CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus PONTANO.hesp-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/PONTANO.hesp-01.xml.
Vos o, quae liquidos fontes, quae flumina, nymphae Naiades, colitis, quae florida culta, Napaeae, Deliolosque hortos et litora cognita Musis, Quae colles baccho laetos flaventiaque arva Messibus ac summi curatis rura Vesevi, Quo solem vitetis iniqui et sideris aestum, Hac mecum placida fessae requiescite in umbra Gratorum nemorum, Dryades dum munera vati Annua, dum magno texunt nova serta Maroni E molli viola, e ferrugineis hyacinthis, Quasque fovent teneras Sebethi flumina myrtos: Vos gelidi fontes genitalis et aura Favonii Invitant, vos coeruleo quae litore pictae Nereides varias ducunt ad plectra choreas Et nudae pedibus fusaeque ad colla capillis. En ipso de fonte et arundine cinctus et alno Frondenti caput, ac vitreo Sebethus ab antro Rorantis latices muscoque virentia tecta Ostentans, placidas de vertice suscitat auras, Quis solem fugat et salices defendit ab aestu. Ergo agite, et virides mecum secedite in umbras, Naiades, simul et sociae properate, Napaeae, Quaeque latus tyrio munitis, Oreades, arcu. Non hic pierii cantus, non carmina desint, Adventante dea. Summis en collibus offert Uranie se laeta: agite, assurgamus eunti, Et dominam comitemur, opaca et rupe sedentem Et rore idalio et syrio veneremur odore Insignem cithara et stellanti ad tempora serto. O facilis felixque veni, dea. Me per apertos Aeris immensi campos summoque vagantem Aethere, mox toto numerantem sidera coelo Duxisti, legesque deum atque arcana docenti, Illarum et relegis series et fata recludis, Atque ipso rerum causas deducis olympo. Ocia nunc hortique iuvent, genialiaque arva, Quaeque et amalpheae foecundant litora silvae, Citrigenum decus, hesperidum monumenta sororum, Delitiae quoque et ipsa tuae. Peneia Phoebum Delectent Tempe fraternaque pectora lauri; Te sebethiacae capiant nemora inclyta citri, Et quas nostra suo colit Antiniana recessu. Nos canimus: tu, diva, fave, atque assiste canenti, Dum vatis veteres sacri renovantur honores; En manet irriguum te blanda Patulcis ad amnem. At tu, quo gonsaga domus, quo Mantua gaudet Principe, dum canimus, post arma gravisque labores, Itala dum spargis tamarusiaque arva cruore Gallorum et victor spolia illa pheretria tentas, Francisce, heroum genus atque Bianore ductum, Ne desis, neve hortensem contemne laborem, Herculeae decus et pretium memorabile clavae. Orbe etenim hesperio niasique ad litora quondam Oceani auriferis primum sese extulit hortis Citrius, arboreae referens praeconia palmae. Illi perpetuus frondis decor, inter opacum Albescunt nitidi flores nemus, atque ita late Spirat odoratus Zephyris felicibus aer; Ipsa quidem lauro foliisque et cortice et ipso Stipite tum similis, tum frondescente iuventa, At cono inferior ramisque valentibus impar, Nam florum longe candore et odoribus anteit. Quin gravida e ramis, triplici distincta colore, Mala nitent virides primum referentia frondes; Hinc rutilant fulvoque micant matura metallo, Flore novo semper, semper quoque foetibus aucta, Perpetuum Veneris monumentum at triste dolorum. Moerebat puero extincto, lugebat amantem Scissa comam, et lacrimis humebat terra profusis, Humebant lauri, quarum frondente sub umbra Et positum ante pedes lamentabatur Adonim Et, se oblita deam, tundebat pectora palmis. Ut vero sese dolor et gravis ira repressit, Ac veterum admonuit Daphne peneia amorum: "Et nostros, inquit, testabitur arbor amores Nostrorum et maneant monumenta aeterna dolorum." Ambrosio mox rore comam diffundit et unda Idalia corpus lavit incompertaque verba Murmurat ore super supremaque et oscula iungit. Ambrosium sensit rorem coma, sensit et undam Idaliam corpus divinaque verba loquentis; Haeserunt terrae crines riguitque capillus Protenta in radice et recto in stipite corpus, Lanugo in teneras abiit mollissima frondes, In florem candor, in ramos brachia et ille, Ille decor tota diffusus in arbore risit; Vulnificos spinae referunt in cortice dentes, Crescit et in patulas aphrodisia citrius umbras. Colligit hinc sparsos crines dea, mandat et altae Telluri infodiens, tum sic affata: "Meis heu Consita de lacrimis, nunquam viduabere fronde, Semper flore novo semperque ornabere pomis Hortorum decus et nemorum illecebraeque domorum;" Osculaque illacrimans ligno dedit, eque capillis Summa sub tellure agitans fibramina ducit, Hauriat ut sitiens undam atque alimenta ministret. Illa velut dominae luctum solata recentes Excussit frondes, resupinaque vertice canos Diffudit florum nimbos, quis pectora divae Implevitque sinum et lacrimas sedavit euntes; Exin hesperiis arbor nitet aurea silvis. At postquam herculeis humeris stetit axis et Atlas Prospexit coelo et fessus requievit in antro Et iam fata deum latii et scelera impia monstri Ultricem expectant clavam, procul orbe subacto, Geryone extincto, spoliis insignis abactamque Advexit praedam et nostris stetit ultor in arvis, Idem humeris, idem ipsa arcu clavaque superbus, Devexit simul hesperio de litore silvas, Hesperidum silvas, nemora effulgentia et auro. Quis post Phormiadum saltus, fragrantia myrto Litora Caietae fontesque ornavit et hortos Virginis Hormialae. Venientem ea Thybride ab hudo Accipit hospitio et thalami simul addit honores; Hinc et ob aetatis florem placidosque hymenaeos Auriferae pretium tulit arboris, inde recenti Implevit campos nemore et zephirytide silva, Qua laestrygonios saltus, saxa horrida, Nereus Lambit et aequoreae Liris secat arva Suessae, Quaque et oliviferis de collibus edita prisco Nympha Lamo irriguos Fundania prospicit agros Distinctosque hortos pomis et litora myrtis; Quin et rura sororis Amalphidos et Sirenum Ditavit scopulos niasaei munere mali. Nunc, age, qui cultus citriis, quae certa serendi Tempora, quaeque illis regio magis apta ferendis Expediam, nullique loquar memorata priorum. Principio apricum ad solem ventosque tepentes Vergat ager; putres glebae, quaeque aequora rastris Molle sonent fluidum facile admissura liquorem. Nec mihi displiceat salebrosi glarea ruris, Quaeque solo tenui graciles imitatur arenas, Si modo saepe fimo spargas, si pronior unda Diluat ipsa super laetusque instillet et himber. Quid non expugnet sollers industria? Non me Aut pudeat dum mane suas Philomela querelas Instaurat seu maiores sol suscitat umbras, Plena manu liquidis invergere dolia lymphis Spumantemque cavis inferre canalibus amnem, Solari et mollem cantu mulcente laborem; Aut etiam occasum ad solem primasque tenebras, Dum nox oceano nigris sese exerit alis, Aut tenebris mediis et cum intempesta silet nox Nec nocturna negat rorantia lumina Phoebe, Et flumen ruere et fontes mersatilis urnae: Tantum havet inspergi sese himbre niasias arbor. Imprimis fuge sithonii mala frigora coeli, Afflatus cave threicios Boreamque nivalem, Quique lycaonio spirant de vertice Cauri. Quod si non alia poteris ratione malignum Frigus et othrysii compescere flamina venti, Obiicibus cohibe ac summi molimine muri, Aut olea et multa prudens circumtege lauro, Aut valle occulta vastique crepidine saxi, Aut ubi celsa suis obstent fastigia tectis. Quin et per validas hiemes, per sidera nota, Cum coelum riget atque gelo coit altior aether, Tum gelidae noctes concretaque terra pruina Imprimis metuenda et iniquus Iupiter hortis. Ergo quamprimum coniecto stramine et arctis Cratibus, aut sparsis circum supraque maniplis Impiger alpini compesce incommoda coeli Iratumque Eurum, aut fumos succende volantes, Aut calcis vivae cumulosque fimumque calentem Insterne et calidis gelidum aera vince favillis; Ac supplex venerare deos et thura benigno Ure Iovi, avertat glaciem, componat et iras. Nanque ferunt ob primitias quandoque negatas Iunonem indignantem animo graviterque dolentem Immisse et stragem arboribus citriisque ruinam, Hesperii generis malorum stirpe perempta; Donec eam Venus e Medorum divite silva Relliquias relegens per Afrorum pinguia culta Rursus in Italiam genti transmisit habendam Aeneadum, quo priscus honos et cura nepotum In silvis veteres renovaret Adonidis ignes, Aeternum et maneant monumenta insignia amorum. Tu vero, quotiens aestusque et solis iniquum Fervorem metues rapidi et fera sidera Cancri, Aut glaciem quotiens inimicae et tempora brumae, Verge iterum latices, iterum fluvialia mersa Stagna super; sic ipse aestus, sic frigora vinces. Nanque aestu sitientem alte externoque calore Arentem madidans, sedas aestumque sitimque. At glacie inclusus calor aestuat et furit intus Flamma vorax. Tum funde himbrem, tum flumine largo Irrora siccas occulto ex igne medullas, Quo vigor adversum soles se et frigora duret. Vere autem et cum sol paribus se temperat horis, Tunc tuto liceat telluri infigere plantas; Nec toto verear scrobibus committere in anno, Aestate umbrosis in vallibus; ast hieme et cum Mollis in aprico mitescit terra recessu, Si modo perpetuus laticum mihi defluat humor, Nec desit coniux, plena quae diluat urna, Et nunc frondenti ramo defendat ab aestu, Nunc solem hibernis admittat mensibus, et nil Linquat inexhaustum, curaque utatur et arte. Nec vero Insubrium campis, ticinide terra, Quaque Pado alniferis infert sese Adua ripis, Ausit se riguis committere citrius hortis, Nec qua iuncta Pado scindit sua Mincius arva, Arva virum, heroum, imprimisque feracia vatum; Arte tamen studioque cloneia ponitur arbos In rheda, cui pingue solum, cui plurima tellus Insit et assidua madeat stirps aurea dextra, Sub Iove quae ferat aestates, hiemique malignae Infertur tectis, calidoque fovetur in antro. Benaci tamen ad ripam Charidaeque recessus Laeta nitet ramisque exsultat adonias arbor. Munus et hoc, Cytherea, tuum, dum forte canentem Ad virides Saloi salices tua dulcia furta, Et pueri amplexus teneros et Adonidis ignes Miraris vatem egregium, cui candida plaudit Verona et liquidis Athesis favet assonus undis. Ille suas canit ad volucres, sua reddit Adonim Silva, dionaeae ludunt ad carmina nymphae; Ipsa tuos repetis lusus, repetis hymenaeos, Per silvas, per saxa sonat tibi gratus Adonis, Antra et per valles resonat formosus Adonis: "Huc, o Adoni, ades, huc ades, o mihi dulcis Adoni." Addis et his etiam suspiria: suspirarunt Et tecum salices et tecum flumina; dumque Et flectunt salices ramos et flumina cursum, Illicet et salices frondes et poma tulerunt Hesperidum nemoris (nam sic, dea grata, tulisti), Illicet et fluvii gaudent cyrenide silva Delituisse novoque comas nituisse decore, Gaudet et ipsa suo Verona ornata Catullo, Altisonisque favet reflexa e montibus echo, Sirmiaque auratis resplendent rura volemis. Sed tamen et scrobibus modus hic erit, ut neque in altum Desideat nimis, ut quantum radice profunda Haeserat, hoc paulo iaceat plus, eque lacuna Hauriat ut solitos himbres madidumque fluentum: Tum baculo aut pedibus facilem calcabis arenam. Parce tamen teneris fibris, cautusque benignam Affer opem, indulge et levibus pueriliter annis. Haec inter geniumque loci nymphasque sorores Implora auxilio, et faveas simul auspice dextra. Quin etiam vellens fosso de gurgite plantam Rursus et infodiens, dextra fautrice, videto Cum tenera radice simulque haurire, simulque Nativae infodere et multum telluris, ut haerens In patria possit melius consuescere terra. Ipse vides puerum materno lacte repulsum Indignantem alio ductare e pectore mammas Huberibusque aliis dulces haurire liquores. Altera confestim subeat te cura, valenti Sistere eam vallo sociisque adiungere truncis, Ne venti excutiant teneram, ne verbere torto Auferat inducto Boreas immanis hiatu Et sullime volet rapidis iactanda procellis. Ergo et ubi in ramos frondens sese extulit, actis Sub terram sparsim radicibus, iniice ferrum, Caede manu, ne in luxuriem fundatur inanem; Nam veniet quocunque voces. Sed frigora vita, Neve alte inflictum cera contingere vulnus Sit pudor, urat ne calor, aut ne frigora laedant. Atque hinc quo cultu citrii quave arte vel usu Proveniant, paucis (nam nec sunt multa) docebo. Partem etenim insitio, partem sibi semina, partem Vendicat in generis sobolem producta propago. Ergo ubi subductum felici e matre flagellum Videris, hoc gladio medium feri et iniice saxum, Qua vulnus patet, et plagae sic consule hianti; Inde terebrato per aperta foramina fundo Fictile coniicias, pulla et mox obrue terra, Nec sit parca manus stillanti infundere gutto. Radicem lento ducet de cortice ramus, Subiicietque novas geminato ex hubere vires. Ergo ubi in Italiam quater adventaverit ales Daulias, i, rescinde manu atque excide securi Frondentem ramum, et terrae committe subactae Optatam prolem fibris et fronde vigentem, Ornet ut excultos et flore et frugibus agros. Quin etiam, cum se felici matris in umbra, Eduxit soboles, ferro diffinde et adactum Infigas lapidem, ducto mox infode sulco; Crescet in immensum multa radice virago. Si tibi seminium curae, primum elige terram Sole sub aprico, nulli quae obnoxia vento; Hanc validis rastris et duro verbere marrae Discute, et in tenuem redigas studiosus arenam. Hinc semen legito, lectum graviore notatu Aequatis spatiis serito dextraque fideli Infodito, infossum solito de more rigato, Et studiosa manus divellat gramina circum. Non mora: iam toto tollent sese agmina campo, Et paribus spatiis aequato et marte ferentur. Hinc brevibus vallis sub signum figito, et haerbas Ipse manu legito, lectas sub sole cremato, Saepius et duris agitato bidentibus alte Frondentem silvam Zephyrosque aurasque cientem. Nec vero non illa tibi sit maxima cura Et pubi tenerae, et postquam sese extulit arbos Sordentes soleas simul et praesegmina tetra, Illuviem immundam crassisque liquoribus haustam Ingerere, humorem ut lentum radicibus imis Instillent himbri atque actis fluvialibus undis. Praecipue foetus gravidos nitidamque iuventam Praestabunt infossa canum tibi squalida tabo Corpora, dum pingues gaudent uligine fibrae Luxuriantque hieme in media atque arentibus arvis; Nec dubita aggestum cinerem squalentiaque ossa Mersa solo infodere, aut hominum excrementa suumve Inferre, aut laetis sparsim radicibus urnam Fundere et humani maleolentia flumina lotii, Nocte tamen, ne te petulans vicinia damnet Nidore offensa et graviter spirantibus auris. Iam tempus legere et cultis disponere in hortis, Et tondere manu, et rivos agitare sonantes, Colligere et plenis redolentia citria ramis Aestivum ad solem et vento crepitantibus umbris. Colligis ipse manu. Coniux in parte laborum Dulcis adest, capit expensis de fune canistris, Et mirata sinum pomis gravioribus implet. Et (memini) astabat coniux, floresque legentem Idalium in rorem et Veneris mollissima dona Amplexata virum, molli desedit in haerba Et mecum dulces egit per carmina ludos; Quae nunc elysios, o fortunata, recessus Laeta colis sine me, sine me per opaca vagaris Culta roseta legens et serta recentia nectis; Immemor ah nimiumque tui studiosa quietos Umbrarum saltus et grata silentia captas. Sparge, puer, violas, manes salvete beati: Uxor adest Ariadna meis honeranda lacertis. O felix obitu, quae non violenta Brigantum Perpessa imperia, quae non miserabile nati Funus et orbati senis immedicabile vulnus Vidisti et patrios foedata sede penates. Sed solamen ades, coniux; amplectere, neu me Lude diu, amplexare virum ac solare querentem Et mecum solitos citriorum collige flores. Est vero et duplex citrii genus, et quod amores Iucundos referat dulces et Adonidis ignes, (Sic placitum Veneri) dulce hoc; quodque acre dolores Et tristes luctus et lamentabile funus Sorte refert, suus ut lacrimis ne desiit amaror. Rara sed ausonio Lamiaeque in litore foetus Dat dulces, succosque frequens meditatur acerbos; Contra solis ad ortum atque in gangetide terra Sponte sua dulcem victum ac redolentia ramis Mella liquat, fluit eque indis liquor atticus hortis. Nuper enim hesperio oceano calletia pubes Digressa, ignotosque locos et inhospita sulcans Aequora, non solitos tractus, nova litora obivit, Et procul arentis Libyae penetravit arenas Audax, nec notas, pontus quas circuit, urbes. Hinc Austro approperans coeloque intenta cadenti Sideraque adverso servans labentia mundo, Incidit obscurum gelidi Aegocerontis in orbem Attonita et rerum novitate umbrisque locorum; Inde pedem referens Prassi convertit ad oras, Barbaricumque fretum exsuperans Rhaptique procellas, Tandem gemmiferos Indi defertur ad amnes Litoraque e citriis semper fragrantia silvis, E quibus hyblaeosque favos et hymettia foetu Mella dari, dulcemque refert e cortice rorem Sponte quidem at succos longe indignanter amaros: Usqueadeo coelique situs solaque abdita terrae Et soles variant ipsi positusque locorum. Ergo alibi natura, suo se robore firmans, Indiga nil opis est nostrae victrixque superbit; Ast alibi curasque hominum atque inventa requirit, Obsequiturque arti et legum sese arctat habenis. Nanque haec sponte sua quaedam se in luminis oras Educunt, matrisque suae tolluntur in umbra; Illa hominum expectant operas manuumque laborem, Naturae tacitum minus: nam prorsus ad artem Insitio est referenda humanae et mentis acumen, De qua post in parte sua suo et ordine dicam. Sin curae tibi sit grandes educere foetus, Et patulas implere manus, age, decute ramis Crescentem prolem, e multis ut pauca supersint Poma, sed et maiora loco et magis auspice nata; Huberiore etenim succo laetabitur haeres Fraterni lactis vacua et dominator in aula. Neve autem toto fructus tibi desit in anno, Carpe manu partem et plenis bacchare canistris; Quae reliqua est, gravidis sinito gaudere volemis. Confestim qua parte dolet viduata recentem se Induit in florem atque implet spe divite ramos; Sic etenim alterno ditescet silva metallo. Nunc, quae sit formae ratio et quae cura, docendum, Undique quo decor ipse sibi et nova gratia constet, Nec frustra veteres Veneris referentur amores. Non alias cultu maiore incessit Adonis Venatum, non niliacas spectatior unquam In silvas, non ante Venus maiore paratu Ornarat, quam luce quidem, qua fossus ab apro Concidit et nigras tabo madefecit arenas. Cingebat crinem myrrae de palmite ramus, Ad frontem roseus diffulgebat hyacinthus, Succincta et nitidum velabat purpura pectus, Collaque fulgentes variabant candida baccae Sparsim purpureis et coeruleis immistis, Cingulaque auratis radiabant aspera bullis; Elatis humeris pendebat aheneus ensis, Ad capulum viridis fulgebat in orbe smaragdus, Interstincta auro vagina, argentea cuspis, Crura cleoneae vestibant levia pelles, Distinctique auro Tritones et aurea cymba, Qua quondam paphias Venus ipsa enavit ad arces; Horrebant manibus duro venabula cornu Et paribus nodis paribusque nitentia gemmis. Talibus ornatum in silvas dea mittit opacas, Osculaque in roseis linquit signata labellis; Arboreos igitur cultus dea poscit et ipsis Ornatu atque auro longe splendescere in hortis. Quocirca cum primum aetas feret, ipse benigna Siste manu plantam rectoque in stipite firma; Siquid et incultum, ferro preme; ferrea cera Vulnera perlinito, frigus ne permeet artus; In conum crescat facito, ramosque fluentes Sedulus attondeto et legem frondibus indito. Usque suus puero ne desit lacteus humor, Tu tenui calicem suspende in palmite filo Imple et aqua, tenuemque in aquam mox iniice vittam, Quae labro emineat pendens, quae stillet et usque Languentem rorem, levi qui cortice labens Ducat limosam gutta fluitante lacunam; At postquam sese summas subduxit in auras Et felix trunco et ramis frondentibus arbos, Liberior tibi sit durata et frigore et aestu. Non omnis tamen aut labor est, aut cura neganda; Nec tu parce oculis, dextrae si parcis, nec te Aut sobolem mirari, aut ramos forte gravatos, Aut pigeat mediis laudare in solibus umbras, Aut genio indulgentem agitare choros et iniquo Sole sub appositisque toris mensaque beata Ludere, fumosum puero fundente falernum. Interea florum nimbus cadit, et fragrantem Ad praedam coniux, ad praedam nata generque Surgit laeta toris et flore exsultat honesto, Quem lectum liquat ac thalamos inodorat, amorumque Ipsa viri memor et vestes intingit et ora. Ergo et frondentem bruma mirabere et aestu Florentem, auratis utroque et tempore malis Fulgentem: cole sub nivibus, sub sidere Cancri, Nocturnis neu parce operis, neu parce diurnis. Quoque modo id facias exempla antiqua monebunt. Rivus aquae fluat, aut fontes roratilis urnae Muniat elatus paries; daphneia laurus Multa tegat super et grato tueatur amictu, Arceat et fulmen; quotiens et cura vocarit Sparge fimum, calcis tumulos age, neve nivales Sistere per ramos patitor, sed discute nimbos, Ingentesque cita fumos et consere pugnam Flatibus hibernis culmoque et crate saligna. Sed memini, cum nullae artes, non arma dolique Vim coeli adversam ferrent: periere comantes Silvae, obriguere gelu nemora omnia, late Irrumpit mors, intereunt decora alta sororum Hesperidum, saevit scythicis Aquilonibus aer, Concreta et solitos sistunt cava flumina cursus. Quod quando (avertat Venus ipsa) rigentibus Euris Contigerit, neu tu gladio neu caede securi Arentes hortos, sed calce, sed himbre madenti Affer opem. Hoc saepe ipse hieme, hoc et vere tepenti, Deceptum nec te fallet labor: ecce repente Pullulat ab radice aut summo stipite, laetus Effundit gemmas, turgenti et germine frondet. Si te delectat species quadrata phalangis, In quadram dispone; acies si forte latina, Porrige et in longum; sin et per florida rura Sparsa manus, decor ipse aurique et gloria frondis Est eadem. Nitet in mediis stirps aurea lucis, Qualis mane novo, cum se fulgentibus astris Extulit oceani formosus Lucifer unda, Quocunque inspectat, quoquo sua verterit ora, Nil illo radiat fulgentius, omnia cedunt Astra simul, toto exsultat Venus aurea coelo. Et quoniam assuetudo mali veterumque laborum Naturam exsuperat tolerando et acerba ferendo, Iccirco videas silvestri saepe recessu Non ulla rastrorum opera manuumve labore Et fructus parere et solidis frondescere campis Hesperiam citrium, inculto et dominarier arvo. Hinc alii, postquam e sulco sese extulit actis Sub terram late radicibus et stetit artus Fixa solo, minus indulgent operamque remittunt, A teneris quo consuescant nivibusque sitique. Nec vero cultusque soli, aut vis falcis ahenae, Aut tantum iuvet undanti de tramite rivus, Quantum Auster libycoque ruens de litore flatus Autunno noceant: perit hic labor omnis et ille, Ah, fructus decor ac frondis squalescit, ut arbor Arescat viduata, ut ramo et fronde perusta Moereat, heu, liquidis nil proficientibus undis. Ergo altas saepes praetende, et brachia iunge Densorum nemorum, et clipeis ramalibus obsta Adversae lauri aut quercorum umbrante cohorte. Quod si nec studium frugis nec cura movebit Hortensis lucri, nemoris sed sola voluptas Quaeritur et variis umbracula nota figuris, Ante locum capias, quem fons aut flumina propter Lapsa fluant, unde et rivus ducatur aquarum, Aut puteus propius scateat, ne forte per aestum Languescat moriens, mox et rigor asper adurat, Et labor et silvae pereant incepta superbae; Parietibus mox obde futuras ante procellas Avertens; post hinc quadras age, dirige fossa Et dispone locos et vallis agmina cinge. Infode dehinc teneram prolem et sere tramite certo Et vinclis obstringe, obeunda ut munera discant A pueris, sed quisque suo spatioque locoque; Inde, ubi et assiduo cultuque operaque magistri Porrigit et ramos et frondes explicat arbos, Ad munus lege quanque suum et dispone figuras, Gratum opus, informemque gregem ad speciosa vocato. Haec altam in turrim aut in propugnacula surgat, Haec arcum intendatque et spicula trudat, at illa Muniat et vallo fossas et moenia cingat, Illa tuba armatos ciat et vocet agmen ad arma, Altera tormento lapides iaculetur aheno, Discusset castella et ruptis agmina muris Immittat, factaque acies (immane) ruina Irrumpat portis et congrediatur apertis, Diruat et captam irrumpens exercitus urbem. Ars igitur tempusque et vis innata perenni Cura hominum nemora in lanas vertere, ut in hortis E foliis ramisque et diversis contextis Iam videas fulgere novis aulaea figuris. Nec vero spatium vitae breve, seu breve tempus Est citrio, aeternum genus, immortalis origo, Et species aeterna quidem. Stirps citria longum Ipsa manet secla exsuperans, et iungere seclis Secla parans trunco extincto mox surgit et alter, Inde alter victrixque diu sua robora servat. Sic placitum Veneri et Parcae statuere faventes, Quae rerum seriem et fatorum arcana ministrant. Nanque ferunt rursumque colos et stamina retro Coepisse et versos rursum in contraria fusos Volvere fatorum dominas, quo lucis in auras Extinctum revocent vitaeque ad munera Adonim, Et Veneris dulces iterum instaurentur amores. Non passa est dea, dum versum in nova corpora monstrat, Dum foliis simul et pomis longum optat honorem. Illae igitur properare manu atque evolvere pensa, Tenuia pollicibus formabant ducta supinis, Atque eadem impressis purgabant morsa labellis; Discolor at positis variatur lana canistris, Coerulaque viridisque alboque insignis et aureo. Coerula dum digitis intorquent fila virensque Subtegmen neitur, stipes se subiicit, alti In latum pandunt rami et nova provenit arbos, Ac sensim patulis adolescit frondibus umbra. Inde canunt: "Cresce aeternum victura, perenne Servatura decus foliorum et divitis umbrae Ornatura domos procerum atque palatia regum, Materiamque datura sacris post vatibus, arbor." Atque hinc candentis deducunt vellera lanae, Divinumque labris stillant fragrantibus himbrem, Stamina quo intincta et fusi simul omne volumen In flores vertuntur, opacaque silva nitescit Candore, et viridi miscent se ebora indica gemmae, Aemulaque assyrios spirant pomaria odores; Ipsae autem tenerum solantur voce laborem: "Fundite odoratos flores, nemora inclyta luxu Perpetuo et ramis semper florentibus hortis, Semper odore novo semperque virentibus umbris, Aeternum Veneris monumentum insigne et amorum." Mox et sepositis educunt fila quasillis, Aurea fila cavumque rotant implexa sub orbem. Illicet hesperiis illa intumuere volemis, Pomaque pensilibus micuerunt aurea ramis, Insolitum radiat folia inter opaca orichalcum; Tum Parcae auspicio cecinerunt omnia laeto: "Et fructu felix et flore et fronde recenti Vive, arbor, supera et seclis labentia secla, Hortorumque honor et nemorum ac geniale domorum Delicium, tua vel reges umbracula captent, Ipsaque continuis iuvenum celebrere choreis; Te convivia, te thalami nuptaeque frequentent, Semper ament, quicunque tua versantur in umbra, Assiduum referant frondes ver, aemulus aurum Foetus et argento niteat flos concolor albo." Sic placitum, sic fata neunt, Amathuntidi sic stat. Ergo agite, o tenerae colitis quae flumina nymphae Fundana et lamios rivis trepidantibus hortos, Phormiades nymphae, quae roscida culta Suessae Quaeque amalpheos saltus fulgentiaque auro Sirenum rura et fulvis sata saxa metallis; Hoc agite, o roseae mecum sua serta puellae Ferte deae, varioque halent altaria flore, Spiret et e nitidis genialis amaracus aris. Magna Iovis proles eadem pulcherrima mater Aeneadum, tibi nos meritos largimur honores, Idalii regina, tuos nos pangimus hortos Et tibi arangaeae crescunt ad flumina silvae Moeriadum et litus felix bereniciaque arva. Tu stirpem, dea, tu citrios defende comantis, Arce aestum, compesce nives et frigora pelle, Siste et ab arctoo perflant qui cardine venti, Perpetuum niasaea decus frondescat ut arbos. Haec ego; vos autem, placidissima numina, nymphae, Oscilla e summis suspendite mollia ramis, Formosumque sonent et ripae et litora Adonim; Pars choreas agitate deumque ad festa vocate: "Pulcher ades felixque ades ad tua munera, Adoni, Et cape partheniae nectunt quae texta puellae, Texta auro radiata et flore nitentia verno, Quae referant veteres formosae Amathusidis ignes." Nos canimus, favet en facilis cantantibus echo, Et divina procul responsant antra sororum.