CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus MUSSATO.obsi-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/MUSSATO.obsi-02.xml.
de conflictu Gallorum ante Paduam
Queritis heroes Padue per metra renarrem Bella, dee, grandesque actus et digna relatu Meonio. Si non, petitis deponere frondem Laurinam immeriti seu iura remittere feudi. Quid perplexus agam? Scelus est si iussa recusem Debitor ingratus, quod si temerarius ultra Quam valeant humeri subeam perferre, verendum est Ne sub fasce cadam casusque sit ipse pudori. Este tamen comites. Sceleri preferre pudorem Maluerim quacumque lira, dum menibus urbis Iamdudum infestos valeam consternere Gallos. Struxerat excelsum tumulum Canis aggeris alti Pervigil ut summo fieret custodia vallo Inspectura super Pontis pinnacula Curvi Urbis pressa tenens orientis limina portis. Hunc equare solo et tacito delere ligone Nocte parat solers, omni memorabilis evo, Rector et egressum populo concessit ovanti. Exeritur gladiis moles immanis acutis. Materias sibi quisque parat; si congrua desint Instrumenta, solum manibus decerpit aduncis. Ut formicarum facit innumerabile vulgus, Diripit annone cumulum cum grana reportat; Queque suum sibi sumit onus; si forte gravetur, Ponit et ore trahit minimis innixa lacertis. Sicque pari raptu carptim decrescit acervus. Mane rubens Titan excussa nocte refulsit Et nitidos celo radios effuderat alto Fossoresque Simon specula despexit ab alta Que Baxanelli superest a culmine castri. Erigitur sociosque iubet consurgere Gallos. Quisnam militie referat sublimia Galle Arma et equos, faleras auroque micantia fulvo Scuta virum rutili radiis splendentia Phebi? Hec est illa cohors Henrici Cesaris olim Strenua que victis egit fera prelia Tuscis, Que, Ligurum terris ingenti Marte subactis, Ussit finitimos sevis populatibus agros, Post Tarvisinas Patavina suburbia flammas Obsidet exacto que formidabilis anno. Has secum horendas castri de ponte cohortes Sub litui stridore Simon, Pistoria tellus Quem genuit, ductor cunei castrique potestas Eduxit prevectus equo sublimior alto: Ad tumulum vergebat iter peditumque labores. Protinus e castro visis descendere Gallis Infremuit genus omne virum, commixta per urbem Nobilitas cum plebe ruit, sonat arma tumultus, Arma vocat sibi quisque dari; furor arma ministrat. Hic fundas fert, ille sudes; fora cunta viasque Arma replent, densis omnis fluit angulus armis Acclamatque frequens exire in prelia rumor. Ut mare permotum fundo, cum nubilus aer Desuper a ventis agitur, super estuat undis Evolvitque fremens magno cum murmure fluctus, Extollens altas ad sidera summa procellas, Tunc, si forte aliquis malecautus naviget ordo Nautarum feriatque ruens in vela repente Turbo rapax, lapsas demergit in equora classes. Ut sic excitam videt Altinerius urbem, Rector perpetue nactus preconia fame, Azonum patrii cui stirps generosa Trivici, Arduus incepto dedit incrementa vigori. Nam celer egressus reseratis publica portis Adversum hostiles eduxit signa catervas. Tum plebs abiectis tabulis et stramine multo Per medios agros fluvii quem fecerat hostis Egreditur properans plenis armata faretris Balistasque gerens hostilibus obvia campis; Hastarum stipata nemus fert altera densum Milleque terribiles pars tela minantia mortes; Pars heret tumulo seque aggere continet alto Inspectans campo venientes cominus hostes. Nec dum prorsus eques fluvium transcenderat ullus. Tumque, timens Tyso fluvii transgressa meatus Agmina ne pereant venientibus obvia Gallis, Paulides Tyso Patavus, cui villula Sanctus Angelus ediderat simul et cognomen et ortum, Transiliit latam ripe cum fragmine fossam. Quem celeri cursu succensa mente secuti Bis seni e Patavis equites, seu circiter, ausu Migrantes fluvium simul innituntur eodem Quis mens una fuit populum plebemque tueri, Quod si fata negent seu sors casusve reposcat, Equo Marte mori patrieque impendere vitam. At reliqui cives rectorque omnisque senatus Cis fluvium resident retinentes ordine turmas. Iure quidem belli passus via stricta maligni Paulatim expositas prohibet transire phalanges; Quippe erat emergens aciei parte resecta Ut foret in paucos facilis victoria Gallis. Sed nil iura valent belli, mens ulla, vel ullum Humane virtutis opus, regit omnia casus. Pro libitu domine rumpunt sua stamina Parce. Sidera disponunt hominum mentesque modosque Inspectante Deo proprio qui singula nutu Corrigit et cunctos hominum preponderat actus. Utque Symon pedites modico cum milite flumen Excessisse videt, primam secum ire cohortem Ipse iubet reliquasque suis consistere signis. Et citat alipedem fixis calcaribus altum, Fulmineum vibrans crebris tinnitibus ensem, Et ferit in pedites ingenti turbine primos Evertitque solo magna cum strage cadentes. Tergaque continuo fuso dedit agmine vulgus Ac redit ad fosse latices et sternitur undis. Diffugere armis in proxima rura relictis. Successit Simoni primi victoria belli. Nec dum fessa alios fortuna superbior ausus Extensura fuit Patave exicialior urbi. Namque videns populus victos dare terga maniplos Et profugos medie stagno se sternere fosse Vertit et ipse gradus ipsam fugiturus in urbem. Proh pudor! atque equites multi videre fugaces, Proh timor! et vacuum Gallis dimittere campum. Tum discrimen erat fusis in menia turbis Insimul hostiles secum migrare cohortes; Sancta sed excelsi vetuerunt numina celi. Ipsa quippe die memorabant digna duorum Celicole magno plausu martiria fratrum. Tum quoque terribilis volat ad celestia rumor Dardanio in Patavo clades instare cedesque Quarum Troiane nulla feritate ruine Excessere modos furiis nec sanguine tanto. Protinus assurgens sacer Hermacora piorum Alloquitur cetum clementi voce beatum: "Pro me proque meo fabor, bona numina, fratre. Qualescumque sumus meritis hec gaudia nostris Vobiscum, o celebres sancti, sedesque tenemus. Tempora cum vestris veniunt solemnia festis Concinimus laudes et delectamur in illis. Festum hodie nostrum est populis celebrabile cunctis Quod nobis solo tantum contingit in anno: Spernimur indigne, nec ob hoc martiria passi Corpora mundanis dedimus ferienda flagellis. En nova seva meus nos incendentia frater Fortunatus habet surgitque per ethera clamor. Quidam diffusi sunt rura per Itala Galli Qui, sueti bellis alienique eris avari, Digressi propriis humano sanguine vivunt. Post Tuscas clades Longobardasque ruinas Bellaque sub muris Padue dilata per annum, Nunc inferre manus Paduam conantur in ipsam Multifidasque parant cedes. Succurrite, sancti, Parcite, ne tantas videant mea festa ruinas." Nec mora. Sanctorum cetus pietate molestus Christum adiit fuditque suo pro fratre querelam. Christus ait: "Galli pereant certamine; digni Marte luant tantis quesita salaria bellis. Dignum et iustum est ut pereant per bella nefandi". Tuncque acies peditum primo diffusa tumultu Erigitur sancto monitu directaque tensis Spicula balistis in equorum pectora figunt Gallorum; subito fit densus in aera nimbus Missilibus multis in equorum corpora iactis; Erigitur sonipes, pedibus ferit aera quassis Ora armosque levans iaculi dum vulnera sentit. Vidit ut eversas telis seccedere turmas Cautus Marte Symon, nudo circunfluus ense, Colligit in girum cuneos signumque receptu Edidit ut lato distingueret agmina campo Dirigeretque suam recta ad certamina frontem. Non secus ut Libicus prospecto cominus hoste Per gramen teretes rugas discriminat anguis Utque paret toto collectum corpore virus Ora reflexa simul convexa per ilia ducit Postque caput tollit damna ad letalia promptum Hunc non expleta siquidem vertigine Penus Percutiat conto, reliqui tutaminis expes, Suffigit tellure caput corpusque relinquit. Tum Tyso exortans populum dimictit habenas Excurrentis equi, totis quoque viribus hastam Torquet in oppositum ventoso turbine Gallum (Non umbo non parma tenax percussa tuentur Pectora quin strictum penetret vitalia ferrum; Labitur obversa galea casuque virentem Tundit humum densoque quatit talaria calce). Atque infit: "Cape Galle tui condigna laboris, Que Canis hoc anno meruisti premia toto Et nostrum siciens aurum bibe sanguinis undam". Hec ait et sociis orditur prelia paucis. Tu quoque in his paucis nunquam reticende Iohannes Tysonis iunctus lateri simul ense cruento In patrias laudes pugnans sublimia quondam De Campo Sancti memorasti stemata Petri. Utque videt rector signis ad terga reflexis Hostiles acies vicinis cedere campis Et male fidentes ceptis desistere bellis Evocat excelsum resupinus ad ethera Christum. "O bona progenies Patris dignissima summi, Quam colui puro sub corde fidelior - inquit - Annue comissam ferro defendere terram Dexter et hos hodie Gallos delere superbos. Marte cadant soliti per prelia Martis iniqui Sub Canis imperiis Ligurum potare cruores. Tum pia thura dabo cunctis redolentia templis Et cantare novas faciam me supplice laudes. Vosque simul mecum, Patavi, quos stirpe parentum Troia tulit tellus alto de sanguine Teucri. Hectorei iuvenes, pariter tendamus in hostes. Numen adest, video; supera de parte iuvamur". Sic fatus Patavas ducens in prelia turmas Velocem citat alipedem calcaribus ultra Exiliens tremulum viridi de cespite pontem Attollensque gravem stridenti fulmine clavam Cudit in argenti galeam sub sole micantem Affigitque cavo capiti cerebrique fluentis Spargit equi vomitum maculantem sanguine crines. Lapsus equo moriens cadit Anglicus, aurea miles Edidit eversis sursum calcaria plantis. "Vivat - ait vulgus - talis per tempora rector". Tum maior Patavum vertentes terga phalanges Gallorum insequitur moles sternitque necatque. Ictibus increpitant percussa frequentibus era Fabrorum incussis velut instrumenta metallis. Nec pugnare valet sociorum strage repressus Gallus, in extenso vires effundere campo. Non agris sonipes sessorem vexit apertis; Pressus uterque fuga, peragit certamina neuter; Invenit arva ruens fossis abrupta profundis Et ruit in preceps titubans unaque sepultus Cum moriente perit tumuloque nec indiget ullo. Aggeris a Vico pupugit festinus in hostes Ubertus, feriens quem repperit agmine primum: Cassidis extrema gladium deducit ab ora Fulmineum cesumque secat cum gucture collum. Advolat in medio gemitu caput. Excitus ictu Cornipes acephalum defert per prelia corpus. Proximus huic frater validam Burgundio quercum Torquet in Aucatum patris qui tuta tegebat Ilia coniciens vulnus cervice sub ipsa, Non letale tamen. Fugit adventantia contra Bella, nec ex toto fratrem dimisit inultum. Dens Dentum de prole patrum per bella vagantem Despexit procerum pennata cuspide Gallum Divisum turmis, armis auroque micantem. Hunc contra direxit equum. Quem pervius ille Ense ferire parans primum tamen excipit ictum. Discidit toraca calibs humerumque sinistrum Incussum fracto divellit pectore nervo. Excidit ad clunes terreque obversus inherti, Proh, pedes occiditur multa cum strage popelli. Postquam scissa acies equitum dispersaque turba Non unam tenuere viam, sed proxima castro Prima subit, Montis Silicis tenet altera callem, Una Nicolai retinens vestigia Sancti Pontem adiit Brinthe, sed plurima mergitur amni. Arva ignota tenent alii silvasque pererrant Utque locis spectant se se cessisse remotis, Exonerantur equis ultro spoliisque relictis Expetit ambiguus terras sibi quisque salutis Et tantum salve querit solamina vite. Ut dispersa lupis fugiunt armenta per agros, Si fugiat pastor timidus, seu forsitan absens Tum fuerit, non ulla tenent directa viarum Signa vel assuetos aditus trepidantque ruuntque; Nec dudum curant pasci, sed cedibus instant Immani feritate lupi, dum visibus illa Evasere suis avidi missoque furore Ad predam redeunt et corpora pinguia pascunt. At quis humi stratos perstringat carmine Gallos Terribilesque virum strages et funera dira Totque cruentato disiecta cadavera campo Cumque equitem sternebat eques, rapit impia plebes Exutumque armis sectumque in frusta relinquit. Ha nimium vestre patuere furoribus ire, O Patavi tanto bachati sanguine cives! Deletur tua magna Canis fiducia Grandis Cuius finitimas calcasti robore terras: Victa iacet Frigiis, ne dedignare, lacertis. Troica nam versis surgit victoria fatis Hisque utinam scieris susceptis sistere damnis, Sed maiora parant celestia numina ceptis. Non etenim Patavi correctus carmine vatis Desisti obscure metuens presagia lune. Spreverat illa tui supero de cardine scribe Contemptrix sancte deiecta superbia pacis. Scinditur in partes Patavo cum milite vulgus: Pars fugat errantes equites, pars cedibus instat, Nec vacat officio quisquam, ne prospera cursu Abstineat Fortuna suo flatumve remittat. Nonnulli multo cesorum sanguine fessi Sive eris cupidi et pietatis imagine pauci Surripiunt urbi vivos animasque reservant. Stabat lapsus equo fundo Simon obrutus ymo Pondere pressus equi, sed nondum cognitus ulli. In quem forte aliquis pedes incidit utque moventem Menbra videt subito socios conclamat in illum. Erigitur pedibus galeaque a fronte revulsa Agnovere virum toto licet ore cruentum Exertosque neci vocat: "Observate potentem, O iuvenes, vobis infestum reddere castrum. Preterea vivens tanto vos ere replebo Pauperiem vestris ut non timeatis in annis". Protinus auditis hostes sibi fecit amicos Tutoresque sue meruit quesisse saluti. Quis referat Simonis prolato nomine capti In vulgus dubiam quanto discrimine vitam Traxerit? E mediis gladiis populique furore Vivus in hostilem tandem deducitur urbem. Hunc preter multos proceres in menia traxit Nobilitas belli prebens sub iure favorem, Blandior infesti cohibens suspiria vulgi. Cernere erat galeas auri fulgore nitentes Arteque celatos puro toracas in auro Textaque lunatis argentea cingula bullis. Arma iacent latos iam non preciosa per agros, Arma gerit mulier plenis onerata canistris, Cara emitur cassis bino si venditur asse. Altus equo laxis terit arva patentia frenis Militis arma ferens pedes ostentata per urbem. Mandat humanda cavis congesta cadavera fossis Que dispersa iacent rector, ne letifer aer Desuper inficiens sane preiudicet urbi. Multa labant rapidis fluviorum mersa sub undis, Post nonos conspecta dies deformia visu Tandem finitime que suscepere lacune. Flumina finitimi populi vetuere bibenda Nostra diu, puros dum gustavere liquores. Victor ovans letam facit Altinerius urbem Donaque divinis offert suavissima templis; Hermacora super Fortunatusque beantur; Sed Canis alta sui pandit suspiria damni.