CroALa, 2024-05-17+02:00. Nodus NALDI.vola-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/NALDI.vola-03.xml.
Ut responsa gravi Laurentius edidit ore, Legati patrios subito rediere Penates, Iamque bonum populo suasisset uterque quod esset Consilium, rabido ni gens agitata furore Agrestes misere duxisset in arma feroces, Allecto quoniam, tempus bene nacta nocendi, Signum agreste canit graviter, quo pontus et omne Intremuit nemus et silvae intremuere profundae. Nec satis hoc fuerit, ni se Dea saeva furenti Monstrasset populo, non hac velut ante fuisset Visa sub humana specie sed qualis ab atra Haec Styge consurgit, qualem pater atque sorores Hanc vidisse solent, visam fugisse, nefandos Tollentem colubros atque horrida colla tumentem. Namque, ubi perspexit veluti concordia late In Volaterranos coepit diffundere vires Hosque Fluentinis dare velle petentibus urbem, Intonat horribili penitus succincta flagello (Invidia graviter diram comitante sororem), Atque ita terribili sonitu permiscuit omnes, Protinus ut celeres illi, velut agmine facto, Correptis facibus ruerint et ad arma feroces Haec se contulerint quae dat gravis ira furori. Nec mora, nec requies, dum qui Florentibus olim Favissent populis perdant miserosque trucident! E Volaterranis sed cum sibi quisque caveret Pestibus in tantis, iuvenem - miserabile visu! - Inde Fluentinum foede rapuere sub armis Vestibus abscissis, nudato pectore, tantis Confixum iaculis quantis Polydorus in agro Thracensi fertur cum ferrea crevit arundo. Profuit haud aetas tenero nec vita pudice Acta, nec innocuas semper spectata per artes, Quominus arriperet Furialibus ipse ministris Hunc Volaterranus confossum vulnere crudo, Ictibus et crebris lacerum crudeliter ora Figeret atque modis trepidantia pectora miris, Ut locus in faciem transiectaque corpora ferro Exstaret solidus nullus, pars integra nulla In cute disrupta misero superesset in illo. Tum vero Urbinas iustas exarsit in iras, Cum Florentina de nobilitate creatum Hostibus accepit crudeli morte peremptum, Hancque Fluentino Dux vim pro nomine monstrat Hos animos laeso, castris ut uterque videret Legatus vires necnon exercitus omnis Adventasse novas: nam milibus ille Aggreditur muros et moenia dividit urbis, Non secus ac leo, cum praedas invadit oviles Disruptis saeptis, seu cum lupus acer in agnos Fertur, ut arripiat, custos licet undique saeptum Claudat et hinc summum temptet defendere vallum. At Volaterranos tristes metus acer habebat Discordes, omnis late rationis egentes, Ut quos in Furias miseros agitabat Erinnys, Ordine Bellona nullo rapiente cohortes Urbanas vario Dirarum turbine, qualis Nascitur inter se gravior certantibus Euris Protinus in varias a mundi vertice partes; Sicque magistratus nulli reverentia primi, Nullus honos aderat cum baccharentur ad unum, Vexati gravibus Furiis ac Martis iniqui Usque adeo stimulis, ut iam de caede suorum Consilium caperet quisquis de plebe fuisset. Haec Volaterrana cum sic agerentur in urbe, Dux breve per spatium speraret ut arce potiri, Strenuus ille tamen nihil inde remittit in horas, Militis officium cum nunc Federicus obiret Nunc ducis egregii, noctesque diesque per artem Omnia molitus, summa quibus optimus ille Hostibus incutiat summos virtute timores, Dedere dum statuant urbem gravioribus hostes Casibus atque novis Federici viribus acti. Iamque dies aderat quo moenia victa subire Debebat Princeps magna comitante caterva; Ingenio tamen is miti cum praeditus esset Nec minor huic homini foret et prudentia rerum Quam vires, captam cunctis intrantibus urbem Instituit mirus foret observandus ut ordo, Obsessa fieret ne dirus in urbe tumultus, Aut aequo gravius ne turbaretur in illa. Ergo probis ducibus subeundi moenia cura Est data, militibus iussum ne saevius usquam Quis agat, excelsas intrat dum victor in arces. Gabriel e castris igitur Malespina sub armis Primus adest, peditum qui sit comitante caterva Ordine venturus Federici primus in arcem. Regulus hinc Montis porta quae subiacet arci Ingressurus erat, captam dum tendit in urbem. Creditus at cui pro meritis exercitus omnis Ductandus fuerat summis, fortissimus aedem Inter et Andreae disiectaque moenia Princeps Se fert insignis tali Federicus honore, Illorum qualis fuerat quos viderat olim Urbs Romana domum longos ductasse triumphos. Audeat in tristes ne quisquam irrumpere victos Per loca quae grandi fuerant collapsa ruina, Iacobus huc ipsam tercentis milibus acer Per portam veniens arcis fora publica certe Occupaturus erat. talis fuit omnibus ordo Servandus, veluti Federicus censuit unus, Qui reliquis ducibus tanto sapientior exstat, Cetera sol vincit quanto magis aureus astra. Hic tamen est ordo nulli servatus, eorum Culpa qui penitus celassent omnia plebem Verba quidem quae iam de deditione fuere Facta prius, primis quae non nisi nota fuissent Civibus; unde gravis dissensio coeperat ipsos Conductos homines Furiis agitare malignis Tam graviter, cuperent ut moenia tradere nobis, Clam reliquis miserae si possent civibus urbis. In Nova nam Venetus cum Castra veniret ab urbe Perfidus obsessa, quo proderet hostibus illam (Sed frustra, quoniam depulsus ab hoste fuisset Proditor ut dirus montes abiturus in altos), Audiit in reditu plaudentis ab arce cohortis Sullano voces populo quae forte faverent. Hic, cum quod factum fuerat ratus esset ut ipsi Iam Volaterrani tum moenia victa dedissent Clam Veneto nobis, conclamat voce superba, Ac se deceptum queritur, nec multa locutus Advolat Andreae templum sedemque sacratam, Huc, ubi bombardis iam moenia fracta ruissent, Insubris ut populos prorumpere cogat in urbem, Hunc gravibus quoniam suffecta Megaera venenis Ostentans angues invisit dira nefandos, Quo magis instimulet iuvenem ne linquat inausum Neve intentatum quicquam Dea saeva remittat, Quo magis et Venetum ad praedas invitet iniquas Insubris et populos in moenia transferat acres. Hos urbem intrantes sequitur quoque copia maior, Imperio sine cuiusquam, qua parte locorum Moenia tormentis penitus convulsa fuissent. Ad nos in roseis surgens Aurora quadrigis Vix se contulerat, nullo cum quisque tumultu Miles in accepta veluti cupit urbe vagatur, Ut cuncti cives, quicunque sit obvius illi, Sicut compositum fuerat venisse putarent, Scilicet ut positis animis hostilibus urbem Quilibet ingrediens hac conditione veniret, Urbis ut imperium caperet dumtaxat et arcem. At Venetus, cum se spretum nimis ante putasset Omnibus a sociis in dandis moenibus et cum Insuper hunc gravibus stimulis agitasset Erinnys, Protinus exclamat: "Praedam quicunque cupitam Diripuisse velit, comitemque ducemque sequatur Me modo nec dubitet sacros violare Penates Dum sibi praeripiat quod Fors obiecerat illi." Dixerat; et captam quam primum pervolat urbem ; Nec mora: complures fatali hunc sorte sequuntur. Tollitur hic subito sublatus ad aethera clamor, Omnibus ut praedam sic est ea cuncta repente Urbs ibi visa rui, multos quia tristis Erinnys Attonitos faciens Furiis ita verterat atris Ut, licet imperiis sapiens Federicus et ipsi Legati gravibus Venetum sociosque monerent Ne quid agant rabide, ne depraedentur et urbem, Attamen hunc illi tantum sedare furorem Haud poterant: tantus rapuit furor acriter omnes Praedandi, tantas vires sibi fecerat ardor. Protinus aerato franguntur cardine postes: Attonitae matresque simul timidaeque puellae Crinibus, heu flentes passis caeloque supinas Tendentes cum voce manus tam dira queruntur Consilia illorum, patriam qui funditus omnem Perdiderant, rabido cum pelleretur avita Quaeque domo mulier bello, velut ipse minores Turbat aves caelo gravibus Iovis armiger alis. Acta furore novo pars deveniebat in aedem Publica quae fuerat; pars ad pia sacra deorum Fert se templa petens ut proxima quaeque fuissent, Confidens illic aliquam sperare salutem. Nec tamen haec miseras fiducia sola fefellit: Nam, quae praestari in tanto potuere furore, Praestiterat casu tanto Federicus in illas, Omnis ut intactas aetatis et ordinis omnis Milite vel cunctas penitus servaret ab acri Inclusas templo quodam, velut esset asylum, Quo tamen haud licuit cuiquam se ferre virorum. Si qua tamen fuerat graviori victa dolore, Urbe vagans tota, quae se nesciret ad illum Inde referre locum quem cetera turba petisset, Haec, ut tuta foret, deducebatur eodem: Sacri tanta fuit Federico cura pudoris. Quis vir, quis, gemitus, Musae, memorabit acerbos, Ni vos auxilium fertis? clamoribus horum Horrendis qui sunt victricia castra secuti Et miseris matrum miserarum vocibus urbis Omnia complentur lacrimis gemituque dolentum. Iamque diem referens Titan lustraverat orbem, Legati et sapiens cum dux Federicus in armis Per portam silicem turmas equitesque volantes Quoslibet obsessam traducunt protinus urbem. Inde forum subeunt celeres, pestemque malignam Postibus avertunt aedis quae publica quondam, Dum fortuna fuit, civiles sumere curas Consuerat, populus quotiens venisset in unum. Iamque vias urbis sapiens Federicus obibat, Legatique simul, si qua ratione cupitam Afflictis rebus possent afferre salutem; Omnia sed frustra penitus conantur ob illos Quos furor invasit rapiendae maximus urbis, His quia tam magnus ferretur ad aethera clamor Principis ut vox haec summi praecepta monentis Milite, dum fureret, non audiretur ab ullo, Imperio posset nedum parere iubentis. At videt ingenti Princeps ubi cuncta furore Compleri nimium, videatur ut esse nefandis Cedendum Furiis, veluti sapientior unus Omnibus, instanti quam primum cessit Erinni, Ingentem gravior dum se furor ille remittat, Donec et incipiat tantas deponere vires. Mox, ubi cognovit superas ut saevior auras Liquerat Allecto rabidos satiata furores Infernum repetens et nigri Tartara Ditis, Urbinas Princeps medium volat inde per agmen, Hortaturque viros verbis gravioribus omnes Amplius in misera ne debacchentur in urbe. Talibus edictum praeconis voce severa Iungitur - ut graviter legatus uterque monendum Iusserat -, accepta ne quis foret ausus in urbe Ultra meridiem captos rapuisse Penates: Ni faciant, capitis poenam cuicunque minatur. Ast simul hi monitus Federici atque aurea verba Accipiunt, cui nec minor est prudentia rerum Iuncta nec ingenii bonitas minor insuper astat, Non aliter quam cum, ventis quatientibus aequor Tollitur in caelum variis surgentibus undis, Dum mare caeruleum verrit gravis Auster et atra Tempestate ruit, si tum caput egit honestum Partibus ex imis, Neptunus temperat iras, Sic Ducis egregii praesentia protinus omnes Impulit usque adeo ut monitis parere volentes Paulatim inciperent dirum sedare furorem. Commotus magis egregia virtute monentis Atque Ducis verbis melior quicunque fuisset, Quam mala terribili praeconis voce minantis, Excepto Veneto, qui, cum Furialibus acer Exagitaretur curis per compita, dirus Perque vias urbis debaccharetur abactae, Quaesitus multum laqueo suspenditur; inde Vita fugit subito tenuesque recedit in auras, Ut miser admissi poenas daret ille supremas Ac sceleris graviter lueret peccata nefandi. Quae vis exstiterit praedam rapientis ab urbe Militis ingentem per compita longa viarum, Per vicos varios, per apertos undique campos Non memorare queam: nam quae sibi forte supellex Exstitit obsessam tulerat securus in urbem Agricola, heu, fatis nimium confisus iniquis, Ut modo non urbis tantum pretiosa sed omne Quod fuit egregium ruris rapuisse ferantur. Haec procul hostili cum sic traherentur ab urbe Cumque profanarum rerum nihil esset inhaustum, Non tamen abstinuit miles sacrisve pepercit: Sic amor arripuit gravis hunc sceleratus habendi! Namque sub insigni templo dum singula lustrat Rimaturque frequens miles quod raptet iniquus, Ausus in aethereos mundi qui temperet axes Iniecisse manus: scelus, o scelus, impie, tantum Eloquar an sileam? quo condita membra supremi Sunt Iovis atque sacrum corpus manet, ipse nefandis Id vas, id, manibus rapis improbus! inde superbus (Pro, scelus!) admisces praedae rebusque profanis! Nec dubiis ea signa dedit temeratus Olympo Iuppiter ex alto: portae namque undique clausae Sunt, homo ne sacro posset discedere templo; Quin oculis virtus abrepta videntibus ante Et fuit et geminos factus fuit orbus in orbes! Hinc tamen admonitus scelus ut tam triste piaret, Cum vas ad muros illideret ille superbus Ac Deus ad terram confracta e sede repente Illaesus caderet, tum terrae motus in urbe Maximus est factus tota, ne maior ab ullo Auditus fuerit post condita moenia quondam. Hinc datus est finis praedae, cum quisque timeret Urbs ea ne rueret motu concussa nefando. Quae mens aut animus fuerit mulieribus ipsis E templis vacuos redeuntibus inde Penates Vix meminisse queam, mutatio maxima rerum Cum foret in peius confecta. prioribus omnis Demptus honos, omnis maiestas dempta per annos Protinus innumeros, victor velut ante cupisset, Qui nec ut inferret quicquam grave tristia bella Victis movisset, nec ut ullum laederet, hostis Hic licet exstiterit, sed ne sua gloria cedat Fracta loco, cupiat pro quo deponere vitam. Hinc etiam capti, qui deditionis iniquae Auctores fuerant, rebus qui forte novandis Favissent: pars exsilium subit altera late Per loca Florentis populi perque oppida, pars et Altera carceribus fuerat damnata severis. Est tamen, est miseris permissa licentia victis Civibus, in patriam ut redeant, quicunque verentes Rebus in extremis hanc deseruere cadentem; Namque tulit graviter populus Sullanus, ut urbem Direptam audivit, quam conservare libenter, Dummodo vicisset (tanta est clementia!), vellet, Pluribus e signis velut ostendisse benignus Fertur et in castris veluti legatus uterque Monstravit, casus longe miseratus acerbos, Ut Dux, heu, verbis miseros solatus amicis, Ut Florentini Sullana in moenia patres Vigintique viri, quibus est data cura suprema Ne detrimenti caperet res publica quicquam. Inter quos primus Medices Laurentius acer Sic virtute nova nituit magis omnibus unus, Est Titan reliquis veluti fulgentior astris. Hi nam pro illatis furioso a milite damnis Proque redimenda praeda statuere volentes Publicus ut sumptus res compensaret ademptas. Hic Volaterranae finis fuit ultimus urbis, Exitus hic gravior; quam nec Romanus in annos Complures domuit, sapiens Federicus eandem Paucorum spatio propria capit arte dierum. Hunc tam digna manet victricis gloria palmae. Discite quid possit Discordia pessima, cives Qui regitis patrias, aut quid Discordia demens, Heu, valeat miseras interbacchata per urbes. Nam Volaterrana fuerat nil fortius urbe, Nil fuit uberius; tamen haec agitata furore Inque suos sic est socios oblita decori, Caedibus ut postquam fuit exsatiata suorum Civilique manus maculavit sanguine diras, Invicti subito Federici evicta supremis Viribus antiquos amiserit illa Penates Atque magistratus libertatemque vetustam, Pro qua servanda suavem deponere vitam Quisque vir exoptat, ne serviat ille, sed acer Imperitet potius, potius sua iura sequatur. At Florentinus, susceptis moenibus urbem Ut magis obfirmet, positis custodibus arcem Aedificat summam, surgat ne quando malignus Hostibus a victis quisquam qui iura fidemque Audeat in domitos olim violare potentes; Ne tamen a solitis discederet ille benignus Moribus et solitos obmitteret ille tenores, Egregia statuit victos clementior arte Instaurare quidem tristes ac munere laeto. Adde quod et Medices huc se Laurentius heros Contulit, ut caperet solandi munus in hostes Qui quondam fuerant, casus miseratus acerbos. At praestans animi iuvenis simul attigit urbem, Est simul ingressus victos bonus ille Penates, Aspectu reficit clementior unus, et omnes It favor in miseros, dum verbis pectora mulcet Grandibus, exhaustos dum blando munere donat, Laetior ut Bacchus, maturas vitibus uvas Cum grave pampineis tempestas fregerit atra, Sirius aut gravibus radiis combusserit ardor, Aspectu reficit vires redditque feraces, Aut cum flava Ceres, frontem redimita corona, Languentes spectans rabidis a solibus agros, Per campos quotiens circum caput egit honestum, Irrigat imbris aqua fruges, aut grandine quassas Cum levat et solitum iubet illa redire vigorem.