CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus MUSSATO.obsi-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/MUSSATO.obsi-01.xml.
de obsidione domini Canis Grandis de Verona | circa menia Paduane civitatis
Invictum populum formidatumque per omnem Italiam, Clio, quovis, soror inclita, cantu Ede virum, nec te non equa voce sequentem Dedignare chelim. Sanctorum tempora vatum Preteriere, modis nunc nostra minoribus etas Admittit tenerum leni modulamine carmen. Te prodente canam seclo memoranda perenni Prelia que Patave magnus Canis intulit urbi, Virtutem obsessi populi durosque labores Germanasque acies et pulsum menibus hostem. Postquam castra Canis Patavinam circiter urbem Fixerat, equatis succiso cespite campis Ne cursu obstarent visuve per arva virentes Arboree frondes neu quis foret exitus urbi, Sedulus armatis lustrabat valla maniplis Casside sub torva rigidisque horrendus in armis. Parebant victi per singula rura coloni Figentes tectis patulis insignia Scalis Atque novo reverentur hero prestantque favores Vocibus infesti patrie, non mentibus, urbi. Mesta coronato stabat plebs intima vallo Exosum spectans animis ardentibus hostem. Atque aliquis magna fudit lamenta querela, Antiquis magno referens presentia questu: "Ha pater, eterna qui secula nostra revolvis Lege, Deus, cur sic urgeri menibus uni Decretum est genti? Recidivane Pergama restant Inclitus Euganei que fixit in arva Timavi Anthenor profugus Frigiis elapsus ab oris? Non sic (preteritis liceat si credere fatis) Expedit, ut populus pereat discrimine belli Iste, sed ut longa compostus pace quiescat. In te nostra tamen vox invehat excita questu, Nobilis urbs Patavi, natura pinguis et arvis Euganeis longe fundata sub omine pacis, Condidit a Frigiis quam gens erepta ruinis. Cur sic instabilis totiens obversa rotatu Naturam sortemque tuam per tempora mutas? Pinguis alis pleno distentos ubere cives Dona quibus flave Cereris alimenta ministras, Lacte et melle fluens et Bachi munere largo. Una etas simplex et fraudis nescia vivit De bene quesitis lucris et munere glebe, Equa pace fruens, dum diligit otia pacis Defenditque suos sine vi tutissima fines. Quippe monent cives patrie monimenta ruine Preterite qui, dum memores infanda renarrant Scandala, candentes animos aususque cohercent. Dumque senes vivunt vivit respublica, cumque Deficiunt oriens inimica superbia surgit. Serpit ab hac luxus fenusque et dira cupido, Intuitu longo spaciosos iungere campos Rure, sed urbe domos altas extollere celo Pingere et ere trabes aurumque apponere tignis, Aspernare epulas patrum pecudumque legumen Dicere seu liquidis assuescere corpora rapis. Decernunt pingues patinas lactentibus edis Instaurare satis melius teneroque iuvenco. Eunuchos laudant pullos carnesque ferinas Ferculaque ex Arabum spicis condita sapore. Spernere finitimas gentes et malle timeri Incipiunt veterumque irrumpere federa patrum Atque vetus nullo rescindere fedus amore. Tunc locus invidie, furit in precordia livor Divisos acuens studia in contraria cives Et patriam inficiens odio excrescente quietem. Tum raptim exorte subeunt in viscera partes Invigilantque doli, mordentes anxia cure Corda vorant que seva struant molimina queve Forsan in exosos iaciant nova crimina cives Quo valeant rapidum vulgus concire furore Illaque precipiti plectenda impingere plebi. Credula ve nimium semper victoribus illa Exequitur voces clamantum atque irruit illo Quo vox alta sonat scelus obtestata reorum Quos non ulla fides iurisve evicerit ordo. Fit civile nefas comissum examine nullo; Non nisi sed veri series post acta liquescit. Heu sero tantum post vulnera penitet ire! Tum furor et rabies et inevitabile prorsus Exitium propria se se depellere terra Vel sibi vicino patriam prebere tiranno. Deprensum tamen est semper quod credula plebes Seditione carens graditur per simplicis equi, Natura monstrante, vias dictamine sancto; Fraude tamen procerum que circumventa suorum, Fisa nimis, patitur sevas indigna ruinas. Hoc iuvat etatem tantum que tempore vivit, Quod videt affligi plectique sub ordine primos Auctores scelerum. Non unquam regula fallit Illa, nec a quoquam scelus hoc transivit inultum. Haud hec eveniunt unquam sine strage nocentum. Si petat exemplum quivis ab origine prima, Urbs Padue magne fuerit cum filia Troie, Et patrem et prolem secum delevit adulter Dardanus. O semper nostrorum causa malorum Femina! Sed nostros reprimant hic carmina questus. Nec minus ob Troiam bellis et fraudibus ustam Ira deum pelago reduces delevit Achivos. Aiax igne poli cecidit percussus Oyleus Emersusque freto saciavit Palladis iram; Pars confisa fuga, conspecto lumine falso, Cautibus allidens Capharei fraude perempta est. Ingenio miseros hoc circumvenit Achivos Fraude sua genitor Palamedis fraude necati. Magnanimum Atridem noctu iugulavit adulter: Nec lare nec patria potuit gaudere quiete. Appulsus proprie Dyomedes cedere terre Advena Siccaniam soceri transivit ad oram. Nonne pererratum longis anfractibus equor Infandique doli Circes sevique Cyclopes Dullichium tenuere ducem maria omnia circum Lustrantem, propriam fesso qui numine tandem, Non nisi confectus senio, pervenit ad urbem? Cur aliquos frustra longo sermone moremur? Res mansere Asie post diruta Pergama nulle, Vile pecus cunctis hodie gens illa putata est. Cleonimus rex Grecorum dilapsus ab undis Adriacis multa vicina per equora classe Invasit Patavos ingenti turbine vicos. Quem contra egressi Patavina ex urbe coloni Delevere suis conclusum finibus, altas Et cepere rates fugitque per equora solus. Menibus excelsas secum traxere carinas Antiqui Troades Patavi. Solennia nostri Festa iocis hodie memorant navalia naute. Nota satis vobis Ecerini gesta nefandi, Civibus ob patriam dederit que premia primis Ere datam. Vivunt hec nostra in secla. Nepotes Videre extinctum reliqua cum prole tirannum. Nostra resurrexit demum respublica victrix (Fert hodie dignas Romana ecclesia laudes). Hec aliquis vatum tragica defleta querela Tradidit Archilocis in parva volumina metris. Si causas tanti liceat depromere belli, Cognita cum fuerint Ecerini facta profani Que tantum aflicti nostri videre parentes, Non tamen he fatis culpe impendantur iniquis Aut nimis accense divini numinis ire; O Patavi, potius meritis impingite vestris. Nam postquam excrevit tantarum copia rerum Quas fecunda dabat tellus et pontus et aer, Continuo mentes inopes opulentia fecit Invasitque animos malesuada superbia vestros, Spernere finitimas vestro sub climate gentes Et nullas vestris equas presumere vires. Quesitam multo censu magnoque favore, Paccata vobis Henrici Cesaris ira, Deseruit sanctam vestra inconstantia pacem Et furor effrenis rupit longa otia vester Delevitque aquilas mundi comunia signa Invasitque Canem bellis vicina tenentem Rura sub imperii titulo regisque favore Et ferro et flammis binas exivit in urbes. Sed neque sic omnes in vos convertere culpas Quippe velim vestros vel sic reprendere motus, Quin fatear vestra quicquam rationis in ira. Noverat Henricus, si fas est dicere, Cesar Vos odisse Canem notis rationibus hostem, Ante parum fuerat cum capta Vicentia, cesos Ob cives Padue civili federe fratres Tum sibi connexos captivaque corpora venum Ere data et vobis multa feritate perossum. Vera loqui liceat. Sua per preconia pacem Cesar in Italiam veniens promiserat orbi; Verone fuerat iungenda Vicentia terris Ut pax sancta foret populique in pace manerent; Haud aliter fieri poterat nisi iudicis huius Sub Canis imberbis sceptro, qui noverat usum Pacis in his oris, cum nemo quietior illo. Nempe auctore Deo rerum dignissimus ordo Adveniens eque superis descendit ab astris. Non aliter vestros potuit sedare furores; Vestra quidem dignis mulctavit crimina penis. Atque etiam iam nunc, ut bella externa sinamus, Intima quis referat solo fedissima dictu, Deteriora quibus non unquam viderat etas? Indiga nullius fuit intestina tiranni Impietas, sevos movit que dira potentes In proprios cives stolidum concire popellum Ordine non ullo comunia rumpere iura Et venale forum socio fedare cruore, Plebsque nimis vanas admittens credula voces Libertate sua cessit privata ruina, Publica privatis cesserunt iura, nec inde Ullus in urbe locus solitis parere statutis. Dehinc subiecta viris periit respublica paucis Postque hec omissis leges siluere statutis, Plebiscita sui nec decrevere tribuni. Exilium cives multi petiere volentes, Linquentes mestam sevis terroribus urbem, Et proprias liquere domos victosque penates. Sed lare nativo multi discrimine magno Non nisi conspectis gladiis cessere sequentum. Quid fugis exosum domini per tempora nomen? Ad dominum confusa tuis urbs libera culpis Circumventa venis et civi subderis uni. Quidni? Sopitum bellum civile putatum est Externumque simul: nam sic suasere priores. Tunc aliquis magno clamans hortamine vocem Extulit: 'O cives uni parere necesse est. Unus enim nobis cunctando restituet rem'. Heu neque sopitum bellum civile, sed auctum, Externumque simul. Fugere ex ordine plures Qui domini preerant lateri menseque priores, Querentes veterem digressi menibus hostem. Inde aliud maius sequitur scelus. Altera namque His inimica prius Padue depulsa iuventus Se paribus votis annexo federe iungit Accersuntque Canem collectis viribus urbi Bella movere sue patriisque insidere muris". Multa sub hoc referens aliquis subiunxerat ille Omnia que nostro fuerant si digna relatu Materiam longabat opus. Sed carmina sistit Nostra dolor, lacrime veniuntque ad lumina nostre. Sit satis instantis casus predicere belli Nec modo preteritos liceat renovare dolores. Sevus ut inclusos rerum privaverat usu Exteriore Canis fructusque negaverat omnes, Hoc solum restare putat, comunia tantum Si miseris elementa neget. Tum flumina primum Sistere conatur circum labentia muros. Evocat ex omni Patavino rure colonos Adiecitque loco vicine illabitur urbi A quo Brintha celer iussitque fluenta recludi. Haud secus ut iussi faciunt: ingentia sternunt Robora et impactam silicum sub pondere terram. O genus agrestum, servum pecus, utile mundo Mancipium duros natum tolerare labores, Effigies hominum, modico sed belua sensu, Quod non ulla regit ratio quocumque traharis: Ecce pari studio lentam nunc obstruis undam Defossam longo Brinthe de flumine tractu Quam tuus ipse labor reducem divertet ad urbem. Vidit ut exclusum vicinis menibus amnem Grana molendinis et non florescere siccis, Contrahit urbe rotas populus teretesque molarum Ciclos et duris annexos dentibus orbes Quicquid et in fluviis triture convenit arti Aptavitque operi famulos tenerasque puellas Et volucri giro vires supplevit aquarum. Addunt summissis alii iumenta caballis Et frumenta terunt lapidi durumque legumen Perque omnes vicos operum comurmurat usus. Ad potus ususque hominum pecorumque perennes Non deerant hauste venis putealibus unde. Arebant ulle magno si forsitan estu, Norat aquare novis animalia fontibus usus Ad victumque aderat cuntarum copia rerum. Annua quippe Ceres dederat pinguissima fruges Et, Canis adventu noto primoque tumultu, Quisque suos fructus in tutam traxerat urbem, Plena bonisque aliis hominum que postulat usus Urbs erat. Omnis enim, scito discrimine belli, Utilibus victu proprias compleverat edes. Quid tamen ista tibi, Padue vesana iuventus, Profuerint, uno que cum consumpseris anno Victa fame supplex dominum susceperis hostem? Numina sola tuas auferre potencia clades Non humana valent: rerum sic ordo reposcit. Instat ab arce Canis castri quod struxerat urbi Oppositum, posset si forte lacessere bello Menibus astantem populum peditumque frequenti Impulsu clausis subicit certamina portis. At Paduana gravi nimium succensa dolore Plebs furit interior vetitisque irrumpere portis Nititur, obiectos et vi disrumpere postes, Vi tandem et procerum monitu repressa priorum. Pons erat amplectens duro de robore flumen, Unde erat egressus solitis invadere turbis Castra Canis, varios nec non excire tumultus. Hunc Canis agreditur subiectis urere flammis, Excelsam siccis onerans virgultibus alnum Addiciensque ignem stipulis et stramine tectum Armatisque viris tabulas alnumque coronat Ipseque distinctas acies in prelia ducit. Viderat hec solers belli dux omnia Vannes. Constituit pedites directo ex ordine ponti Et prope contiguam complevit milite ripam. Postquam appulsa ratis ponti, certamina fiunt, Crebra per obiectam descendunt spicula proram Oppositeque trabes prohibent accedere ponti. Illa tamen raptim subiit subvectaque sursum Erigit arsuras tabulis cum sulphure flammas. Desuper ignis edax calidis extinguitur undis Saxaque navalem quaciunt ingentia molem. O civilis amor morti prelate patenti, Eternum pro quo morientem vivere certum est! Se pedes hostilem preceps consternit in alnum Cominus et promptum pectus convertit in hostem. Victa suo cedens ultro ratis uritur igni. Lancea tunc laxo iacitur de ponte lacerto, Navita desertam linquit sine remige puppem. Ut videre ratem fluvio secedere victam, Qui ponti preerant iuvenes ad proxima ripe Prelia cepta suis maiori robore currunt Annixique simul subiunctis viribus illas Que de parte Canis pugne loca prima tenebant Avertere acies ultro dare terga coactas. Allidunt turmis equitum terrore fugate Victorum post se magna cum cede sequentum, Marte sed adverso conspecta strage suorum Se retro avertens Canis in sua castra recepit. His aliisque Canis noctesque diesque sub armis Urgebat pressam crebris insultibus urbem. Quos tamen invicto plebs indefessa labore Audax solicitis tolerabat sedula curis. Mirum quanta viris inerat constancia clausis Ordoque sub certis vicibus concurrere vallis Et bello se se paribus disponere votis, Ut cunctorum anime simul omnes corpore in uno Et mens una foret defendere viribus urbem. Nam quo tacta dabat signum campana tumultus, Illo tendebat subito gens illa volatu. Fluxerat autumpnus pallens sublataque campis Parva seges cane suberant et tempora brume, Cum sibi tutorem Patavi legere ducemque Goricum Henricum comitem Iacobique voluntas Annuit, urbis erat cui tunc commissa potestas. Ille vices belli magno sibi sumpserat ausu Et Tarvissine vires contraxerat urbi (Sancte Deus, quantas!), sortem si fata tulissent, Vincere que poterant Canis equo Marte catervas. Alcius annuerat Deus hanc decidere litem. Indixere moras bello sub Cesaris Austri Iudicio magni partes regisque Boemi. Interea Patave fuerat custodia terre Ulrico de Valse viro comissa fideli. Cesaris ille quidem Federici nomine partes Fidus agens Patavum sumpsit pro Cesare sceptrum. Gaudia quanta, Deus, lapse tunc attulit urbi Ulricus, regione Canem dum tollere spondet De Patava, castris in pristina iura redactis! Ille ut suscepit Patavam vice Cesaris urbem, Tutelam Ulrico nato curamque relinquens, Quatuor adductis legatis civibus, ipse Ad regem direxit iter. Goricius heros Henricus pariter comitem se prebuit illi. Mutat castra Canis petiturus et ipse tribunal, Pandit iter laxatque vias (sic pactus) ad urbem Atque intermisse concessit comoda treuge. Nec minus ipse agros retinet quesitaque rura Et Padue solis servantur nomina muris. O mortale hominum genus exsaturabile nunquam Et mens quesitis nunquam contenta, supersint Si qua videnda oculis! Tibi si confinia mundi Subiaceant, celis alios effundis hyatus! Pone, Canis, Padua si iam potiare cupita An contentus eris? Certe maiore famesces Esurie. Satagis flagrantem accendere votum. Cur iurata tibi percussaque federa frangis, Dum Patavis alimenta negas promissa, patentes Nec sinis (ut pactum est) urbi concurrere calles? Desuper hec cernens Deus est, Fridericus et infra Cesar adest: bino peccasti numine leso. Venerat interea Posanum Cesar ab Austro Partibus ut propior fieret regique Boemo Visurusque Canem decisurusque querelas Iure pari tante finemque imponere liti. Sed Canis offensus coram venisse negantis Contemptu, iusti causis permotus et equi, Decrevit Paduam digna ratione iuvandam Cogendumque Canem Patavis abscedere terris. Egregio Ulrico Padue prebere levamen Ius dedit utque sue defendere iura Vienne. His iussis dapifer solertior undique sparsas Allicit Italiam per regia rura cohortes Grataque legatis iungit mandata remissis: Leti abeant, urbi caveant, sua viscera servent Ulricum interea caro pro pignore natum. Detulit hec Patavum caprea velocior ulla Leta fronte puer viridi precinctus oliva, Protinus excelsa qui ductus ad atria voce Acclamat vulgo: "Patavi gaudete beati; Solvite vota Deo, laudes attollite celo. Primus ego venio, victricia pendite dona. Audivi et vidi, celestia numina testor, Cesaris ore sacro: 'Padue comunio nostris Accedat titulis nostro defensa favore'. Arma parat dapifer, veniunt in bella Suevi Totaque presidiis armatur Stiria vestris. Urbs hec imperii dicetur regia magni Et iam leta suos servabit libera fines." Hec ait acclamans Fridericum vivere regem. Hic non lingua valet vel promere littera quantus In sublime tonans incusserit aera clamor. Solvitur exultans plebes effusa per urbem, Augetur totis duplex custodia vallis. Vidit ut obsessos tantum sperare levamen Et vitare suas, quod non Canis ante putarat, Posse manus, terrore novo succensus et ira Tum studio maiore parat quo vincere posset Forsitan ingenio vel apertis viribus urbem. Instat atrox altis subducens prelia muris Committitque acres vario certamine pugnas. Sed quacumque Canem vallis accedere rumor Vulgabat, rapido tendebant agmina cursu. Grandine nec tanto crebrescit ab ethere nimbus, Nec tanto tonitru crepitat post fulgura celum, Desuper a muris quanto condensa tumultu Tela cadunt. Ictus crebris non cernitur hostis Missilibus, loca nulla vacant ferienda sagittis. Ballistas tormenta gravi mollimine flexas Laxabant binas simul impendentia mortes. Armatos furata viros, non visa per auras, Spicula parva volant minimisque similima muscis Saxaque de tortis volitabant plurima fundis. Stridula marmoreas fundebat machina glandes. Impaciens pugne valli sed tegmine vulgus Desilit appenso (proh mira audacia!) fune Menibus iniussum et nudis petit ensibus hostes. Cominus insertis peraguntur bella lacertis. Desilit impubes pavidos frustrata parentes Turba, per oppositos sinuatis arcubus agros Hostiles suffigit equos, si forte per hostes Expetitur, patrie repetit tutamina fosse. Nonnunquam, constrate Canis, certamine ab ipso Occiso secedis equo pugnasque relinquis, Ambitiose nimis rebus confise secundis. Quidni? Bella geris multos habitura triumphos, Amplecti siquidem poteris que strenuus audes. Non nisi per preceps iter unquam gloria vadit Constitit et magno semper suprema parari. Nulla quies unquam scandit fastigia regni. Vosque per oppositum Patavi, quod libera sitis Turba, simul tantum vestram defenditis urbem: Quod cupit abnuitis. Medius discriminet ensis Quod pax nulla valet, demum decernere ferro Sit fas productam tam longo tempore litem. At postquam certasse diu frustraque sub ipsis Menibus et pedites immani Marte repressos Cerneret atque diem verso pallescere Phebo, Dat signum reditu Canis ad tentoria versus. Tum "Da daque cani" vocitat risoria plebes Altaque de summo fundunt opprobria vallo. Ridet hyantis ovans vana ostentacula vulgi Infrendens tectam difert tamen altius iram. His licet adversis semper succesibus usus, Bella tamen semper Canis indefessus agebat Ut, quam longa foret succensa caloribus estas, Ulla dies unquam penitus non Marte vacaret Aut hac aut alia subducere prelia porta. Et tamen hec populus mira virtute ferebat Quem Canis offensi fastidia visa iuvabant. Sed subit extremi pestis suprema pericli Seva fames acto bis quinis mensibus anno. Diva, famis tante da prodere tedia, Clio. Ut primum Patavos fines occeperat hostis Iam prematuras anni perceperat uvas Inclusosque urbi musto privaverat omni. Omnia post hyemem longis anfractibus actam Munera defuerant veteris consumpta Lyei. Rebus in humanis o munus amabile vinum, Precipue assuetis, vite pars maxima nostre, Quanto deficiens urges angore carentes! Haud aliter notum nisi quod dum deficis absens Linquis vitalem sicco pulmone vigorem. Cara magis vasis quota pars si forsan acebat, Limphis mixta suos ducebat longius usus. Nam vacua et lota vegetum pars multa suarum Fece Thetim decuplam modico infundebat aceto Dumque merum saperet visa est prebere levamen. Cinama comiscens aliquis carchesia mellis Cum paulo piperis liquidis stillabat in undis Tritaque in hoc multum valuit liquiricia potu. Cum sale pars madidum mictens mollescere granum Melleque suffuso clarum expressere medonem. His tribuere aliud Iuli fervencia mensis Tempora suffragium viridis quod granula palmes Edidit expressos iam nunc prebentia sucos Quos violenta manus teneris erepta racemis In liquidis contrivit aquis hausitque liquores. O quam dulce merum, quantum dabat illa saporis Mixtio subiuncta modici dulcedine mellis! Pressaque de gravido spumans cervisia farre Potum grata dabat Bromii mentita saporem. Nobilium tamen he fuerant erisque potentum Delicie, putealis aque gens altera queque Corpora rorabant largo saciata liquore Et quacumque cibos cum posceret ora parabant In patulum phialas limpha candente nitentes. Nec locus invidie: prebebant pocula risus, Per vicos hylares peragebant prandia turbe. Tantus amor patrie libertatisque cupido. Hoc unum solamen erat viteque levamen, Quod non larga tamen residens sed copia panis Defectura dies, faveant nisi numina, paucos: Ille quidem mordax urgebat pectora rancor. Sola tamen curas acres spes una levabat, Missa frequens Austri quod nuntia littera regis Lecta erat auxilium propere testata futurum Hancque secuturas subito cum milite turbas. Fecerat o quantum letas spes illa salutis Et demum ambiguas mentes non credita multis, Promissos frustrata dies. Sed fidite iusti Quos bona causa fovet superos sperare secundos: Nunquam summa iuvant celestia numina tarde. Senserat interea Friderici Cesaris iram Ulricumque Canis multo conamine iussas Accelerare vices sumptoque insistere bello. Angitur insompnis curisque ingentibus eger Invigilat tepido volvens sua pectora lecto Et pensat gemitu pandens suspiria multo, Vincere cum nequeat cassis iam viribus urbem, Fortunam tentare dolo noctisque favore. Tum thalamo, paucis summissa voce vocatis, Exilit auroram rutilus cum panderet ortus Meniaque intuitu sociis comitantibus ambit. Templum erat in Patavo multo venerabile cultu Menibus inclusum sacra de Virgine nostri Numinis ante ortum longevo tempore fanum. Delubro fuerat Patavo Concordia quondam Nomen; adhuc servant veterum cimiteria manes. Sed postquam illuxit mundo divina propago, Nostra salus, templum nostri fecere priores Prosdocimo nostre fidei legisque magistro. Postque sepulta loco martir Iustina sub illo Olli iuncta sacri servavit nomina templi. Hec prope visa Cani prono sub margine ripe Palificata strues medie declivia fosse Amplectens labentis aque defixa perenni Congerie, siccus servaret ut alveus amnem. Huic super apponi tabulas meditatus ad instar Pontis et adverso pedites subducere vallo Cogitat et tacitis evincere fraudibus urbem. Conceptu placito fidens in castra reversus Dissimulat vaditque suam secum omnia tractans Veronam tanti letatus imagine facti. Agreditur facinus Canis - o, nimis emulus urbi! - Et vocat expertos bellorum et teste remoto Premetitur opus, qua vi aut ratione quibusve Ingeniis tantum possit comittere furtum. Compositis igitur consulto milite rebus, Dirigit ad castrum gressus sub nocte silenti Et vocat extores Patavos sic fatus ad illos: "O Patavi socii, mihi quos fiducia iunxit Constans et fidei nunquam separabile pactum, Casus adest liquido factis intendere vestris. Fidite et attentas verbis apponite mentes. Nunc opus est facto, geritur res vestra potenter Strenua si vestros virtus erexerit actus. Non pro me patriam ferro insidiisve petatis Flagito, vos faciat tantum victoria cives. Ecce patens vobis facilis sine Marte paratur Introitus; struxi tabulas trans valla ferentes Arma viros tacitumque agmen. Do menia passu Pretereunda cito, vestram do nocte sub ipsa Sopitam nullis intrare tumultibus urbem." Vix fatus, tanto succendit amore calentes In facinus promptos animos, ut tardior omnis Illis visa foret captandi temporis hora. "Ecce deus noster, da que promisseris - aiunt - Da pontem. Quacumque iubes sine ponte ruamus. Dulce mori nobis tantum tua iussa sequamur." Transierat iam prima quies per strata iacentum Desuper et nigrum celabat sidera celum; Omne avium pecorumque genus dulcedine somni Et quidquid mortale tacet. Natura silentis Lege sub eterna servabat tempora noctis. Tum Canis accitis turbis sub voce viritim Induere arma iubet secumque assistere facto Eduxitque acies ullo sine murmure castro, Constituens ripe tacitas astare cohortes Apponitque trabes palis in flumina fixis, Addiciens tabulas ad valla sub ordine iunctas. Protinus assiluit Patavi proscripta iuventus Altaque conscendit concessis menia dorsis. Traditur eterno recubans custodia somno Prima luens iugulo neglecte crimina cure. Utque aditus valli spacio maiore pateret Ferri strage ruens incussus dissilit asser Ingressusque novos aperit discussa bipennis. Fungitur officio peditum dum brachia vibrat Miles et abrupto duram trahit aggere terram Et lateri appenso durum quatit ense ligonem. Irruit inde frequens in claustra sine ordine vulgus Implenturque loci retro viridaria sancti. Quid facis, o demens Canis et nimis ause? Potenti Cede Deo quem nunc forsan dormire putasti. Ludit in incautos oblato sepe favore Et ferit a tergo virtus divina superbos, Nonnunquam elatos, magis ut ridentia fallant. Quo graviore ruant extollunt numina casu. Ingemuere cavis Sanctorum corpora bustis Auditum celo querulum fundencia murmur. Audiit Omnipotens spera sublimis ab alta. Sevocat a Sanctis Patava de gente patronum Prosdocimum: "Quid, Sancte, facis sic segnior? - inquit - Audisti gemitus Patava de clade dolentum, Seva parata tue genti certamina sentis, Sentis instantes ullo sine Marte cruores Quantos vix Priami gens hec sub tempore fudit. Urbi porta patens locus est tuus, ecce sub ipsum Prima latet minitans mortes glomerata iuventus." Olli sic infit deflexo poplite presul: "Summe pater rerum, celi de cardine solus Qui vigilas semperque tuum circumspicis orbem, Per quem cuncta geri Sancti Sancteque videmus Et mortale genus, mundus miratur et omnes Celicole rerum cur sic deducitur ordo. Erigis exiguum natum de pulvere quenquam, Cui subicis populos crudeli Marte terendos, Et sevire sinens cunctis facis esse tremendum. Tollere sublimem postquam sic incipis illum, Vix rapis ad celum, certe et quandoque timemus Ne surgens nostris sedem sibi vendicet astris. Verone siquidem parvo post tempore cives Progenuere patrem Canis huius et ista propago (Dicere si liceat) certe clarissima non est. Prefecisse patrem Verone forte ferendum est Quippe, licet magnum, parvum racione creantis. Ille tamen genitor tanto prelatus honore Dum vixit contentus abit tolerabilis urbi. Iste quidem regno fratrum successor et heres Altius extollens animum, violentior ausu Impia finitimis direxit lumina terris. Illi pensa parum quesita Vicentia, si non Marte vel ingenio Padua dominetur in ipsa. Quanta strage ruens vicinas triverit urbes Testantur misere latissima rura Cremone; Depopulata suis suspirat Brixia villis; Parent Parma suis urbs et Regina triumphis; Bella gerit sancto que servit Ianua pape. Hunc ne sperne Canem, fuerit ne forte timendum, Erigat adversas ad celi culmina scalas. Acria iam superis moverunt bella Gigantes, Fulminibus quanquam fuerint evicta trisulcis. Nunc mea de Patavo murmur si senciat auris Queris, summe pater? Totus iam defluet annus Prelia quod nostris infert crudelia muris. Et vidi et sensi et tam dira gravamina flevi. Quid sensisse iuvat seu quid vidisse, deum rex, Te cernente quidem? nam tu voluisse videris. Impia si nolis cur non discrimina tollis Vulneraque et mortes iam iam sine fine paratas? Hi Patavi tantas siquidem meruere ruinas? Sanctorum gemitus saltem miseresce tuorum Hocque Canem diro frustrare, piissime, voto." "Si tibi, confessor, sit fas depromere, noster, De Cane promoto quid nos induxerit - inquit Omnipotens - nostras, mi dulcis episcope, causas Laudares. Patavi voces audisse patroni Non piget; alterius si iura exprimere partis Ora daret, nostris dictis contentus abires. Accelera, nec enim tantis obstare periclis Tempus adest. Paulo si plus sermone moremur Hostis habet vallum. Tenues descende per auras, Vade citus, fer opem, translatos urbe repelle, Cede tamen modica dent penas; menia, primi Quos furor incendit primas impendere mortes, Sufficiat iam nunc tantum si menia servent Tuta tui; subito multo maiora videbis." Sicut erat cana ventosa per aera palla Desilit in Patavum presul somnoque iacentes Excitat excubias et valla citissimus ambit, Candenti convectus equo, gentesque tumultu Admovet et totam tutele suscitat urbem. Discite mortales moniti quid numina possunt Que contra non arma valent numerusque virorum Bellantumve manus. Cadit omnis pectore virtus Et confusa suos demictit cura labores. En devota chohors templi iam claustra tenebat Et loca munitum per se facientia castrum. Unus ad auditum decurrit ab agere summo, Cui prenomen erat Pellatus, arundine longa Bis tantum denis sociis stipatus et hastis Ordine delatis hostes invadit et alte: "Proditor - inquit - habe meriti tua premia furti. Menia provisis nobis, malecaute, subisti. Quod petis, intus habes et non eris amplius exul. In patria moriere tua." Sic fatus et una Ferratos apices trepidos iniecit in hostes. Non tam precipites telorum fortior ictus Quantum terribilis Pellati vertit hyatus. Pars cadit incussu gladii, pars terga reflectit In socios collisa suos, penetralia templi Pars subit, ad pronas et pars redit altera fossas. Ecce cohors equitum summa descendit ab urbe, Parva licet; comites ductor Nicolaus agebat Marsilium Parma genitum de sanguine Rubro Et Patavos iuvenes avidos certamine plures. Hi clamore pari laxis concursibus hostes Agressi feriere simul. "Quem queritis assum, Sum Nicolaus - ait - mihi dat Carraria nomen." Vocibus his cepto sonuit campana tumultu Publica maioris crepitans a culmine turris. Tum tremor, audito Nicolai nomine, primos Ut presentiti turbavit imagine facti, Quos campana tonans ultro dare terga coegit. Vix, dea, tanta potes concedere carmina, Clio, Ut valeam recitare fugas stragesque cadentum. Hec cum sit Frigie similis iactura ruine, Vixisset, summo fuerat dicenda Maroni. Omni parte fluens ruit in certamina vulgus, Implentur calles, omnis fluit angulus armis. Lancea si desit, clipeus, seu venditus ensis Esurie panis, duros cepere ligones Rastra sudes harpes, nec desunt arma furori. Non expectato pater ad certamina nato Excurrit qua bella geri velocior audit. Non nemus incussum tanta vehementibus Euris Strage sonat, sequitur cum previa fulgura fulmen, Aut audita magis non personat ethera stridens Silla sub ardenti canibus latrantibus Ethna, Quantus ab arce strepit populari murmure rumor. Nulla per ecclesias sonitu campana vacavit Et tamen intactas (dictu mirabile) multas Asseruere fide, post hec certamina, digni. At postquam retrusa cohors que prima tegebat Transactas acies cuneum devicta reflexit Vertit et ipsa viros alio sine Marte sequentes, Hoc unum miseris oberat fugientibus ipsis, Quod gens multa nimis pontem migraverat unum. Sic intestino ruit agmen inutile bello Quod pedibus pressum succumbere cogit amicum Et tenebre ignaros multos fecere viarum Ex quibus urbanas subiit pars multa per edes Agmine pulsa suo; que vero proxima pontem Accessit, vi pressa, cadit pontemque ruina Obstruit et liquidis pars multa illabitur undis. Nescit et ipsa mori gens sic devota velitne Configi gladiis animam vel ferre sub undis. Sternitur in fossas tandem de culmine valli Et prono titubans ex aggere corruit amni. O quam multa suis moritur demersa sub armis! Pars natat exurgens gladiis annixa tenaxque Se demum supere rapit ad fastigia ripe. Mane rubens orbi cum spargere lumina Titan Ceperat et tenebras nitido confuderat ortu, Victores victique pari non mente rotatum Fortune videre iocum fatique profundi Iudicium et super hec magni decreta Tonantis. Castra Canis repetit confessus numina casus Adversata suos; discedens corde gelato Grandia merenti pandit suspiria vultu. Squalida funesta deflet sua damna ruina Gens sua detergens vultus sudore madentes. Hos super excedit Patavus meroris acuti Pondere dilanians vultus et pectora tundens Fletque suos leta dimissos urbe sodales. Plebs legit interior predam exuviasque iacentum Et piscantur aquis fossis demersa profundis Corpora cesorum figitque patentia vallis, Certa trahunt uncis patulis avulsa plateis Exprobrata diu, nullis concessa sepulcris.