CroALa, 2024-05-14+02:00. Nodus MALVEZZI.carm-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/MALVEZZI.carm-02.xml.
Emersit postquam, referens data, iussa, tyrannus Tartareis tenebris, tacitus sub corde volutat Quonam forte modo tantis incumbere rebus Possit, et immitem conceptum explere furorem. Posse putat. "Sed pondus habent magnique laboris Res, ait, aggredior, quibus et nec sufficit unus. Est animus, si fata sinant, excludere regem Hoc regno, gentisque suae divellere nomen Funditus: et placida pro libertate relinquam Nil intentatum, quanquam caput ipse bipenni Summittam, lacerumque meum trahat orbita corpus. Et quicquid fortuna dedit, veterumque labores Iam peperere mihi, potui et superaddere partis, Perdere si sit opus; vel si quid maius haberem: Experiar tantum iam coepti explere furoris Caede madens animum, iussusque implere profanos. Nam si rite vocor princeps, madidique Tarenti Grandis herus; si tanta mihi concessa potestas. In regnum regemque novum nova bella ciebo, Asperiora quibus nunquam, gens barbara nostris Finibus his movit. Quaenam patientia tantum Cogit ferre iugum? Premitur male taurus aratro: Et si dura leo patiatur vincla, feroci Aera rugitu complet, rabidoque furore Concutitur, terram seque inficit ore cruento." Quo, vesane senex, tantus furor arripit? Aut quo Praecipitat tumidis perflata superbia velis Viribus imbellem, canaque aetate labantem? Casus agit timidam, non ducunt sidera puppim Certa tuam; cur ergo ruis? Quo, caece, pererras? Nam male gradivo subservit dextra tyranni Debilis, et ne qua sese ratione regentis. Fortibus arma viris, quos non furor improbus orbat, Conveniunt, at tu gladios et tela relinque: Delitiae sint arma tibi dapibusque repleri Et Tyriis surgant depicta cubilia sucis. Hinc radient flores, avibus tua perstrepet aula; Illinc mixta choro plaudat, cantetque vicissim Turba puellaris. Crateribus imbue mensas; Astet ridiculus tibi qui extorquere cachinnum Arte sua possit. Sunt convenientia rugis Mollia quaeque tuis, quibus instaurare senectam Semianimem valeas; triste et deforme cadaver, Dura relinque aliis. Foveas tam frigida membra Nunc termis, nunc igne foci, gremioque puellae: Apta iocis ancilla, latus placidissima palpet, Et Veientanas tibi saepe ministret ofellas, Insomnii revocet fugientem blanda soporem. Ista decet, non bella sequi quatientia fortes Magnanimosque viros: exangui pectore nunquam Belligeri tractatus opus Martisque superbi. O nimium miserande, tuae miserere senectae, Ne propera ante diem Stygiis immergere caecis, Fila trahunt dum fata tibi, ne stamina rumpas. Cur gladios, cur arma capis? Cur fluctibus istis Inseris ambiguam, veterum turpissime, vitam? Nam tibi iungantur quamvis manus omnis avorum Et quondam trabeatus apex et Caesaris arma, Europaeque Asiaeque duces, (heroas et omnes) Addiicias, tandem quid regis dextera possit Experiere tui, magna cum caede tuorum. Sic statuere Dei, rerum sic ordo poposcit, Sic mihi fatidicus certo fuit ore locutus. Nec me equidem fallit: noverunt omnia vates. Omnia crudeli possessa tyrannide, tantis Parta malis, regale decus ditione tenebit, Et tua purpuream sedes migrabit ad aulam. Lucifer aestivo iam declinabat Olympo, Et pronus properabat equos ad sidera Cancri, Quando hominum labes sub pectore coepta fatigat Tristia, turpe putat rebus desistere tantis: Urget Livor edax, stimulis premit improba semper Ambitio, caecusque Furor calcaribus addit. Advocat egregios proceres caput ipse malorum In facinus tam grande sibi: coit omnis in unum Nobilium cetus. Splendent aulaeaque muris, Atria tota micant. Onerat complexibus omnes Obvius, et blando deflectit ad oscula risu, Et patrio se more gerit: iuvenescere vultu Cernitur, et vacuo redeunt in corpore vires. Sidereae Iunonis aves torrentur ahenis, Pars verubus pendent, partem variare decorum. Orba suis avibus aer et Phasidos unda Muta silent: tantum resonant sub frondibus aurae. Non desunt densis quaesita animalia silvis, Apta epulis, digna quae possint arte parari. Pisce carere nefas: laxantur retia toto Aequore, prehenduntur quales Maeotica rupes Non habet. Et stagnis veniunt quaesita Lucrinis Ostrea; de siculo defertur litore rombus; Et quaecumque potest ars ingeniosa palati Eruere, adveniunt tanto dignissima cultu. Complentur mensae dapibus, ferventque ministri (Ingeminant sua signa tubae); discumbitur ostro; Cuncta nitent; iterantque dapes paterasque frequentant; Et redolent adipata crocos, et cinnama spirant. Post largae panduntur opes mala semina belli. Aurea gemmatis radiant distincta lapillis. Inter delitias permiscent seria ludis. Laetantur proceres: hilari decet omnia vultu Cernere, mirarique simul, laudare senique Ornatus varios. Solus premit ille dolorem, Pascitur et crudis odiis, et corde laborat Quo procerum mentes trahat ad sua vota tyrannus Forte modo, rebus qui se comitentur agendis. Merserat oceano radios, ac vincla quadrigis Solverat, atque alto rediens iam Phoebus Olympo Defessos pascebat equos, quibus ora lupatis Eruerat, cum fine dato ferit aethera clangor. Assurgunt omnes, libant ex more Lyaeo Pocula, nectareis perfundunt atria donis, Muricem tandem subeunt penetrale paratum Unanimes. Mox ille prior depromit anhelam In medium vocem, gladio velut ictus acuto. "Quae nova segnities nostris sic mentibus haesit? Usque adeo torpemus, ait, gravibusque periclis Cur non consulimus, proceres? Quae tristia nobis Fata parant? Diadema gerens novus ecce tribunal Rex sublime tenet; nobis saevissimus hostis Imperat huic regno, qui mole onerosior omni Sub iuga perdomitos premet; irrevocabile damnum Esse secuturum, proceres, agnoscite tandem, Si modo desinimus morbis occurrere tantis. Frustra poscit opem letali vulnere fossus, Dum properat suprema dies atque imminet atrox Exilium, Superosque rogat iam cymba profundis Obruta litoribus: sunt imploranda deorum Numina, quando procul violenta procella minatur. Libertas quae maior erit, si forte potiri Hac libeat, regno quam saevum pellere regem? Noxtis quanta mihi fuerint illata parente Insontiam saepe suo; graviora vereri Heu didici: cunctis igitur monet esse timendam Indignam prolem sedes regalis adepta. Et meus ille labor: piget heu mea damna fateri. Foemineis torpere toris, dapibusque vacare Dedecet audaces, et inerti solvere luxu Tam fortes humeros. Si quem pudet arma subire, Dedecus ille hominum mentitur nomine sexum: Stamina distribuat positis operanda puellis, Atque colos non tela gerat, non imperet ulli. Erigite his animos, veterum superaddite factis, Et liceat probitate suos superare priores; Vosque viros meminisse iuvet, dominosque potentes Non humili de plebe satos. Nam vilior ulla Conditio non est, domini quam ferre perosi Imperium. Pendet manibus victoria vestris, Et laus, et meritum, nullis quoque gloria seclis Demersura caput: quid enim nisi fama laborum Nos manet exstinctos? Nam cetera conterit aetas. Ergo agite, o proceres, aliis iam parcite curis, Una sit ante oculos libertas, una salusque Pectore desidiam pellat, laudumque cupido Augeat et virtus animos et in ardua cogat. Namque ego, si desint fracto nunc corpore vires, (Vos aras testorque deos, vos numina belli) Divitiis animosus ero: nec me auferet aetas In facinus comitem; medios comitabor in hostes Si sit opus; non ipse metus, non aspera belli Desinere a coeptis facient; Tritonia tantum Prestet opem, firmetque animos, ac cetera claudat. Consulite his, proceres, animum depromite vestrum. Ista satis. Nox alta ruit, mediumque profundi Egit iter: festinat enim se mergere ponto". Assensere viri; totosque in bella furentes Ire ratum teneat, nullaque heroa Tarenti Esse relicturos pulcra vel pace vel armis; Coniurant omnes, fidei quoque foedera firmant Per sacra Belligeri, per quae omnia numina divum. "Consultanda tamen tantis oracula rebus, Unus ait procerum, ne nos mala nostra pavemus. Nam subeunda gravis si sit, nullo auspice, moles, Casu agitur, pelago veluti sine remige puppis: Incertum quo tendit iter, quae litora nescit, Fluctibus et tandem variis agitata, baratro Aequoris arripitur, strictis et faucibus haeret. Est mihi divina perflatus voce sacerdos: Consulat ille deos, nobis vocet ille ducemque, Quo certam ductore viam pergamus. Et armis Detur amor, pariterque omnes sua signa sequamur". Sistitur ante aras subito: stupet omnis adesse Incertum vatem, trepidant contingere vittas, Atque sacros coram non audent cernere vultus. "Dic, ait, o nimium Phoebo dilecte sacerdos, Dic, omnis procerum coetus, formidine dempta, Quo duce militiam liceatque subire labores Dignius, et nobis qua sit, dic, parte vocandus. Neu sileas: sed pande magis, secreta reclude, Iusta petunt proceres, votis ergo annue nostris. Nec mora detineat: nam te manet iste triumphi Et bello quaesitus honos et gloria victi. In te tota sita est tantorum certa laborum Spes equidem: nec fas vatem nisi vera fateri". Rettulerant. Mox ille iubet: "Deducite taurum His aris ex more mihi sine labe litandum". Subsistunt niveum medio vix cornibus orbe. Nun oculos, nunc ille manus, nunc pallida circum Ora tulit, ceciditque pedes submissus in imos Attonitus: venisse deum nova signa fatentur. Turificat de hinc igne sacro, nunc imbuit aras Sacrifico nivei mactati sanguine tauri, Et crepitant tactae sacro libamine flammae; Rimatur trepidus fibras, rimatur et exta, Atque sacras compellat aves. Et saeva Sororum Licia consuluit, tandem sic alta profundo Pectore verba tulit: "Ne me modo, Phoebe, relinquas: Semper adesse soles, vatis cognosce rogatus Ipse tui. Da, sancte, precor, da nosse futura, Quaeque latent occulta doce, si debita posco: Consule, si merui, dubiaeque relabere menti". Confestim cecidere omnes, cum talia fatur, Atque sacer vates aris immobilis haesit, Territus his dictis, hunc et sopor arripit ingens. Ut tonitru terrore cadunt, vel murmure vasti Aequoris, insueti tales audire tumultus. Nec mora. Turrigeri visus procul igneus imber Vittatas petiisse comas: nil abstulit illi, Nil nocuit, tantum quaesita latentia vatem Commonuit; tenues de hinc longo evasit in auras. Mox stetit ora rubens, somno velut ebrius alto Excitus, et nondum cernit tamen omina plene. Horrifica tum voce tonans: "Redde, aemula, redde Sive ducem nobis, sive, Andegavia, regem Redde, ait, et noli certis obsistere fatis". Dixerat, et celeri rapitur, pavidosque relinquit. At postquam placidae curis defessa quieti Membra dedere, iterum pariter glomerantur in unum, Fatidicique parant explere oracula vatis. Unus fervet amor, stimulis agitantur eisdem, Promissique ducis manet omnibus una voluptas: Ille habet ille animos, et in illum vota laborant. Ire parant, lectisque viris onerare biremes Festinant: alacres optata ad litora pergunt. Iam proceres venisse ducis fert rumor ad aulam Parthenopes, qui iussa ferant gratissima regni. "Haec, ait, haec tantum nova me legatio poscit, Si forsan quo pulsus abi pia sidera regno Me revocent; potui tantam tolerasse ruinam Hactenus ipse satis. Quid non pia sidera possunt?" Signa tubae dederant: iussit decus omne parari Nobilium: "Fidis alacres occurrite nostris Laetus ait, fas est laetari me hospite tanto." Adveniunt. "Quaenam patriis huc vexit ab oris Causa, petit, proceres?" Dextra complectitur omnes: Se civem patremque gerit, iam non memor alti Regalis fastus, sceptrique quod ante gerebat. Regia tota patet; veteres panduntur amores; Ingeminat speratus apex; nil indiga laudis Quod duce sit dignum, sive hospite, famra reliquit. Ast ubi regifico complentur cetera luxu, Ad partem vocat unus herum: "Da pauca referre Grata tibi; nec enim proceres nisi grata tulerunt. Abdita secretis loca convenientia rebus Tradde, ait, et tantum sint conscia numina nobis: Magna quidem reseranda tibi decor iste virorum, Attulit, et quae sint, condenda in pectoris imo." Excepit penetrale viros, quo nemo nisi heros Ingreditur, magnique duces, maior quoque natu Progenies. Orsus tunc ex his grandior aevo Et gravitate prior sibi credita cuncta retexit. "Teque, tuamque fidem obtestor, dux maxime, verbis Huc aures adverte meis. Tua regna resurgunt, Si modo magnanimus fortuna sciveris uti Oblata, summumque ducem te gesseris, atque Annueris proceram votis, nec in arma pigebit Irruere. His igitur dictis, precor, erige mentem: Nunquam tanta tibi redimendi copia regni Ante fuit, nec erit, rebus si utere secundis. Heu heu quem patimur regem! Quae fata dedere Imperia heu nobis! Minime toleranda cruentis Massagetum populis; tantum ditione superbit. Non proceres, non ille duces dignatur honore; Se putat esse Iovem, cum quo nec sceptra teneret. Exiguo tumidam gestat sub pectore mentem, Despicit egregios, aequalibus invidet, imos Sternere sub pedibus miserosque retundere nunquam Parcit: ad omne nefas impellit avara libido. Est grave quippe nimis sortem tolerare molestam Tam gravis imperii: satius succumbere morti Est equidem, miserae quam ferre incommoda vitae. Finibus hunc regni, tantum si vota secundent Dii faciles, omnemque suam depellere gentem, Est animus procerum concors eademque libido. Te repetunt regem, te regia postulat aula, Aurea fulcra vocant, te moenia tota morantur Parthenopeia, tuo quondam radiantia fastu; Expectant te castra ducem, regemque tribunal Purpureum. Iam bella fremunt, iamque arma coruscant: In te tota manus fervetque potentia belli. Eventum proceres te complectentur in omnem, Quicquid agas: comes omnis erit, licet ipse traharis Casibus adversis, et tristia fata subires. Communes poteris solus relevare labores. Teque tuamque tibi redimas, dux inclite, gentem, Atque tuos cives placidae iam redde quieti: Quod si saeva tibi iampridem fata fuere, Arridere solent, maiori et culmine lapsos Instaurare viros. Agitant mortalia casus; Ardua sed variis virtus nitet una periclis Seque probat: virtute caret, cui prospera nunquam Mutavere vices, cui nec sors impia saevit. Quare age, magnanimos inter numerande potentes, Fac dederit fortuna tibi non aequa periclis Maiores ausus; et contra audacior ito, Si natura virum, si virtus clara ducemque Egit: et heroas pudor est succumbere. Fortes, Non humiles Dea caeca petit: sed ad ima profundi Quos super astra tulit felicibus aemula trudit. Dent animos viresque simul quae adversa tulisti, Famaque victoris, det spes oblata triumphi: Haec acies, haec bella movent, haec, dura subire Quaeque duces faciunt, alternaque regna remutant. His ergo responsa, ducum placidissime, redde. Neu spernenda puta: procerum nam verba locutus Quippe fui, quorum omnis amor stabilisque voluptas Ardet in absentem (nostris precor annue coeptis, Iuppiter), et saevos hostis iuravit in enses. Convenere simul roburque decusque potentum. Effundentur opes: tantum tua signa sequamur, Teque ducem, dextramque tuam mucrone minantem". Dixerat. "O utinam tantos meminisse labores Prosit, et in regnum me dudum fata reposcant, Dux ait, expromens longo suspiria tractu! Namque ego, si liceat tantis optatibus uti, Per dextram, sceptrumque Iovis, regale decusque, In me vestra quidem merita, et benefacta, vetustas Nulla adimet; tantos neve obliviscar amores. At ne vestra diu (paulum vos quippe morabor) Fluctet in incerto mens, haec infigite cordi. Polliceor quaecunque mihi sunt arma, virosque, Atque meum natum, qui spes est firma senectae Una meae. Gerat ille ducis, gerat ille parentis Officium, cui nunc floret robustior aetas; Imperet ille viris, Tyria pro sede cruorem, Si sit opus, fundat, patriumque reposcat honorem. O utinam vires essent, quibus ante valebam! Parque animo forsan serviret dextra feroci. Gaudia plena forent, quando baccharer in hostem Ipse prior, rueremque furens, velut icta leaena Gaetuli iaculo, vel rapto bellua partu, Insereremque caput per mille pericula mortis. At modo debilior segnis quoque dextera nutat, Et nequeat galeae cervix gestamina ferre. Ire vetor; Superi testes et cana senectus. Cetera non deerunt adeundis commoda bellis, Impia si gemerent disiectum in litore fata Nulla ope, seu monstris essem data praeda marinis. Ista referte viris, animumque pandite nostrum". Rettulit, et proceres decoravit munere magno.