CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus MARULLO.hymn-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/MARULLO.hymn-03.xml.
Michaelis Tarchaniotae Marulli Constantinopolitani | hymnorum naturalium liber tertius
1. Soli Quis novus hic animis furor incidit? unde repente Mens fremit horrentique sonant praecordia motu? Quis tantus quatit ossa tremor? Procul este, profani, Este! movent imis delubra excussa cavernis Adventante deo et mons circum immane remugit: Scilicet antiquas tanto post tempore sedes Dignatur tamen atque situ marcentia longo Antra subit consueta, deum confessus, Apollo, Inspiratque graves animos et pectore magnum Saevit, agens oestro, furiataque corda fatigat Bacchantum rabie atque agitatu mentis anhelo. Iam mihi, discussa mortali pectore nube, Parcarum reseratur opus; iam panditur ingens Annorum series et longum interprete cassa Certatim tenebris quaerunt erumpere fata, Angustumque premunt pariter tot saecula pectus; Iam mutat vigor atque hominem desuevimus aegrum, Admissi supera depascere lumina luce, Praesentesque deos propius ipsumque tuemur, Solus inexhausta qui lampade cuncta gubernat, Sol pater (unde etiam Solem dixere priores), Et patria longe moderatur imagine mundum, Idem rex hominum atque deum, pater omnibus idem, Candida quem Thia, ut perhibent, Hyperione magno Conceptum rapidas Acheloi fudit ad undas, Ingentem ingenti et radiantem luce paterna. Nam, cum coelicolis Hyperion cognitus unis Degeret, humanis contingi captibus exsors, Qui nisi de bruto nequeunt capere augmina sensu, Et tamen ignotus nollet per saecla latere, Auricomum genitor foecundo lumine Solem Edidit effigiemque sui formavit ad ipsam, Per quem sublimes possimus tollere mentes Metirique animo et conferre incognita notis, Utpote naturae tantum qui visilis anteit Omnia, quam divos inter pater emicat omnis Infra seque premit magnorum saecla deorum; Neve loco terras non conveniente vaporet, In media medium mundi regione locatum, Umbrarum iussit, iussit confinia habere Lucis et ignitos hac exercere iugales, Unde queat propius tenebrosa accendere flammis Et dare vicinum germanae lumen opacae: Hunc dextra laevaque Anni Mensesque Diesque Circumstant nutusque observant Tempora heriles. Ipse gravis quatiens gemmarum pondere habenas, Ingreditur superis curru spectabilis aureo, Qua patet obliquum medium via secta per orbem, Certa premens certus vestigia: cedit eunti Continuo flectitque loco turba obvia divum, Regales propius veriti contingere gressus, Munificus licet immensi partitur honores Inque ipsos mundi moderamina dividit ultro, Commodus imperium multis tenuisse secundis, Non tamen ut summae rerum invigilare suetus Naturae partem totius negligat ullam: Nam sublima inferna salutifer omnia flammis Ipse suis lustrat lustrataque servat et auget, Complexus terram atque auras coelumque profundum Et quae mortales maria appellare solemus; Permixtusque tamen rebus contagia nulla Accipit et cunctis visus dumtaxat inhaeret. Hinc et Sidonii, stellis genus acre tuendis, Fecerunt capti vicino errore ruinas Luciferumque omni privarunt corpore fontem, Esse rati purae nimirum et simplicis actum Mentis de propria mittentis lumina sede, Ipsa etiam lux quandoquidem sit corpore cassa: Nec vero, in morem rapidi cum fluminis acta Omnia, materia faciente cupidine rerum, Crescendoque fluant totiens crescantque fluendo, Aut alio donante novas potuere sub auras Surgere et aetatis contingere lumina laeta Aut offecta mali volvendis mensibus anni Rursus in antiquam posito squallore iuventam Luxuriare novasque iterum sibi sumere vires, Cum primum tepidi sub tempora verna Favoni Aura suum terris genitalem exuscitat auctum Adventuque dei gemmantia prata colorat. At pecudum genus omne viget, genus omne virorum, Perculsi teneras anni dulcedine mentes, Concurruntque obnixi inter se frontibus hedi Et nova lascivo persultant pabula motu, Nec liquidum tremulis concentibus aera cessant Mulcere et laetum volucres Paeana sonare, Contectae nemorum viridantibus undique ramis (Et cum mane novo terras Sol exit Eoo Visurus thalamo et cum seros vespere currus Solvit et oceano viduas commendat habenas), Donec in humentes spatiis declivibus Austros Paulatim flexo secum trahat omnia gyro Detque locum letho et rursum regna altera mundi Atque alio terras longe beet orbe repostas, Natura prohibente moras rerumque suaque. Nam neque res, alia non deficiente vicissim, Ulla potest dulces invisere luminis auras Crescendoque aevum capere atque assumere vires, Et vita coram (quid enim nisi vivida rerum Vita satorque animarum aeternus Sol pater et fons?) Esse locum siquis letho putat, avius errat Naturae procul a vera ratione vagatus. Ergo, corporibus ne tandem exhausta creandis Sylva cadat naturae aut Sol pater omnibus idem Occupet in parti totis bona debita terris, Alterno temone, cavi modo brachia Cancri Ignit et aestivam rectus ferit inde Syenen, Nunc pressum Aegocerota, gelu regna horrida longo Saturni visit senis ignavaque pruina Pigros exhortatur equos et verbere saevit. Interea medius magnum permensus Olympum, In coetum vocat atque imis annexa suprema Componit docilis blandi dulcedine plectri Diversasque uno partis tamen intertextu Unit ab unius genitoris imagine magni; Et toto pater exercet commertia mundo, Non tantum gravitate carentia pondere pressis Aut sicca innectens humore fluentibus aut quae Igne calent multo glacie torpentibus acri, Verum etiam mortalibus aeterna atque caducis, Omnia, qua patet immensi plaga lucida regni, Complexus stabili per mutua vincla catena, Unde parens Natura et amica daedala lite Semina, de pulchro revocato imitamine coelo, Tot facies volucrum varias, tot saecla ferarum Concipiunt, tot marmoreo monstra humida ponto, Diffusasque beant cornu praedivite terras. Nam mentis vim divinam mortalibus aegris Quis non aetherio de Sole intelligat esse, Nunc quoque terrena videat cum mole gravatos Mutari tamen ad mutati lumina Solis Et pariter motusque omnis speciesque novare Ad nutum patris et variari tempus in omne? Ille genus vivat mortale, ille omnia sancta Luce replet, visumque oculis rebusque colorem Sufficiens, ligat ille benigna quaeque catena Atque modis unit late bonus omnia miris, Ille vices variatque annorum et gentibus aegris Tempora metitur simul idem atque explicat idem Fatorum seriem et non exorabile pensum, Lucida perlapsus coeli duodena per astra, Permutatque vices et amaris prospera miscet, Nunc felix mihi, nunc alii; neque enim bona semper Publica privatas possunt admittere curas Et quid quisque sibi prudens fugiatve petatve, Sed, qua sancta trahunt divinae commoda summae, Ipse artes, ipse ingenium censusque viritim Partitur variatque modis: nunc infima rerum Tollere humo populique potens imponere habenis Detractos opera atque alieni pondere aratri, Nunc solio insignes patrio sceptrisque beatos Deturbare loco et praesens damnare ruinae; Aut alacres raptare in bella virilia Martis Et studio immani fusi exercere cruoris, Aut caeci desideriis infamibus auri Incoquere; hos animi exigui et rationis inanes Desidia miseroque agitare cupidine rerum, Hos cantu mulcere levi et suspendere hiantes Solis ad armenta atque inclusos utribus Euros Infamesque dapes sociorum Ithacensis Ulyxei; Saepe animis inflare tumentibus aspera corda Vicinoque ciere duello et pascere praeda Nec leges nec dignatos communia iura, Saepe modo ventri pecudum dare nequitiaeque Et damnare leves stactae bene olentibus auris; Aut inopes, regno extorres, formidine lethi, Heu, miseros variis tamen exagitare latebris, Bithynamque fidem et Ponti male tuta quaerentes Hospitia (usque adeo paucis mors optima rerum Intellecta atque illudit vitae improba Syren!), Aut cocco rapere immodico pictaeque nitore Vestis honorati praestantes corporis auctu, Sed nimios tamen et plebis formidine laetos; Interdum sine more, sine ordine mittere quosdam In scelus omne, novas laetantes nectere clades Cladibus insanaque hominum incrudescere caede Et praedas vectare et saevis tradere flammis Omnia nec gnaros sociis nec parcere amicis, Interdum facilesque animi morumque benignos Clarare et trutina pendentes omnia iusta, Et quibus indignum tenui insultare clienti Et perferre malis turbantes quaeque rapinis; Nunc alios premere indecores nec nomine multo Nec dignos fama et tamen intra tecta timendos, Et quorum imperiosa domi fortuna paternae, Quique sibi plaudant nimio plus et sua tantum Mirati nil praeterea admittantve probentve, Ignari prorsus parere et cedere cuiquam, Nunc alios foedare libidine turpiter actos, Non patriae natosve parentibus atque propinquis, Non sociis, non ipsa vocatae in foedera lecti, Spectaclis potius sed inanibus et male frugi Pigritiae tantumque mero indulgere paratos Atque ioco et vacuos captantes undique risus. Iam quotiens aut regifico de culmine coeli Vagitusque hausit primos et inertia membra Fusa solo domina excepit miseratus ab arce Aut roseo iam tum exoriens prospexit ab ortu Aureus et primo nascentem afflavit Eoo, Ipse manu laeta deductum ad limina regum Hortaturque animisque replet, ipse excitat acri Spe dubiumque etiam rerum incertumque futuri Insinuatque aulae atque inter regesque ducesque Versantem nunc divitiis attollit opimis, Nunc ultro fascesque fluunt dominaeque secures Purpuraque ac missum externis de finibus aurum Undantesque clientelae et fastigia rerum Spem supra votumque animi; quin aspera saepe Signa virum, saepe innumerae stupuere catervae Ductantem rigidos insana in bella maniplos, Praesertim adverso Atlantis si littore fulsit Iuppiter et, summum coeli Mavorte tenente, Ipsa quoque angello quovis arrisit ab uno Luna vaporifera radiorum lampade plena. Nam neque tum fluvii obiecti nec barbara claustra Armatum tenuere audacisve agmina Pori: Qua via nulla, ruit praeceps et fulminis instar Victor ad extremum ferro metit obvia Gangen, Unus homo terris natus dare iura subactis. At frustra ingentes iras, frustra aspra potentum Declines odia, infelix, generique tibique, Et tantum aerumnae prima damnatus ab hora, Herculeo quotiens pronus mare vespere sero Natalem infecit, dum iam iuga solvere prima Nocte parat fessus caecis subeuntibus umbris, Sudoremque viae puro lavit aequoris amne, Suspensus cura fumantum totus equorum: Tunc animi vitia exundant ingentia iniqui Multiplicesque doli, tunc felle madentia corda Pallentesque artus aegroque in corpore febris Assidua et subitae fortunae exempla ruinae: Omnia quae ut rapidi tamen inclementia Martis Saturnique auget tardum iubar (utpote uterque) Infandisque hominum vitiis laetique ruina), Avertit Venus et sancti Iovis aureus ardor Lunaque partiliter positu radiata benigno; Nec tantum avertunt, verum et praedivite fama Nobilitant censuque beant et fascibus auctos. Ipse gravis tantumque aspectu optandus amico, Si tamen ex imo depressae cardine terrae Viderit hoc coelum tunc primum haurire parantem, Ne tibi rem tenuem, ne primae incommoda vitae Suspira, puer, et meritis quod gratia nullis Respondet quaesita: aderit sors laetior olim, Cum te compositum iam tandem cana senectus Excipiet sortisque hylarem votique potentem Longaque pensantem fortunae vulnera laetis; Interea damna atque aetatis mille labores Disce aequis perferre animis nec acerba parentis Fata nec effusi iacturam horresce peculi, Aut contra magnum impatiens contendere Solem Perge, animosi Euri quem horrent et signa sequuntur Sudumque pluviaeque et grandinis impetus acer, Neu spera thure et multa prece flectere posse Ferrea constanter servantem pensa Sororum, Quamvis immeritos supremo tempore casus Graiorumque animo miserans modo tristia fata, Avertit terris oculos confessaque luctum Signa dedit moesta tenebrarum nocte volutus, Tantum oculis scelus indignatus cernere rectis. Ergo non pietas illos, non inclyta facta Virtutesque artesque et coelo cura vagata Texerunt: cessere malis tot moenia flammis Versa solo, tot coelicolum templa aurea divum, Gensque virum terris et ponto nata tenendo Proiecti misere foedas pavere volucres. Et dubitem sancti in terris nihil esse fateri? Ipsi, quos patriae excidio sors ultima rerum Subduxit, tumulis proavorum avellimur, heheu, Fortuna graviore et toto spargimur orbe, Humanae exemplum vitae sortisque futuri. Quod si non regisque mei natique benigna Cura sit, ipsa ruat divinae gratia linguae, Ipsae artes tantoque virum sacrata labore Nomina Lethaeis abeant immersa lacunis. Illi relliquias monumentaque sancta Pelasgum Colligere et saevis certant subducere fatis Tantorum saltem decus ingeniumque virorum Scriptaque divinas animi testantia curas, Mortales supra captus mentemque caducam. Praesidium soboli certum quandoque renatae, Sol pater, et siquis misero deus aethere in alto est Praeterea, nec cuncta carent mea pondere vota, Hos saltem cinerum patriae excidiique misertos Felices iuvenemque suis servate patremque Sedibus, immunes odii indecorumque laborum Fortunae: at siquid gravius, pater, imminet, in nos Vertite nec vita dignos nec luminis aura!
2. Lunae Colles Etrusci, vosque non ultra meas Sensura voces flumina, Totiensque dicta iam mihi Florentia, Adeste supremum, rogo, Dum pauca vobis, grata sed grati, ultimo Mandata discessu damus, Testati amica civium commertia Et Medicis hospitium mei. O fida quondam tot cohors sodalium, Duri levamen exili, Ego ne, relictis, heu miser, vobis, queam Exilia perpeti altera? Sed fati acerba vis ferenda fortiter! Duc, Hylle, mannos ocius, Dum mane primus subrubet oriens novo: Amo ego viatorem impigrum. Interea amicis hinc et hinc sermonibus Viae levanda incommoda: Vel tu virorum fortium aut laudes Deum Incipe; canentem subsequar. Hyllus "Miles Gradivum cantat, upilio Palen, Udus Lyaeum vinitor, Cererem perustus messor aestivo die, Mercator undarum patrem, Nos tot per alta nemora, per sylvas vagi, Nemorum potentem Deliam." Marullus "Enses Gradivus suflicit, pascua Pales, Libera Lyaeus pocula, Pingues aristas flava gentibus Ceres, Opes pater tridentifer, Hunc lucis haustum Delia et sanctum iubar, Lucina dicta matribus." Hyllus "Levisomna pubes, navitae, umbras temnite, Temnite, viatores vagi; At vos sub ima fugite (si sapitis) vada, Vis, helluones, humida, Dum noctis atrum Delia horrorem excutit Et plena replet omnia." Marullus "Carpite cupita gaudia et fructus breves Lacrimarum, amantes, carpite, Nec tu laborem differ, agricola impiger, Sylvaeque lignator sciens, Dum fratris almo Delia amplexu silet Tenebrisque densat omnia." Hyllus "Quid tot figuras Carpathi, quaeso, senis Miraris, hospes candide? Non est leones, non sues miraculum Induere, non rapidas faces, Sed hanc eandem, nunquam eandem quae prius, Lucere cunctis gentibus." Marullus "Esto bimater, esto, Bacche candide, De patrio femore editus, Esto iuventae flore perpetuo nitens, Imberbis annis omnibus, Cum mense semper dum nova exurgat novo Totiens renata Delia!" Hyllus "Zanclaea tellus, sive tu Messenia Mavis vocari, seu utraque, Ecquid tot aestus saevientis aequoris Vicina cum videas freto, Nostrae potestas quanta sit sentis deae Oceani in ultima aequora?" Marullus "Facunde, magni, Mercuri, Atlantis nepos, Cui limina utraque pervia, Ecquid nigrantis regna cum peragres soli, Cum lucidum unus aethera, Nostrae potestas quanta sit sentis deae Geminae potentis machinae? Sed haec triformi sat deae: nunc iter, age, Coeptum sequamur ocius, Vias precati prosperas tamen prius Laetam viarum Deliam."