CroALa, 2024-05-17+02:00. Nodus MALVEZZI.carm-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/MALVEZZI.carm-03.xml.
Postquam grata nimis reduces responsa tulere, Crevit amor belli, sumpsitque audacia vires. Exultat scelerata cohors; sed saevior ardet Una hominum labes, tantorum causa malorum, Regis et ante alios sitit exhaurire cruorem, Sanguine libato fera bellua qualis anhelat In praedam, cupiens rabiem satiare cruentam. Per varios instat regnum lacerare tumultus, Dedecus esse putat rebus differre paratis Et grave supplicium, cum nil nisi facta supersint: Castra coit, pariter peditumque equitumquem maniplos Edicit, cuneosque vocat, iubet arma parari Apta hominum caedi. Splendent tentoria campis, Quasque per omne nefas congesserat atra libido Temporibus tantis, elata superbia totas Fudit opes. Animus pariter torquetur avari, Laetaturque simul: quatiunt contraria mentem. Iam belli properabat amor, iam castra ciebant Tota ducem, iam se detexerat acrior hostis, Et iurata palam procerum manus omnis in unum Prodierat: iam fama ducis praenuntia regum Concutit, inque suum fervent bella horrida regem. Instruit interea prolem Andegavius heros, Iungat ut ingenium validos cum robore sensus. "Ad quae, nate, paras sunt magna negotia belli, Et moles subeunda gravis; quare accipe, quaeso, Quae peragenda tibi iubeo. Pater, una salutis Cura tuae: fas est te iussa subire parentis. Testor, care, deos, patrium quoque testor amorem, Torqueor heu nimium sine me quod, nate, recedis: At si fata vocant laetis occurrere rebus, Ire licet sine me. Tantum haec in pectore condas. Pergis in Italiam, gens est ubi provida multum, Fida parum belli sociis; Proceresque superbi Qui facile imperium temnant, nec iussa regentis Aequa ferant: illis ne te nimis optime credes. Inter utrumque viam teneas; casus quoque ad omnes Utere consiliis, quibus ardua quaeque gerentur Quam validis manibus. Quondam periere potentes, Quos ausus demens et quos temerarius error Impulit angustis et praecipitavit agendis. Plus animi virtute decet, quam corpore niti: Consilio magnae res et gravitate parantur. Tunc bene cuncta reges, primum si rexeris ipsum, Si dominere tui, si tua iura subibis: Nil adeo foedum, vitiis quam subdere pectus Ingenuum, legemque pati quam crimina mandent. Neu iactes sublime genus; facilem sed ad omnes Exhibeat virtus, non sanguinis alta propago. Non te more ducum; cari sed more parentis Ingere, vel civis, non maiestate subacta: Hac emitur sperata quidem virtute potestas, Haec sibi magnanimos flectit, populumque potentem Subdit, et arbitrium confert et iura regendi. Quid iuvat ex alta duxisse propagine nomen, Aut titulis fulgere patrum, si desit honestas Quae facit egregios, absint si a sanguine mores? Parce reis, miserosque laeva pietate nocentes Excipe, supplicibus miserere, retunde superbos: Amissum tandem redimat clementia regnum. Disce adversa pati: crudum tolerantia pectus Firmet, et ad duros exerceat una labores. Quo te fata trahant, et quo tua sidera, nescis: Errat in incerto, validis agitata procellis, Parva ratis pelago, ventos et vela secundat. Non hiemes aestusque time, non terreat imber Frigidus, et vasti subeas vada caerula ponti: Intrepidus calcare nives, atque ardua montis Impigro superare gradu, vallesque iacentes, Torrentumque minas, horrendaque fulgura disce. Tellus uda tibi placidam sub nocte quietem Sternat, et in somnos nimborum murmura cogant, Aspera si metuis, legem tolerabis iniquam Interius, molemque gravem, teque illa probabis Atque animo maiora tuo, dominabere rebus Impavidus cunctis: homini namque omnia subsunt. Heu fuge blanditias! Emit his ignobile vulgus Munus et officium. Strepitus horrebis inanes: Haec levibus sunt apta viris. Te iudice tantum Crede tibi: non emptus amor, non empta fidesque Hoc pretio mentem subeant, vel gratia fallax. Fac quod amere magis, quam quod timeare; nocentes Insidiasque tibi fugies, et septa venenis. Pocula. Plus equidem timet is qui saepe timetur Et quatitur terrore suo: sors ista tyranni. Temperet a iussis hominum communis imago: Et legem patiare tuam, primusque subibis Pondera iustitiae, quae sunt toleranda iubeto. Primus adi: videant alii tua facta minores, Exemploque hortere tuo quibus ipse iubebis, Officiumque actoris agas: te namque tuetur Quem parere cupis, qualem te gesseris ipse. At quia bella vocant, memori quoque mente capesse Quae moneo: da, nate, fidem. Nec inania fabor, Aut ignota tibi: veterum meminisse laborum Profuerit. Solers igitur meditabere primum Quo melius ponenda loco sint castra salubri: Vertice, seu latis potius distendere campis, Aut densare simul inter cava vallis opacae, Faucibus aut biiugi collis. Numquam eminus hosti, Seu vicina suis tua sint tentoria castris. Experto sed si qua fides, angusta locorum, Nate, cave: facili possunt praecludere victis Obsidione fugam, via quae est postrema salutis. Elige quae magnis loca sint adeunda periclis Hoste tuo, emineasque super; per operta viarum Insidiis forsan ne damna inopina sequantur, Circum castra vigil tuto custodia giro Excubat, et nimio pariter tu parce sopori. Nulli fide magis quam tu tibi; cetera fallunt. Non hastam gestare manu, clypeumve coruscum, Aut galeam capiti pigeat. Domet omnia virtus, Militibusque tuis animum praestare monendo Saepe potes, dare quippe solent hortamina vires. Si pro murali circumflua flumina vallo Ripis alta suis ducas, securius ullum Haud munimen erit. Sed quum te admoveris hosti, Disponas acies, cuneos glomerabis, et omni Arte loca, melius qua tendere cornua, disce. Assistat lateri robustior ala ducali, Bellica ne imbelles servent tua signa ministri: Hic equidem maior, si stent, victoria pendet. Non praeceps in bella ruas: fiducia palmae Saepe suos sperata nimis decepit anhelos. Si dispersa forent hostilia castra, vel alto Mersa mero, seu forte gravi tumulata sopore, Irrue: namque hostes, subito terrore subacti, In tua vincla cadent, vix signa vel arma videntes. At loca si cautae famulentur commoda fraudi Et tristes simulare fugas, mora nulla retardet: Instrue, nate, dolos qui praevaluere sagittis. Nil refert hostem superasse vel arte, vel armis: Gloria nam sequitur victorem, opprobria victum. At quia vix emitur nullo sudore potestas, Si non ultro datur, molimina nulla remitte, Murorum tormenta para, testudine portas Dirue protecta; sit machina plena molaris, Moenia qua ferias et summa cacumina possis Exaequare solo; sternant tormenta superbos. Et lectos in Marte viros sub moenia mitte, Pluraque diversis adhibe certamina muris, Nullis cede minis, duro potiare labore Obsessis tandem. Quae non labor ardua vincit Non intermissus? Referes sic, nate, triumphum Hoste tuo, regnumque patri sic denique reddes." Finierat. Natum lacrimis complexus obortis, Oscula libavit, dederat sibi qualia nunquam Ille libens didicit, patriumque reponit amorem Pectore sub docili, canos veneratus aniles. "Quas ego pro tanto, genitor dignissime, grates Officio reddam? Pondus premit istud amorum, Et superat vires. Paria his tibi talia nunquam Reddere Nestoreos possem si Iuppiter annos Forte daret: sunt magna quidem. Tamen accipe, dixit, Innumeras, huiusque meae promptissima vitae Obsequia, et si quid melius pia fata dederunt, Sive dabunt. Tua iussa sequar: modo Pallada posco Adsit, ut illa meis coeptis et prospera firmet. Italiam repeto: cognataque litora quondam Visere cogit amor, patrium regale decusque, Ire paro. Tu care domi pater ipse manebis; Atque deos supplex, libato munere, placa Adversos, reducemque roga, victoris et instar Me videas laetus, cumulent et gaudia vires." Tempus erat placidis quo se mare praebuit undis, Dum classes, dum vela nitent; non invidet aequor Fluctibus armorum, quos terra inimica minatur. Aequore iam pergunt laeto: sed sidere tristi, Infestisque deis, sine quia nil utile coeptum. Urbe quidem media, tetra sub nocte, luporum Murmura crebrescunt, et bubo plurimus errat, Atque agmen latrasse canum vix gucture pleno Auditum: ieiuna cibis, animalia moerent. Tecta simul, pariesque madent sudore cruento; Ignea tela poli micuisse per aera visum, Atque faces vibrasse globos, livescere lunam. Nulla sinunt horrenda patrem requiescere somno, Exagitant moestos pavido sub pectore sensus; Ingruit infelix omen super ardea lecto Saepe suo, casus praesagia saeva futuri. Territus his, genitor, "Quaenam nova somnia, dixit, Tristia disponunt, atque effera fata minantur? Ibo tamen, divumque piis mulcere furorem Experiar donis: placant quoque munera divos. Qui rerum regis imperium, pro Iuppiter, inquit, Quid potuit natus, quod tot sibi dira minantur, Demeruisse meus? Vel quid fortasse nefandum Ipse ego commisi? Nulla est iniuria sedem Instaurare suam. Repetuntur moenia nobis Heu propria, heu quondam fatis quibus exul iniquis Sustinui, donec proceres responsaque vatis Fatidici peterent! Nulla ergo rapina paratur." Dixerat, et binos iussit sine labe litandos Afferri tauros, positis et substitit aris: Accensoque super fatur dehinc igne rogali. "Caeruleum, Neptune pater, tibi Iuppiter album: Accipite, o magnae qui estis moderator uterque Molis, et arbitrium geritis quoque cuncta regendi, Annuite his rebus. Nulla inclementia divis, Non indigna rogo: casus prohibete sinistros, Tristiaque, et duros pariter prohibete labores. Si qua manet nobis contagio, caesa piabit Hostia: quia nunquam Superos sibi fecit iniquos? Aequora demulce, genitor rectorque profundi, Absistasque procul Tritones, et horrida cete; Iuppiter, alme deum, summi regnator Olympi, Tam saevas prohibeto minas, atqua atra coerce Maiestate tua. Quid non valet alta potestas Imperii? Tu solus habes ius omne regendi. Quod si fata meo statuerunt impia nato Funera, me potius crudelior impetat ira, In me convertant, heu! si qua infausta minantur. Fas mihi (namque dedi), caro pro pignore, canum Devovisse caput: quare hanc absumite vitam Dii magis, aut potius tales avertite casus. Me tandem, prolemque meam pietate deorum Aspicite hoc tantum; manibus sunt omnia vestris." Haec ait, et dictis, mentem spes erigit aegram: Expectat meliora pater. Iam carbasa ventis Tota patent, belloque potens iam galla iuventus Transtra replent hilares, patriis decrescere ab oris Incipiunt, stridente noto: fert clamor ad astra Nauticos plausus; numen venerantur aquarum Mactatis tauris. Fatur Rhenatia proles Ante alios. "O qui tumidos attollere fluctus, Et premere imperio potes, et mulcere profundi Murmura, da placidum (non invida bella paramus) Aequor, et optatum classem da poscere litus: Ad bellum quaesitus eo, non quippe potestas Me violenta rapit, regnandi aut atra libido. Si potuit pastor Phrygius, populatus amiclas, Per tutum remeare fretum, cum grande patrasset Atque immane scelus, magnae quo moenia Troiae Versa iacent, stratique duces, altoque cruore Flumina Dardanidum tantorum caede tepebant; Et si Gnosiaco redeuntem litore furtum Thesea portantem (fidei quoque foedera rupit) Ire super placidas licuit sine fluctibus undas, Cur ego (nam factae fero crimina nulla rapinae) Non potero tutis ire alta per aequora velis? Si scelus indignum, manus aut temeraria, coeptum Culpet iter, reduces seu nunc immerge profundo: Omnia namque vides, meritis sua praemia redde". Post ait: "O socii, quo nos fortuna sequamur Ducit, et este viri: genus altum agnoscite vestrum. Tendimus in patriam, genitor quam rexerat olim Imperio (Dii sic voluistis), rebus amoenam Visibus humanis: liceat contingere portum". Vix ea finierat, vocem cum nautica pubes Extulit ingentem: "Nos te, dux magne, sequemur Quo res cumque vocent: ventis da vela secundis". Pumiceas post terga vident Hyeresque relictas. Munera firmat herus laetae certamina palmae, Parthenopeia prior qui litora grata retexit. Prospectant omnes, intentique ora levabant. Saxa patent Ilvae, vicinaque Pontia rupes: Exeruit sed laeta caput vicinior undis Hiscla suis postquam, fremitu plausuque sonabant Aequora. Litoribus pro gratis denique visis Praemia deposcunt: simul aequo munere donat. Exsultant hilares, et martia classica pulsant. Ante urbem positae serie stant aequore puppes, Effusique palam Superis carchesia libant.