CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus PONTANO.uran-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/PONTANO.uran-01.xml.
Qui coelo radient ignes, quae sidera mundo Labantur tacito, stellis quibus emicet ingens Signifer, utque suos peragant errantia cursus, Unde hominum genus et pecudes, unde aequor et aurae Concipiunt motus proprios, unde optima tellus Educit varios non uno e semine foetus Et rerum eventus manant seriesque futuri, Dic, dea, quae nomen coelo deducis ab ipso Uranie, dic, Musa, Iovis clarissima proles, Et tecum castae veniant ad vota sorores. Dum canitis resonatque cavis in vallibus echo, Ipse legam laurique comas hederamque virentem, Ipse aras statuam viridi de cespite et umbras Lustrabo, tumuloque feram solennia dona Dilecti vatis, viridi quem monte sepultum Parthenope liquidamque coli Sebethos ad undam. Ipse chori pater ac princeps et carminis auctor, Phoebe, adsis, noctisque decus latonia virgo, Dique deaeque omnes, quorum sub numine coelum est. Tuque adeo, comes Aonidum, dux optima vatum, Alma Venus (teneros nati sat lusimus ignes), Dum coeli errantes ignes, dum sidus amatum, Quo terraeque fretumque et magnus concipit orbis, Dum canimus quae signa tibi, quod pareat astrum, Diva, fave et niveis felix allabere cygnis. O mihi si Charites spirent, si blanda canentis Gratia mesopio contingat labra liquore. Tu vero, nate, ingentes accingere ad orsus Et mecum illustres coeli spatiare per oras; Nanque aderit tibi Mercurius, cui coelifer Atlas Est avus, et notas puerum puer instruet artis. Prima deum terras glaciali sidere circum Luna meat, coelumque suo terit ultima curru. Dux clara in tenebris, alienae obnoxia flammae, Aemula fraternis radiis et solis ab ore Ora fovens, quantumque ab Apollinis igne recedit, Hoc magis ipsa suum fundit mortalibus ignem. Cornibus auratis primum, mox fronte refulget Iam media, medium coeli dimensa volumen. Atque hinc obliquos vultus turgentiaque ora Nocte refert, tandemque, vago digressa meatu, Exsurgit solem contra, plenoque coruscam Orbe comam et fulvo totum caput explicat auro. Septima quin etiam ut coelo concessit ab alto Mole gravis, septem ore vices, septem ore figuras Mutat agens circum, et parvum convertitur annum. Hinc mare, quod magnum terras complectitur imas, Hinc variat rerum species; quaeque humida ponti Stagna colunt errantque suis animalia silvis, Aemula crescenti reparant a lumine vires, Et multo imprimis implentur corpora succo. Mox, ubi decrevere ignes, decrescit et humor Ille quidem, exhaustoque vices a lumine pensat, Paulatim et vacuae lassantur sanguine venae: Quod varii maris accessus variique recessus Ostendunt, quod frondosis in collibus arbos, Quodque salutiferae succis felicibus haerbae. Quam multos etiam furiis hinc saepe videmus Vexari, sortemque animo indignamur acerbam; Saepe etiam morbo, aut dira languentia peste Corpora decubuisse ad humum sternique sepulcro. Quid quod materies, viridique e monte recisae Aere trabes, multaque comam turbata ruina Fraxinus, Ioniumque abies versura profundum Ante diem effetae senserunt damna senectae, Exhaustasque situ vires ac robora clament, Curva senescentis lunae ni cornua servet Agricola, ingenti dum vellit ab arbore vallum, Et percussa gravi resonant nemora alta bipenni. Haec eadem aerias arcis, iunonia regna, Temperat, idque licet certis cognoscere signis. Nanque ubi prima novos remeando colligit ignes Fratris ab amplexu rediens, si nubila frontem Occuluit, cornu per coelum invecta retuso, Pro, quantum nimbi terris pelagoque paratur; Quanti etiam sese versent per inania venti, Si rutilo tum forte comam velarit amictu Oraque dispersis suffuderit ignea flammis. Quarta dies sine nube sine pluviaque Notoque Spondet ad extremum constanti foedere mensem, Si nitidis nocturna genis, si fronte serena Incedit coelo et puro sese exerit ortu. Ipsa eadem arctoo rigeat si tempora cornu, Tristis ab arctoo ventos tibi nuntiet axe; Ast alia de parte trucem tibi suscitet Austrum, Tristis ab austrino rigeat si tempora cornu. Hunc tamen ante diem si nulla effulxerit, heu tum, Heu male iactatas defenderit ancora naves, Ni labor et placidi succurrit dextera Phorci. Quid dicam, cum plena oculis rutilantibus, aut cum Nigra genas duplici circum caput abdidit orbe Horrida nocte sua? Di, longe avertite iniquum Himbremque pluviamque et agentis aequora ventos. Cuius ut acceptae vires et cognitus usus, Templa deae statuere sacrosque ex ordine ritus; Discerptumque viri corpus laniataque membra, Et multum lacrimis perfusos coniugis artus Finxit niliacae tellus addicta iuvencae, Et querulas sistra incassum percussit ad aras. Hinc etiam graii vates aetnaeia furta Et raptus siculae totiens flevere puellae, Infernique Iovis thalamos, lamentaque matris Funerae, erratasque diu terrasque salumque Umbrarumque domos et sole carentia regna. Proximus at spatiis et longe gressibus impar Accelerat Maia genitus, celer ille deorum Nuntius, auratis nectens talaria plantis. Hic, rapidum propter solem sua plaustra reflectens, Nunc matutinos agili temone iugales Exagitat pelagique cavo caput exerit alveo; Nunc atlantiacae matris memor, Hesperidumque Rura videre parans fulvumque in frondibus aurum, Serus obit, sero flavum lavit aequore crinem, Et sero herculeas linquit post terga columnas. Sed sive immissis solem praecurrit habenis, Seu sequitur victusque terit spatia ultima metae, Non ipse ingentis oras, non liber apertas Audet adire vias coeli, titania tantum Imperia et solis timet abscessisse quadrigis. Ergo ubi ternonasque plagas ternonaque mundi Dimensus spatia, et curru dat lora secundo, Sistit equos. Mox coeptum iter ac vestigia rursum Nota legit, nunc ipse humilem demissus in Austrum, Nunc Boream et summas pennis petit arduus Arctos. Et quoniam volucri rapitur sub sidera lapsu, At nunc hos innixus equis, nunc convenit illos, Aut Iovis exquirens monitus et mitia iussa, Consilia aut senioris avi, violentave Martis Imperia et motos sullata pace tumultus, Hinc pedibus nectit pennas, hinc iussa deorum Nuntius exequitur vario Cyllenius astro, Itque reditque viam totiens, mandataque portat. Nanque ubi deliacasque rotas thymbraeaque propter Signa et apollineos iusta comes astitit axes, Tum vates responsa canit, tum pronus haruspex Exta notat, tunc et liquidas intentus in auras Oscinis explorat cantus et praepetis alas. At si nocturnam Phoeben rorantiaque astra Et niveae tetigit secreta cubilia lunae, Agnovitque deae vultum et mandata recepit, Nec mora, digrediens monstratas excitat artes, Deducit pelago classem, secat aequora cursu, Ignotosque tenet portus, iam merce sabaea Navem honerat, redit et tyrio spectabilis ostro. Hinc et Mercurio nomen, Romane, dedisti, Quemque et Arabs, quemque et Babylon Stilbonta vocasset. Ast ubi summotasque domos et frigida adivit Tecta senis, solioque nepos acceptus avito est, Tum succos meditatur, et idaeam panaceam Dictamumque legit, tum vulnera siccat, et hudo Unguine lenit agens, adhibetque ad munera cantus. Tunc vero strepitus armorum atque horrida bella Atque enses ac tela placent, tum vivere rapto Et praedas agere et discindere moenibus urbes Gaudet, et effuso caedem ingeminare cruore, Belligeri cum forte ducis se ad signa recepit, Et galea abscondit crines, et pectora ferro Inclusit, laterique auratum accinxit et ensem. Fert leges ac iura fori, pacisque quietos Imponit mores, mandataque publica defert, Si iubeat genitor, cui civica munera curae, Et patres legere, et sanctum instituisse senatum. At si candentis humeros et eburnea colla Exeruit, placidoque simul Cytherea petivit Amplexu, madidoque recens e crine fluentem Stillavit rorem blandosque afflavit amores; Non ipse inachiae memor aut fera vincla puellae Exsolvit, tristique obducit lumina somno Custodis monstri, aut torpentis ad hostia Lethes Traducit miseros per opaca silentia manes, Sed resides cantus in vertice cyllenaeo, Formosae ludunt ubi festa ad carmina nymphae, Personat, et tenues moderatur pollice chordas, Ac non cedentes queritur tam crescere curas. Uritur, et placidum cantando nutrit amorem: Ipse canit, tenerae cantus risere Napaeae. Hinc felix regio mundique beatior ora, Quam lusus habitant molles, ubi segnis amorum Militia in vacuas exercet vulnera mentes. Ver alit aeternos flores, passimque vagantes Incustoditae ludunt per gramina nymphae; Ocia cantantes mulcent ignava Camoenae. Has inter succinta sinus, redimita papillas, Et roseum spirans fragranti vertice odorem Errat nuda genu per florida prata Voluptas, Cui volitant flavi per candida colla capilli, Ad frontem aurato religat quas fibula nexu. Laetatur dea; laetanti risusque iocique Assiliunt, somnique leves et mollior aura. Hinc passim liquidi ambrosiae rorantur honores, Stillat acidalius late liquor. At vaga nantum Ludit aquis, mistim pueri nudaeque puellae, Grata cohors Veneri, chorus et genialis amorum. Tum videas amne in medio rutilare favillas, Materna face quas Iocus hinc, ast inde Cupido Excussit: caluere undae, caluere natantes Afflatu. Media vehitur Lascivia cymba, Hortaturque monetque habiles agitare lacertos. Hic aliquis puer, enando dum brachia iactat, Iniecitque manum sociae furtimque papillis Inseruit; tener ora rubor per grata cucurrit. Hic aliqua, adnanti puero dum brachia miscet, Miscuit et foemori foemur, et simul oscula iunxit. Interdum se tota cohors in flumine mersat; Non obstat pudor audaci, aut lux ipsa pudenti; Luditur, et placidis immurmurat unda susurris, Emergit mox et campis se fundit apricis. Dona legens selecta manu ac redolentibus hortis Errantis sequitur florum dea, coniugis aurae Flant super, et liquidis distillat odoribus aether. Has oras atque haec gnidiae loca laeta volucres Pervolitant circum, et paphii vectantur olores, Numinis idalii currumque rotasque volantes Qui subeunt, mollique ferunt per inania lapsu. His Cytherea suum posuit pulcherrima sidus, Quo terraeque fretumque et magnus concipit aer, Et dulcis in corde agitant animantia motus. Ipsa refulgentis auro interplexa capillos Aurorae e thalamis radiorumque aemula solis Lucem aperit, reseratque diem mortalibus almum. Interdum rapidis Phoebi deserta quadrigis Evocat oceano noctem, surgentibus astris, Admonet et placidi per amica silentia somni. Verum ita digressusque suos, sua tempora pensat, Et sinuosa means niveis secat aethera cygnis, Ut solem petat, ad solem vestigia flectat. Ipsa quidem coeli undecies ubi quina peregit Momenta, heoo seu cum nitet aurea mundo, Oceani hesperias seu cum declinat in undas, Ipsa umbram in tenebris obtendit ut aemula Phoebes, Ipsa die radios ostentat ut aemula solis, Et lucem terris, et coelo lumina praebet: Tantos laeta suo de sidere fundit honores. Haec decus, haec ipsa est hominumque deumque voluptas, Qua sine nil iucundum animis, nil dulce fatendum. At medios coeli tractus, medii aetheris oram Fons lucis sol auricomus, sol igneus ambit, Sol, qui terrarum flammis opera omnia lustrat; Ipse idem superum princeps ductorque choreae, Ad cuius numeros et di moveantur, et orbis Accipiat leges praescriptaque foedera servet, Agnoscant aurae imperium, maria alta tremiscant, Audiet et longe tellus fatalia iussa. Atque hunc, ne qua opere in tanto decor ullus abesset, Praefecit luci rerum pater, ipse nitentis Spargeret ut radios, ipse ut lustraret olympum Et terras simul et magnas liquidi aeris oras; Unde dies, quique in sua terga revolvitur annus, Atque aevi simulacra fluunt, et tempus, et aetas. Hinc ver purpureum vestit florentia prata, Spiceaque hinc campis flavescit messis, et aegrum Lenitura animum ac dulcem inductura soporem Distendit vacuas pinguis vindemia cellas, Et glacialis hiems resolutis ebria curis Ante focum molli solatur frigora baccho. Hasque vices pater ille deum volventibus annis Esse dedit, quas ipsa aeterno foedere servant Tam certos elementa simul retinentia nexus. Atque alii (horrendum), qua brachia pandit iniqua Parte poli chelasque audacius exerit ingens Scorpius, hinc anni primos duxere meatus, Et primam fecere viam, cum partibus aequis Dimidium luci atque umbris sol dividit orbem, Ac noctem paribus suspendit Libra diebus: Ast alii saevae post horrida frigora brumae, Cum premit auratos nephelaei velleris artus Phoebus, et himbriferum rediit ver, omnia quando Alma parit tellus, quando omnis germinat arbos, Cum viret omne nemus, resonant cum frondea rura Concentu volucrum vario, pecudesque feraeque Exultant laetae in venerem, ac tritonia monstra Ignibus incaluere, acer furit ardor, ut ipse Horreat indomitas Proceus contingere phocas; At misera in scopulis soloque in litore questus Alcyone ingeminat vocesque effundit inanis, Multa querens, exosa diem, nomenque mariti Servat avis, Ceyca vocans, Ceyca requirens, (Ah miseram) rapidas repetens Ceyca per undas. Nec vero non e summo quoque culmine Cancri, Qua regnat calor ipse et equos sol sistit anhelos Extremum invisens Ararimque atque ultima Thyles Litora, carceribus positis, exordia prima Hinc anni fecere, alacresque egere quadrigas. At Numa frigoribus sub iniquum tempus, ubi ingens Declinat coelum et gelidum sol Aegoceronta Pronus obit, pronoque petit spatia ultima cursu, Qui fessos instauret equos. Hinc viribus auctus Deserit antipodum sedes, digressus et Austro In Boream obvertit sinuoso calle, diemque Auget et obscuras nocti iam surripit umbras, Insudatque sequens clivo, atque assurgit in auras. Has igitur solis metas, haec tempora servans, Egeria monstrante, suum traduxit in annum, Ut quae prima novi repararet tempora cursus, Principia haec spatiis sua sortiretur oberrans Annus, et ad solem firmaret signa cadentem; Sed Phoeben Phoebesque rotas et plaustra secutus Fraternum implevit germanae mensibus annum. At Caesar solemque sequi, solemque tueri, Et solem lucisque auctorem dicere et anni, Solis et ad metam totas effundere habenas, In lustrumque supervacuas concurrere partis Iussit, et hoc latius inscribi nomine fastos. Dicendum et variis fuerit qui gentibus annus. Aegypti primum veteres fecere bimenstrem, Moxque quatergeminis complerunt mensibus; inde Per bissena pari duxerunt sidera tractu Arcades, at noster quot tempora continet annus, Annorum numero censebant Arcades, ante Iam geniti, quam luna suos ostenderit ignes; Tantus honos, tanta est antiquae gloria genti. His totidem adiunxere animis et Acarnanes altis Tutati ferro patriam, mox funere in ipso Coniecere animas, et honesta morte suorum. Italiae licet antiquos evolvere fastos. Nanque alium primo Romae nascentis in ortu Instituit pater et gyro breviore coegit. Promovit spatium Numa, nec Laurentibus idem, Idem erat Albanis. Alium qui Tiburis arva, Quique ferentina cererem metit incola falce, Et tenuere suis habuereque in urbibus orbem. Ille etiam ventos tempestatesque futuras Atque himbres aestusque graves et frigora monstrat. Nanque ubi coeruleo rapidum petit aequore coelum Exoriens, aperitque diem natalibus undis, Si nigram obscuro faciem variaverit ortu Concavus, inque atram condentur lumina nubem Et pelago et terris violentior incubat Eurus, Turbatasque amnis in pontum devehet undas. Quin etiam ut nullae densentur in aere nubes, Si tamen aut hebetes radii torpere videntur, Aut si plus nimio torrens incanduit ardor, Collige venturos himbres. At pallida quando Aurora oceano caput exerit, horridave inter Nubila diversis rumpit sol partibus, et nunc Obliquos effert radios, nunc pallidus ore Delituit nimboso, heu, rupto foedere, coelum In terras ruet, et saevum per inane rotatae Praecipitent nimborum acies, quae grandine mista Arboribus stragemque dabunt et vitibus almis, Vix ovium ut clausos defendant culmina foetus. Non mihi tum, non claustra boumque armentave equarum Ducenda a stabulis, non me extra tecta domorum Ducet iter. Servanda dies, quam rite serenam Spondeat, oceani seras cum lucidus undas Intrarit, non nube comam, non turbidus ora, Sed qualem hesperio Tethys suspirat in antro. Quod si tum quoque nigranti velatus amictu Occiderit, sive ipse suo quanquam emicat ore, Si tamen aut atras nubes raptaverit, aut si Palleat et maculae fundant sese undique nigrae, Venturam expectes pluviam. Non te optima fallent Indicia, et multis nota experientia seclis. Vidi ego, cum rutilos Aurora immitteret ortus, Igneus aut roseo se tingeret aequore Titan, Ventorum ingentis sudum per inane catervas. Vidi et, cum rutilus maculis inspergitur ignis, Praecipitem iactari undosa ad litora navem Amissis fluitantem armis ac dura gementem Verbera et effracto nudatam lintea malo. Nulla salus, spes nulla viris: in vota precesque Vertuntur: vacat ars: miserae exoptantur arenae, Et dulcis terrae exortes tanguntur amore. Tanta mole ruunt immissis himbribus Euri. Denique cum rebus causas, cum semina causis Sufficiat, gravido foecundans viscera partu, Nec quicquam sine sole novas in luminis auras Prodierit, pater ipse hominum, pater ipse animantum, Quaecunque aut viridi nemorum pascuntur in umbra, Coeruleosve secant latices, aut aera carpunt; Hinc bissena deo solvebant vota quotannis, Phoeboque et Nomio, Lycioque, patrique Lyaeo Et quibus ad lucos, quibus in solennibus aris Nominibus venerata deum officosa vetustas, Delion ac Clarium, nec ficto nomine Osirim, Confecit certis vel qui Pythona sagittis Sanguine foedantem terras virusque vomentem: Plurima quae veteres Graium cecinere poetae. Nanque ubi se informis rerum atque incondita moles Digerit, inque suas abeunt elementa figuras, Tum tellus gravis himbre et adhuc stagnantibus arvis Fumida, anhela vagos tollebat ad aethera tortus, Involvens coelum nube et caligine opaca. Hic ille immanis Python, immania cuius Corpora iamque deos et divum tecta petebant Ipsum etiam invasura Iovem, cum Delius arcum Intendens tulit acer opem. Nanque, agmine facto, Emittens rapidas torrenti e sidere flammas, In gremium matris luctantem et acerba tuentem Intorsit. Stetit ille tremens. Tum colla revinctum Centum implexa modis, centum religata catenis Ad manes imos atque intima tartara traxit Victor, et obscura coelum caligine solvit. Hic Python, haec tela dei, victoriaque haec est. Latonae gemini partus, bina edita Delo Pignora nunc quae sint (paucis adverte) docebo. Latonam graii terram dixere poetae, Latonam dixere solum. Latonia tellus Omnia progenuit, mater divumque hominumque. Atque ubi se in proprias coepere elementa figuras Induere optatumque locum et data munia obire, Ipsa quidem medio mansit, sed mole liquenti Instabilisque etiamque tremens, quando aequora nondum In certas ierant sedes, sed corpore misto Pugnarent, et adhuc nullo sub foedere pontus Terraque se duris urgerent legibus, ut iam Unda solum traheret, tellus maria alta teneret. Paulatim calor ille deus, cedentibus undis, Telluri sese insinuat, gremioque receptus Felicem partu genitricem implevit; et inde Di geniti Phoebusque potens Hecateque triformis Emergunt. Illa acta polo interiore resedit Horridior, glaciem spirans et degener ore Foemineo, minus atque habilem sortita calorem; At Phoebo natura mares animosque vigoremque Addiderat. Volat acer equis, atque aethera carpit Iam medium: stetit hinc superum longo agmine cinctus Et pharetra insignis humeros et crinibus aureis. Hos Delo genitos magna, magni aequoris oris Crediderant, Delo excelsa, cui vertice summo Splendet apex quotiens coelo latonia luna Exoritur, visitque suum sol aureus orbem. Fluctibus hinc rapidis tremuloque emergere ponto Credebant, vastoque maris delabier alveo, Indulgente suis Delo cunabula natis; Quin etiam ogygiis olim cum mersa sub undis Paulatim exereret tellus caput, oceanusque In sua iura suos fessus concederet aestus, Et tandem emicuit stellanti lumine coelum, Tum prima ex undis vastoque e gurgite Delos Prosiluit. Fulxere apices et vertice Cynthus Lucifero, qua parte dies surgebat et altum Sol oriens curruque et equis insignis obibat. Hunc et Pastorem converso nomine dicunt, Quod pascat quicquid sub coeli nascitur oris; Quodque fores nascentum aperit, quod claustra relaxat Gignentum tenerosque educit in aera foetus, Hinc Iano nomen fecere; hinc nomina Phoebo Ipsa dedit species nitidoque in corpore fulgor; Idem quod volucres nervo stridente sagittas Torqueat, et certo defigat vulnera iactu Morbosque illuviemque ferens, hinc notus Apollo. Quod solus coelo apparet fugientibus astris, Solus et immenso late loca lumine lustrat, Hinc solem dixere patrem lucisque dieque. Sponte etiam immissis coelo quia fertur habenis, Liber. At herculeo laetus cognomine, quando Disiicit aerias nubes lucemque ministrat Aeris ipse decus, decus et sua gloria coeli. Quin et threicius divino carmine vates Hunc nitidum Phaneta vocat, quod surgeat heoo Orbe recens, quod mane novos instauret et ortus. Inde etiam auricomum Aegyptus veneratur Osirim, Aegyptus, cui cura deum, quod lumina mille, Mille micent oculis passim radiantibus ignes. Lyncea quin etiam, quod vis populantibus umbras Luminibus, quodque et radiis fugat humida passim Terrestrisque abigit fumos et nubila differt. Ut lupus insidias meditatus pascua circum Insectatur oves rabie ferus et ferus armis, Pertentatque aditum et saeptis sese arduus infert Dentibus infrendens, et morsu exasperat iras, Hinc Lycius sibi nata deus cognomina fecit. Quin et Mercurium, mutato nomine, dicunt Argum somnifero victum stravisse caduceo Insomnem, centumque oculos ac lumina centum Pandentem, et niveae servantem pascua vaccae. Argus enim coelum est, vigilantia lumina flammae Aetheriae et vario labentia sidera mundo, Quae passim multa sublustris noctis in umbra Collucent; sed mox, Phoebo exoriente perempta, Torpent luce nova et candenti lampade victa Emoriuntur et obscuro conduntur olympo. Nec deploratum Veneri linquamus Adonim, Venantem quem durus aper sub dente peredit. Non illum fontes nec amici flumina Nili Infletum voluere: novus dolor attigit amnes. Septem illi totis ripa latuere diebus, Et septem plenis spumanti margine ripis Exsiluere, cavo digressi fluminis alveo, Stragem agris stragem et pecori stragemque colonis Cum ferrent; miseri tantum mors angit amici. Balsama te et myrrae, te cedrus flevit, Adoni, Te lauri strata per humum luxere corona; Ter myrtus conata sequi miserabile funus, Ter radice retenta sua est, ter brachia flexit, Ter frustra lentos conata est flectere ramos. Ipsa Venus, postquam lacrimae effluxere genisque Defecit liquor et capiti coma longa revulsa est, Ter mensem exanimis iacuit; vix denique quarto Lucem hausit, vultus et adhuc suspirat amatos. Terra etenim solem queritur deserta cadentem, Invidit quem tristis hiems, cui saevior apri Horret cana gelu facies, cui plurimus himber Crine madet, geminos et cum male concutit armos, Diglomeratque nives et grandine verberat auras. Nam cum sol rebus praesit pater ipse creandis, Ut sese ad manes brumae sub frigora transfert, Tum tellus vidua sulcos oblimat in alvo. Ac veluti virgo, absenti cum sola marito Suspirat sterilem lecto traducere vitam Illius expectans complexus anxia caros, Ergo, ubi sol imo victor convertit ab Austro, Tum gravidos aperitque sinus et caeca relaxat Spiramenta, novas veniat qua succus in haerbas, Et tandem complexa suum laetatur Adonim. At quam Sebethi fontes, quam coerula lambit Phormelle, quaeque et Musas colit ociaque ornat Pieridum, et magni tumulo tegit ossa Maronis Parthenope regum domus et decus ipsa virorum, Clara armis, clara ingeniis et fortibus ausis; Haec annis florentem oculisque et crine decentem Hebonem venerata, suos ritus patriumque Instituit morem et, sacris iam rite peractis, Urbs Hebona salutat, agrique Hebona frequentant, Hebona et referunt simul antra et litora et amnes. Hic etenim florem aetatis roburque iuventae Et speciem deus et formae dat habere decorem, Oraque luminaque et moderantis corpora sensus. Sed prius herculei torrentia sidera monstri Solstitio vicina domus locaque edita coeli Diffundent terris hiemem glacialibus Euris, Ante et conspicui summo de cardine mundi Flava lycaonio surget Pallantias axe, Atque diem averso subtervehet Auster olympo, Stabunt et coeli septem labentia signa, Quam fando patremque hominum regemque deorum Laudibus aut meritis tollam, aut aequem ipse canendo, Quem centum celebrant arae, quem nomina centum. Ut siquis, iubare exorto, phoebeia demens Ausit obire oculis ora atque haurire videndo, Illicet ecce illi torpescunt lumina et ipsa Caligant in luce oculi, tum tempora circum Offundit sese nubes et fumida oberrans Caligo, ac nigrae coelum eripuere tenebrae; Usqueadeo nec fas oculis comprendere cuiquam, Nec fando terrae decus et decus aetheris alti, Unde sibi proprias ducunt animalia vitas, Unde trahunt nostrae coelestia semina mentes, Quo sine nec spirat quicquam, nec nascitur usquam, Nec color ullus erat rebus, tenebrisque malignis Et coelum et terras nox circumfusa tenebat. Et iam intacta mei superat pars maxima coepti, Ac mentem calor instigat. Iuvat alta vagari Sidera et immenso propius succedere coelo; Magnum opus. Et iam signa dei fulgentia terrent, Armorumque haurit strepitus clangorque tubarum. Ipse deus rapidis insistens pronus habenis Tela manu quatit insultans, acerque cruento Ore tonat. Pellunt agili temone iugales Exanguis metus atque tremor, tum ferreus ora Terror, sanguineumque pavor quatit ante flagellum, Ille quidem divis iam formidabilis ipsis. Sed mihi digna viro atque animi sibi conscia virtus Suadet iter, penitusque aditus intrare repostos. Hanc non terrisono prosternere fulmine Cyclops, Non facibus crinem ipsa feris implexa Megera, Nec vis ulla queat stygiis emersa tenebris. Illi ferratum galea caput inclyta bellis Atque deum fato maior prudentia servat, At clipeo indomitum munit constantia pectus; Stant adamante togae, totosque infusa per artus Temperies valida sese metitur in hasta; Ante vigor mentem hortaturque, animosque viriles Aere ciens magno laudum succendit amore. Hac duce, Iunonis odiis iactatus iniquae Amphitryoniades tot monstra ingentia victor Fudit humi. Non hunc liventibus obsitus umbris Cocytos, non sparsa novem per iugera monstrum, Aut impacatae deterruit incola Lernae, Quo minus infernosque lacus et opaca videret Tartara, captivum et supera ad convexa referret Ipse canem; quin astrigerum subnixus olympum Labentisque domos divum cervice refulsit: Et dubitem mente haec complecti et pandere dictis? Efferus has habitat sedes deus; huic comes haeret Et bellum, bellique parens discordia, et irae, Iniustum, insidiaeque, et pallida tabe cruenta Caedes, inque suum rabies armata cruorem. Ipse enses ac tela inter radiosque rotarum Versatus ferrum exercetque aptatque ferendo, Exacuitque mares animos et suscitat ira Implacidus. Martem hinc veteres dixere Latini. Hunc Iunone satum nullo Iove, patreque nullo Oleniis conceptum haerbis per cresia rura, Eductumque Hebri ripis rhodopeia ad antra Crediderant, animi indomitum adversumque Minervae, Scilicet aetherio mens est de fomite. At artus Corporeos, molem discordi e semine cretam, Iuno agitat. Ciet haec turbato in pectore versans Sanguinis ingentis aestus et colligit iras; Unde avidus belli furor atque insania ferri Praecipitant. Iacet ingenti ceu pressa ruina Mens super, at rapidus fervet sub pectore Mavors. Hinc quondam magni tellus Iovis insula Crete, Ionii Crete pelagi decus, inclyta bellis, Clara viris, capere arma et acutum cingere ferrum Prima dedit, curvo et spicula tendere cornu. Post Thraces coluere, ferum genus, aspera duro Terra solo, gens ipsa iugis assueta nivosis Et praedas agitare et opimo vivere rapto. Hoc etiam genitore satus Romanus et ipse In patrium decus et belli sese extulit artes, Transgressus Latii fines transgressus et Alpes, Oceano stetit et Bactris sera intulit arma Atque Indis, post edomiti semptem hostia Nili Atque triumphatos non uno ex orbe Britannos. Sed quanquam imperii impatiens et pectore saevus Indomito ac ruptis praeceps rapiatur habenis, Ipse tamen solium solis veneratus, adacto Curru sistit anhelus equos; mox lora remenso Contorquet spatio, non ante ad munera recto Convertens cursu, quam princeps duxque deum sol Iusserit: illum adeo timet observatque tuendo. Iupiter hinc solio longe spectandus ab alto Exerit os placidum terris, et fulgidus aureo Sidere felices mortalibus explicat ignis. Hinc ego, si qua fides astris, aut si quid ab alto Aethera cognatum nostris in mentibus haeret, Crediderim fas ac leges et iura piumque Et rectum manare et amicae foedera pacis, Crediderim insontis scelerum expertisque malorum Mortales agere, et felicibus addere seclis Secula, perpetuumque annos extendere in aevum; Tanta Iovis placidi clementia, ni malus atro Sidere torpentis Saturnus funderet ignes, Funderet et leti causam infelicis et omne Morborum genus et miserae mala plurima vitae. Iupiter inde pater cunctorum auctorque bonorum. Quin varios etiam ipsa Ioves commenta vetustas. Iupiter omnipotens, rerum qui summa potestas, Tu rerum sator et divum pater atque hominum rex: Ab Iove principium generis; Iovis omnia plena; Ille colit terras; illi sunt omnia curae. Hinc tot sacra deo fumantiaque exta ferebant, Hinc capitolinae dominator Iupiter arcis, Totque triumphantis vidit de rupe Quirinos Sanguine tingentis aram et candente iuvenco. Quin etiam rapido qui turbine vertitur aether Ignibus incandens, quique aera lustrat opacum Pro Iove respersas sensit sibi frugibus aras. Hinc tener ille calor tepidaeque ex ignibus aurae, Quo terraeque fretumque et magnus concipit orbis, Conceptosque fovent turgentia semina fetus; Dictus ob haec late in gremium descendere amatae Coniugis et placidam amplexu captare quietem. Aeris ipse etiam campos tenet, unde per auras Fulmineo invehitur curru, quo maximus Atlas Intremuit, tonuere poli, atque exterrita pressit Corda virum pavor exanguis. Ruit arduus acta Ventorum mole, ac rutilantia fulmina torquens Alta petit, vallisque cavas in nocte profunda Involvit, nigra et coelum caligine condit. Tum pluvia et largis exundant himbribus amnes, Subiectique natant campi; crepitantia grando Tecta ferit, dirum lapides vertuntur in himbrem Infandi, prostrata iacent armenta per agros Spirantisque vident natos stagnantibus arvis. Mox uno immersa exitio cum montibus altis It torrens, praecepsque insano vortice torquet Obvia et obstantis annoso robore silvas, Implumesque avium nidos cum matribus ipsis Proruit, involvitque ferarum horrentia lustra. Ipse autem, sulco insudans dum insistit, arator Avulsus stiva immensum per inane rotatur Turbine iactatus volucri et nigrante procella, Illumque et miseros sub adunco vomere tauros In latus adversi montis iacit, et praerupta Valle viatorem resupino corpore volvit Praecipitem, et latis excindit moenibus urbes. Nec minus interea ventis maria acta tumescunt: Assurgunt undae et montes volvuntur aquarum Aequati coelo, fluctuque exterrita rauco Saxa sonant. Ecce abruptis assultibus aestus Incumbit pelago, atque ingenti vortice navem Infligit scopulo agglomerans et litora complet Funeribus miserorum, atro aut ter gurgite tortam Haurit hians, operitque cavo mox aequore pontus. Qualia dum attonitae mentes mirantur, et horror Corda quatit, certae nec cognita causa ruinae, Invenit metus ipse Iovem, cui fulmina dextrae Assignant ac tela nigris humentia nimbis Et, coelo resonante, leves per inania currus. Has iras Iovis esse canit longaevus haruspex; Adversi non aequa dei portenta sacerdos Terrificat; dira ingeminat per pectora curas Relligio, illa quidem magnorum causa malorum. Caeduntur lectae passim de more bidentes, Et cadit ante aras infelix victima taurus; Discurrunt trepidae per templa adolentia matres, Matres, atque viri: tum longa in veste dialis Thura tenens ferit exta Iovi, flammisque per aras Exquirit veniam et summissa voce precatur, Ipse novem castis repetens stata sacra diebus. Artibus his metus ille deum percrevit, et error Invasit miseras sub honesto nomine gentes. Quid vexare deos frustra iuvat? Ordine certo Fert natura vices, labuntur et ordine certo Sidera, tam varios rerum parientia casus. Illa suos peragunt cursus servantque tenorem Sorte datum; parent illis elementa, fidemque Imperii mutare timent. Sic omnis ab alto Natura est; sequitur leges quas scripserit aether. Ipse Deus laeto spectat mortalia vultu. Ultima sorte senex loca possidet, ultimus auras Ambit et aeterno contristat frigore terras. Nigra seni facies, tardus gradus, horrida barba, Et cani crines, et membra effeta senecta; Ingenio tamen ipse bonus, nec inutile pectus Consiliis constansque animi prudensque futuri. Hic olim, ut fama est, regnis expulsus olympi, Post varius tandem casus coelique marisque, Litore in hesperio tusci prope Thybridis amnem Consedit, laribus tum primum acceptus amicis. Hic regem aequaevum residemque ad munia gentem Arbuteo avertit victu; tum, vomere tauros Subiungens, docuit tellurem invertere et arvis Semina committi, quae mox iam vere peracto Stringeret et fragili contunderet arida culmo; Quin etiam scrobibus vites, sua munera, primus Committens curvaque premens iam falce novellas, Lenaeos latices ignotaque pocula monstrat, Dispersosque vocat populos ac moenia ponit. Hinc Latium latitante deo, hinc saturnia tellus Dicta viris; deus hinc latiis, deus additur aris Vitisator curvam servans sub imagine falcem. Mos erat antiquo in Latio ac laurentibus arvis, Qui meritis patriam inventasque auxere per artis Atque acuere suos ad publica munera sensus Utile commenti in medium et nova commoda vitae, In numerumque referre deum atque hos addere templis: Ut Ianum, Faunosque, ut quem pollentibus haerbis Fecit avem et variis pinxit dea daedala pennis, Ut geminos etiam pilunnia numina fratres, Ut cuius famulata domus pinaria sacris, Et carmentali tribuit quae nomina portae: Purpura quin etiam ad summos ubi venit honores Ambitioque caput coelo intulit, hinc Hadrianos Et Nervas, hinc Caesareae tot numina gentis Et coluere quidem et templis posuere dicatis. Heu, rerum ignarae mentes ignaraque veri Pectora, quid simulacra iuvant? Quid luce carentum Corpora? Et incensis pacem tot poscere ab aris? Unus enim sator est rerum, qui cuncta gubernat, Quemque oculis neque cernere erit neque tangere palmis, Sed tantum mente invenias. Nanque arduus imas Despectat nubes et coeli culmina pressat, Cuncta regens; nam cuncta tulit longe optimus auctor Perfectorum operum et rerum causa una bonarum. Hunc neque marmoreis renitentia templa columnis, Non auri pretiosus honos, non indica concha, Nec quae phidiaco spirant simulacra metallo, Aut tauri ante aras fusi cervice cruores, Sed precibus ieiuna piis et conscia recti Mens placare queat facilem parvoque volentem Munere, si qua pii summittunt thura Sabaei. Sed nos, incertum spatiis dum currimus aequor, Longius evehimur vento rapiente per altum; Iam portus capere optatos et cedere fessum Aura iubet, litusque sinum convertere ad ipsum, Sideraque alta sequi, certosque intendere cursus. Prima igitur niveis Phoebe latonia bigis Invehitur, posthinc ales Cyllenius altis Excurrit spatiis, iustaque Erycina canoras Iungit aves, cui blanda comes fert lora voluptas Divinum stillans rorem ambrosiamque capillis. Quadriiugis hinc vectus equis sol igneus ambit, Quem procul insequitur rutilanti sidere Mavors; Post felix coeli sidus Iovis emicat ignis; Ultimus extremo torpet Saturnus in orbe. Hic prope terdenis mundum vertentibus annis Ambit et in partis, quas liquerat ante, revertens Percurrit tardis coeli momenta quadrigis Pallidus, ac duros affert mortalibus annos. Clara Iovi facies ac lumine sidus amico, Bissenisque annis bissena relabitur astra. Bis cererem legit messor, bis vinitor uvas, Dum bis sex rutilus percurrit sidera Mavors, Mavors arma serens et tristia crimina belli. Thymbraeas paulo ante rotas Venus aurea metam Attingit, cupidas acuens in pectore curas, Sive diem laeto secum fert roscida vultu, Seu noctem hesperiis decedens suscitat undis. Hanc curru properante celer Cyllenius anteit, Ipse quidem ad causas et linguae promptior arma. Terdenas iter assuetum Latonia noctis, Noctis atque dies et mensem pervigil errat, Dum solem rursum assequitur novaque astruit orsa, Oceanum interea alternos auctura per aestus, Visura et blando crescentia semina vultu; Sed quanquam properare viam iuvat, ipsa, relicto Aethere, (cogit amor) per amici devia Latmi Furtim saxa petit complexus inter amatos Attrectare suis tenerum Endymiona lacertis, Non tamen ausa viri mollem turbare quietem. Sed quanquam vario fulgent quae sidera mundo, Quaesitum est, num luce quidem phaethontide fulgent, An proprios natura illis indulserit ignes. Non dubium quin luna notho splendore per auras Raptetur, minuatque sequens, fugiensque rependat Luminis alternos haustus, fraternaque rursus Ora fovens nullos terris diffundat honores; At procul e regione means, tum denique toto Ore vomit flammas et luce refulget honora. Et quanquam varias mutat tamen una figuras, Non unquam medio magis, aut minus emicat orbe. Nam cum desertas amisso lumine terras Nulla fovet, tum plena diis coeloque ministrat; Tum quoque praetumido suspectat sidera vultu, Cum nova curvatos reparando colligit ignes. Sidera dum terrasque aequata fonte tuetur, Orbe micat medio; mox curvo sidera cornu Suspiciens, tumido spectat mortalia vultu. Tum nullis coelum radiis nullo ore tuetur, Plena ferit tremulis cum stagna liquentia flammis. Hinc superis coeloque datur quod demitur orbi. Ergo, aliena fovens in opaco lumina semper Corpore, phoebea nusquam de lampade fulget Corpore non medio, non plena lucida fronte; Sed specie tamen alterna, ni forte sub umbram Inciderit terrae atque hinc luce laboret adempta. Quae quoniam volucri fertur sub sidera lapsu, Aestivi tam saepe premens cava tergora Cancri, Nimbosum tam saepe etiam delata sub Austrum, Incandens tam saepe aestas ac frigida bruma Instaret, sortita suum si luna calorem Proxima nativis succenderet ignibus arva, Aut longinqua neget proprium procul acta vigorem. Unde maris certi accessus, totidemque recessus? Unde et perpetuo manantia flumina cursu, Aut alimenta trahant gignentia? Quae pater ipse Prospiciens, lunam obscura ferugine tinxit Coeruleos moderantem aestus liquentiaque arva. Quin etiam licet atra genas et opaca per ora Pallor eat, tamen, interior qua cogitur orbis, Densa situ magis et scabra rubigine sordet. Ergo et cum solem adversum se agit undique, et ipsum Implevit radians phoebei luminis orbem, Qua squalet parte atque horret caligine, densas Obducit maculas et se sua reddit imago; Aerea qualis ubi clipei fulgentis ab ipso Sole repercussa est, aurato fluctuat orbe Clara aciem flammis et luce corusca decora, Verum si qua tamen nitido super aere resedit Scabra situ turpisque atra rubigine labes, Stat maculis obducta aciem, stat squalida vultum, Non Phoebi radiis, non ulli pervia flammae. Praeterea cur sola acies immota deorum Cernitur obtutuque haeret defixa sub ipso, Cum tot et illa quidem sidentia signa micanti Scintillent radio, tremulusque internatet ardor? Scilicet alta illis regio sedesque repostae. Quo postquam advenit defesso lumine visus, Defessus tremit ipse, tamen tremere ipsa videntur Astra; micant radii, lumina nostra tremiscunt. At contra vicina deum statio ardua quanquam, Prospectu facilis tamen atque immota tuenti; Quo penetrans stat certa loco insistitque videndo Nostra acies, fixisque oculis immobilis haeret. Plumbea si acta manu balearis pondera fundae Concipiunt malegratum ignem flammisque liquescunt, Si ferro praefixa et nervo impulsa sagitta Aera per vacuum ignescitque ardetque volando, Quid mirum, circumfusus si candeat aer Percitus aeterno motu atque urgentibus astris? Principiis vero ex illis constare videntur Sidera et aetherium inde olim traxisse vigorem, Qua volitant rapidaque polum vertigine lustrant, Et celeri biiugum cursu vectantur equorum. Quae postquam facili perfecit singula nutu Ille opifex rerum et mundi inviolabilis auctor, Concilium vocat et superos arcessit olympo. Est procul immensi regio late ardua mundi Non homini explorata, humano aut cognita sensu. Hic sedes augusta Dei, siquando vocatis Dat leges superis, aut publica munera tractat. In medio sedet ipse: astat Sapientia dextra, Hinc Amor, et solio resident tria numina in uno; Sub pedibus Natura potens, Tempusque, Locusque, Et varians Fortuna, atque immutabilis Ordo; Inde alii proceres et convenientia late Numina. Et incessu iam tum graviore notatus, Aegocerontei referens spolia inclita monstri, Saturnus gratam senior iusta astitit Urnam, Saturnus, cui cana coma, cui sordida vestis. Quem iusta pharetram incinctus volucrisque sagittas Laetus achemenio consedit Iupiter arcu, Squamea cui geminis horrescunt baltea monstris. Hinc Mavors rigido crispans hastilia ferro Suspenditque Nepam galea, conoque minantes Librat agens Chelas; tum cornibus acer aduncis Asperat et clipeo pugnas meditatur aheno, Excussatque Aries caput et pede proterit auras. Tum voce et cithara gratus nitidaque iuventa, Horridus idem etiam pharetra spolioque Leonis Phoebus adest, Phoebique comes Lux aurea, cuius Munere non tenebras superi, non nubila norunt. At Venus auratis humeros armata sagittis Candentemque manum flammis, licet editus esset Nondum Amor, urentes iam tum meditatur amores, Iam tum sollicitis animos incendere curis; Atque illi vario radiabat candida limbo Vestis, et in molli surgebant lilia prato, Et quot vere novo tellus parit alma colores. Inter quos tenerum niveo candore Iuvencum Urit amor. Nunc ille Notus atque aera captans, Heu, male dilectos queritur desertus amores, Nunc moeret viridi infelix proiectus in haerba; Interdum ingenti frondosa per avia saltu Proripitur, sequiturque inventam fortis amicam Iam victor, mox victus et exspes; hinc latet antro Abditus, et miseras rumpunt spelaea querelas. Ipsa autem media divorum in parte resedit, Autunnus paribus qua tempora dividit horis. Virginis hinc facie insignis flavoque capillo Mercurius, geminae nectunt talaria plantae: Ipse puer laetus studio et puerilibus annis. Ac tandem rapidis velox Latonia bigis Alba genas niveaeque nitens in vellere lanae, Candida subrutilis redimita monilia Cancris. Ergo ubi convenere animisque opibusque parati, Quales iussi aderant, intentique agmine longo Expectant signum atque alacres praecepta capessunt, Tum genitor solio placidus sic coepit ab alto: "Cuncta equidem, o superi, placuit quaecunque creavi; Sic volui, nec nos unquam fecisse pigebit. Auctorem illa suum referunt, nec deficit illis Ipse opifex; operi decor, et praestantia iuncta est; Est rebus sua cuique fides, est et locus. Ignem Et terras ieci primordia; quae tamen inter Aeris immensos campos neptunniaque arva, Quod sibi perpetui constaret machina mundi, Congessi, mundumque aequa compagi ligavi, Nexibus alternis et amico singula vinclo. Vos autem coeli meliore in parte locavi, Aetheriumque dedi insontis habitare recessum. Nam quanquam geniti et coeptis mortalibus orti, Nascendique vices et iam revocabilis ordo Obsistunt, at nostra illis pollentior est vis, Non rerum causis, non ulli obnoxia fato. Nunc igitur quae certa manet sententia menti Accipite, et quae sit reliquis mihi cura creandis. Absolvenda quidem mundi inferioris imago, Quando etiam generis rerum tria semina restant, Nec manibus tractare deum mortalia fas est. Quare agite, et celeres quam primum ascendite currus Aggressi mortale opus et genus omne animantum; Aerias celebrate plagas, serite aequoris undas Tellurisque sinus gravidos, ut ne qua peracto Pars operi aut rebus desit pater ipse creandis. Imprimis teretes hominum fingentibus artus Artificem navare operam, tum condere membra Cura sit, aetherios divini seminis haustus Apta haurire animos coelesti e fomite ductos. Hi fundare urbes populis, hi ponere iura, Addere et imperio fasces, dare nomina rebus Assuescant, rectumque sequi, atque offerre periclis, Et pugnare malis, et honesto vivere parto, Atque inopes rerum casus superare ferendo, Dum fluidum solvetur opus, dum carcere laxo Iussi sidereas coeli revocentur ad arces. Interea altrices operas victumque volentes Fundite, et ingentis animos accendite laudi, Rectorem ut noscant superum, patriamque requirant, Et genus, et coeli sursum templa ardua cernant, Auctorisque sui memores iustumque piumque Servent, et placidos discant non temnere divos. Sic placitum, sic nostra fluant certo ordine fata." Dixit et ingentem nutu concussit olimpum. Illi praecipites liquidum circum aethera lapsi Iussa obeunt, verruntque rotis properantibus auras. Nec mora: vestiri colles et roscida prata, Innarique aer pennis atque aequora caudis, Quadrupedum et resonare gravi sola concita cornu. Fagiferae viridante iugo, viridantibus Alpes Vallibus, et viridante cacumine Caucasus ingens Laetatur, furtis olim doliturus iniquis. Illicet ecce caput viridi circumdat amictu Aetna, giganteae dolitura incendia pugnae; Illicet umbrosis vestita est vallibus Ida, Ida gravis Troiae deploratur ruinas. Frondet Athos, frondetque iugis immanibus Oeta Herculeum visura rogum, creberque Erymanthus Ilicibus, longaque coma spectabilis Haemus. Ostentat Rhodope comitantis Orphea silvas, Orphea mulcentem tigres et carmine lyncas, Sed non foemineos moderantem voce tumultus. Maenalio stupet in saltu dum increscere cornum, Non sensit quercu sese frondere Lycaeus. Gargano in magno, in nimbifero Apennino Dum crescunt tiliae atque orni, dum vertice Pindi Surgit acer, pinu interea se sullevat alta Pelion et late pelago sua signa minatur. Iam videas canentem oleis frondere Taburnum, Asinios simul et colles clitunniaque arva, Iamque cybelaeis undare et Dindima silvis. Pampinea caput Aenarie biiugisque Vesevus Fronde tegunt, tegit et picea se Sila sub umbra, Ac buxo varius nectit sibi ferta Cytorus. Proveniunt late campis coelestia dona, Plurima nux et pruna rubentia et aurea ramis Mala et odoratis non indecor arbutus hortis. Ingentis patulae ramos, ingentia sursum Brachia porrigere ac radice in tartara ferri Et cerasi, palmaeque, et lotos amica Lyaeo, Atque in sanguineam morus post versa figuram Coepere, et mensis sorbus placitura secundis. Erumpuntque solo biferae atque cydonia canis Frondibus, erumpunt sudanti balsama ligno, Punicaque, et fragili nitens in stipite praecox, Ac de textilibus pendentia citria ramis; Citria, quae semper (visu mirabile) vernum Spirant flore decus, semperque nitentia gratis Floribus ac foetu aeternaque virentia fronde, Citria amalphaeis latebra haud incommoda nymphis. Coepere et viridis mirari flumina ripas; Canentis Ufens salices, et flavus arena Populeas Thybris frondes, quique aequora findit Gallica, quondam etiam lacrimas Phaetontis amati Eridanus misturus aquis, miratur et alnum Nar praeceps, frondentem alnum, miratur et ipse Coeruleus Liris, tum cinctus arundine crinem Vulturnus, flammasque deum sensurus Enipeus. Sensit odoratos Indus subolescere ramos Coeruleo cum Gange, cavo et caput extulit antro; Sensit thuriferum late nemus altus Hydaspes Et sua Oronteae senserunt cinnama ripae. Dum Tagus aurifluo vectatur gurgite, et undis In mare rumpit Anas, sullato lumine uterque Pirenes scopulis viridantia robora late Prospiciunt variare comas admotaque coelo Iam nemora et densas per saxa rigentia taxos. Ecce sub haec varia sese Tegus integit umbra, Ipse et Anas viridi ripas vestitus amictu Frondenti vehitur per flumina summa phaselo. Haud illi invidit Sicorisve, aut cultor Hiberus Gentis iulaeae. Quin, qua vagus aequora findit, Hic choreas agit, et praecinctus arundine frontem Gaudet agros, gaudet lenaeo palmite terram Hesperiam frondere et alescere vitibus ulmos. Quod frondes, Penee, novas mirare? Quid umbras Et lauros? Visure deum per pascua laetas Ducere oves, miserosque cava testudine amores Solantem, teque et Daphnen per prata vocantem, Visure et patriis natam frondescere ripis Tendentemque manus et flumina nota precantem, Candida dum subitus serpit per pectora cortex (Ah miseram) et viridem ducunt dum membra rigorem. Interea colles florere, virescere valles Incipiunt, late et foliis mollescere rura. Ver halat, Zephyris mulcent spirantibus aurae, Cloris odorato devecta per aera curru Laetata et varias nemorum increbrescere frondes Spargit humi varios, fertur quacumque, colores, Quaque movet gressus surgunt violaeque rosaeque Coritiique croci atque immortales amaranthi, Candida nec niveis cessura ligustra pruinis. Ipsae etiam Charites socio simul agmine fundunt Certatim illa thymum roremque et molle cyperon, Haec casias caltasque, haec et vacinia nigra Narcissi et lacrimas Hyacinthi et nobile gramen Et thymbram et quot nunc tellus fert daedala flores. Ipse Deus laeto spectat sua munera vultu. Tum maris horrisoni fluctus liquentiaque arva Neptunni pecus et squamoso corpore pisces Insiliunt; alii scopulos et litora passim Curva petunt, alii pelagusque atque ima profundi, Aut tendunt scythici maeotica ad hostia ponti, Infidum genus in fraudem praedamque paratum. Errantes passim et nullo custode vagantes Coeruleus longe Nereus videt, advocat hudum Protea, qui socias acies, socia agmina iungat, Et statuit pastorem. Illi data signa sequuntur, Ipse agit errantes ad pabula et ipse reducit Inde domum; clarum e specula dat buccina signum. Aera quin etiam pictae petiere volucres Armatae accurvis rostris atque unguibus uncis. Ipsae iter intendunt pennis et cantibus auras Demulcent, tectae nemorum variantibus umbris. Nullae illis certae sedes, connubia certis Temporibus; tunc tecta locant, tunc figere nidos Cura subit; mox ova fovent ac pignora curant, Atque edunt teneros plumoso corpore foetus, Optatasque ferunt aut ore aut unguibus escas. Fatidicos avium cantus alasque futuri Praesagas dixere, neque aut sine numine divum Tendere iter pennis laeva destrave ferantur, Aut canere et varias e ramis edere voces Nocturnas, seu de tectis hululare querelas. Cernere erat longum in campis depascier agmen Quadrupedum, sociosque greges in pascua ferri. Una ingens bos, una ariesque et setiger hircus Cornibus armati frontem, et pede fortior ibat Acer equus, iam tum insidias et dura timentes Arma lupi et rabiem saevorum irasque leonum. Discordes brutorum animae atque aversa voluntas, Discordi quoniam fuerint e semine creta. Hinc pars indulgent haerbis per pascua laeta, Aut latis quaerunt silvis dodonida quercum; Pars altis in speluncis per devia lustra Invigilat parto, et praedas agit ore cruento; Pars repit terrae occultis armata venenis. Parcendi studium nullum, nec cura futuri. Sola hiemi metuens latebroso pumice condit Triticeos populata hominum formica labores. Idem amor atque apibus eadem experientia parcis; Sed nec agros populare palam, aut incumbere furtis, Cum iuvet e proprio vitam tolerare labore: Iustitiam norunt solae et servare pudorem, Aequales cunctis operae studiumque parandi. Mane novos adeunt flores exanime denso, Coelestemque legunt rorem atque in tecta reportant; Mox vacuis stipant cellis, ut nectare largo Ignavas ducant hiemes et frigora temnant. Quin etiam tempestates et sidera norunt, Armataeque repentinas vicere procellas Pendentis saxi molem ad cava crura ferendo: Usque adeo referunt divinum a stirpe vigorem. Has pater e summi despectans vertice olympi Miratur, tenues animas conamine tanto Nunc fundare urbes, aditus ac moenia late Munire et multo portas custode tueri, Nunc aliam natis patriam monstrare parandam, Immunes operum reges dare iura vocatis In populis, illos iamdudum astare silentes. Ultimus erupit gravida tellure creatus Spe puer ingenti, sed corpore debilis ipso, Nudus, inops, quem dura solo suscepit egestas, Eductum foliis haerbarum et cortice crudo, Aut corno, aut si quam dederat Dodonia glandem. Mox umbras nemorum captare, aut sicubi montis Exesi specus, hic aestus et frigora primum Vitare, et subita se a tempestate tueri Monstravit, tectum stipulis cannaque palustri; Semina quin etiam siccis haerentia culmis Haerbarum passim lecta, et servata per annum Condere poma, nucesque hiemi signare repostas, Formica monstrante, cavis dum condit in antris, Ipsa dies, multusque labor docuere colendo Naturam in melius formare et pervigil usus. Ecce autem e mediis terrae fornacibus ignis, (Sive ille excussus coelo pugnantibus Euris, Seu silicis venis manus extudit) arida circum Corripuit fomenta, levique impulsus ab aura Succensos ramos flamma crepitante cremavit, Et lux frondosa nemorum diffulxit in umbra. Extimuit primo flammas ignobile vulgus. Post, ubi subsedere ignes et fulgidus ardor, Cognitus et tandem divini muneris usus; Excipitur dextra fumanti stipite carbo Inferturque focis, tenebras et frigora noctis Qui foveant, calidisque assent et viscera pruinis. Paulatim quoque diversos idem ignis in usus Transfertur, donec liquidum explorare metallum Cogitur, atque novis ferrum exspumare caminis. Hinc marrae curvusque bidens et vomer aduncus, Quis terram vertere atque edomuere colendo; Hinc falces curvae atque aerata fronte secures, Robora quis tiliaeque leves et fraxinus ingens Excisae primas domibus fecere columnas, Et statuere nigris angusta mapalia tectis. Ex illo coetusque hominum atque frequentia coepit. Urbibus hinc positis statuunt connubia et aequas Describunt leges et diis sua templa dicarunt; Mille artes rerumque de hinc commenta bonarum Crevere, et laudum accessit generosa cupido, Sulcatum mare navigiis et sidera coelo Quaesita, expressumque cavis e montibus aurum; Tum rerum causae inventae, tum copia fandi Extulit os movitque foro popularia bella, Tum canere heroum laudes et fortia facta Pierides coepere, aeternumque addere carmen Laudibus, aeternamque in secula condere famam.