CroALa: documentum

Documentum MUSSATO.obsi-03.xml in db pdill0

---

de conflictu domini Canis apud Paduam Gesta canenda paras Patavinis annua fastis, O bona sexta dies abeuntis candida mensis Augusti denis denisque a tempore lapsis Mille trecentenis enixe Virginis annis, Si soror hec Erato nostro memor offerat ori Et nostram tenui vocem moderetur avena. Diva parens Erato Patave concede poesi Victum Marte Canem patria depellere terra. Missus ab Augusto dapifer iam venerat heros Ulricus Patave pacto pro federe genti Promissam laturus opem; Goritius alta Cui se mente comes iusta violentior ira Addidit in socias iuncto simul agmine partes. Nec maiore mora biduo quam menibus urbis Accepti, certo collatis ordine signis Egressi foribus longo post tempore clausis, Eduxere acies in aperti gramina campi. Primus ad occursum castro Canis arduus alto Exierat campoque acies eduxerat equo. Prima phalanx struitur dextraque in parte locatur Scalifer Andreas miles bellique magister, Andreas primi portans insignia pili. Conseritur levo lateri veteranus in armis Ugo ferens nigram signo candente patellam. Densatur reliquis bello melioribus ordo Quis inerant prime spes et fiducia pugne. Primus erat turme ductor Canis ipse secunde: Scalarum in medio cuneos agmenque regebat. Hic Patavi extores, hic Veronensia signa, Hic Vicentini reliqua cum gente manipli, Hic quecumque aderant coeunt in prelia turbe. Parte alia prime specimen Goricia frontis Prima tenet; namque illa comes sua bella vocabat, Quem iuxta Ulricus magno Ulrico patre natus. Ab levo comitem Rambaldum sistere cornu Constituit. Comes ille tibi Tarvisia tellus Ut genere antiquo, sic bello insignis et armis. Hos galeata cohors irsutis horrida cristis Exardens sequitur pugne incumbentis amore. Dehinc postrema acies Patavo condensa senatu Sub magni Ulrici ductu stipata catervis Germanis dictis castri de nomine Valse. Fecerat irriguam Brinthe de flumine fossam Qua Canis oppressam premeret violentius urbem Aggeribus tumidis altaque crepidine ripe Que iam succenso tardabat tempora Marti. At plebs acta fame et longo stimulata dolore Iam ducis impatiens, celeri non iussa meatu Procidit ad fluvium, tabulis terraque repostis Astruxit subito salicum de vimine pontem. Tum peditum, quotcumque capit pons artus, in agros Turba ruunt. Velut unda Padi suprema tumentis Vere novo, cum cessit hyems, a rupibus altis Decurrit, nivibus solis fervore solutis; Occurrit spectator aque tentatque colonus Si valeat ceptum rumpentis sistere cursum; Sistere sed postquam desperat, viribus impar Cedit aquis propere fugiens et valle relicta Ne fluctu incumbat tumulum festinat in altum. Sic Canis, ut primum campis exire maniplum Providus asspexit, subito spadone citato Prosiluit volitans una comitante cohorte Turbavitque agmen peditum, qui ponte peracto Transierant longaque manu lata arva tenebant. Protinus ad fluvii lacero redit agmine ripas Turba fugax, pars multa cavis se sternit in undis. Haud aliter quam cum demissus ab aere falco Multa strage ruens, horrendus turbine multo, In latices pavidas demergere cogit anates. Post arectus equo clipeoque annixus et hasta Conspicit armatas alia de parte catervas Et videt eoas acies Germanaque signa, Goricos Sclavosque leves, Tyrolas et Ystros Valsenosque equites quos longo Stiria tractu Miserat Ulrico cupidos parere potenti. Dehinc Tarvisinas decernit adesse cohortes Convicina Fori comitantes agmina Iuli (Hos inter Romana manus quam Theutonis Austri Dux dederas mundique pater tu maxime Cesar) Teque videt, Paduane ferox obsesse per annum Miles, et audacem populum qui flumina primi Queritis instantes aditu migranda repenti, Non secus ut laqueis a venatore retenti Dum strepit ad predam cornu infrendente molossi Ore latrant iaciuntque acres e gutture spumas. Tantorum aspectu monitus Mavortius heros, Quanquam pugne avidus, multo ulterioribus impar Consulit instanti se se non credere bello, Nec conferre manus, sed forti immictere castro Presidium positis in proxima rura stativis; Interea socios quos gens Lombarda parabat Expectare suos viresque adiungere pugne. Hec Canis audaci per se conceperat ausu, Altera sed summo lata est sententia celo. Nam Christum a dextris Patris de more sedentem Virgo adiit Iustina cito celeberima gressu Virgineo sociata choro sic questa dolenter: "Christe Deus, mundo cui virgo iuvencula nupsi, Dum regina forem Patavi ditissima regni, Exaudi, si iusta peto, si crismatis uncta, Si martir, regis si filia Vitaliani. Gens inimica meam bellis crudelibus urbem Obsidet integro cur tantis cladibus anno Te patiente Deus? Non exprobrare voluntas, Sed memorare, mea est. Nonne hec baptismate prima Urbs Cisalpinis lavacrum suscepit in oris, Verona fidei post tempora multa rebelle? Testis adest, si vera sacer transmissus ad illam Prosdocimus docuit, Petri se dogmate fassus Discipulum. Populus quisnam orbe fidelior isto Templa tibi sanctisque tuis maiora per omnes Astruxit terras cultu celebranda perenni? Et tamen ipsa meo vix iam viduata locello, Basilica gavisa nova, nunc preside pulso Deseror infelix. Non importuna requiro. Pone manum pharetre et saltem quacumque sagicta Fige Canem victumque mea fac cedere terra". Arrisit sancte proles divina puelle Et flentis madidos palla detersit ocellos Apposuitque manum capiti plausitque querenti Leniter his verbis: "Non sic mea virgo decora Res Padue veteres generis patrisque tuique Negligimus; nostre sed stat sententia menti Gratuitis Patavam tractare favoribus urbem, Hocque tui causa sanctorum et amore meorum Quos ea claustra tenent. Ipsi nam fulmine nostro Fudimus infestos ingenti vulnere Gallos Externa - scis ipsa - die. Non viribus ullis, Sed nostra periere manu. Tibi vera fatemur. Pro culpis meritas nonnullo examine penas Sustinuere tui maiori turbine digni. In Patava longa pro pace superbia terra Creverat, unde ire invidie et genus omne malorum, Luxurie turpes et avari fenoris usus; Inde fere cedes, odia intestina scelusque Omne, quod in pravis solet increbrescere terris. Non nisi criminibus cessat censura piatis Nostra, nec accedit nisi certis gratia causis. Verum, virgo, tibi iam nunc miserescimus ultro Queve super factis Padue proponimus audi. Saucius ecce Canis superatus Marte recedet Ut petis. Hec hodie iam iam te supplice fient. Pax erit et sevum vobis placabimus hostem, Nam magno in Latio multo maiora paramus. Quippe duplex Ligurum calcabit Gallia terras, Urbibus Hesperiis iam iam nova regna resurgent. Nec plus quere. Tuus Patavus contentus abibit." Digressus campo, collectis undique signis, Egregiis de more viris ad terga relictis Dux Canis ante alios castri tendebat ad arcem. Non sic summa sinunt. Pedites namque ante repulsi Missilibus variis hostilia terga secuntur. Tunc excire Canem pugne de ponte cucurrit Ala equitum primis peditum coniuncta maniplis Que Canis extremam turbabat abire catervam. Tumque eius frontis proceres cum turbine multo Alipedes movere citos atque impete magno Diffusum retro populum vertere fugacem. Constitit audito Canis omnis turba tumultu Contraxitque moras instanti pendula pugne. Protinus ecce comes celeri Goricius ardens Vectus equo Henricus, faleris a clune reiectis, Acer in extremam denso ferit agmine turmam. Res agitur telis, bello se conserit omnis Miles et in lato peraguntur prelia campo. Icta gemit tellus pulsu concussa frequenti Cornipedum, volitat diffusus in aera pulvis, Conseritur pede pes, crus crure et pectore pectus. Igne micant fulve ferri stridore faville, Collidunt clipei, crebris sonat ictibus aer, Turbat et intuitus fumantum sudor equorum Atque per auditum vox non decernitur ulla. Tum strages cedesque virum primoque tumultu, Ugo, cadis sparsa cerebro manante patella, Ugo, Cesareis melior quo nullus in armis Fortior aut Montis gessit fera bella Catini. Sternitur Andreas ductor bellique magister Destituitque suo pollutas sanguine Scalas. Cum pontem exiliens magna comitante caterva De Valse Ulricus toto ruit agmine magnus, Instaurans, equitum iuncto certamine, bellum, Tum strepitus lituum et magno clangore tubarum Mille perhorrendos fundebant cornua cantus, Bucina terribiles edebat stridula voces. Cessit rupta acies Canis et collisa secunde, Detrudit venientem et se iuvisse parantem Conantemque, retro preceps socia agmina vertit. At Canis eversas cernens secedere turmas Instaurare studet clipeoque obiectus et ense Exclamat: "Socii, fugitis, mea gloria semper, Insoliti, et ferro quesita relinquitis arva Deseritisque urbem longo iam tempore victam? Mecum agite et ferro pariter tendamus in hostem." Hec ait et secum proceres in bella reflexit. Ut leo Marmaricum fronti illucescere ferrum Cum videt, excitam magis excandescit in iram Ignarusque fuge despectum excurrit in hostem. Ast belli pondus tum vi maiore gravescit. Nanque, Canis turbis ex omni parte solutis, Dum prostrata ruunt fusorum turba cadentum, Viribus hostiles cunei maioribus instant Qui non sponte Canem retro secedere cogunt Magnanimum, o quanta cordis penetralibus ira (Vertere terga pudet)! Repetens munimina castri Ingreditur primas magno conamine barras. Utque videt barris certantes cominus hostes In castrum subiturus erat; sed ponte levato Vertit ab arce gradum dubieque cavere saluti Pensat et ad Montis Silicis divertere callem. Tum citat alipedem saltu sed protinus ipse Excidit in fossa fieri quam fecerat ima. Accurrunt comites magno discrimine circum Deprensumque levant armis et pondere pressum Restituunt magno tremitu selleque reponunt. Utque impostus equo calli se vidit aperto Expositum Silicis tuta ad munimina Montis Dirigitur recte servans vestigia ripe. O nunquam stabilis, vario diversa rotatu, Rebus in humanis quantum, Fortuna, iocaris! Non simili fruitur tua magna audacia cursu, Magne Canis, quo tu Patavorum millia paucis Fudisti sociis. Tunc se sic fata ferebant. Ast iuvenis sumpta secum fervencior ala Ulricus condensa Canem per bella requirit Transgressusque acies omni statione pererrat Qua putat esse Canem, multorum et cede peracta Quo sentit fugisse Canem se transtulit illo Calleque quo pergit cursu decurrit eodem. Ut veltres fugiente lupo latransque furensque Per sentes et rura meat nemorumque recessus Ambit et arecto sequitur vestigia naso, Ut vero latices vel summa cacumina sentit Excessisse redit sine spe mentemque reponit. Pons erat amplectens fluvium quo scinditur agger Directi callis; Canis hunc traiecit et illo Confestim amoto, ruralis forte reperti Functus ope, obiectam linquit venientibus undam. Tunc quoque liberior galea post terga reiecta Squalidus aerei sumit fomenta vaporis. Longum iter ad Montem visum sub pondere fesso Armorum et pulsu pendentis crure sagitte. Huius nota manus non est, sed forte putarunt Demissam celo quam tu Iustina petisti. At pigritantis equi stimulis pulsuque frequenti Se tandem in castrum multo langore recepit. Ulricus sublata Canis vestigia linquens, Infrendens ira minima quod tardior hora Ocius implicitum non circumvenerit hostem, Obtruncat profugos quos invenit obvius omnes. Diffusa de parte Canis nonnullus ab altis Elapsus ripis mortem sibi legit in undis. Sparsa Canis campis acies diffunditur omnis; Nec prede cedive modus. Paduana per agros Plebs infesta furit nullo saciata cruore: Dirripit abiectos nudataque corpora truncat (Panditur hic peperit quod longa iniuria crimen) Demittitque suos inferna ad Tartara manes. Dum gladiis exempta ruens Canis ala propinquum Effugit in castrum Patavis immixta catervis. Nanque patens castrum portisque effusus apertis Conflictu in tanto custos effugerat omnis. Sed subito divulsa fugit gens hostica castro Et Vicentinas lacero petit agmine terras. O hominum mendax et inanis opinio! Nunquam Quod cupit assequitur, nisi dextro numine, quisquam. Castrum excelsum, ingens atque expugnabile nullis Viribus humanis una vanescit in hora, Linquitur infensum. Canis ipse satisque superque Perdere, dum tantum fugeres, contentus abisti. Quis numeret pingues predas effusaque campis Arma et equos fulvis et rura micantia sellis? Quasque Canis thalamo servabant scrinea gazas Insutasque auro vestes zonasque thorosque Plebs rapit. O mirum auditu! Paulo ante superbe Vertitur in nichilum magni Canis Insula Scale. At, cadit occeano dum sol, redit omnis in urbem Victor et optate dudum dat menbra quieti. Ast matutinos tribuit cum Lucifer ortus Atque oriens mundo dispersit lumina Tytan, Visuntur prede captivorumque caterve Cornipedumque greges et Martis dona faventis. Vota Deo solvunt et summo brachia celo Tendunt ac longis cingunt altaria ceris. Vocibus acclamant Fridericum vivere regem Augustum et magne rostris considere Rome.