CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus NALDI.vola-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/NALDI.vola-02.xml.
Interea versis aperitur maxima centum Undique cardinibus stellantis regia caeli; Huc Pater ad sese superos ubi forte vocavit Iuppiter, in solio medius consedit eburno: Namque dies aderat - celeberrimus ille dierum - Quo Deus aetheream in sedem dira bella moventes Terrigenas nitido detrusit ab axe Gigantes Fulmineque impositum deiecit Pelion Ossae. Victor enim dapibus mensas onerabat opimis Omnibus accitis ad se de more quotannis Ut festos agerentque dies canerentque Tonanti Victori laudes summas Cyllenia proles Delius ac vates divini carminis auctor, Inque vicem citharas modulatus uterque canoras. Atque ipsum, laetos agitat dum pectore motus, Dum Florentinas prospectat desuper urbes, Talibus alma Iovem Venus est affata supremum: "Audieram, manibus Sullanis moenibus olim Fundamenta dei Martis cum iacta fuissent, Protinus in fastis volventibus affore tempus, Quo, cum Tyrrhenos Medices Laurentius acri Usque gubernaret, veluti facit, arte Quirites, Debeat inde suos in longum extendere fines Rite Fluentinus, priscos imitatus honores Stirpis, et egregius Romani nominis heres, Nullus ut extremis populus sit partibus orbis, Si modo fata sinant, Tyrrheni iussa Senatus Temnere qui cupiat, Sullanae gentis et ipsum Audeat imperium qui detrectare sub armis. At modo, summe Pater, contra tua fata ruentes Cum Volaterrani non aequa sorte ferantur, Scire velim causam tanti venit unde furoris. An quisquam est hominum qui temnere iussa Tonantis Audeat, aut temptet Superum se opponere Fatis? Certe ego, sollicita primordia mente volutans Florentinae urbis, qua conditione fuissent Te duce facta, Pater, quam forti sidere Martis Constabilita mei, nullos secura tyrannos Suspectos habui, ne moenia laederet ullus Florentis patriae, licet hic gravioribus acer Viribus irrueret Tuscam non aequus in urbem. Adde quod ingentem necnon spem, summe, dedisti, Iuppiter, haec Lydis foret ut caput urbibus olim, Tempore quo recti Medices Laurentius auctor Sullanas regeret propriis virtutibus arces. Nunc Volaterranos cum iam furialibus armis Accingi videam contra socialia iura, Inque Fluentinos graviter prorumpere cives, Quos veluti caros decuit coluisse parentes, Quis te proposito potuit removere priori? An tua, summe Pater, sunt haec promissa fidesque Quae rata per Stygiae iuraris stagna paludis Confore? sicque Patrem rerum violare tenorem Te decet ecce tuum, aut sic tua vertere fata?" Haec ubi dicta dedit, rosea cervice refulsit; At Deus omnipotens, vultu quo nubila caelo Depellit genitor tempestatesque serenat, Attigit ore genas natae, dehinc talia fatur: "Ne dubita, stabili quoniam nec ab ordine cedunt Nunc mea fata, Venus: Medicum domus una manebit Urbibus usque caput Tuscis, velut ante fuisset! Ex quo divinus moderandi frena Leonis Suscepit Cosmus Patriae Pater optimus olim, Audebit nullus posthac - mihi crede - tyrannus Eviolare domos Tuscas: sic vertitur ordo Fatorum, ternae statuunt sic fila Sorores; Quin etiam fines patriae Laurentius acer Proferet in longum, duce te, duce Marte feroci, Cuius et auspiciis Florentia moenia constant. Tunc Etrusca quibus se tollet gloria rebus, Aut quibus imperiis, Petri cum maximus olim Natorum patrios tutatus ab hoste Penates Inde Fluentinam victor remeabit ad urbem! Nam Volaterrani quod tantum audere videntur In Florentinum, priscos augebit honores: Sullanis veniet cumulatior inde potestas! Namque ubi iam populis bellandi finis utrisque Extremus dabitur, cunctos Leo victor in annos Tyrrhenus tandem victae dominabitur urbi, Cuncta sub imperium redigens loca, saevior hostis Iampridem propria quae sub ditione teneret, Aut sibi quae quondam semper possessa fuissent." Sic ait; inde suo genitor de vertice natam. Advocat, atque "Leves talaribus indue pennas," Inquit, "et Urbini summos pete, Diva, Penates, Atque haec fer celeres, iubeo, mea dicta per auras: Dic paret ut sese fortis Federicus ad arma In Volaterranos, penitus qui fraude maligna Defecisse volunt sociali foedere rupto A Florentino populo, quique impia saevi Sollicitant varios iam nunc in proelia reges. Ergo nefas tantum quo possint pellere cives Sullani, quorum me nunc tenet optima cura, Ductorem belli facient populusque Paterque Huncque volent tantis rebus caput esse supremum. Iam sibi legatos Sullana ex urbe profectos Affore commemora, qui maxima munera portent, Argentique ferant qui magnum pondus et auri. Ast hunc, ne qua tamen remoretur causa volentem, Dic modo se properet tantis bonus addere rebus, Ut, cum legati venient mandata ferentes, Instructas acies quam primum in proelia ducat, Unde Fluentinam victor Federicus ad urbem Ingenti partos referat virtute triumphos: Venit enim tempus quo Florida moenia crescant, Crescat et imperium populi Florentis in oras Extremas, Medices cum nunc Laurentius heros Temperet Etruscos propria virtute Quirites." Dixerat; at Pallas, summi mandata Tonantis Ut faciat, tenues fertur dilapsa per auras, Non aliter quam cum caeli de vertice summo Defert praepetibus sese Iovis armiger alis, Optavit quotiens humiles attingere terras. Et iam dicta refert summi Dea summa Parentis, Protinus ac rebus iam se parat inde futuris Ille, iubente Dea ne quid remoretur euntem, Cum se legati Federici ad limina regis Sublimes in equisque ferunt, ac munera summo Summa Duci portant, Tusco mandante Senatu Ac Florentino populo: nam iunctus uterque, Temporibus dubiis cum tantum instare pericli Cerneret atque ducem bello cum quaereret acrem, Misit ad Urbini Dominum, quem norat in armis Esse velut fortem quendam de civibus unum, Protulit in Latio quondam quos Roma triumphans. Ergo ubi conspectum Federici regis et ora Legati subeunt, solio dum sedit avito, Sic eques est placido Boniannius ore locutus: "O decus egregium, quo non est maior in armis Finibus Ausoniis, cui bello vivida virtus Cuique fides cunctos olim servata per annos In genus omne fuit, quamvis foret hostis acerbus Is cui servares, ad te nos mittit euntes, En, Florentinus subito populusque Paterque, Viribus usque tuis confisus uterque supremis. Nam Volaterrani, quos est tutatus in annos Iam Leo complures veluti pater omnibus esset, Surgere cum fuerint contra socialia iura Ausi, quique nefas adeo committere dirum, Decrevit patriae iam nunc habeantur ut hostes, Audeat e nostris ne quis se attollere contra Sullanos cives, ut qui peccasse feruntur In nos dent poenas sceleris gravioris acerbas. Cum summis igitur iam nunc virtutibus unum Viderit insignem te Florentinus et armis Fortibus eductum, cum nec superabilis ulli Ex illis fueris quos nostri temporis aetas Protulit egregios in Martia bella, nec ullus Omnibus e ducibus te sit praestantior aut te Dux modo sit melior ductandis milibus alter Aut nunc auctorem sibi quem magis ipse requirat Miles et imperio parere libentius optet, Cum tibi praeterea aspiret Fortuna benigno Afflatu, seu vis obsessas hostibus urbes In libertatem fortis traducere primam, Seu rursus cupias aliquos obsidere fines, Sperat ut egregie possit depellere motus Protinus hostiles per te, modo ductor in ipsam Strenuus hinc aciem statuas prodire, feroces Tu modo quosque viros tam iusta in proelia ducas. Quo facere id possis, fulvi grave pondus et auri Mittitur, en, ultro, ne commoda forte volentem Te nunc deficiant, dum maxima facta parabis, Est animus nobis duce te quia vincere gentem Periuram bello, scelus admisisse nefandum Hanc ut paeniteat. quod si, velut omnis et una Sullanus sperat populus Florensque Senatus, Feceris, haud dubita: nam praemia certa merenti Stant tibi, crede mihi, stant et virtutis honori Munera magna tuae, quo sis magis acer in hostes, Te iuvet atque magis belli tolerasse labores." Vix ea finierat, cum Dux quoque talia reddit: "O utinam hae vires essent quibus arguor aut hoc Robur et ingenii tantum foret, ut tibi possem Nunc fecisse satis; sed quicquid corpore toto, Quicquid mente queam, seu nunc quaecunque facultas Mi datur effundam vestris pro casibus omnem Ac si pro patria carisve parentibus essent Bella gerenda mihi! nam sic Florentis amore Ingenti capior populi, sic urget honesti Me ratio, possim pro quo deponere vitam, Viribus ut cunctis nunc sim satis omnia vestra Facturus causa; nec me res ulla moratur Quominus hostilem subito veniamus ad urbem Militibus multis, ut iam sperare queamus Iustitia freti causae Superumque favore. Quin, breve per spatium nobis modo Iuppiter adsit, Ad nos praepetibus victoria devolet alis!" Sic ait; at pedites turmaeque parentur equorum Imperat: hinc iter ingreditur properantius urbem Ad Volaterranam; quo cum venisset, et acres Iunxissetque suos nostris, quos Iacobus ante Duxerat huc summo legati munere fungens, Sic Ducis est homines diffusum nomen in omnes Adventu subito, diros sic perculit hostes Strenuus ac nitidis veniens Federicus in armis, Ut quicunque viri fines coluere vetustos Sese dedentes Federici viribus omnes Porrigerent victasque manus venientibus ultro. In castris haec dum fierent, Florentia summo Optima consilio Patribus de more vocatis Omnia consultat quae sint bona: namque repente, Ne quibus interea desit mens provida rebus, Mittitur inde Senas sapiens Donatus et arte Doctus ea, qualem dederat Cyllenius olim Nascenti, ut moneat cives ne ferre Senenses Auxilium statuant hosti neu foedere iungant; Ni faciant, populus videant ne forte laturus Sit Florentinus graviter! dum talibus ille Commemorat, pedites passim lateque vagantes Invadunt agros, capiunt castella ruuntque Hostilesque locos cunctas regionis et oras, Vectantes raptas inimico a limite praedas. At Volaterranus praetorem iniurius ipsum, Quem Florentinus populus de more quotannis Mittere consuerat quondam, iubet ire Priores Protinus ad dominos, ne <in>custoditus honori Prospiceret patrio, neve in Nova Castra veniret, Esset si gravius quicquam meditatus in ipsum Praetorem saevasque manus iniceret hostis. Hinc: Volaterrani, pugnae bellique gerendi Ignari licet usque forent, quia nullus in armis Usus erat, quamvis nulla experientia Martis Aeris et ad bellum data copia parva fuisset, Attamen elati, cum quicquid rustica proles Seu vini seu quid frumenti legit ab agris Huc tulerit velut ex undis compulsa marinis, Sullano statuunt urbem defendere ab hoste: Stulti! qui contra molem durare supremam Aut se posse putent opibus contendere tantis! Sed tamen efficiunt laeti satis, inde morantes, Donec et auxilium vicina ex urbe veniret Aut Florentinus solvendo exhaustus ab aere Continuum belli nequeat sufferre tenorem. Hinc igitur tenui dementes aere ministros Belli conducunt pedites, quibus exstitit auctor Cum Venetus quidam tum cui Matricius esset Nomen: at, ii postquam fatis utrique malignis Ingressi penitus portas urbemque fuere, Laetitiam ingentem subitamque dedisse feruntur Obsessi cives: miseri! quibus illa fuisset Causa quidem gravior qua protinus inde periret Iam Volaterranae libertas funditus urbis! His ita confectis, Federicus ut acer in unum Composita e gravibus quae constet epistula verbis Misit, ut hunc ipsum placide bonus ille moneret Ne velit, heu, miserum tantae se credere pugnae, At, decet ut victos, positis miserabilis armis Ut supplex tanti veniam petat ille furoris, Sint quia se propter non acria bella gerenda. "Ast, ut perpetua lenti dehinc pace fruamur, Quam possint homines si suscepisse, priusquam Bella nefanda gerant aut in nova proelia surgant, Omnibus ex rebus nihil esse beatius usquam", Inquit,"nec melius quod nos optare queamus"; Iis operam adiungitque suam - si sentiat hostis, Si velit - ut medium se dux ferat inter utrosque Ac Volaterranis placidam petat inde salutem A Florentino, cui mens ita mitior exstat: Ne dubitet veniam quin sit bonus ille daturus, Dum Volaterranus Populi praecepta sequatur Sullani semperque volens sua iussa facessat. Scripserat haec Princeps; ast, ii cum protinus aures Clausissent monitis, placidos properanter in hostes Castra movet ducitque viros urbique propinquat. Qua sol exoriens nitidas agit arte quadrigas, Arduus est collis nullisque petentibus ipsum Est aditu facilis, sed, cum prope tangeret urbis Moenia cumque foret necnon ibi grandis aquarum Copia, qua posset nimirum exercitus uti, Est quoque principibus visus locus aptus ut illic Castra locanda forent atque acies Sullana maneret. Est ultra portam silicem quae vergit ad ortum Ima petens vallis, duo quae complectitur in se Stadia. cui valli dextra de parte per artem Haec via strata subest, sacram quae duxit in aedem Hanc, ubi divinus positis sibi Lazarus aris Excolitur templis sacrata in sede locatis. At laeva de parte quidem magis ima petentem Spectabis vallem quae continuatur ab illa Quae prior est. longe tamen ista profundior exstat Ultima quae ducit fluvium declivis ad Heram. Nec procul a templis, quae diximus ante, supersunt Ii colles gemini, via quos iacet inter utrosque, Quae quoque finitimas sinuoso tramite ducit Inde Senas. iter hac cum suscepturus et ipsos Cum superaturus colles exercitus esset, Hunc Volaterranus, socio qui colle fuisset Altior atque illic etiam quia rursus aquarum Copia magna foret scatebris surgentibus, omnem Occupat, et trabibus subito contexit acernis Et tabulata parat, sollers unde acer in hostes Saxa ruat tectusve queat pugnare sub armis. Ast, ubi cognovit sapiens Federicus et ambo Legati duro penitus quod fiat ab hoste, Instituunt colles adoriri, ut strenuus acres Virtutem miles sic experiatur in hostes: Milibus hinc acie structa Dux imperat altum Protinus ascendant montem; legit ipse cohortes Quae primum colles invadant agmine denso; Hinc brevibus sapiens cum fortia pectora verbis Hortatus pugnas Dux erexisset in acres, Vincendi late spe conclamatur ad arma; Omnibus inde quidem vox ingeminata remugit: Conabatur enim sollers Federicus ut illam Turrim in praecipiti stantem quam struxerat hostis Verteret ad terram praestanti robore, ne quis Inde suos queat in castris laesisse morantes. Ergo ubi coeperunt nostri conscendere montem, Hostis, quo summam defenderet undique turrim, Arma parat subito, concurrit et agmine denso Ad loca quae fuerant graviori obiecta periclo. Eminus incipitur telis celerique sagitta, Remque gerunt hostes iaculandis undique saxis E turri; contra, nostri quoque missile telum Crebrius ingeminant, crepitans velut horrida grando Cum ruit aetherio summi de vertice caeli Densior in terras, quotiens Iovis ira minatur Acrius in miseros homines, quo tempore frustra Maturas viridis defendit pampinus uvas. Iamque sub intextis tabulatis undique pugna Acrior inseritur: volvuntur ab hoste superbo Saxa super nostros; illi tamen acriter hastis Oblongis ea ligna ruunt quibus improbus ante Tegmen ad illatos ictus sibi fecerat hostis. Nec mora, nec requies: trabibus dum structa revinctis Moenia conscendit miles properanter, et alti Verticis hortando reliquos tenet usque cacumen, Cominus ad gladios ventum cum protinus esset, Sic hostes subito rapuit metus acriter omnes, Ut consternati fugerent, armisque potiti Omnibus iis nostri fuerint quae turpiter illic Liquerat aufugiens desertis collibus hostis. Haec ubi confecit sapiens Federicus, ad urbem Castra locat, partes munitque cohortibus illas Et loca quae muris urbis magis apta fuissent Primum expugnandis. reliquos, quotcunque fuerunt, Mortales iubet ut colles exercitus imos Obsideat nutusque suos ibi forte moretur Exspectetque Ducis monitus in proelia dandos. His rebus subito Sullana in tecta relatis, Magna quidem populus suscepit gaudia Tuscus: Mentibus arrectis hilaris quoque funditur in spem Maiorem; ast aliique alios hortantur ut omnem Dent operam, diri penitus tollantur ut hostes Dentque graves poenas sceleris commissa luentes. Hinc quoque festinant celeres tormentaque mittunt Bellica, bombardam, gravior quae machina muros Destruat urbanos deductaque moenia summis Montibus et summas consternat desuper arces. At Volaterranus, colles ubi perdidit altos, Confractis animis post cives victus ab hoste Complures captos, se moenia continet intra, Hic ubi tristis agit Metus et Discordia demens Vexat et infelix Furiali accincta flagello Seditio miserosque rapit per compita cives, Non secus ac pueris agitatur verbere turbo Buxeus assiduo loris rapientibus illum Per fora perque vias et compita longa ruentem. Perfidus hinc hostis, graviori quisque dolore Cum foret affectus rebus neque fideret ullis, Infelix varias diversi ad principis aulas Mittit legatos, eadem mandata ferentes. Praecipue Venetos homines Calabrumque potentem Constituunt hostes precibus contundere summis, Dedentes urbem, si ferre ruentibus ullam Vellet opem ut possent certam sperare salutem. Qui simul audivit quae res foret ille petentes Reppulit, et longos tanti fecisse per annos Respondit Tuscos patres, ut quicquid in illos, Praesertim a sociis, statuatur acerbius, id se Ferre quidem gravius semper. nec plura locutus Hos iubet e Calabro penitus discedere Regno. Hoc ubi responsum Tuscam defertur ad urbem, Scilicet ut gravibus rex Ferdinandus iniquos Sectatus Lydos verbis (quia patribus hostes Iam Florentinis facti neque iure fuissent) Reppulit, et patrios iussit remeare Penates, Acrius obfirmant animos ad proelia cives. Rursus in hostiles Sullani<s> quilibet arces Delecti pedites mittuntur ab Insubre magno Protinus, auxilio nostris qui milibus essent Sescenti numero, sed cuncti fortibus armis Instructi. tantis se praestantissimus addit Ursinus comitem rebus, cum fortis equorum Duceret et turmas in proelia Marte feroces, Duceret et saevos huc qui pedes iret in hostes Romano veniens ab agro Virgilius acer. Viribus iis auctus cum tandem exercitus esset, Dux belli subito, Gradivi edoctus ab arte, Bombardis urbis muros ingentibus altos Usque adeo crebris diverberat ictibus acer, Ut breve per spatium ruerit fortissimus heros Moerorum partem vasto Federicus hiatu, Cuius quanta Ducis fuerit prudentia, quantum Ingenium certe licuit spectare volenti. Illi fossa fuit, muros deducta sub ipsos Urbis et in spatium quae sic foret hausta profundum Miles ut innocue sese transferre per illam Cum velit ad muros obsessaque moenia posset, Desuper hanc quoniam contextis cratibus omnem Texerat ad crebros ictus et vimine denso Arboris et varie coniectis undique ramis In tabulatorum morem, ne saxa, nec ullum Missile de summo noceat pugnantibus ipsis. Hac igitur plures ad moenia parte subibant Expugnanda viri, veluti ruit agmine denso E tenebris veniens angusta per ora cavatis Perque breves cuneos ingentem farris acervum Ut superet secumque ferens formica reponat. Haec ita cum fierent nostris, tamen acriter hostes Viribus imparibus licet extra moenia quaedam Proelia committunt: nam descendebat ab urbe Tum pedes obsessa, porta quae ducit in oras Huc iter ingressos per compita longa marinas: Namque dolore gravi portis erumpere cives Confecti statuunt miseri, quos principis acris Auditum nomen subito retrahebat in urbem, Tanta quod invicto Federici e pectore virtus Surgeret ut contra subsistere viribus ullis Posse negent, validis veniunt quicumque sub armis. Nec tamen interea vexare frequentibus ille Ictibus urbanas arces cessabat, ut actus Maiorem secum murus trahat inde ruinam. At Volaterrani reparandis moenibus instant Ne disiecta ruant; sed, postquam certus ad aures Nuntius auxilium veniens sibi forte negari Rettulit a cunctis, Furiis agitantur, et omnes Quique magistratum gererentque decemque viratum Acrius incusant; levitatem plebis iniquae Tum detestantur; rapuit quos ultio cives In scelus hos verbis etiam exsecrantur acerbis. Cuncta quidem cupide, nulla ratione, per ipsam Namque gerebantur neglectis legibus urbem, Ut sine legitimo servato more creandi Hic modo praeriperet primas, licet ipse fuisset Ordine plebeio natus, modo rursus et ille Tractandas raperet populi non dignus habenas. Namque magistratus quae protinus ante fuisset Summa quidem nullis inerat reverentia primi, Nec Volaterrana servatus in urbe priorum Exstitit ullus honos. igitur, cum quisque salutem Speraret nullam nec pestem evadere belli Fideret, Etruscam legati rursus ad urbem Quam primum celeres mittuntur, ut inde ferentes Illa decem dederat sibi quae mandata viratus Protinus exponant et Riccobaldus et alter Cui Petrus exstiterat nomen. sed, moenia postquam Ii Sullana viri tandem subiere, locuti Ad Florentinos haec verba fuisse feruntur: "Ad vos, o summi proceres, vestrosque voluti Ecce pedes venimus, delicti supplice nostri Voce quidem nobis pacem veniamque petentes, In vos, at pulsi subito caecique furore, Praesertim cum non odio dicamur acerbo In vos, at pulsi subito caecique furore, Deliquisse, Patres. nam vos cum semper in omnes Nos animumque bonum quondam mentemque benignam Gesseritis, patrum similes, cum parva minanti Poena sit et patri nati pro crimine magno, Oramus minima ut poena nunc esse velitis Contenti, Patres, cum nostrum quisque paratus Sit, modo si libeat vobis, sufferre labores Ingentes - modo sit vobis ea certa voluntas Quilibet ut pereant, sceleris commissa luentes - Vel quascunque placet vobis persolvere poenas." Haec ubi dicta, velut populus mandarat Etruscus, Sic fuit egregio Laurentius ore locutus: "Quanta fides fuerit nobis cum mente voluto, Quam bonus aut animus quamque optima cuique voluntas In vos, haud lacrimas valeo retinere cadentes, Talia cum fuerint ut, mens nisi laeva fuisset, Ni vos in peius tristis rapuisset Erinnys, Optatam possent vobis praestare salutem. At modo, cum tanto Florentis nomine laesa Maiestas populi fuerit, vindicta nefandi Publica delicti iam suscipienda videtur. Nam, ratio nostri si nunc habeatur honoris, Nil sit quod deceat populum promittere vobis Ex his quae cupitis nostrum, nisi libera nobis Moenia tradantur sine condicionibus ullis! Quod si feceritis, poterunt suadere quod olim Exstitit in vobis fidei quoque vestra futurum Verba mihi ac solitum pariter dehinc velle tenorem Continuare quidem, vobis dum iura supersi<n>t. Haec Florentinus populus cum signa videbit, In vos, ut semper fuerat clementior, idem Exsistet veterem servans, nisi fallor, amorem. Sic igitur vobis melius sperare potestis Rursus et afflictis melius confidere rebus."