CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus POLIZIAN.ilia-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/POLIZIAN.ilia-01.xml.
Laurentio Medici A.P. Salutem O cui tyrrheni florentia signa leonis Syllanamque urbem et sancti decreta senatus Commisere dei, Laurenti maxime gentis Maeoniae, serpunt geminae cui tempora circum Aoniae laurus; nam seu tibi munera Martis Sint animo, effusis ageres sublimis habenis Cornipedem toto cedentes aequore turmas Impellens, meminit simulacra ingentia pugnae Area magna Crucis, cum te, sublime volantem, Fundentemque equites, et magno robore duras Miscentem pugnas, clypeos galeasque ruentem, Elato spectabat ovans Florentia vultu; Seu numeros Phoebi modulataque carmina mavis Vocali iunxisse lyrae, plectroque sonantes Impellis nervos, auritas ducere quercus Cantando rabidasque potes mulcere leaenas; Nuper ego argolicis sumpsi de fontibus haustus, Nuper et inlatum divini carmen Homeri Vertere tentavi fidibusque aptare latinis. Sed quia romuleo cantavit pectine primum Smyrnaei ratis sublimi carmine librum Carolus aonii celeberrimus incola fontis, Proximus en, nostro qui contigit ore sonandus, Te petit, ac pavido scandit tua limina passu. Quod si ipsum placido excipies mitissime vultu, Mox alii venient socii, qui dardana bella Et danaas referent acies: qua cuspide Martis Et Veneris pulchros audax perstrinxerit artus Tydides; quanto prostravit vulnere saxi Magnanimum Aeneam; quo turbine maximus Aiax Ferrata clypeum transegerit Hectoris orno; Quantus et irruerit fulgenti umbone coruscans, Cum danais phrygios defendit puppibus ignes; Et quibus Aeaciden nequicquam flectere dictis Aggressi magno Telamone et Amyntore creti, Et vafer Aeolides, ingentia dona ferentes; Utque idem noctu simul et calydonius heros Sithonio Rhesi thalamum sparsere cruore; Ut ferus Actorides maculavit sanguine campos Ductoris lycii, falsi sub imagine Achillis; Mox etiam ut valido invenem transverberat ictu Priamides; sed enim Thetidis pulcherrima proles Emicat extemplo, vulcaniaque induit arma, Et crassum multo detardat funere Xanthum; Hectora mox caesum raptat sua moenia circum. Haec et plura canent. Tu tantum lintea vati Dirige; namque potes. Neque enim, te praeside, Phoebum Thespiadumque choros non sacri numina Bacchi Sollicitare velim: solus tu carmina nobis Ismarium possis afferre aequantia plectrum; Te duce, vel priscis ausim certare poetis. Quare age; et ausonios fundentem pectore cantus, Si vacat et menti contingunt ocia, vatem Respice maeonium. Sed nos tu protege ab omni, Siquis adest, teneros qui carpat Zoilus annos.
Nox erat, et summo radiabant sidera coelo, Divorumque hominumque genus sopor altus habebat; Cum pater ipse deum per noctem plurima volvens Iupiter arcano versabat pectore curas, Qua pereant Danai et magnum venerentur Achillem. Optima cui tandem sedit sententia cordi, Magnanimum ad regem fallacem mittere Somnum, Quem sic alloquitur paucis ac talia mandat: Vade, age, rumpe moras, divum placidissime somne, Argivumque ducem, quem nunc fulgentia signis Castra tenent molli resolutum membra sopore, Alloquere, et celeres defer mea dicta per auras: Aeratas armari acies castrisque moveri Laetus in arma paret, bellumque in Pergama vertat; Nunc etenim excindet neptunia moenia victor. Sic placitum superis. Et iam tumor omnis et irae Concessere deum, cunctos saturnia Iuno Iam flexit; Teucris incumbunt tristia fata. Dixerat. Ille patris magni parere parabat Imperio; et nullos strepitus facientibus alis Per tenebras, intraque morae breve tempus, ad ipsum Tantalidae accessit thalamum, pennasque resolvit, Induiturque senis pylii faciemque coloremque Et verba et cultum, talique est voce locutus: Atride, inachiae gentis rex inclyte, dormis? Turpe duci totam somno consumere noctem, Cui sceptra in reges tribuit Saturnius, et qui Tot regna et tantas populorum tractat habenas. Ipse deum tibi me claro demittit olympo Regnator, qui te caelo miseratur ab alto; Ipse haec ferre iubet celeres mandata per auras: Aeratas armari acies castrisque moveri Laetus in arma para, bellumque in Pergama verte; Nunc etenim excindes neptunia moenia victor. Sic placitum superis. Et iam tumor omnis et irae Concessere deum, cunctos saturnia Iuno Iam flexit; Teucris molitur tristia fata Iupiter. Ergo imo sub pectore nostra reconde Iussa memor; nec longa tuos oblivia sensus Corripiant, dulcis fugiet quam pectore somnus. Sic fatus, paribus liquidum petit aethera pennis. Ille autem curas animo versabat inanes; Iamque urbem Priami bello superare cruento Fidebat, primaque illam prosternere luce: Nec norat quae sit sumni sententia patris Demens, et quantos dura inter bella dolores Argivum populi excipient ac dardana pubes. Ut somno excitus, facies per somina visa Funditur ante oculos. Is strato corpora tollens Protinus assurgit, tunicaque incingitur artus Interiore suos, tum magno involvit amictu. Inde pedum nitidis circumdat vincula plantis, Et lateri atque humeris rutilum mox subligat ensem. Passibus hinc rapidis, sceptro venerandus avito. Ad Danaum classem contendit maximus heros. Aurora interea magnum conscendit olympum. Caelicolum generi surgentis nuntia lucis. Attonitus visis, iubet a praecone vocari Magnanimos Danaum proceres populumque potentem; Longaevique senes pylii ad tentoria regis Conveniunt primum, quos sic affatur Atrides: O socii comitesque, meae pars maxima curae, Per noctem obscuram Somnus Iove missus ab ipso, Nestoream indutus faciem vocemque coloremque Et verba et cultum, celeres mandata per auras Detulit, haec ad me placido sermone locutus: Atride, inachiae gentis rex inclyte, dormis? Turpi duci totam somno consumere noctem, Cui sceptra in reges tribuit Saturnius, et qui Tot regna et tantas populorum tractat habenas. Ipse deum tibi me claro demittit olympo Regnator, qui te caelo miseratur ab alto. Ipse haec ferre iubet celeres mandata per auras: Aeratas armari acies, portisque moveri Laetus in arma para, bellumque in Pergama verte; Nunc etenim excindes neptunia moenia victor. Sic placitum Superis. Et iam tumor omnis et irae Concessere deum; cunctos saturnia Iuno Iam flexit, Teneris incumbunt tristia fata. Dixerat; extemplo me nox sumnusque reliquit. Nunc adeo, quae sit nostrae sententia menti, Expediam: primum rapidas advertere puppes In patriam, turpique fuga dare terba iubebo; At vos in pugnam fugientes vertite Achivos, O socii, et dulcem Martis revocate furorem. Sic ait. At placido Neleius excipit ore: Hoc alius quisquam si fors vidisset Achivum, O proceres, fictum vanum falsumque putarem. Sed quia Tantalidae sunt a Iove somnia missa, Eia age, armigeram pubem educamus in arma. Talia dicta dedit senior; primusque solutum Concilium egreditur properans: mox fortia bello Pectora succedunt reges. Tum cetera pubes Irruit; et magno coeunt strepitante tumultu. Quales, vere novo, vacui circum ostia saxi Cum gentes glomerantur apum, semperque recentes Fundunt se in numerum portis, instarque racemi Addensant per inane globos, et florea rura Pervolitant, illa huc pennas haec dirigit illuc; Haud aliter puppes Danai et tentoria linquunt: Litora complentur; stimulos coeuntibus addit Nuntia fama Iovis, populumque hortatur ovantem. Pulveream glomerant nubem, calcataque mugit Terra viris; coguntque novem magnum aere canoro Praecones populum: vix ingens curia turbam Explicat innumeram; tunc facta silentia castris. Surgit ab his sceptrum gestans pelopeius heros, Sceptrum auro clavisque nitens, quod Mulciber ipse Struxerat atque Iovi, torquet qui sidera mundi, Tradidit; ille autem vigilem qui occiderat Argum Esse dei voluit; Pelopi cyllenia proles Mox tribuit; post quem insignis gestaverat Atreus; Ille Thyestae, atra premitur dum morte, reliquit; Contigit hinc magnum tractare Agamemnona regem. Cui tunc innixus, vocem haec in verba resolvit: O socii, heroes danai, quis munera Martis Corde sedent, tristi divum pater atque hominum rex Me fato implicuit; quem nostro moenia bello Dardanidum vertenda dare excindendaque flammis Pergama pollicitum, varia hinc sententia vertit: Nam postquam argolico saturata est sanguine tellus, Ad patrias cogor remeare inglorius urbes. Scilicet, alme Tonans, rerum cui summa potestas, Haec tibi sunt animo, quem propter fortia bello Oppida et antiquae pereunt cum moenibus urbes. Dedecus heu longo numquam hoc abolebitur aevo, Hunc populum frustra tantosque ad dardana bella Convenisse duces Danaum, fractosque labore Laomedonteae nunc linquere moenia Troiae. Nam si nostrorum coeant in foedera dextrae Atque Phrygum, et numero placeat comprendere cunctos, Assaraci populum multa vincetis Achivi Belligerum turba. Sed enim mea coepta retardant Auxilia externis accita e moenibus urbi. Iam novies Titan, obliquo limite currens Aeternos peragensque obitus, lustravit olympum; Et iam senta situ putridae sunt membra carinae, Carbasaque et veteres senio cecidere rudentes. Quin etiam sponsae et dulcissima pignora nati Nos mesti expectant. Sed enim conamina pugnae Francta iacent; nostro rapidis victoria pennis Diffugit campo, et rhoetea per agmina fertur. Quare agite, o socii, curvo de litore celsas Ducamus naves, graiaeque ad litora terrae Vertamus profugos tranquilla per aequora cursus. Sic ait; et cunctis extemplo incussit amorem Natalis patriae: turbam migrare videres Innumeram, et prono deferri ad litora passu. Qualis ubi icarios fluctus eurusque notusque Perturbant, imoque cient spumantia fundo Aequora, et insanas affligunt cautibus undas; Aut ubi frugiferae genitabilis aura favoni Incubuit segeti gravidasque invasit aristas, Declives nutant concusso vertice culmi; Talis erat populi raptim fugientis imago. Dat tellus gemitum, et nigra caligine coelum Volvitur, insurgit glomerato pulvere nubes. Pro se quisque ruunt, exhortanturque vicissim Tardantes; classemque manu contingere gaudent, Certatim annixi tranquillum pellere in aequor Limite purgato: ferit aurea sidera clamor. Et certe hac patrios repetissent luce penates; Sed Iuno tali compellans voce Minervam, Effundensque imo tristes e pectore voces: Ergo sic fugient, inquit, tritonia Pallas, Argivi, turpi relegentes coerula cursu? Tyndaris heu Priamo atque invisis gloria Teucris Linquetur, misero quam propter funere turba Maxima Graiorum vitam exhalavit in armis? Verum age, nunc propere ad populum te confer Achivum, Et compesce fugam, verbisque averte furentes, Neve sinas celeres descendere in aequora pinus. Haec ubi dicta dedit, graviter commota supremi Nata Iovis, summo virides e vertice olympi Desilit in terras, tenditque ad dorica castra. Mox Ithacum saevo turbatum pectora motu Conspicit; haud illi cura est contingere classem; Quem placidis subito invadit Tritonia dictis: Dux laertiade, solerti pectore Ulysses, Sic ergo in patriam fugitis charosque penates, Horrida converso relegentes coerula cursu? Tyndaris heu Priamo atque invisis gloria Teucris Linquetur, misero quam propter funere turba Maxima Graiorum vitam exhalavit in armis? Verum age, nunc propere ad populum te confer Achivium, Et compesce fugam, verbisque averte furentes, Neve sinas celeres descendere in aequora pinus. Sic ait. Extemplo sacrae praecepta Minervae Exsequitur iuvenis, solvensque a pectore laenam Deturbat terrae; ast ithacae telluris alumnus Extulit Eurybates tubicen. Volat acer Ulysses Admisso per plana gradu, atque Agamemnone coram Assistit; sceptrumque olim quod gesserat Atreus Continuo excipiens, Danaum ad navalia fertur. Tum siquem bello egregium regemve ducemve Offendit, tali cohibet sermone ruentem: Turpe est degeneri sic te pallere timore; Siste fugam, siste, et populi compesce furores. Magnanimi Atridae quae sit sententia, nescis: Tentantur, mox errantes plectentur Achivi. Non cuncti arcano fuerit quae verba locutus Concilio scimus: metuo ne concitus ira Supplicio affligat Danaos; nam vivida regis Est animo virtus, amat et Saturnius illum. Sin autem patulo clamantem offendat hiatu Obscura de plebe virum, tum verbere duri Illidens sceptri et verbis compescit inertem: Siste fugam, miser; haud aliis parere recusa Qui virtute micant;nullo tu robore praestat, Consiliumque tuum non pugna aut curia poscit. Non hic Argolici certe regnabimus omnes: Non plures domini expediunt; rex omnibus unus, Et princeps unus, tribuit cui iura supremus Iupiter et sceptrum ut populi moderetur habenas. Ordine sic certo populum cohibebat Ulysses. Illi iterum nigram classem et tentoria linquunt, Atque in concilium coeunt; it calmor ad auras: Qualis ubi aequorei franguntur litore fluctus, Fit sonus, et duris luctantur cautibus undae. Consedere alii subito, sedesque replerunt. Verum Thersites clamans ingentia coepta Turbabat solus, fuerant cui turpia semper Verba animo, atque ausus reges incessere dictis Saepe fuit multis; tollebant undique risum Argolici, quando in medium consulta ferebat. Non illo ad Troiam venit deformior alter. Claudus erat, transversa tuens, ad pectora curvos Compressosque humeros, rara lanugine acutum Aspersus caput: ante alios, invisus Achilli Atque Ithaco; nam saepe illos sermone protervo Carpserat insanus: tunc et convicia voce Diffundens gracili, insignem vexabat Atriden. Verum animo ardentes indignabantur Achivi. Is vocem extollens ventoso haec protulit ore: Quidnam iterum quereris, magnorum ductor Achivum? Quid poscis? Multo radiant tua tecta metallo, Innumeraeque adsunt forma praestante puellae. Quas tibi nos dedimus cum magnas vertimus urbes. Nunc etiamne aurum expectas quod perferet hostis Iliacus, captiva sibi cum vincla resolvet, Cuius ego aut alii impedient mox colla catenis? An famulam vultu insignem, mollissima tecum Gaudia quae iungat? Turpe est suprema tenentem Sceptra manu, populum exemplo corrumpere tali. O molles Graiae, vero nec nomine Grai, Tendamus vela in patriam; solusque relictus Hic Troiam obsideat, magnoque fruatur honore: Ut si quem bello praestamus noverit usum, Qui nunc se longe meliorem affecit Achillem Dedecore, et praemium pugnae mox abstulit illi. Sed nimium tardam Aeacides quia surgit in iram, Non meritas tanto exegit pro crimine poenas. Sic ait, in magnum fundens convicia regem, Thersites. Bonus extemplo consurgit Ulysses, Atque illum torvo defigens lumine fatur: Thersita, absistas reges incessere dictis, Dulcisonas licet effundas e pectore voces. Nan te non alius ventosa per aequora Troiam Deterior petiit geminos comitatus Atridas. Non igitur reges petulanti scindere lingua Te decet, et populo turpes suadere recursus. Qualis erit nobis reditus mox litora terrae Ad patriae, cuncti nempe ignoramus Achivi, Obiicis argolico pro quo nunc crimina regi, Et morsu laceras quem Graecia cuncta veretur. Sed mea nunc imo sub pectore dicta reconde: Si te bacchantem atque iterum vesana furentem Ut nuper cernam, caput hoc cervice cruenta Ex humeris cedat nostris, nec deinde vocetur Telemachi genitor fato iam functus Ulysses; Ni te comprendens, charas e corpore vestes Et laenam et tunicam eripiam et quae turpia celant Membra tibi, et flentem Danaum ad tentoria pellam, Verberaque incutiam lacerum scindentia corpus. Sic fatus, sceptro assurgens percussit eburno Qua collum attingunt humeri: tunc ille reflexus Ingemit, et largis humectat fletibus ora, Exoriturque humeris nigranti sanguine livor Perfusus. Sed enim ingenti maerore resedit Thersites, manibus lacrimantia lumina siccans. Tum quamquam Argivos iam maeror ceperat omnes, Ingentem effusi tollebant undique risum, Atque aliquis tali invasit sermone propinquum: Proh quantum Argivis Ithacus iam praestit usum! Consulit Danais, pugnaeque incussit amorem. Verum hoc in primis gessit, nam fraena procaci Iniecit linguae, et mordacia verba repressit Thersitae; neque enim posthac fera crimina magnis Regibus obiiciet, conviciaque improba fundet. Dixerat haec. Sed enim Troiae expugnator Ulysses Surgit sceptra tenens. Aderat tritonia Pallas Praeconis faciem induta, et silentia iussit, Ut cuncti exciperent Ithaci consulta superbi. Tunc ille incipiens facundo haec protulit ore: Aspicis, Atrida, quae sit sententia Graium? Mortales inter cunctos te reddere certant Infamem; neque enim dissolvere pacta verentur Nec peragunt promissa tibi, ne litora terrae Invisant patriae, ruerint nisi moenia Troiae. Utque solent pueri infantes viduaeque puellae, Inter se repetunt questus, graiosque penates Exposcunt. Certe durum tolerare laborem Difficile est; multi thalamo discedere amatae Coniugis haud possunt, unoque relinquere mense: Nos procul a patria iam nonum exegimus annum. Nec mirum longi taedet si forte laboris; Sed mansisse diu turpe est, vacuumque redire. Ferte, viri, et duros animo tolerate labores, Auguris ut nostri Calchantis fata, queamus Scire, ratos ne habeant an vanos pectoris orsus: Namque tenent omnes portentum mente repostum, Qui non funestis liquerunt lumina fatis. Argolicis primum ut vestita est classibus Aulis Quae Priamo cladem et Troiae pestemque ferebant, Nos circum latices gelidos, fumantibus aris, Aurigeris divum placantes numina tauris, Sub platano umbrifera, fons lucidus unde fluebat, Vidimus immanem tergoque rubente draconem Terribili Iovis ut lapsu penetrarat ab ara. Quin platani in ramo foliorum tegmine septos Corripuit pullos: quos cum consumeret octo, Nona super rabido genitrix serpente volabat, Cui ferus immani laniavit viscera morsu. Hunc, ubi tam teneros volucres matremque peremit. Qui luci ediderat, genitor Saturnius, idem Abdidit et duro formavit tegmine saxi. Nos autem timidi stantes mirabile monstrum Vidimus in mediis divum versarier aris. Tum Calchas haec est fidenti voce locutus: Quid nam torpentes subito obstupuistis, Achivi? Haec nobis portenta deum dedit ipse creator Tarda et sera, ait, sed fama ac laude perenni. Nam quot aves tetro mactatas dente videtis, Tot nos ad Troiam belli exanclabimus annos; Quae decimo cadet, et poena satiabit Achivos. Edidit haec Calchas; quae iam matura videtis. Quare agite, o Danai, sacrae prope moenia Troiae Sistamus, dum fatalem expugnabimus urbem. Dixerat haec. Magno Danai clamore fremebant, Tollentes Ithaci sermonem ad sidera magni; Inque cavis ratibus vocis resonabat imago. Protinus haec Nestor sapienti est voce locutus: Proh di! Quam similes pueris e pectore voces Fudistis, quibus haud curae sunt munera Martis! Quem finem pacta accipient, iurataque vobis Numina? Num flammis recident consulta virorum, Libatumque merum, commissaque dextera dextrae Omnibus? Heu vanis contendimus undique verbis. Et quamquam multos bellando exegimus annos, Nescimus tanto finem invenisse labori. Atrida, semper tibi sit suprema potestas In Danaum populos, dum fortia proelia miscent. Hos sine dispereant paucos, qui vana seorsum Consilia invadunt (neque enim timidissima vota Explebunt), donec patrias tendemus ad urbes, Atque exacta Iovis fuerint promissa supremi. Nam quando explicitis sulcabant aequora velis Argivi, et Priamo cladem Troiaeque ferebant, Lucenti medium disrupit fulgure caelum Iupiter, et dextro concussit pectora signo. Nemo igitur patriae dulcissima litora terrae Flagitet, iliacis Veneris dum gaudia iungat Coniugibus, pulchramque Paris rapuisse lacaenam Iam doleat, fumentque argivis Pergama flammis. Quod si quis, reditum cupiens, attingere classem Audeat et rapidis committere lintea ventis, Argivum ante oculos vitam exhalabit in auras. Tu vero, argolicae rector fidissime gentis, Consule nunc populo, atque aliorum dicta facesse; Nec spernenda quidem fuerint quae pectore promam: In variasque tribus varias et cernere gentes Argolicos propera, queat ut sibi quaeque favere. Namque hoc si facies, dabitur tibi visere tandem Frigidus astiterit cui circum pectora pallor, Et qui dardanio perfundet sanguine campos. Cognosces si fata deum tua coepta retardant, Argolicaeve manus bellique ignara iuventus. Dixerat. Haec contra placido rex edidit ore: Certe omnes superas facundo pectore, Nestor. Alme Tonans, utinam, Pallas atque augur Apollo, Nunc mihi contingat bis quinque assistere tanta Praestantes virtute viros! Iam moenia Phoebi Diruta, iam Priami sublimia regna iacerent. Sed mea terribili perfudit corda dolore Iupiter, impellens rapidis incessere dictis Aeaciden caramque illi extorquere puellam; Nam si cunctorum vires in bella coirent. Iamdudum inachiae popularent Pergama flammae. Sed nunc ite, viri, dapibusque accumbite laetis; Promite mox clypeos, et cote incendite ferrum, Cornipedesque epulis largis satiate fugaces, Fortia tum celeres aptate in proelia currus. Nam dum se occiduo perfuderit aequore Titan, Dum tenebrae insurgent, nos tristia bella geremus; Manabit cunctis ardenti pectore sudor, Omnibus hasta dabit magnum concussa laborem, In media lassi fundabunt caede iugales. Quod si aliquem aspiciam crudeli absistere pugna Sponte sua ad naves residentem, non satis illi Mox erit effugisse canes avidasque volucres. Talibus Atrides. Cuncti simul ore fremebant Argolici assensu magno; velut aequoris undas Turbine quum rauco incumbens diverberat auster, Et scopulo infligit qui ventos usque sonantes Qui pelagi fluctus et nigros excipit imbres. Dispersi ad naves tendunt: iam castra sereno Igne micant; epulis accumbit graia iuventus. Et varios orat divos, ut vulnera belli Effugere et mortem liceat vitare cruentam. Ipse Iovi taurum mactat pelopeius heros, Qui nullum eximius lustro coniunxerat annum. Magnanimos vocat inde senes, et splendida Graium Corpora: iam Nestor primus, iam proximus illi Idomeneus adest, Aiax succedit uterque, Tydidesque ferox armis, et divus Ulisses; Tum minor extemplo bello subit acer Atrides, Vidit ut ingentes fratrem versare labores. Continuoque molam tollunt, stant sacraque cirucum, Effuditque preces imo de pectore Atrides: Iupiter omnipotens, magnum qui volvis olympum, Non prius hesperium declinet Phoebus in aequor, Quam manibus Danaum Priami fulgentia tecta Procumbant, nostraeque exurant ostia flammae. Et meus hectoreo iam sanguine ferveat ensis, Quem circum pereat sociorum maxima turba Et terram praeceps moribundo vertice pulset. Talibus oranti surdas obstruxerat aures Iupiter, et Danais tristissima fata parabat. At postquam sparsere molam superosque rogarunt, Conversum iugulant taurum: mox viscera nudant, Crura in frusta secant laeto nidore tegentes, Tergaque cruda super ponunt atque ignibus urunt: Exta alii retinent, veribusque trementia figunt; Crura vorant flammae, Danai lustralibus extis Vescuntur, reliquum caedunt et cuspide figunt: Subiiciunt alii prunas, dehinc tosta reducunt: Et tandem accumbunt epulis mensaque fruuntur. Postquam exempta fames et amor compressus edendi, Talia dicta dedit sapienti pectore Nestor: Rex hominum Atrida, iam finem imponere verbis Tempus adest; rumpenda mora, invadendaque pugna. Ergo age, continuo populum ad tentoria cogant Praecones, celeri cursu nos castra petamus, Aeratasque acies Graium educamus in arma. Dixerat. Extemplo surgens parebat Atrides. Tum iussi incipiunt sonitu succendere dulci Praecones populum, Danaosque in proelia cogunt. Magnanimum Atriden cingebant undique reges, Argivasque acies in fortia bella parabant. At vero in mediis quassabat glauca Minerva Terrificam expertem leti immunemque senectae Aegida, quam circum fulvo spectabilis auro Tortilibus spiris pendebat fimbria centum, Quaeque boves pretio referebat singula centum: Hac illa irradians acies lustrabat Achivum, Omnibus incutiens duri Mavortis amorem. Inde animum fessis validasque in proelia vires Subiicit, et subito pugnas miscere cruentas Dulce putant, avido stat cunctis pectore bellum. Utque olim aerei sublimi in vertice montis Cum virides ardent silvae, procul inde micantes Apparent flammae radiosque ad sidera tollunt; Sic Danai splendent armis coelumque serenant. Utque gruum gentes celerum, seu plurimus anser. Carmine seu placido qui mulcent flumina cycni, Asia cum laeti pennis circum arva volantes Dulcibus in stagnis rimantur prata Caystri, Nunc huc nunc illuc placido clamore feruntur; Sic horum innumerum vulgus tentoria linquens Castra petit, phrygii complentur prata Scamandri. Extemplo resonat pedibus conterrita tellus Cornipedum; steterant campis iamque agmina Graium Millia, quot foliis quot floribus incipit annus. Ac veluti innumerae pleno cum lactis ovili Muscarum gentes incumbunt vere sereno, Et volitant mulctras ingenti murmure circum; Tot Danaum stabant acies campumque tenebant, Ardentes animis pugnas miscere cruentas. Utque solent capras facili secernere virga Pastores, cum se laeta inter pabula miscent, Sic illos vario distinguunt agmine reges Atque in bella cient; quos inter stabat Atrides Os oculosque Iovi similis, fulgentia Marti Arma, neque insigni Neptuno pectore dispar. Ceu quondam praestans armenti gloria taurus Conspicitur, toto cui surgunt cornua gyro, Sic illa Atridae Saturnius ipse decorem Luce dedit, Danaos ut forma vinceret omnes. Nunc mihi, olympiades Musae, aspirate canenti: Estis namque Deae, vos omnia mente tenetis; Ad nos vix tenuis famae perlabitur aura, Nec danaum scimus sublimia nomina regum. Verum ego nec numero memorem nec nomine cunctos, Non si forte decem linguae et totidem ora sonarent, Si vox indomita atque animos mihi ferreus esset, Ni vos, caelicolae, proles Iovis inclyta, Musae, Pandatis, quicumque gradus ad Pergama vertit. Iamque duces referam et rapidis data lintea ventis. Ibat in arma ferox boeotis primus ab oris Peneleus, comes acer erat tum Leitus illi, Archesilausque et Prothoenor mox Cloniusque; Quique Hyriem populus constratamque Aulida saxis, Qui Schoenum et Scolon tenuit, magnamque Eteonam, Thespiam, et Gream, Mycalessumque feracem; Hesium quicumque habuit, quique Harma et Erythras, Quique Eleona almam, quique Hylen, et Peteona, Ocaleamque, et Medeona insignem moenibus urbem, Copas, Eutresimque, et Thisbes grata columbis Tecta; Coronea, atque ingentia prata Haliarti, Quos misit; qui Glissantam, fortemque Plataeam, Thebanaeque urbis qui moenia celsa reliquit; Quos dedit Onchestus Neptuni splendida luco; Vitiferam quicumque Arnem, quicumque Mideam, Qui Nisam coluit sacram, atque Anthedona summam: Quinquaginta omnes solverunt litore naves, Singula bis denos iuvenes centumque ferebat. Inde sequebatur quos Orchomenus minyeus Aspledonque dedit pulchro insudare labori: Illos Ascalaphus et Ialmenus inclyta Martis Ducebat soboles, quos virgo in luminis oras Edidit Astyoche egregio de sanguine nata Actoris azidae; celsi prope culmina tecti, Mixta Deo mulier geminam dedit aurea prolem: Hi triginta altum sulcabant puppibus aequor. Phocenses duxit Schediusque et Epistropuhus ingens, Naubolidae Iphiti magno de semine creti; Qui Cyparissam urbem, duram quicumque colebat Pythona, et Crissam, qui Daulida, vel Panopea, Quique Anemoream, quicumque Hyampolin altam, Qui ripas Cephisse tuas, pulchramque Lilaeam: Et bis vicenis scindebant aequora proris. Hi prope Boeotos a laeva, pectora duro Cingebant ferro viresque in bella parabant. Tum Locros Aiax in martem duxit oileus, Non tamen assurgens quantus telamonius Aiax, Sed minor: huic lini deductus stamine thorax Munibat pectus, sed erat metuendus in hasta Hellenas inter proceres atque inter Achivos: Qui Cinon coluere, Opoentaque, Calliarumque, Qui Bessam et Scarphen tenuit placidasque Augeas, Tarphenque et Thronium gelidi laticesque Boagri: Hic bis vicenas oneravit milite pinus Locrorum, Euboeae quos miserat obvia tellus. Euboici magno linquebant turbine Abantes Chalcidaque, Eretriamque, et vitiferam Histiaeam, Cerinthonque mari vicinam, vertice montis Surgentem Dionque, Styramque, altamque Caryston: In freta quos duxit bello praestans Elephenor Chalcodontiades, magnorum ductor Abantum: Illum cingebant cristata casside fulcti, Ardentesque animis duro contendere Marte, Et cupidi armatos ferro prosternere Troas: Hic bis vicenas implevit remige puppes. Inde sequebatur quicumque habitabat Athenas Fortis Erechthei populum, quem maxima Pallas Nutrivit quondam et vitalis terra creavit Inque suo posuit iuvenem Tritonia templo. Hic ubi Cecropidae divam redeuntibus annis Agnorum caede et taurino sanguine placant: Filius hos Petei clara de stirpe Menestheus Egit in arma ferox, quo non praestantior alter Belligeros ornabat equos aciesque virorum; Cui tamen annoso certabat pectore Nestor: Isque rates decies quinas in bella trahebat. Quem prope, bis senis trabibus salaminius Aiax Diffidens pontum tortas urtgebat in undas. Tum quoscumque Argos dederat, Tirynthia quisque Moenia deseruit miles; quos miserat ingens Asine, Hermionesque sinus, praeclaraque Troezen; Tum quos Eione, laetusque Epidaurus Iaccho Fundebat; quique Aeginam et Maseta reliquit; Hos bello instuxit dextra clarus Diomedes, Et Sthenelus bello insignis capaneia proles, Euryalusque ferox divis caelestibus aequus Quem talaonides Mecisteus edidit ingens: Verum omnes duxit Tydei pulcherrima proles, Octoginta levi committens carbasa vento. Quique myceneae linquebant moenia terrae. Et quos in martem ditissima tecta Corinthi Misere, et cela turritae mole Cleonae; Quisquis et Orneas Araethyreamque colebat, Et Sicyona olim imperio quam pressit Adrastus; Quos Hyperesce Gonoessaque miserat alta; Pellenem quicumque viri, quique Aegion urbem, Aegialumque omnem, atque Helices lata arva tenebant; Hos ratibus centum protraxit in arma Agamemnon, Cingebatque ducem bello spectata iuventus: Ipse autem rutilo munitos pectora ferro Fulgebat Danaos inter fortissimus heros, Belligeras flammans ruitura in Pergama turmas. Deseruit validam post haec Lacedaemona miles, Pharimque, et Spartam, Messen gratamque columbis; Bryseis cessit populis, laetisque Augeis; Litoreumque Helos et duras linquebat Amyclas; Tum venit quoscumque Laa et quos Oetylus egit: Hos Menelaus ovans in martem duxit atrides, Et bis trecenis praetexit aequora proris, Incendens validas troiana in tecta cohortes; Dedecus ipse Helenes forti depellere dextra Ardebat, moestosque armis abolere dolores. Mox ibant quoscumque Pylosque Arenaque misit; Qui Thyron Alpheo vicinum, et montibus Aepy Ingestum, quisquis Cyparisseenta colebat; Quos Helos et Pteleon, quos fertilis Amphigenia In martem fudit, quos Dorion (hic ubi Musis Obvius, Oechaliam atque Euryti tecta relinquens, Threicius Thamyras spoliatus carmine cessit; Namque Iovis prolem stulta dum voce lacessit Demens, et cantu vocat in certamina divas, Arte miser dulci caruit, citharaeque sonantes Tendere suffosso est oblitus lumine chordas): Hos agitans populos solerti pectore Nestor Cum ter tricenis ratibus surgebat in aequor. Tum ruit Arcadiam et Cyllenem vomere curvo Qui domuit celsam, tumuli qua culmina surgunt Aepytii ingentes bello qui nutrit alumnos; Linquebant alii Phenon; pecorosa vacabat Orchomenus, Rhipe, et Stratie, ventosaque Enispe; Mantinee validos misit Tegeeque colonos; Multos Parrhasia et Stympheleus in arma parabant: Hos satus Ancaeo duxit praestans Agapenor, Et ter vicenis pulsavit coerula proris, Arcadiaeque egit populos ad bella paratos. His dedit Atrides puppes, ut scindere possent Terga maris; neque enim undarum commercia norunt. Tum qui Buprasion quique Elidos arva tenebant, Myrsimus et quantum Hyrmine et Alesion ingens Oleniusque lapis spatioso limite cingit; Quatuor hos egere duces: et quisque sonantem Bis quinis trabibus subigebat Nerea princeps, Exhortans avidos casura in Pergama Epeos: Namque hos Amphimachus Cteati fortissima proles, Illos actoridae Euryti Thalpius ingens Armabat soboles, amaryncidesque Diores, Inde Polyxinus surgebat Agasthene cretus Qui placido Augeas sceptro regnisque premebat. Tum qui Dulichium, et sacras habitabat Echinas, Quae ponto elatae respondent Elidos arvis; Hosque Meges duxit, fuerant cui proelia cordi, Quem genuit Phileus: is quondam, percitus ira, Dulichium petiit, genitoris tecta relinquens: Hic quadragenis subigebat navibus aequor. Inde Cephallenas bonus incendebat Ulysses; Quos Ithace misit, quos et frondosa tenebat Neritos; incoluit quicumque Aegilipa duram, Quique Zacynthum altam; quos et Crocylea, Samosque, Et quos Epirus dabat, et contraria tellus: Hos bello adiunxit solerti pectore Ulysses, Bis senis vacuo luctans in marmore proris. Aetolos dedit inde Thoas Andraemone cretus; Qui Pleurona habuit, quique Olenon, atque Pylenen, Chalcidaque, Anchialonque, et saxosam Calydona; Magnanimus vita quoniam decesserat Oeneus Cum sobole ingenti, Meleager et ipse iacebat: Huic igitur populus rerum concessit habenas, Qui sexaginta complevit milite pinus. Idomeneus acer Cretas in bella ciebat; Quos Cnossos dedit, et Gortynae moenia celsae, Miletos, Lictosque ingens, atque arva Lycasti; Qui Phaeston Rhytionque habuit; tandemque ruebat Centena insignis Crete quos protulit urbe: Idomeneus ovans forti metuendus in hasta, Merionesque egit magno par robore Marti; Atque octogenas rapuere in bella carinas. Tlepolemus rapidis torquebat Nerea tonsis, Commisitque novem Rhodiorum carbasa ponto; Exhausitque urbes quas sustinet insula ternas, Lindon Ielisonque argillosamque Camirum; Sed rutila ante alios rex ipse micabat in hasta, Quem forti Alcidae pulchra edidit Astyochea. Illam Ephyrae quondam placidis extorsit ab oris Postquam expugnavit validas Tirynthius urbes. Sed iam Tlepolemi surgens adoleverat aetas, Confectum senio iuvenis cum forte Lycimnum Maternum prostravit avum; navesque paravit Continuo, et populum ingentem per coerula traxit, Namque alios timuit natos durique nepotes Herculis: at postquam innumeros superare labores Contigit, ad rhodiae pervenit littora terrae; Et subito ternas opulentis moenibus urbes. Implerunt, coluitque pater Saturnius illos, Ante omnes augens populos, opibusque beavit. Nireus ex Syma dedit hinc tria carbasa ventis, Nireus Aglaiae et Charopi pulcherrima proles, Nireus quo Danaos inter formosior alter Non fuit, excepto pelidae corpore Achillis; Sed rarum imbellis populum raptabat in arma. Tum qui Nisyrum incoluit, Crapathumque, Thasumque, Eurypylique urbem Choon, madidasque Calydnas, His animum incendit Phidippus et Antiphus acer; Thessalus hos genuit pulchro satus Hectore ductor: Hi triginta altum fundebant vela per aequor. Hinc radiabat ovans, Argos quicumque pelasgum, Quique Alon, atque Alopem, et celsam Trachina colebat, Quos Phthia et nitidis dedit Hellas culta puellis; Myrmidonum Hellenumque acies et achiva iuventus Haec erat: hic magno populus comes ibat Achilli; Is decies quinis ratibus praetexerat undas. Sed nunc armatas non ducit in arma cohortes Inclytus Aeacides; magna namque aestuat ira, Et dolet absentis fervore Briseidos ardens: Quam rapuit postquam Lyrnessia moenia belo Et Thebam prostravit humi, fortemque Mycetem Atque illi comitem transfixit Epistrophon hasta, Lepidae Eveni claro de sanguine natos. Sed cito magnanimos Danaum consurget in hostes. Tum quos armabat Phylace, quos florea misit Pyrrhasus, atque ovium quos mater fertilis Iton, Et qui gramineam Pteleum atque Antrona colebat, Bellicus hos rapuit dux Protesilaus in arma, Vitales carpens auras; sed morte iacebat Tum niger obscura, miseramque reliquerat altos Uxorem questus rumpentem atque unguibus ora Foedantem indignis, imperfectosque penates: Namque illum, ante omnes danaos, fortissimus Hector Saltantem navi ferro transfixit acuto. Non tamen hae valido carebant principe turmae. Namque ferox illas agitabat in arma Podarces Phylacidae Iphicli soboles clarissima bello, Et frater magni fuerat qui Protesilai Surgentique aetate minor: sed fortior ingens Protesilaus erat; tamen hoc se rege tuentur Aemoniae turbae, nec iam ductoris egebant. Is quadraginta diffudit vela per aequor. Mox aderat quicumque Pheras, Boebeida circum, Qui Boebem, et Glaphyras, pulchramque habitabat Iolcon: Hos undena levi committens lintea vento Admeti Eumelus soboles in proelia traxit; Filia quem Peliae, nitido celeberrima vultu, Edidit Alcestis dias in luminis oras. Tum quos Thaumaciae, quos et Methona ciebat, Quos Meliboea dedit, quosque aspera misit Olizon; His doctus celeres arcu intendisse sagittas Castra Philoctetes suasit, qui navibus undas Versabat septem, iuvenes at singula habebat Quinquaginta gravi miscentes bella pharetra. Illum autem duros tolerantem corde dolores Nunc bona Lemnos habet: gelidi nam vulnere laesum Serpentis iuvenem populus dimisit Achivum: Sed cito magnanimum revocabunt agmina regem. Non tamen hae valido carebant principe turmae, Namque Medon nothus insigni generatus Oileo Aptabat Marti, peperit quem candida Rhene. Quos dedit hinc Tricce, quosque aspera misit Ithome, Venit et Eurythi Oechaliam quicumque reliquit: Hos medici armarunt Podalirius atque Machaon, Quos genuit Phoebo nymphaque Coronide natus. Tum subiere viri quos fons Hyperea tenebat, Et quos Orchomenus, Titani quos culmina celsi, Qui rura Asterii valido suspendit aratro: Hos bonus Eurypylus, praeclaro Evenore cretus, Cum bis vicenis trabibus raptavit in arma. Mox qui Gyrtonem, Argissamque, Orthemque colebat, Quique reliquerunt Elonam et Olossona canam, His animum incendit bellum cupiens Polyoetes, Pirithoi soboles quem Iupiter ipse creavit: Verum hunc Pirithoo pulchra edidit Hppodamia, Tempore quo rapidos devicit marte bimembres Et penes Aethycios pyliis detrusit ab arvis. Illi autem socius fortis Geleonteus ibat, Caenidae magni proles divina Coroni. Hi quadraginta versarunt navibus undas. Et bis undenas duxit per coerula puppes Ex Cypho Guneus, Enienes atque Peraebos In martem exagitans, qui Dodonamque colebant, Et quorum Imertus lambit titaresius arva; Qui nitidas mittit Peneo argenteus undas Nec se confundit fluvio, sed vertice summo Innatat, et liquidum currens imitatur olivum; Nam caput a stygiae protraxit fonte paludis. Magnetas duxit Prothous Tenthredone cretus, Peneum quicumque bibit, qui Pelion altis Frondibus umbrosum duro versabat aratro: Et quadragenis sulcavit coerula proris. Hi Danaum reges Troiam petiere ducesque. Sed virtute prior qui fulsit, Musa, referre Incipe tu nobis et equos memorare fugaces. Cornipedes inter longe venere supremae Quas pheretiades Eumelus agebat in arma, Alitibus curso similes, paribusque tegentes Ardua colla iubis aequali aetate decoras, Et plano insignes tergo; quas flavus Apollo Pieriis olim pastor nutrivit in arvis; Ambas femino sexu atque in bella paratas. Sed Danaum longe primus telamonius Aiax Emicuit, rapida Aeacides dum fluctuat ira. Ille etenim cunctos valido superabat Achivos Robore, et insignes rapiebat in arma iugales: Sed nunc, Atridae iratus, tentoria circum Stat ferus. Undisono populus se litore duris Exercet iaculis, et condit in aethera discos, Spiculaque intorquet prope currus; inde volucres Cornipedes loton carpunt apiumque palustre, Et cohibent celeres tentoria magna quadrigas: Illi in bella ducem cupiunt, perque agmina Graium Nunc huc nunc illuc tendunt, nec proelia miscent. Ast alii properant, veluti si terra micanti Igne ruat, pulsuque pedum sonat incita tellus. Ut cum terribili ferit altus fulmine celsam Iupiter Inarimem, quae lecto est clara Typhoei, Sic pedibus Danaum tellus concussa sonabat; Et rapido campi secuerunt aequora passu. Tum volucrem coelo misit Saturnius Irim Iliacum ad populum, moestissima dicta ferentem. Illi autem cuncti Priami intra limina regis Constiterant, atque in medium consulta ferebant. Hic Iris placido sermonem protulit ore; Effinxitque sonum priamei diva Politae, Qui stabat pedibus fidens speculator in alto Tunc Aesyetae tumulo, dum castra reliquant Argolici aeratasque acies in Pergama cogant. Huius habens vocem, roseo sic ore locuta est: Usque tibi, senior, verborum est copia menti Ut cum pace vires; sed nunc ingentia surgunt Bella tibi: certe rapidi certamina Martis Multa ego iam petii, nec tanti visere turmas Contigerat populi; longo namque ordine campis, Arboreas frondes numerumque imitantur arenae. Iamque petent bello surgentia moenia Troiae. Tu vero ante alios, Hector, mea perfice dicta. Adsunt auxilia excelsis in moenibus urbis Plurima, sed cunctis diversa est lingua maniplis: Quisque suos igitur populos convertat in arma, Et reges aptent socias in bella cohortes. Dixerat. Ille deae surgens tum iussa facessit; Concilium solvit, populumque impellit ad arma. Panduntur portae; ruit inflammata iuventus Effera Teucrorum, magno surgente tumultu. Est in conspectu, qua latum maxima Troia Explicuit campum, celsas porrecta sub auras Alta columna caput; Batieam nomine dicunt Mortales, superi velocis busta Myrinae: Hic sese auxilia et pubes troiana diremit. Teucrorumque acies, cristata casside tectus, Priamides Hector duxit: radiantia cunctis Tegmina cingebant humeros hastaeque micabant. Verum Dardanios Anchisae maxima proles Aeneas acuit bello, quem candida luci Edidit alma Venus nemorosae in vallibus Idae: Atque aderant illi comites Antenore nati Archilochusque Acamasque, ardentis fulmina belli. Inde subibat ovans laetam quicumque Zeleam Incoluit populus celsae in radicibus Idae, Aesepique bibit latices: hos traxit in arma Egregia fulgens virtute, Lycaone cretus, Pandarus; huic arcum donavit Cynthius ipse. Quique Adresteam populumque colebat Apaesi, Quos Pityea dedit, Tereaeque ardua celsae Culmina, duxerunt Adrastus et Amphius illos; Lineus huic thorax armatum pectus obibat: Atque utrumque Merops genuit percosius, alto Maximus augurio, nec prolem in bella sinebat Tendere; sed nati genitoris cedere dictis Contempsere sui, miserandaque fata petebant. Tum quos Percote effudit, quos moenia Practi, Sestos, Abydeique sinus, quos misit Arisbe; Hos duro hyrtacides bello dedit Asius ingens, Asius hyrtacides, cuius nutrivit Arisbe Cornipedes validos ad flumina Selleentis. Egit et Hippothous fortes in bella Pelasgos, Quos habuit Larissa ferax; hos Marte Pylaeus Hippothousque valens in proelia dura coegit, Teutamides claro genuit quos sanguine Lethus. Threicios Acamas et Pirous egit in hostes, Quos hellespontus rapida compescuit unda. Hinc Ciconum populos Euphemus in arma ciebat, Quem ceades tulerat vitae Troezenus in oras. Inde pharetratos Pyraechmes Paeonas egit, Quos dederat nitidis amydonius Axius undis, Axius egregio perfundens flumine terram. Paphlagonum ductor ruit inde Pylaemenes ingens Ex Enetis, genus est mulis silvestribus unde; Adiunxitque acies quas Sesamus, atque Cythorus, Et quas Parthenius misit liquidissimus amnis, Quas Cromna Aegialusque habuit, celsique Erithini. Quem prope, Alizonum populos in bella ciebant, Ex Alybes tectis, Odiusque et Epistrophus acer, Cuius inest foetis argenti copia terris. Protinus inde Chromis Mysos ducebat aruspex; At non thessalicae medicari cuspidis ictum Augurio valuit, namque illum stravit Achilles Cum flavium rubro maculavit sanguine Troum. Sed Phrygas Ascanius Phorcysque in proelia traxit, Tunc ex Ascania cupidos incendere martem. Antiphus et Mesthles mox inde, Pylaemene creti, Quos peperit Gygaea palus, praeclara movebant Agmina Maeonios Tmoli sub culmine natos. Tum Cares duxit validus certamine Nastes; Qui Miletum habuit, Phthiri qui culmina celsi, Quos Mycalae caput et Maeandri miserat unda; Illos Amphimachusque, Nomionis inclyta proles, Qui fulgens auro lascivae more puellae Castra adiit demens, neque enim propellere mortem Aurati potuere sinus, cum magnus Achilles In fluvio stravit pugnantem atque abstulit aurum. Sarpedon rapuit Lycios et Glaucus in arma, Tum procul a Lycia et velocis gurgite Xanthi.