CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus NALDI.vola-04.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/NALDI.vola-04.xml.
At summus noster summo mandante Senatu Inde magistratus curat Federicus in urbem Sullanam veniat, duce quo Victoria nobis Se tulit ingenti Fortunae accita favore, Protinus egregiae stent ut sua praemia laudi, Et capiat meritos Urbinas victor honores. Iamque dies aderat, quo Florida tecta subiret Accitus propere multis cum milibus heros, Ducat ut aequalem meritis bonus ille triumphum, Obvius ad portam civis cum quisque supremo Usque Duci veniens illum comitatur euntem Huc ubi sumendo datus est locus amplus honori. Urbe quidem media solitus quo rite Senatus Cogi, celsa nimis quadrato Curia saxo Tollitur: hanc habitat Sullanae maximus urbis Usque magistratus, rerum dum tractat habenas Dumque suis leges populis meditatur honestas. Inde gradus terni subter radicibus exstant Nascentis muri, quales habuisse theatrum Fertur in urbe Remi quondam dum regna manebant, Possit ut his gradibus sedeat quicunque videri A populo, veluti cavea suspectet ab ima. Hos de more gradus Etrusci vestibus ornant Attalicis, quotiens quibus est data summa potestas Quosque vocant dominos ineunt sua munera primi Prima magistratus aut magnus cum petit urbem Sullanam quisquam Tyrrhenaque moenia Princeps. Huc ubi pervenit multis comitantibus heros Atque triumphanti similis Federicus et omni Consensu populi summo donandus honore, Desilit acer equo dominisque fit obvius urbis. Quos ubi complexus, miro succensus amore, Ascenditque gradus sessumque receptus in unum, Dum stupet admirans hominis tam grandia facta Quilibet atque Ducem spectat dum miles honorem Miratus summum, populi miratus et ora Conversa ad podium, Princeps ubi forte sedebat Admixtus dominis, tum facta silentia cunctis. Scala magistratus iussu, quem protinus unum Edocuit proprias sapiens Cyllenius artes, Sic est de summis Federici laudibus orsus: "O Dux, o decus Italiae, quo maior et armis Nullus in Ausonia nec bello clarior alter, Quo me dicendi, Princeps, tua maxima facta Raptat amor? non haec humeris est sarcina nostris Convectanda: gravi premerer sub pondere, sacrum De te dicendi praestet nisi Musa favorem, Conveniens gestis spiret nisi carmen Apollo, Cum tu, sive regis divino numine Princeps Teque domumque tuam, seu rem quae publica fertur, Quicquid agas ita te rebus geris omnibus acer, Nullus ut in Latio, penitus si cuncta revolvas, Inventus fuerit te nunc sapientius uno Qui se, quique domum, melius qui temperet urbem. "Ast ego principium, tot nunc memorare volenti, Unde mihi sumam? sic urget copia rerum Ut quod praecipue referam modo nescius errem: Nam sic a puero te moribus imbuis aureis, Socratis ostendit ratio velut optima nobis, Ut nihil ad mentes quo pertinet arte levandas Praeteriisse velis, Pietas hinc aurea certe Erigoneque venit, lances quae temperat acri Omnibus arte pares; post hanc tibi carior auro Cana Fides alboque venit circumdata panno Et quas praeterea nunc est mora longa referre. Nam tu quam pius exstiteris, Dux optime rerum, Deditus aut fueris quam religionis honori Omnibus in rebus, Princeps venerande, gerendis, Acta docet sancte semper tua vita, quod ullum Temporis haud spatium praetermisisse videris, Quin ut pontificis quidam de sorte sacerdos Hymnis incumbas noctesque diesque canendis. "Quid modo quam sancte statuas quoque rebus agendis Principium referam, si, dum celebrantur in aris Sacra Iovi supero, praesis tu primus honori Divino, tantis animi conatibus, ut iam Omnibus exemplar sis religionis honestum? "Iustitiae quantum tribuas, Federice, decoris, Abs te culta Fides quam sit, pater optime, norunt Ius quibus edicens aequa sic lege ministras, Mirentur patrs ut te, miretur ut omnis Usque tuus populus, gravitas que tanta gerendis, Quae sit tanta tuis necnon constantia rebus, Vix ego quam sanctis domus hinc tua tota piisque Imperiis regitur possim memorare canendo. "Moribus usque probis se plebs simul instruit omnis Te duce, quamque suos caste colat illa Penates! iure quidem: nam tu, scelus admisisse nefandum Qui cupiere, iubes patria procul urbe fugari, Hos quia non secus ac saevam, Dux optime, pestem Insequeris, scelerum vindex fraudisque repressor, Ne quis ab ingeniis fraudem traxisse malignis Possit, ut aspecta livorem ducit ab uva Quae bona corruptas si tangit et uva propinquas, Nullus ut omni parent qui legibus acres FIaminiis numero nunc inveniatur in orbe, Ecce, tuo, curis qui non se dedat honestis. "Usque adeo cives laudanda negotia curant, Semper suntque bonis intenti rebus habendis, Ut, licet ad votum segetes non rite ministrent Arva sed interdum videatur abesse quod optet Incola neve suis iam colligat usibus apta, Attamen haec abs te regio cum legibus aequis, Urbinas Princeps, divina e sorte regatur, Quo nec in Ausonia Dux est sapientior alter: Ingens semper adest cunctarum copia rerum. "Quid memorem summis quot tu virtutibus acer Praemia summa paras, quot tu quicunque sequuntur Pieridas dederis praestantia munera, Princeps, Cum Florentini cives testentur honesti A quibus est aliquid scriptum quod nomine dignum Duxeris esse tuo? quis enim fuit urbis Etruscae Ex his qui gravibus vigilata volumina curis Inscripsere tibi cui non data dona supersint, En, tua Castaliis semper celebranda Camenis? "Quin etiam, si qui non aequa sorte fuerunt Urbibus expulsi patriis, non iure, sed acri Fortunae invidia, miseros ita suscipis omnes Sic opibusque tuis bonus est quicunque levatur Ut regnum petiit quisquis, Federice, Laresque Forte tuos, atra ceu tempestate superstes Sentiat in portum se traduxisse quietum. "At modo tu quanta sapiens pietate tueris Usque sacerdotes castos dum sacra ministrant Omnibus est notum: sic tu praecepta Tonantis Excolis, ac sanctos altari imponis honores. Post, ubi templa deum perfectis ordine sacris, Exis, teque domum recipis, Federice, Laresque Invisisque tuos, veterum penetralia regum, Das operam Musis longam, veneraris easdem, Consulis atque Deas quae sint facienda, tuisque Quae populis cunctis, quae civibus undique prosint: Ut Numa Pompilius Musis Phoeboque sacratam Fertur Aricinam vallem coluisse, Dearum. Consilio nitens, ut, tamquam numen ab illis Divinum rediens, leges meditatus honestas Consulta Egeria, consultis rite Camenis, Romanoque daret populo, monitisque severis Devinctum sacra sub religione teneret. "Hinc ergo historias nostri cumulatius omnes, Versibus et quicquid prisci cecinere poetae, Quicquid et in causis Cicero memorarit habendis, Et quaecumque gravi dat Quintilianus ab arte. Denique Socraticos hausisti ut pectore mores. Verborum et varias didicisti quaslibet artes! Noscendas rerum voluisti inquirere causas, Et pretiosa novis impendere tempora curis, Omnibus e summis rebus tibi ne quid abesset; In quo magnorum, Princeps, exempla secutus Diceris esse ducum: Macedum nam maximus armis Qui fuit et latum domuit qui maximus orbem Viribus indomitis, plures ut semper in annos Fertur Aristotelem prudens habuisse magistrum Ad cunctas rerum noscendas ordine causas, Ut te, Panaeti, coluit praeque omnibus unum Scipio Stoicidam, sic tu, Federice, supremos, Ne quid ab illorum norma videaris abesse, Suscipis, ecce, viros, qui, seu peregrinus ab urbe Discedis quotiens venit haec tibi certa cupido, Sive domi maneas te circumstante corona Horum qui Musas Graias didicere per artem Quique viri Latias multum coluere Camenas, Quocunque incedis semper comitentur euntem, Ut tibi non desit qui possit in omnia tecum Disseruisse quidem graviter, proque omnibus acer Vox per ut armorum sonitus audita frequentes Saepe sit illorum qui Phoebo digna loquuntur. Quae licet ut facias ductus virtutis amore, Sola tibi summae quia sit sapientia curae, Attamen assequeris (velut ipse potentior armis Omnibus es reliquis et forti robore, Princeps, Artibus ingenuis superes sic quemque tuorum), Munus Aristoteles quod Principis esse fatetur Vel proprium, patrios qui temperat arte Penates. Otia dum sequeris, Princeps, placidamve quietem, Attamen, agnosses cum tu quae gloria iustae Militiae maneat cunctos qui fortibus acres Defendunt urbes, defendunt regna sub armis, Illi te totum sapiens, Federice, dedisti Viribus indomitis. nam te Natura creatrix Pacis uti studiis, armis sic protulit aptum, Sit nihil ut docta quod quisquam possit ab arte Discere seu longo valeat sibi sumere ab usu Quin id perfectum longe videamus et in te Exactum: tantae laus et tibi gloria curae! "Sigismundus enim testis Malatesta futurus Maximus est, quocum certamina summa fuerunt Ante tibi: quis enim Fora vir Sempronia nescit Abs te sint quanta penitus virtute recepta? Nam graviter sic vos inimicus adegerat ardor Alter ut aut esset vestrum periturus in armis, Se daret aut alter victori ut victus acerbo; Sed cum praepetibus Victoria venerit alis Teque Ducem vultu spectarit amica sereno, Sic memorant illa te usum clementer in hostem Ut nil praeterquam victoris nomen habere Malueris, Princeps, cum tu non aspera bello Egeris, at fueris mitissima quaeque secutus; Hostis enim natos, cum se tibi forte dedissent, Pluribus es verbis ita consolatus utrosque Iusseris hos ut spe posthac meliore futuros Semper et egregio donatos munere missos Feceris atque tamen promissis ante levatos Pluribus, ut certam spectaret uterque salutem. "Non ego quam praestans animi, Federice, fuisti Transierim, cum tu Florentia moenia fortis Illo tutatus sis tempore, maximus ex quo Hic, cuius monitis parebat Apulia quondam, Invasit nostros multis cum milibus agros: Extemplo nam tu deducto milite velox Finibus e vestris nostras venturus in oras Auxilium nobis festinus opemque tulisti, Cui grave consilium fuit et prudentia rerum Tam gravis in cunctis graviori ex arte gerendis Ut, velut Hannibalem Fabius contriverat hostem Cunctando, patrios veluti servasse Penates Dicitur, Urbinas pariter sic hostis acerbi Diceris insultus in nos pressisse nefandos Cunctando Tuscosque Lares servasse per artem. "Acres obmitto iam tunc apud oppida pugnas Aemiliae, Princeps, ubi claruit optima virtus Cum tua tum gentisque tuae pugnantis in hostem Acrius. ast animi qualis praesentia, quantus Exstitit atque vigor, quam forti pectore cum tu Ariminum e longa sic obsidione reducis In libertatem veterem statumve priorem Ut, raptis signis et pluribus undique captis Militibus, castris aderant quaecumque sub ipsis Impedimenta tuis fuerint direpta maniplis! "Quin et Alexander Dux Sfortia maximus olim, Cuius tot bellis fuerit bene cognita virtus, Nec non Ursinus, vir praestantissimus inter Ductores primos equitum, dum Martia fortes Obniti contra pugnando munera curant, Vulneribus crudis graviter confossus uterque Optatam petiit fugiens sibi quisque salutem. "Qua vi nunc Fanum memorem expugnaveris urbem, Qua virtute Novas Palmas, aut ampla tulisti Saepius hostili superata ex urbe trophaea? "Una satis dederit modo cum Victoria nobis Per te parta quidem signi quam maxima virtus Sit tua, quam cunctis celebranda annalibus olim, Iam decoris iungis modo vir tibi maxime tantum Dum Volaterranas expugnas viribus arces, Ut dubitet nullus quam sit tua gloria summa, Quam veterum nullis ea sit cessura triumphis, Te quod in hostili sic obsidione gerentem Vidimus, in cunctis vir praestantissime rebus, Omnibus ut late pateat quid denique possis, Urbes sive cupis bonus obsedisse sub armis, Seu cupis obsessas duro defendere ab hoste. "Quis vir namque fuit qui te caruisse putarit Consilio, Princeps, acri, cum mente volutas Eventus varios varia quoque sorte futuros? Quis vir ut efficeres aliquid maturius ex te Optavit, gravibus dum <tu> geris omnia curis? "Laudibus egregiis Fabium velut ante vetustas Atque duos eadem spectavit ut ante Catones, Ut mirata tuos, Sertori, maxima rerum Astus Roma fuit, saevos dum proteris hostes Acri non minus ingenio quam viribus, utque Omnibus est Poenis summo dignatus honore Hannibal, Italiam qui iam (licet usque ruenti Obvius huic fieret validis exercitus armis Romanus), plures totiens vexavit in annos, Ut Mithridates Ponto laudatur ab omni, In bellis astu ducibus quod utrisque gerendis Maximus exstiterat, sic tu, Federice, supremis Tolleris in caelum nimirum laudibus, inde Nil quia versutum fuerit meditatus uterque, Nil vafrum, quod te, Princeps fortissime rerum, Fugerit, hostilem superas dum viribus urbem. Nam neque Fortunae fidens, temeraria cum sit, Hac sed summa tibi quae sit sapientia fretus, Omnia semper agis tibi quae facienda supersint! "Quid referam certa videas ut mente futura Quae nos fata manent, nec tam praesentibus acer In bellis quam cum populis mirantibus olim Strenuus obsessam circumdas milite forti Ariminum validasque regis virtute cohortes? Namque ferunt triduo prius edixisse quod omni Instabat genti quae te fuit usque secuta Rite bonum, ac vere te verba fuisse locutum, Scilicet ut celeres esset ventura per auras Flatibus et vobis aspiratura secundis Protinus auratis Victoria promptior alis. Ne tamen haec quam sit sententia vera negarit Quisquam, sum testis certissimus usque futurus Hanc ego qui legi quae nuper epistula de te Ad nos missa fuit, tanti praenuntia veri. "At Volaterranas, vir, nunc apud, optime, turres Congressu geritur dum res gravis undique primo, Quod tibi consilium, quae mens fuit inde futuri Praescia, quamque novis penitus celebranda poetis! Ingenti nam dum formidine quisque tenetur Difficilem ob collem et montis loca propter iniqua, Ardua, praesertim cum lignea turris ad auras Desuper acta tuis castris instaret et acres Omnibus incuteret noctesque diesque timores, Solus fatidicis afflatus numine verbis Divino, Princeps, summi capita aspera montis Te superaturum praedicis et artibus eisdem Expugnaturum turrim, quae surgit in astra, Lignis et gravibus nimium contexta catenis, Ut Deus hanc ipsam tibi nunc videatur Apollo, De Iove quam summo sumpsit, praeque omnibus, artem Fatidicam, veluti quondam tibi multa dedisse Dicitur egregia et meritis cumulata supremis, Hanc, Federice, tibi penitus tribuisse benignus, Cum tu fatali quaecunque e sorte trahantur Non aliter moneas solitus quam tempore prisco Phoebus erat quotiens fuerat responsa daturus. "Quin idem, fati tamquam certissimus augur, Ante urbem captam dixisti saepe futuros Eventus nobis, quod tanto maius habendum Omnibus est, quanto reliqui minus esse putandum Crediderant homines: nam cum foret omnibus una Tempore nobilior quas Lydius accipit orbis Urbs Volaterrarum (fortissima moenia cuius Qui coluere viri quondam, nisi fallor, honesti Municipes fuerant Romano a sanguine creti), In summo posuisse suas sic vertice sedes Dicitur ut montes aditus minus esset in altos. Attamen ipsa Ducis penitus fortuna supremi, Cui quoque summa foret sapientia iuncta per artem, Causa fuit subito ut colles superentur iniqui Difficilesque situs summique cacumina montis. "Res erit haec igitur cunctis memorabilis, et quam Posteritas annos semper miretur in omnes Cuique fidem possint vix ullam adhibere minores, Cum tandem spatio viginti et quinque dierum (Namque tot intersunt ex quo disiecta ruisset Lignea turris et est Tuscis urbs capta colonis) Posterus accipiet cunctisque probantibus arces Vi Volaterranas in ius, dum iura refringunt, Inque potestatem nostram venisse subactas, Hae quia sic animis in nos ferrentur iniquis Casibus ut tantis vel summa pericula longum Vitarit populus per te Sullanus in aevum. "Nec Florentini, modo vestra pecunia vobis, Cives, causa fuit, non ipse exercitus armis Fortibus instructus, vos ut Victoria tandem Expeteret, quoniam fuit exsuperanda supremi Difficilis natura loci, quae vinceret omnes Una quidem vires vestras: sed maxima virtus Et Ducis imperium sollers, labor undique summus Noctes atque dies minus interruptus, et acris Denique cura fuit qua vos victricibus armis Maxima ferretis superato ex hoste trophaea. "Caesar enim veluti Romanas Iulius olim Maximus et spoliis veluti Marcellus opimis Quo voluit duxit turmas, Thebanus ut acer Epaminonda suas ductavit saepe phalanges Quo verbis placidis verbisque minacibus ullis Haud potuisse ferunt prius has ductare, sed acri Exemplo, gravibus dum se obiectare periclis Non renuunt illi, sic te, Federice, secutas Ducis eo structas Gradivi ex ordine gentes, Dum grave nil refugis, dum nulla pericula vitas, Ut nos e summo deduxeris usque periclo, Cum nihil exsistat quod iani timuisse queamus. "Est ita nam duce te penitus stabilita per omnes Res modo nostra gradus, ut nunc ea cura supersit - simplex illa - mihi grates qua solvere dignas Et possim et meritos tibi qua referamus honores, Quos tamen ante Deo summos debere fatemur. Hinc tibi, summe Ducum, quem Iuppiter optimus unum Rebus in his primum te iusserit esse ministrum Usque suum, Princeps, igitur tibi gratia tanta Per nos quanta potest agitur; debemus eandem! Nam modo qui possum grates, Federice, merenti Nunc tibi pro tanta dignas virtute referre? Cum modo non eadem quae quondam praemia dentur Invictis ducibus sed sit mutata per omnes Haec ratio populos, quae muneris ante fuisset Observata viris tradendi fortibus olim; Huius apud priscos nec iam modus exstitit unus, Sed fuit et varius, quo praemia certa dabantur Pro meritis: hinc usque sacros duxere triumphos Victores, quorum Bacchus fuit ante repertor; Hinc populus multos vidit Romanus ovantes, Postumius quibus ante fuit certissimus auctor Tubertus, victis cum fortior ille Sabinis Vectus equo rediens patriam venisset in urbem; Mirteus hinc honor effulsit; tua laurea, Phoebe, Est data victori Crasso prius omnibus ipsi, Cum laetus Romam servis remeasset abactis. "Quid memorem structas ingenti ex aere columnas? Quid tabulas, quid signa feram statuasque per artem Erectas, ducibus certissima praemia summis? Quid ponam sculptos insigni ex arte Colossos? Namque dies me deficiat si cuncta reponam, Est quibus ampla ducum virtus ornata priorum. "Temporibus nostris ratio mutata sed omnis Est veterum, variosque modos sibi repperit usus Noster in ornandis ducibus, quos cum velit in te, En, Florentinus servare, iubente Senatu Quae populus sanxit, statuit dare certa merenti Praemia, quo pateat cunctis quae mens animusque Sit suus, en, in te tam maxima facta gerentem. "Ergo, cum populus longe meminisset Etruscus Quae duce Gradivo pulcherrima gesseris olim, Strenuus es postquam tu Martia castra secutus, Protinus hac meritum galea te donat equestri Vexilloque super variam cui rubra per artem Lilia funduntur spatio contexta sub albo, Omnibus aeternos pateat quo semper in annos Ingenti velut ipse tuo, Dux magne, periclo, Dum te nec propriae ratio tenet ulla salutis, Traxeris e summis paulo nos ante periclis, Armatus cives etiam tutatus inermes. Rursus, cum pacem tranquillaque tempora nobis Sic dederis Latiis ut iam videare daturus Haec eadem, nedum Sullanis civibus, omnes Concordes animis faciendum duximus, ut te Civilem ad statum nunc invitemus et ipsas Civilesque magis curas studiumve quietum. Nam scio non minus ex acri nos esse laturos Consilio fructus, hac sis quod in urbe daturus Tranquilla, quam militiae suscepimus olim: Quod tamen ut possis melius fecisse tuoque Consilio nostrum valeas ornare Senatum, Quas habites aedes semper tibi rite dabuntur. "Haec non esse satis, Princeps, te digna putamus Praemia, virtuti nec convenientia tantae; Sed nihil est habeat quod nunc Florentia maius Aut praestare queat quod nunc tibi summa merenti, Quam modo quod cunctos urbs haec tibi donat in annos: Intima corda quidem primum tibi tradimus ergo, Inde voluntates, animos, mentesque paratas Omnia ferre tibi dum spiritus hos regit artus Dumque muris stabunt Florentia moenia celsis! Sic amor invitat nos ut faciamus et urget Tam novus ut queat hunc nullus minuisse virorum In te, non fatum, non invidiosa vetustas. Haec oculis, Princeps, si spectaremus, ut ipso Cernimus haec animo, velut haec quoque mente videmus, Non foret hic opus ut signis quodcunque lateret Pectore sub nostro nunc monstraremus et arte, Dum natura viam latebras aperiret in omnes, Tradita neve mihi provincia tanta fuisset Ut planum facerem tegitur quod mente sub ima, Sic ingens, nihil ut tandem cumulatius exstet, Usque adeo verbis ut si memorare velimus Quod latet intra nos manet aut quod mente repostum, Dicendi tantos nequeamus ferre labores." Dixerat; at, postquam finem dedit ore loquendi Scala, magistratus gradibus quem summus ab altis Iusserat egregias Federici edicere laudes, Insequitur plaususque virum clangorque tubarum. Consurgunt domini, simul et Sullana iuventus Sullanique patres, ac te comitantut euntem Ad portas urbis, populi subeunte corona, Undique perque vias dum corruit ille patentes Visendi studio: tanti facit ampla merentem Te bonus ille, viros tantum veneratur in omnes. Hinc iter emensum patrius te suscipit orbis, Hinc Lucullani capiunt, Federice, Penates, Quos struis ut quondam populus Romanus in urbe, Dum Fortuna fuit, struxisse Palatia fertur. Invises Musas illic veneratus amicas Laudibus innumeris graviter tua facta canentes, Ut decet has quibus et sedes, vir summe, dedisti Sedibus in patriis, decoris tibi ne quid abesset. Illic ut Latii quondam cecinere poetae Caesaris acta ducis, postquam domitaverat orbem, Sic te divino celebrabunt carmine vates, En, Florentini; nomen laudesque tuasque Protinus insigni referent, Federice, Camena. Tu tamen, Urbinas, opera inter talia, Princeps, Hortatus reliquos scribes tua maxima facta, Facta cothurnato penitus referenda Maroni! Rebus enim ut summis quas gesserat addidit amplas Ingenii dotes Caesar scripsitque quod olim Fecerat, egregia dicendi edoctus ab arte, Sic tu, cum rebus quas gesseris optimus armis Addideris studium quo sis meliora secutus Otia, nec desit tibi quod Natura creatrix Tradidit ingenium quo Dux modo summe per artem Summa notare queas, referes tua gesta triumphis Digna novis, nulli cedens in honore priorum.