exerit Aetna favillis. His, cantu commota imoque Arethusa profundo Emergens hudaque comam circumdata ab alga, Intexitque apio sertum ac viridante cypero. Ast aliis malesanus amor nova crimina suasit, Iussit et e proprio dextram foedare cruore. Substrinxit laqueo collum atque ad limen amatae Iphis Anaxaretes immania fata peregit, Ac misera ante diem zona crudeliter usa Phyllis ab intonso pendet rhodopeia trunco: Tantum mollicies Hedorum et sidera possunt In scelus. At positi oceano atque cadentibus astris, Saturnus si forte minax aspexerit, ipso Infelix infans partu morietur, ut aegram Vix ope nixa sua servet Lucina parentem. Caedetur miser ante aras, et victima cultrum Imbuet, et fuso placabit sanguine divos, Si Mars forte suum praesens vibraverit ensem, Nec Iovis aut Veneris felix eat obvius ignis. Mox Hyadum chorus heois emerget ab undis, Fratris Hyae quas perpetuus dolor indidit astris; Unde illis nisi triste nihil; non corda quietem, Non animi faciles somnos, non membra soporem Accipiunt, et cura novos parat usque abores, Quis chorus hic ipso nascentibus astitit ortu. Hos tumidos populi favor et plaudentia rostra Sollicitant. Serere arma inter plebemque patresque Est amor, et positos rursum instaurare tumultus, Civilesque manus armare et stringere ferrum: Tantum seditio placet, atque haec pascit haventes. Quid Gracchos tibi commemorem aut civilia bella? Non derit populo luctus, forave ipsa quiescent Turbinibus, quotiens urbis moderentur habenas, Quos Hyades passo moestae videre capillo Nascentes. Ipsae oceano capita alta ferentes Dantque locum Tauro, vicinaque tempora miscent. Inde gregis felix studium, atque armenta sequuntur Errantes; laetus canit ad mulctralia pastor. Illos exitium infelix violentaque fata Expectant: raptos artus, laniataque membra, Avulsumque caput cervici, humerosque, manusque, Brachiaque, excisosque pedes in frustra, foemurque, Cordaque, visceraque, atque ipsis cum pectora costis Differt armato plebes excita tumultu, Ut nulla miseri manes claudantur in urna, Nec certum volitet circum levis umbra sepulcrum; Cum tristes amne hesperio lavere sorores, Diffusasque comas sitienti et gutture collum Immersere undis, quis aut mavortius heros Innatet, aut nigri inficiat cum tabe veneni Saturnus liventi oculo, liventibus urnis. Post hinc et pecus olenium et Iovis inclyta nutrix Ipsa suos offert radios, nec longius Hedos Insultare solo patitur sine matre vagantis; Sollicitae natorum amor ac nova cura recursat, Tum metus, et quae sunt timidae praesagia matri. Hinc ingens formido et consternantia longe Consilia incursansque tremor per membra, per artus Occupat, et levibus mens ipsa exterrita causis Diffingitque, auditque gravis instare tumultus, Scitaturque novas res et sectatur easdem, Quem tenera oleniae lactarint hubera Caprae. Ast obiens et cum hesperio se gurgite tingit, Rustica nascenti dat praedia (rura capellae Nanque colunt), dat opes atque ipso in litore partas Naufragiis, procul aut ripis fluvialibus actas. Illa colit ripas, gaudent et flumina ripis, Relligio sed spreta deum violataque templa Infamant aris pollutaque dextera sacris. Hos Aries secum socios ad munera quondam Naturae ducebat, et una ad signa vocabat, Una etiam egressi castris in bella ruebant. Post vero coeli ratio flexusque viarum Mutati, variant ortus spatiumque locorum A dextra levaque, nec uno sidera tractu Vertuntur, semperque aliquid mutatur in annis. Incerti fines, certus sed volvitur ordo; Sic variant et fata, manet vis lubrica fati. Hinc nunc Tyndaridis comes additus aequore tollit Sidereas Auriga rotas, quatit aureus ensem Orion, praefertque Iovi stellantia nutrix Hubera, et olenios carissima pignora fratres; Quin et carpathio monstro levis adnatat Argo, Suspiratque petitam Euris atque aequore praedam Phasiaci senis, horrescitque incendia late, Quae Leo deque iubis ferus et de pectore fundit. Iamque oculis nova lux offert se, nate, videndam. Fallor, an illa parens magni cyllenia partus, Nunc sidus, circumque aliae ex Atlante sorores Pleioneque micant, quas et praestantia formae Et divorum amor et clari decora alta parentis Nobilitant coelo, referuntque in crinibus aurum Miratae viridi quondam splendescere ramo; Oblectant et adhuc artes, studiumque colendi Oris et antiqui revocantur pectore sensus, Et curae molles, et gratae pocula mensae, Luxusque, illecebraeque, et olentia tempora sertis? Hos natis mores referunt, quibus aurea crinem Fibula subnectit, roseo quibus enitet ore Purpura quaesitusque decor, similisque puellae Cultus, et assyriam redolent lita pectora myrram. Nirea sic perhibent, et amatum a vate Batillum Pictum oculis fusumque coma reseumque labellis. Vina placent hilaresque ioci et petulantia linguae, Mordacesque sales, intinctaque verba veneno Semper amant, et cura novos exsuscitat ignes, Ac domito regnat victrix in corde libido, Nec minus ambitio tenet et certamen honorum. Poeniteat generis tamen et se Caenea malint, Aut in foemineam penitus transire figuram. Haec loca custodesque atlantidas arboris auri Luna colit; memor et fulvis pendentia ramis Fulgerent quae poma, quibusque e frondibus ardens Bractea perstreperet roseasque incenderet auras, Exoritur quotiens niveas complexa sorores, Illustris reddit natos, magnosque favore Nobilitat. Cui si felicibus incola montis Tarpeii ac iuga summa tenens creteidos Idae Ignibus astiterit, mavortia signa secuti Implebunt validas numeroso milite turmas, Multaque felici committent praelia dextra Ductores auro insignes ostroque decori. Multa mari quoque bella gerent, ac caede rubentem Nerea spumantisque videbunt sanguine fluctus, Armaque, remigiumque, agitataque transtra per undas, Litoreque impositis statuent monumenta trophaeis. Felices, si non irato principe tandem Accipiant iugulo gladium aut cervice securim, Umbraque lethaeos fleat indignata per amnis Deseruisse solo lacerum et sine nomine truncum. Haec eadem exoriens densisque inserta choreis Pleiadum si Saturni mala vulnera sensit, Ipsa quidem luce exausta ac vix cornibus extans (Heu sortem miseram et non superabile fatum), Capti oculis lucem in tenebris sine lumine ducent, Ut Thamyrae invideant. Etenim solatia victo Pierides; quodque et vinci fuit usque decorum Pastorem a Musis, tamen illi fistula collo Semper adest, Thamyramque greges, Thamyramque sequuntur Pastores, Thamyram silvae collesque resultant, Et, sine qua nullum carmen sonat, Anthida reddunt; Anthida, qua non Idaeo sub vertice ad umbram Texuit aut calathos aut serta decentius ulla, Sive aris, sive haec cupido variaret amanti. Siquis in occasu tristes coeloque cadenti Pleiades videat, violataque poma querentis Alcidae clava et spoliatos frugibus hortos, Infestetque malum sidus, radiique nocentes Percutiant, ille ioniumve navita pontum, Aegeumve secet, Tyrrheno aut lintea pandat; Non ille Eridano velum Tiberique per aestum Explicet, aut fluvios remo petat impiger altos, Ne latus affligat scopulo, victusque procellis Naufraget et sparsa moriens tumuletur ab alga. Sin felix simul infelixque aspexerit astrum, Ille inter cyathos positus pateramque coronans Decumbet leni somno vinoque sepultus, Purpureove toro recubans et virginis arcto Fusus in amplexu dum mollia gaudia carpit, Et venus ex imis stillat resoluta medullis, Illius in roseis linquet sua fata labellis: Et mors ipsa quidem placidae cognata quieti. Nec vero non et coelo sata semina cernes Picturae variantis opusque, quod extulit olim Praxiteles tabulisque suis insignis Apelles, Restituitque nova nuper quod Ioctius arte, Ioctius illustrans Arnum florentiaque arva. Nam cui nascenti sese exerit Ungula Tauri Purpureo ex oriente, et candida fulxerit illi Cynthia, tarpeiusque pater facilisque Dione Addiderint socium coniuncta mente favorem, Hic Venerem nudam ac madidantem rore capillos Exprimet, et veros facibus succenderit ignes; Hic Thetidem fluctus scindentem aurasque cientem Crinibus, et nunc subductis ex aequore mammis Extantem et sparsis rorantem pectora guttis, Nunc mento tenus intectam referentibus undis Candorem et vitreo fluitantia membra sub amne Pinxerit, ut vivi spirent in imagine sensus, Atque oculos vanae trahat ad spectacula formae: Tantum arte, tantum ingenio digitisque valebit. At quando hostiles radios de parte nocenti Utraque stella nocens iaculabitur, omnis et inde Concessit favor, hic media gladiator arena Ad pugnam sese instituet felicibus armis, Victricesque manus gladio pugnator et hasta Cladibus in mediis alte exeret, applausuque Spectantis populi victor cava lumina condet, Et, populo plaudente, nigras descendet ad umbras Fulmineus; trepidi fugient denso agmine manes Armatum et stricta minitantem vulnera dextra. Haec tibi Pleiades praestent cavaque Ungula Tauri. Hinc Lepus attollens levibus vestigia plantis Tyndaridas sequitur, celeratque per aethera cursum. Quo surgente novas veniens in luminis oras, Ille pedum cursu insignis certaverit auris Praevertens ventos, qualis privernia virgo, Quippe vel intactae segetis per summa volarit Culmina, nec teneras plantis curvarit aristas. Hic stadio sese exercens, ubi martius ardor Affulxit, vocet ipse pedum in certamine currus Oenomai, volucremque vocet Caeneidos axem, Et pretium victor referet, plaudente theatro, Nobilis et disco, et totos quoque flexilis artus, Atque brevi facilis gyro concludere corpus; At, cum se socium addiderit cyllenius heros, Perstringet ludens oculos, ut certa videnti Iam fiant incerta; modo quod dextra gerebat, Ostentet iam laeva, fuit paulo ante quod aurum, Transeat in liquidum sub eodem corpore plumbum, Stuppa vomat tardum fumum, quae poma rubebant, Effluat et subitus nullo de vulnere sanguis, In nihilumque abeat digitis quam strinxerat offam, Et mirum ipse suo de gutture ventilet ignes, Qua quondam deus ipse deum fur arte fefellit. Ille pilam validis impellet viribus, ille Folliculum excusso iaciat per inane lacerto, Brachiaque assiduo quatiat sudantia ludo. At quotiens Cytherea illum complexa fovebit, Non derit tibi qui saltet per pulpita, quique Mimum agat et molli teneat spectacula cantu, Personam quamcunque volet simulare paratus. Sin Arcas, quaeque ambrosiam de vertice fundit Aspiciant, faveatque suo Saturnius astro, Ille novas artis sollers tractabit, et ipso Perficiet studio, ut mentem suus approbet usus. At si liventis radios impegit iniqui Stella senis fundatque atrum de sidere virus, Infelix qui sponte sua patriamque larisque Deserat, agnatumque solum cineresque parentum Posthabeat, tantumque illi fuga grata, nec ulli Insideant animo sensus aut cura suorum. Pronus ubi Hesperiam petit et vagus aequora lambit, Quanquam illi faveat felicibus ignibus aether, Non nisi cum magno venient alimenta labore. Quod si forte minax longe adversabitur astrum, Divulsus rabidi mandetur dentibus ursi, Aut attaeonio veniet mala praeda Melampo, Aut catulos impasta trahens lea devoret artus. Haec Leporem nam fata manent, hinc nomen et astro. Nec vero leporem tantum capreasve fugaces, Aut timidos agitent praeclusa indagine damas, Quis Iugulae inspirent auras et amicus Orion, Orion dextra iaculum ac venabula gestans, Insignis balteo et longe radiantibus astris. Quin ipsis in speluncis, in rupe cavata Excipiant rursum impavidi, et venabula contra Obiectent, densisque actum de saltibus aprum Innixi expectent hastis (it calle silenti Efferus ac fuso spumant virgulta veneno), Nec vasto timeant aut comminus ire leoni. Venatus iuvat audaces, agiturque iuventa In silvis interque canes et retia, nec iam Aut coniux placet, aut thalamis nox acta sub ipsis. Hos animos magis atque magis mavortius heros Accendet, rutilo si forte aspexit ab astro, Annuat et placido facilis quoque Iupiter ore. Haud etiam siqua hoc ipso sub sidere virgo Lucem hausit, dubitet saevarum lustra ferarum Aut ferro petere, aut saltus intrare repostos, Ipsa horrens iaculo tyriisque ad terga sagittis. Qualis in Aetolum campis meleagria virgo Stravit aprum, primamque manu stringente sagittam Intorquens ausa est spumanti occurrere monstro, Mox laeta et spoliis famosa et caede superba; Qualis et Aethiopum quondam sitientibus arvis In fulvum regina gregem sese armat, et audet Sola pedes sese irato obiectare leoni Insignique arcu et duplici Zenobia telo. Quin etiam monstra undisoni fluitantia ponti Sollicitent, violare imi et penetralia Nerei Haud timeant, dum ferratis per marmora contis Discursant pelagoque trahunt humentia lina, Aut alta scopuli e specula fixum aere tridentem Expediunt, ferroque gregem et pecuaria Protei Per costas, per terga forant. Fluit aequore foeda Illuvies, imo trepidatur ab usque profundo: Tantum adeo Iugularum ortus per tela cruoremque In silvis, in speluncis et in aequore saevit, Praesertim si falce senex radiarit ahena Iratus pelago, iratus variantibus undis. Atque aliquis post multa tamen discrimina, somno Dum fruitur, capit et placidam per membra quietem, Accipiet iugulo gladium, et delatus ad umbras, Lethaeas umbras rigidum ac Minoa, negabit Auctorem nosse, et certam deposcere poenam Incertae necis. Hoc Martis ferus efficit ignis, Siquando biiuges tenet ad praesepe ligatos, Et Cancri fera trega premens Atlanta fatigat Oceano approperans. Derit iugulator et omne Telorum genus, ad manes tamen ille sopore Devictus veniet; sopor illum ad funera ducet, Condet in aeternam languentia lumina noctem, Haec loca si pater idaeus, si cypria virgo Insideant, cum coeruleos it Cancer in amnis. Nanque soporiferam pariunt haec signa quietem, Aeternoque premunt mortalia pectora somno. At cui natali Procyon sese extulit ortu, Ultima cum obversi curvant se brachia Cancri, Non ipse umbrosos saltus indagine cinget, Non canibus timidos aget arcta in retia damas, Spicula sed latoque parat venabula ferro Nodosasque plagas, pedibus quoque vincula nectit Insidians, acremve dolet saevire Melampum, Umbronemque sequi rapidumque ad septa Lycarban; Quin Isan catulosque Isae formabit ad artis Humanas, tacitum ad nutum Asteriona vocabit Blanditor, dignum et Musis praestabit alunnum. Hunc olim Uraniae in gremio Cliusque per ulnas Ludentem persaepe aliae invidere sorores, Exceptumque suis furtim admovere labellis; Saepe etiam Iovis ante pedes statuere, sinuque Accepit pater, et blando simul ore renidens Demulsitque manu, excivitque procacius iras. Dum ludit, laetae plausere iocantibus aurae. Elisiis nunc in campis per opaca vireta Ludit agens, nemorumque acer lascivit in umbra. Conveniunt animae ad lusum. Ille impiger arctat Huc illuc cursum, hinc notas festinat ad umbras Dente ferus similisque irato et saltibus horrens, Mox blanda lambit lingua atque immurmurat ore Subsiliens, caudamque ciet gratator amicam. Interea viridem ad pontum ac sebethida ad undam Delicias misera amissas et luget ademptum Melpomene; Asteriona refert nemus, aequora reddunt Clamatum Asteriona, imoque e gurgite nymphae Accurrunt. Hic moesta iterat luctumque modosque Aonis infelix, iterat chelys aemula cantum Funereum, atque genis plorant Nereides hudis. Ast ubi ad oceanum praeceps ruit atlanteum Senserit et rabiem Martis, dum lustra ferarum, Dum latebras petit et venabula cornea iactat Incautus, per inerme latus perque ilia dentem Accipiet spumantis apri, tractusque per arva Praeda avibus, praeda ipse feris lanianda iacebit. Vix coniux, quaeque una illi primisque sub annis Miscuit et curas et certos iunxit amores, Vix mater dispersa locis invenerit ossa, Quae mandet terrae lacrimans condatque sepulcro. Forsitan e morsu rabidi canis actaque venis Dira lues aget in furias illum ora liquenti Admotantem amni, sitientem, undasque petentem. Excutiens torrem ambustum atque e gurgite Erinnys Iam medio caput attollens fugat horrida, crinemque Anguineum intendit. Revocat sitientia ab undis Ora miser faciem avertens, similisque latranti Dat sese retro et spumas ciet ater ad auras. Hinc rursum, stimulante siti, convertit ad amnem Approperans, dubiusque gradu atque enectus ab aestu. Infestans rursum admota face turbat Erinnys Attonitum, ac nigras vocat ex Acheronte sorores; Donec eum rabie absumptum vis tetra veneni Vicerit, et miseros solvat cum corpore sensus, Quos Procyon Martisque furens incenderit aestus. Si coelum, nate, aspiciens memor ipse Leonem Agnoscis, quae stella novis micat ignea flammis, Illa quidem Canis est, qua corniger uritur Ammon Assyriumque latus, cuius de sidere fervet Aegyptus totoque calent incendia mundo, Cuius et afflatu tellus gravis et gravis aer Corripiunt morbos, passimque cadentibus aegris Strata iacent armenta. Furit vis effera in omnem Continuo gentem, viduat quoque civibus urbes: Usque hominum generi Canis has denuntiat iras. Sic nascentem aliquem primos inspecta per ortus Incendit flammis, et pectora concitat aestu Ira ingens, dolor atque ingens ingentibus ausis, Ingentesque tument animi; imperiosa cupido Nil aequum patitur; fervet sitis arida habendi, In facinusque vocat violentaque tela ministrat: Non pietas movet, aut amor, aut reverentia divum. Praesertim si threicius sese addidit heros Ad facinus subditque faces, incendia vitet Et silvas, dum tela feris immanibus audet Ingerere et fulvo iam comminus ire leoni. Quod si perniciosa senis substrinxerit ensem Dextra, nec ipsa suos illi subduxerit ignes Delia, nascetur mediis qui in saltibus ursum Attentet, qui frondosis in vallibus apro Congrediatur, et inclusa decertet arena, Spectantesque trahat pugnaci robore dextrae. Ast ubi ab occasu rabido adlatraverit ore, Infelix nato exitium parat, unde ferarum Dente lacer cadet in silvis ursive lupive Praeda, vel audaci pereat laniatus ab umbro, Si Mavors validam aspiciens concusserit hastam. Insequitur Crater Bacchi decus. Huius in ortu, Atque ubi coeruleis Virgo caput extulit undis, Autunnus sese accingit, Vindemia cellas Instruit, et gravibus cervicem implexa racemis Ipsa lacus et labra novat, et dolia tergit. Inde meri genialis amor studiumque bibendi, Hinc patera salit assurgens spumante falernum, Crateresque auri insignes undante lyaeo; Hinc baccho laeti colles, flexaeque sub ulmis Pendula textilibus nectunt umbracula vites, Insitioque alios aliaque ex arbore ramos Admiscens studiosa novum per germen adoptat, Insitio foecunda novasque ingressa per artes. Hinc et nexilibus videas e frondibus hortos Implexos late muros et moenia circum Porrigere, et latis e ramis surgere turres, Deflexam et myrtum in puppis atque aerea rostra, In buxisque undare fretum atque e rore rudentes. Parte alia frondere suis tentoria castris, Scutaque, spiculaque, et iaculantia citria vallos. Nec minus irriguos fontis per opaca vireta Instrepere, et ductos non una in brachia rivos, Et properare cavis operosa canalibus undam Saxa per et liquidos stillantia marmora fluctus, Piscosas quoque sub tectis fluitare lacunas. Quin etiam arvorum cultus et cura serendi Hos iuvat, atque agri studium non segne novandi, Horreaque annosae cereris. Iuvat humida mercis Mutandae species stagno seu vecta liquenti, Quamve paludosis tellus alit humida campis. Haec Crater, quibus affuerit nascentibus, affert, Qui tibi, nate, tuo aspirans non defuit ortu. At serus coelo occiduo ac refluentibus undis Oceani facilem laeta inter pocula mortem Afferet, ac subito turbabit funere mensas. Defunctum lugent convivae. Ast ille, nigrantem Ingressus cymbam ac sitientia labra relambens, Suspirat bacchum atque undae lenaeidos amnem. Cui si stella nocens inviderit, humida fata Portendit, seu lenaeo sub gurgite, sive Flumine sub vitreo calidove in fonte lavantem, Sive cavo putei gradientem absorbet hiatu, Coerula seu versis findentem marmora tonsis. Euge, pater Lenaee, euan. Tibi carmina nostra Assurgunt; monumenta tuae nam coniugis assunt. Insignitum auro textum ac radiantibus astris Et primo splendet coelo memorabile donum, Quod dea tum rore idalio ambrosiaeque liquore Sparserat, et cypria madefactum intinxerat unda, Tum flore ornarat vario, intactumque hyacinthum Miscuerat violamque rosae casiamque amarantho. Hinc natis studium tenerorum mansit odorum; Conficiunt unguenta et florea serta coronant. Mundicies indigna viro comptusque puellae Persimilis, quaeque et Veneris molle imperat astrum. Inde etiam occultus sub pectore pascitur ignis In vetitumque ruunt et Amor nova vincula nectit. Quocirca, nate, ardentis compesce furores, Et leges meditare, et honesti concipe formam. Hic finis vitae felix, haec meta petatur. Mergentem sese oceano quicunque Coronam Viderit, ipse oriens, primo sub flore iuventae Occidet expositusque feris, damnante senatu, Pro tumulo faucesve canum aut rabida ora leonum Accipient, tumulo Saturnus condet ubi ipse Insedit loca, seu gravibus mala sidera signis Adversos iaciant radios et fata minentur. Adversos mores et pectora dura per ortum Spica dabit, frumenta seret, grave figet aratrum, Mella favis expressa liquet, nihil usque remittens Ad vitae varios usus. Maria alta secabit Piscator, nunc casse cibum, nunc comparat hamo. Dat varios animis aestus, et pectora turbat Occasum dum Spica petit, dat et usque labores, Cui falcem si forte senex subiecit ahenam Iratus, miseramque famem illuviemque minatur. At Mavors furti damnat, poculoque reposcens Annonam, dictis et poena crimen acerbat. Illi nil Arcas, nil proderit aurea Virgo, Quamvis Spica manum gravibus foecundet aristis, Porrigat et plenas felix Pometia lances, Quin pendat sacrum laniato corpore furtum, Et, populo spectante, lacer det sanguine poenas. Non Teucrum Paridemve arcus, non Hectora telum Stringentem, non idaeum sub nube columbam Figentem aut lyciae iaculum mirabere dextrae, Si, coelum aspiciens, oculo intueare Sagittam; Has etenim natis vires, haec dona ministrat; Exercens usus probat et mox vertit in artem. Ille igitur iaculo insignis celerique sagitta Continget positum quocunque in limite signum, Ille etiam speculantem alta de turre columbam Deiicit aeriae contorto verbere fundae, Squamosumque petit certo sub vulnere piscem, Cui favet heoo surgens de parte Sagitta, Extremo Aegoceros cum se celer aequore tollit. Ille autem stragemque inter caedemque virorum Deficiens cadet, ante actis ex hoste trophaeis, Vulneribusque suis illata et caede superbus, Quem procul occidua vidit de parte Sagitta, Ipsa quidem radiis percussa nocentibus aeque, Aeque praesidio nitens et fortis amico. Vendetur miser et foedabit sanguine arenam Indigno pretio, si Mars, si pinniger Arcas Haec loca coniuncta soli ditione tenebunt. Ast hunc damnatum caveae ad spectacula vulgo Obiiciet, gladiique dabit Saturnus ad usum, Si male felici adversans minitabitur astro. Hoc etiam e coelo Chelisque micantibus Hedus Exilit, et molles nascentibus imprimit artes. His interque epulas et serta madentia vino, Scortaque et incestos thalamos, unguenta, rosamque Vivitur, et vacuis mulcent proscenia ludis, Deliciae inficiunt animos praecepsque cupido, Consilium incertum ac varians sententia, et ipsa Mens nunquam secura novas parit anxia curas. Concubitus fuge nocturnos summasque fenestras, Tectorum ingentis lapsus, fossaeque profundum Praecipitisque locos, impostaque rupibus antra, Neu te sollicitent funabula ludicra, neu te Intortis capiant agitata rudentibus arma, Si tartessiaco minitabitur Hedus ab orbe. Dicamus bona verba, deos veneremur. An illa est, Quae surgit, quae conspicuis venerabilis astris, Ara deum? Date thura, facesque adolete sabaeas. His genitrix Ariadna locis, hoc sidere lapsa est, Implevitque uterum tenerae leve pondus Elisae: Hinc illi cultusque deum et reverentia casti Et tantus sacrorum honor, atque hinc ipsa per aras Rite precata litat, simul et stata sacra frequentat. Tu matrem, puer, et castas arcesse sorores; Thura adsunt, coelum spectate, atque ore favete. Ara deum, unde est relligio mortalibus orta, Unde pium quodcunque et quod venerabile terris, Salve, Ara, salve, innumeris ornata trophaeis, Sive hominum gesta inspicias, seu facta deorum. Ipsi te reges templis et marmore donant Mygdonio, tibi purpurea sub veste sacerdos Sacra facit, sedet et tyrio spectabilis ostro Antistes lituo insignis cultusque tiara Exsolvens vota, et carmen praefatus, ibi omnem Affatur turbam, et, divorum arcana retexens, Iustitiamque sequi monet, et non temnere divos. Te propter casti vates divina per orbem Sparserunt praecepta sacrumque hausere furorem, Per te casta placent, per te plebs templa salutat, Antistesque chori princeps, venerabile nomen In populis, dat iura deum et nova carmina pandit. Exoriens haec ipsa tuum facis, Ara, per astrum, Si faveat pater altitonans, si nata tonantis. Ast obiens, si Saturnus, si bellicus heros Maluerit, tu sacrilegos, tu magna profanos Affligis poena merita et mala crimina purgas; Adiicis aut templis, aut, voti vincula nectens, Obstringis sacris, sacros aut sedula ritus Ostendis, prohibet quotiens has Iupiter iras. Meme igitur, dea, me coeli decreta ferentem, Pandentemque deum leges, et carmine vatem Astra recensentem seu tu dux certa viarum Praecede, aut specula residens sullimis in alta Ostendas reliquum coeli, atque haec nomine signa. Vos, coniux, vos, defessi tria pignora patris, Haec orate eadem divamque in vota vocate, Det mentem studiosam aequi legumque verentem, Detque animum et patrios retinentia pectora mores, Sacraque solennisque deum servantia cultus. Ecce autem, qua parte ingens se Scorpius offert, Atque aequa plus parte poli sua brachia iactat, Centaurus gressu incedens se tollit equino, Mistus equo vir, quam natorum pectora formam Artibus et referunt, et equis sua munera iungunt. His currus et frena iuvant, quis flectere in arctum, Quis et equos moderari et aperto immittere campo, Et valeant celeri ad metam exagitare citatu Instantes vocis clamore et verbere dextrae, Ad pugnam sive instructis radiare sub armis. Quin etiam, si Mars stricto minitabitur ense Bella ciens, bellum exercent, armisque decori Pugnatoris equi costas et terga fatigant, Hostilesque acies aut hasta aut ense lacessunt. Sin Arcas celer aspiciat, quaesita per artem Auxilia aegroto pecori succumque medentes Admiscent; ipsi hoc morbos et vulnera curant. Infelix alto ruet, ac de culmine labens Vix divum auxilium imploret, praecepsve quadriga Excutitur, lacer ipse, ferae aut immanis hiatu, Sive ferocis equi violento vulnere tardus Lethaeos moerens portus petet, attonitusque Quadrupedes timeat iam properare citatos, Horreat et saevos minitantia culmina lapsus, Hesperios quae Centaurus portendit ab orbe Iratus, quotiens saevo adversabitur astro Bellipotens, aut Saturni falx horrida saevit. At postquam oceano Chiron sese extulit, et iam Antra memor videt et cultos, quos severat, hortos, Arcturi clarum aspicies super aequora signum Plaustra bovesque suas agere et se tollere in altum. Huic signo studium fidei et reverentia honesti Certa subest, hinc illa fides nascentibus haeret, Et veri non fictus amor, generosaque cura; Hinc illis et opes regum credentur et aera Et tyriae vestes, auri et pretiosa supellex; Hinc census patrii a populo custodia et omnis Publica thesauri cura credetur et aeris. Adstabit foribus custos et ad hostia regum Ianitor, aut trepidos vocet ad mandata Quirites, Percutiant infelicis cum numinis astra. Oceano se praecipitans Arcturus, ubi ignis Afflarit tegeaeus Saturni et noxius ardor, Supplicio infami afficiet, vinctumque catenis, Confectumque prius squalore et carcere tetro. Proscindit tauro segetem, sua condit aratro Seminaque et toto victum parat anxius anno Arcturus mundo exoriens. Idem aequora linquens, Exoriensque homini, et primis natalibus astans, Ipse fidem rectumque et honestas edocet artis. Cur, o cur, superi, tantum sors laeva locorum? Cur tantum occasus cladis vehit? Aequus ab ortis, Arcturus parat infelici carcere mortem Saevus ab occasu. Surgens vagus aequore Cygnus Insidias avium generi et cava retia tendit, Aucupiumque docet, mollisque inflectere cantus In caveis, nostras varianti et gutture voces Reddere, et humanam referentia murmura linguam. Hinc deploratus longe atque ad sidera passer Lusitat in gremio dominae, facilemque Corinnam Psittacus et blandos vatis testatur amores; Hinc mea non saevit rostro, non ungue columba. Ast obiens aliena quidem spoliare parentem, Et praedas agitantem hostili carcere damnat, Sive reum furti, fraudisve dolive ministrum Plectit, et austeras praetoris concitat iras. Si Marsos domitosque anguis et carmina quaeris Colchidos, et victum somno verbisque draconem, Haec tibi surgenti dat Serpentarius astro, Aegoceros cum coeruleo caput aequore tollit. Si quaeras forte Eurydicen per gramina laeta Errantem, atque anguis de vulnere multa gementem, Paulatimque hudo claudentem lumina somno, Labentemque artus et tempora nube tegentem, Ac circum anguicomas pavitantem astare sorores, Intortum dum crinem auri de vertice tondent, Serpentarius hanc obitu signabit iniquo Occumbens, cum triste senis sese obiicit astrum. Baiano si forte procul de litore cernes Delphinum ludentem et terga accurva plicantem, Nunc undis se attollentem, nunc gurgite toto Mergentem sese et cauda maria alta rotantem, Tum dices, referunt natorum pectora mores Delphini exorientis: ubi malus usserit ignis Falciferi senis hunc vitreo sub gurgite nantem, Reptantemque cavis scopulis mirere, et ab imo Vellentem rubros spinosae cautis echinos, Nunc rapidos scindentem aestus et pectore nudo Iactantem in summos rorantia brachia fluctus, Tauromenitanam nando et superare Charybdim. Sin Arcas cum threicio duce faverit, illi Exercent agili sudantia membra petauro, Et cursu certant ventis, perque aequora currunt Navibus, et curva sulcant vada salsa carina. At cui atlanteo Delphin condetur ab orbe Saturnique malum sidus minitabitur, ille, Ille mari ulvosove lacu, seu flumine in alto Mersus in aeternam condet sua lumina noctem, Umbraque nocturno errabit per litora gressu. Illa, vides, quae, nate, brevi Aegocerontis in ortu Attollit sese pelago et procul aequora linquit, Illa Lyra est. Sentis tremulis ut fluctibus hudae Ad numerum saliant Nereides? Ut tulit aureo E thalamo formosa pedem oceaneia coniux Ad plectrum? Ciet ecce novem cum pectine chordas Emodulans, mulcetque novo vaga sidera cantu. Quo captae nascentum animae concordia ducunt Pectora, concordisque animos; sunt civica curae Iura, placent leges; pacto stant, aequa probantur; Torquentur sontes et duro crimina nexu Plectuntur; iustumque foro dominatur in ipso. At si vergentem oceano atque Atlanta prementem Falce Lyram, sive ense minax percusserit astrum, Occidet infami leto, ac praetoria iussa Expectans tortusque diu tractusque catenis Cum gemitu vitam effundet, forave ipsa cruore Foedabit lacer, aut animam crepitantibus auris Nigrantem fumo atque ambustam torribus atris Efflabit. Flammantem illam fumosque vomentem Portitor horrescet picea traducere cymba. Paulatim ast illa in scopulo tabescit inani, Atque abit in tenuem cinerem, extinctaque favilla; Nil reliquum, non forma quidem, non corporis umbra. Tantum declivi praeceps Lyra saevit ab orbe. Qua quondam custodem Erebi, ac nigrantia Ditis Atria crudelem et potuit placare tyrannum Threicius vates, superasque revertere ad auras Coniuge cum cara, et Lethen remeare canendo. Illum et nigrantes manes turbaeque silentum, Illum etiam heroesque Erebi et regina profundi Attoniti venerantur. Eum stymphalica monstra, Et Lernae manus, et centumgeminus Ophialtes, Inversansque rotam Ixion, Tityusque, Gigesque Sectantur, positoque assunt ad plectra tumultu. Felix sorte sua. Sed amor, sed coniugis ardor Frustrantur cantus et vota novissima vatis. At postquam stetit ad patrii vada fluminis amens, Ac tandem dolor indignata silentia rupit, Prima illi vox: "Eurydice, meaque optima coniux, Eurydice infelix. Quid enim fata aspera adivi Nescius, immanemque canem per carmina vici Imprudens, qui non animi quoque iussa furentis Pervici? Meme ferro, me absumite, matres Threiciae. Quantum heu fuerat, dum limina mundi Ingressus fruerer thalamo complexus amato? Cur non et retro redii? Nigra flumina rursum Tentavi, rursum et manes regemque superbum, Quem mitem inveni, rursum placare paravi Immemor? Meme ferro, me absumite, matres Threiciae. Poteram infelix habitare sub umbris Et dici felix, saltem o, saltem umbra fuisset Solamen, mihi per tenebras lux ipsa vaganti Fulxisset, laeta in vulgus mihi plectra moventi Plausisset: noctem, heu, demens luctumque paravi, Aeternam noctem et nullo cum fine dolorem. Me matres, meme ferro, me absumite, matres Threiciae. Canerem ad thiasos; tum culta canenti Astaret, semperque novos hauriret amores, Favissentque mihi manes, interque canendum Applausumque inter vulgi mihi brachia collo Iunxisset, teneroque sinu fovisset, et ore Excepissem auras animae indulgentis. Ibi ingens Applausus. Rursum ipse novos per carmen amores Ordirer, totoque Erebo mea verba sonarent, Mulcerem et veteres heroum carmine poenas. Meme igitur, meme ferro, me absumite, matres Threiciae, caput atque humeris avellite nostris, Et linguam Eurydicen clamantem ac voce petentem Eurydicen vehat aegeas vagus Hebrus ad undas."