CroALa, 2024-11-09+01:00. Nodus LANDINO.xand-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/LANDINO.xand-01.xml.
1. ad Petrum Medicem Qui nunc censuram mavult tolerasse legentum Terna olim potuit lustra latere liber; Namque pudens, gnarusque sui sapienter ineptas In lucem nugas noluit ire suas. Nunc tua cum videat geminos per limina fratres Audere in doctas saepe redire manus, Ipse etiam Medicis se Maecenatis in aula Sperat honoratum posse tenere locum. Qui faciam si magna tui clementia suadet Tristia ne docti iudicis ora tremat, Si nimium petulans, nimium te, Petre, superbus Effugit obscurae sordida tecta domus? Ergo eat: at turbae morsus si quando malignos Senserit et turpes in sua terga notas, Heu, cupiet rursum spretas intrare latebras Et semel invisos ultro redire lares; Sed si forte sacro felix se fonte lavabit, Qui fluit e Medica, lucida lympha, petra, Tunc lautus, nigras vertens in candida mendas Rumores de se negliget ille malos.
2. ad librum Si te Pierides, vatum si tutor Apollo, Vivere, parve liber, saecula longa velint, Hos fuge, quos nullo quondam violaverit arcu Neve suis facibus usserit asper Amor; Namque negant veniam tristes qui fronte severa Censuraque graves mollia verba notant. Si quis at hamatis transfixus corda sagittis Pertulerit nostri vulnera cruda dei, Hic veniamque dabit simul et miserebitur ultro Nec feret in nostris lumina sicca malis; Nam semel indignas furias expertus amantum Asseret in terris durius esse nihil. Praesertim ignoscet nimium iuvenilibus annis; Semper enim haec aetas digna favore venit. Vertere Gorgoneae nam cum me lumina Xandrae In silicem primum sic potuere novam, Ternis addideram lustris vix quattuor annos. Nec bene dum noram quid sit amare malum: Quid mirum, telis facibusque armatus, inermem Tironem adduxit in sua iura deus. Vos igitur, nostro quos experientia damno Admonet in caecos cautius ire dolos, Principiis obstate: licet. Nam fixa medullis Flamma semel numquam vellier inde potest. Nec lectae prosunt Haemi de montibus herbae, Pontica nec magicis gramina cocta focis, Nec quae Dulichiis mutarunt corpora nautis Carmine Circaeo noxia philtra valent. Carmina Tartareo Manes Acheronte reducunt, Carminibus segetes arva aliena petunt, Carmine montanos redeunt in flumina fontes, Carmine destituunt sidera noctis iter; Sed licet ipsa suis redeat Medea venenis Atque addat quicquid Thessala cantat anus, Non tamen auratis semel ah, confixa sagittis Ad sanum posthac corda redire queant.
3. quo tempore amore oppressus sit Nunc, age, dum tacitae sub nigra silentia noctis Fundere iam lacrimas vel sine teste licet, Huc Erato duros dum nos solamur amores, Huc assis, nam tu nomen amoris habes! Hic libet, heu, primae tempus meminisse iuventae, Cum vacuum tanti pectus amoris erat, Cum poteram totas securus stertere noctes Et ridere miser si quis amator erat, Necdum turbabant moestum suspiria pectus, Ore nec a tristi salsa fluebat aqua. Heu, quis tunc fueram, quis nunc! An vertere mentes Ius tibi, proh, tantum, saeve Cupido, datur? Tu mea servitio pressisti colla nefando Ut primum dominae vidimus ora meae; Nam neque mortalis facies nec lumen in illa Quale sub humana fronte micare vides, Quod si pace licet, Superi, mihi dicere vestra, Visa est caelestes voce preire deas. Quin et tempus erat quo iam sub vere tepenti Pectora nostra solent igne calere novo - Aurea Phrixei nam tum per vellera signi Maxima lux mundi, sol agitabat equos - Cum sua nascentes depingunt floribus herbae Prata novis foliis cum viret omnis humus, Cum Veneris placidae stimulis excita volucris Demulcet querulis frondea rura sonis, Cum desiderio tauri concussa iuvenca Consortem viridis quaerit habere tori, Cumque ovis irrigua nimium lascivit in herba Atque gregis sequitur sima capella virum, Omnia cum rident suavi respersa lepore Et tenet in terris aurea cuncta Venus; Tunc tua me primum certissima, Xandra, sagitta Fixit et in pectus duxit amoris iter, Tunc primum insolitos mens nostra experta furores Coepit venturis tristior esse malis, Tunc mea libertas miserum me prima refugit Et coepi duro subdere colla iugo, Tunc primum sensi quae insania verset amantes, Sub specie mellis quanta venena latent, Quid sperare queant, quid sit magis usque timendum, Quae levitas miseros nocte dieque premat. Ex illo semper maduerunt lumina nobis Tempore nec gratus venit in ora cibus. Fulmine quid rapido figis fera corda Gigantum, Iuppiter? Est maior poena paranda malis. Quisquis stelliferum contendit scandere coelum Tentat et in superos bella movere deos, Hic facibus duri subito inflammetur amoris Et dominae teneat sub iuga colla suae: Tunc sciet Aetnaeos onus hoc anteire labores Et cupiet potius Pelia saxa pati.
4. ad Bartholomeum Opiscum Scalam Quaeris cur nostros macies contraxerit artus Inque dies crescat pallor in ore mihi, Cur placidus miseros relevet non somnus ocellos, Cur lacrimae a facie fluminis instar eant? Ah nescis quantae vexent mea pectora flammae, Nec, mi Scala, vides quid sit amare malum. Quod si te certa deus hic violare sagitta Coeperit, et faculis urere corda novis, Tunc Tityi duros poteris ridere dolores, Vulturis et saevi rostra putare iocos, Tantaleaeque voles potius succumbere sorti Oraque Tartarei terna videre canis, Quam semel insano mentem vitiare veneno Et sentire quibus ignibus urat Amor. In me tela, volant, in me sua fulmina taedas Concutit, inque dies durius instat Amor. Tu tamen infando nondum, mea Xandra, furori Succurris: moriar, si mihi lenta venis. Quae tibi, quae laus est, quae gloria tanta misellum Perdere me? Damno stant mihi fata tuo; Quis roseam faciem, quis cygnea colla manusque, Si peream, vel quis lumina nigra canet?
5. ad Xandram Talia si nobis contingant munera, Xandra, Ceperat Ascraeo qualia monte senex, Non ego, ut ille, soli pinguis mollissima culta, Nec referam niveae fertile vellus ovis; Sed nova tam molli modulabor carmina voce, Victus amore gravi, tam tibi dulce querar, Xandra, tuum ut videam gelidum suspiria pectus Fundere corque simul igne calere meo. Tunc tua seu rigido quondam praecordia ferro Horruerint duro sive adamante licet, Victa tamen precibus tandem sic fabere nostris: Hic meus ingenti iam meret esse fide. Splendida tum varii mutabunt ora colores Et lacrimae in morem fluminis ore fluent. Hoc mihi si detur, regum confusa valeto Ambitio et quicquid Persica regna tenent; Nam quid, Xandra, tuae possum praeponere formae, Dummodo, quod cupio, sit tibi cura mei? Viderunt nitidas per florea prata napaeas Naiades et vitreos cum subiere lacus, At quae tam flavos crines collegit in auro Spargere vel ventis per sua colla dedit? Unicus in Veneris resplendet Lucifer orbe, Qui tamen occiduas, Hesperus, intrat aquas; At dominae nitida si quis sub fronte tuetur Aspiciet gemini lumina Luciferi. Nec certet Sidon Sarrani muricis ostro, Purpureus superet ut sua labra color; Nec putet aequales et densos vincere dentes Egregium quamvis India mittat ebur. Mollius haec cygnis cantat; sed nec sua cygni Colla tamen Xandra candidiora gerunt. Quod si quis partes poterit vidisse latentes Invidiam summo concitet ille Iovi. Haec mea perpetuis exurunt pectora flammis, Haec eadem vitae dant alimenta meae! Quis neget hoc monstrum? Sola est in pectore flamma, Quae vitae causa est, quae mihi causa necis. Sed monstrum in terris nihil est iam. maius amante, Nullum natura ius in amante tenet: Solus amans magno misere frigescit in igne, Aestuat horrenti frigore solus amans! Ah quotiens stupui cum, crasso in carcere clausus, Vescerer aethereis, iam salamandra, cibis; Obstupui posset propria cum sede revulsus Spiritus in dominae vivere corde meus. Prodigiosa fides, et quod ventura iuventus Confictum falsis iam putet esse iocis, Terrenos artus, quamvis iam spiritus illos Liquerit, absenti vivere mente diu. Ergo animo duplici vivis tu Xandra, meumque Exanimis vita corpus inane tenet.
6. ad Xandram Xandra mihi tantum quondam crudelis amata Quantum dilecta est femina nulla viro: En erit ulla dies qua tu succurrere nobis Et tumidos fastus ponere, Xandra, velis? Anne ferox cursu semper perstabis eodem Nec disces animum flectere saeva ferum? Sed quid me macero, miserum? Sperare quid ultra Fas puto? Iam subito, iamque puella vale! Dum licuit tecum felicia tempora vixi, Laetitia pleni dumque fuere dies; Nunc vertis mores: ergo et vertenda voluntas. Esto quoque. Iam nobis, iamque puella vale! Te tamen et coeli sanctissima numina testor Me invitum faciem linquere, Xandra, tuam. Sed tua me feritas moliri talia cogit: Cedendum nobis. Iamque puella vale! Ah quotiens flebis misere quotiensque rogabis Ut redeam lacrimis, insidiosa, tuis. Sed nil proficies: neque enim tolerare superbos Amplius est fastus. Iamque puella vale!
7. seni senarii ad imitationem Petrarcae Iam satis extremo fuerit servisse furori, Dum vigil insomnes poteram perducere noctes. Sit satis heu frustra tantos tolerasse labores Ni cupiam hanc omnem vitam traducere luctu, Postquam sperata privas me, Xandra, quiete Atque iubes tota sic, o, lugere iuventa. Ah quot nostra tulit, norunt dii, Xandra, iuventa, Quam tu perpetuo vexasti saeva furore! Ergo quod restat, placidae donare quieti Fas erit, ac reliquas levius producere noctes, Insanum cum sit tam duro tempora luctu Perdere et nulla requie donare labores, Morte olim tantos placuit finire labores, Atque id fecissem prima, fera Xandra, iuventa; Sed spes semper erat posse hoc tua flectere luctu Pectora: nam numquam duxi talem esse furorem, Qui vel nostra dies vel posset pectora noctes Perdere et aeterna mentem privare quiete. Sed postquam tecum stultum est sperare quietem, Nec mihi tam duro sunt praemia digna labori, Has statui curae meliori impendere noctes; Quodque pudet prima non perfecisse iuventa, Nunc faciam. Tu, Phoebe, tuo mea corda furore Incute; nam tristes cupio nunc ludere luctus. Praeteritos referam laeto iam tempore luctus, Te duce, Phoebe. Tuo vati da, Phoebe quietem, Da mentem mihi, Phoebe, novam sanctumque furorem Inspira, ut vanos valeam enarrare labores, Ut nostris edocta malis ventura iuventa Teque, Cupido, dies fugiat, teque, improbe, noctes. Cur unam de mille mihi saltem, improba, noctem, Qua mihi tam tristes licuisset ponere luctus? Huic ego praeteritae pensarem dura iuventae, Tempora et hanc solam possem preferre quietem Cunctis, quos olim pro te, mea Xandra, labores Excepi, duro correptus corda furore? Sed prius Aeolio crescent sub vellere noctes, Atque labor Phoebi poterit sibi ferre quietem, Quam furor aut luctus sinat hanc laetam ire iuventam.
8. de Alphonso claudo amatore Tres amat Alphonsus, quamvis sit claudus, amicas; Sed sunt diversis (hoc dolet ille) locis. Ambrosii prima est - ut ait - post limina divi: Pulchra licet, lusco nupta puella seni; In Transarnina spectabis classe secundam, Inter Carmelos Spirituamque domum; Incola Galphundae nunc tertia, Braccia quondam Castra sequens, turmis vix satiata decem. Has ergo octipedis fervent cum sidera Cancri Vix una cunctas luce videre potest; Nam mane incipiens dum latum circinat orbem Vix valet hinc sera nocte redire domum. Ergo cum venient angustae tempora brumae Et breve per spatium sol agitabit equos Unam sat fuerit sibi tunc si viset amicam Ire vel intorto desinat ille pede.
9. de theolohgo contionatore luxurioso Insanis totam rumpit qui vocibus aedem, Pulpita quique manu concutit atque pede, Qui furit, exclamat, strepit, intonat omnibus unum Luxuriae crimen turpius esse ferens; Hunc, moneo, vitate virum : licet ore rotundo Chrysippi ritu tristia verba cadant. Nam modo vittatae deprehensus virginis aula Vix valuit missa carpere veste fugam; Et nisi sublimi quod lapsus fune fenestra est Cantanda a pueris fabula nota foret.
10. ad Lupum In Transarnina cunctos se vincere classe Asserit antiqua nobilitate Lupus: Hoc alii rident cum nec domus ulla paterna Sit sibi, nec patriam dicere possit avi. Nobilis attamen es; nam tota nullus in urbe Bardorum quam tu bardior esse potest.
11. ad Bernardum Ne doleas versu quod epistola nostra secundo Claudatur, quoniam tu breviora facis!
12. ad Aldam Esse tuum dicis quem dant unguenta colorem, Alda. Quod emisti, quis neget esse tuum?
13. ad Leonem Baptistam Albertum Ibis, sed tremulo libelle gressu, Nam cursus pedibus malis negatur; Verum ibis tamen et meum Leonem Baptistam, Aonidum decus sororum, Antiqua Aeneadum videbis urbe. Quid stas? Quid trepidas, libelle inepte? Cur non sumis iter? Timesne tanti Forsan iudicium viri subire? Nil est quod timeas. Legit poetas Doctos ille libens salesque laudat Leves et placidos probat lepores; Sed nec raucidulos malosque vates, Quamvis molliculi nihil bonique Candoris teneant, fugit severus: Laudat, si quid inest tamen modeste Laudandum, reliquum nec usque mordens Coram carpit opus, bonusque amice Secreta monet aure nigriora, Quae tolli deceant simulque verti Albis carmina versibus. Suumque Non hunc grande sophos decensque lusus, Quamquam utroque valet nimis diserte, Non Alberta domus facit superbum: Cunctis est facilis, gravisque nulli. Hic te, parve liber, sinu benigno Laetus suscipiet, suisque ponet Libris hospitulum. Sed, heus, libelle, Audin, nequitiae tuae memento! Quare si sapies severiores, Quos ille ingenuo pios pudore Multos composuit, relinque libros, Et te Passeris illius querelis, Doctis sive Canis iocis Hiberi, Argutae lepidaeque sive Muscae Extremum comitem dabis: superque est Istis si potes ultimus sedere.
14. quaerit si qua perturbatione sit affectus Si non vexat amor, quidnam mea pectora vexat? Pergite Pierides, dicite quaeso, deae! Vel mihi, quid sit amor qualisve, referte Camenae, Si mala tot nobis congerit asper Amor, Si dulcis, dulci cur tot permiscet amara, Dulcia vel qui dat, si sit amarus Amor, Aut mihi si flammae consumunt corda volenti, Unde igitur nobis tanta querela venit? Invito vel si comburunt ossa calores Quid misero tantum proderit usque queri? Talibus, heu, fragili in lembo me fluctibus aequor Iactat et in scopulos iam ruit ipsa ratis.
15. ad Theoplasmam Francisci Castilionensis amicam Parce, precor, tenero suavique puella poetae, Castilionensi iam, Theoplasma, tuo, Nec perdas per quem post fata novissima vives, Quique tuo faciet te superesse rogo. Hic canet errantes per candida colla capillos, Sidereos oculos, oscula digna deo, Atque genas roseas, vultum incessumque decorum Pectora brumali candidiora nive. Ast ita si miserum pateris, Theoplasma, perire Nulla tuo cineri fama futura venit.
16. ad se ipsum Hactenus o lusi, satis est, lasciva Camenae Carmina, plusque satis me malus ussit amor! Nunc meliore lyra, divae, meliora canamus, Nam satis atque super me malus ussit amor. Dicamus coelum, coeli dicamus honores, Sitque mihi lacrimas promere posse pias. Et tandem pigeat tantos sumpsisse labores In cassum; pigeat paeniteatque mei.
17. ad se ipsum Quid facis infelix? Quidnam Landine miselle Te iuvat ad flammas addere ligna tuas? Quid laqueum texis quo mox capiaris et amens Iam referas dextra vulnera facta tua? Desine iam vanos tibimet nutrire dolores, Desine iam gratis tanta subire mala. Pone modum lacrimis et quae deperdita cernis Perdita iam ducas, paeniteatque tui.
18. epitaphium in Leonardum Arretinum Hic cui frondenti nectuntur tempora lauro Romanae linguae dos, Leonardus, erat; Qui Florentini descripsit gesta Leonis, Transtulit et Latiis dogmata Graeca viris.
19. ad Xandram Non ita gavisus Phrixeo vellere Iason Cum cecidit magico Martia turba sono, Nec pius Aeneas cum iam defessa carina Tangeret optatos, regna Latina, locos; Non ita gavisa est monstris erepta marinis Andromade, matris crimine facta rea, Atque ego sum, posito cum post fera proelia bello Firmavit sancto foedere Xandra fidem. Nam quibus, heu, curis quantoque urgente dolore Hactenus urebat pectora nostra calor, Nec mihi, Xandra, iugum collo exturbare licebat, Flectere nec lacrimis aspera corda piis. At nunc iste dies longe felicior omni Venit, quem nobis lactea gemma notet; Candidus iste dies quo tu mitescere nobis Coepisti et vultu spem meliore dare. Illa quidem fuerat nox pergratissima Nautae Qua potuit dominae concubuisse suae, Gratior at nobis et toto carior aevo Iste dies fuerit quo mihi laeta redis; Nam tandem risum recipis, vultumque serenas, Rugaque de tota fronte repulsa fugit, Nec dedignaris nostros audire labores, Nec potes auditis dura manere diu. Discite, contempti, quantum patientia possit: Frangitur assidua victa puella prece; Praecipue nostris lacrimis mea Xandra movetur Et lacrimis victas praebet amica manus.
20. ad Philippum de amica Cum matutine peteres pia sacra, Philippe, Luciae venit pulchra Ginevra simul, Nuda pedes, inculta comas, sine lege togata, Candelasque decem relligiosa ferens. Quae postquam ingressa est ornati tecta sacelli Effuditque preces ad simulacra deae, Substitit atque vagis oculis, cervice reflexa, Inter mille viros te studiosa legit. Inde abitum simulans, ut se coniungat amanti Praeteriens tacito te premit illa pede, Atque tuo lateri, turba ut compulsa, cohaerens, Murmure depresso dixit: Amice, vale!
21. ad Lucinam pro partu Xandrae Ecce dies partus: properat Lucina puellae, Casta fave, partus; advenit ecce dies! Ergo laboranti, si vis me vivere, Xandrae Des, precor, auxilium subveniasque pie.
22. laudes Dianae Candidae laudes, age, iam canamus Musa, Dianae! Nemus illa, Manes Inferos, coelum colit et serenum, Terna potestas. O Iovis summi decus omne prolis, Virgo, quae fratrem modo nata diva Diligens partu relevas parentis, Lucida Iuno; Tu suis septem Niobem superbam, Ulta Latonam celeri sagitta, Filiis orbas prohibesque matris Numina temni. Nec tuos ausus temerare fontes, Cernere et nudas vetito Napaeas Lumine Actaeon, meritas refugit Pendere poenas. Nunc enim, prisca fugiente forma, Cornibus spargi comites stupebant; Hic sibi notis canibus revelli Viscera sensit. Nulla sed maior tibi, Diva, venit Fama quam per te rudis insolenti Miles in partu, mea magna cura, Xandra supersit. Tu meae partus dominae dolentis Mitigas, felix, nimios dolores; Tu sinu natum puerum benigno Laeta receptas. Digne nunc tali puer o parente, Quem nec alatus superet Cupido, Sis, precor, matris decus et voluptas Maxima matris; Namque tam cunctos roseis labellis, Candido vultu pueros praeibis, Quam parens cunctas superat nitenti Fronte puellas.
23. ad Bartholomeum Opiscum Scalam Desine iam leges nostro praescribere amori, Desine! Solus amor nescit habere modum. Quis modus aut Myrrhae cum matris adultera facta est, Aut quis Medeae finis, amice, fuit? Quis modus aut Scyllae cum crinem dura puella Exsecat infami regna paterna manu? Solus amor vaccam ligno simulare dolato Pasiphen iussit furtaque ferre bovis; Phyllida solus amor laqueo subnectit amaro, Dum tu Demophon fallis inique fidem. Sed quid foemineos nunc est numerare furores? Adiicit hic superos in sua regna deos. Nec puduit cygnum, paret cui regia coeli, Induere et plumis spargere membra novis; Et crinitus oves ad flumina pavit Apollo, Ut posset dominae se refovere sinu, Inque iubas abiit magnus Saturnus equinas Vallibus Idaeis gramina pastus amans. Nec matri deus iste suae, deus iste, pepercit: Illius imperium sensit et alma Venus. Ah quotiens Paphon, quotiens sua regna Cythera Deseruit flammis iam calefacta novis! Et modo Panchaeis demens errabat in agris, Cerneret ut vultus, pulcher Adoni tuos; Et modo Myrrhea requiescens fessa sub umbra, Pectore fusa tuo basia mille dabat. Nec visum indignum, niveos onerare lacertos Retibus et duro ducere monte canes, Nec suus a puero poterat divellere coniux, Non Mavors, quondam maxima cura sibi. Quin etiam montes ac turpia lustra ferarum Praetulerat coelo praetuleratque Iovi. Omnia formosum propter faciebat Adona: Tantum nostra valet vertere corda furor! Ergo, Scala, meo leges imponere amori Desine; solus amor nescit habere modum.
24. ad Bartholomeum Opiscum Scalam de suis maioribus Inquiris veteres ubi quondam, Scala, penates Maiores norim composuisse meos. Non ego Cecropia refero de stirpe parentes, Nec domus antiquos Iulia praebet avos. Nullus et egregios titulus mihi signat honores, Quos inhiat laudis ambitiosa sitis. Tecta nec e Faesulis spectantur fulta columnis, Nec regum nobis arca recondit opes. Tu tamen alma meis priscas, Florentia, sedes Spirituae classis non procul aede locas. Est vicus Tusci Putei cognomine clarus, Urbis qui in laevo moenia colle videt: Hic tu Scala meae cernes primordia gentis; Quamvis parva, tamen hic monumenta patent. Nam licet ex humili populo mea surgat origo, Casta tamen semper et sine labe fuit; Nec Musis odiosa piis nec inutilis armis, Nec venit haec patriae dissimulanda suae. Hoc Campaldinae testantur funera pugnae, Tempore quo rubris fluxerat Arnus aquis: Namque huc Landinus, comitatus signa tribulum Quae velis niveis nigra flagella notant, Sumpserat a proprio non aspernanda tribuno Munera, dum caeso victor ab hoste redit. Hic avus, o Francisce, tibi cui Musa canora Arte dedit priscos aequiperare viros, Nec magis Aoniae gaudent Amphione Thebae, Cum stupeant dulci saxa coisse lyra, Quam tua Tyrrheni soliti per templa, per aedes, Organa tam facili cernere pulsa manu. Lesbous celeres cantu delphinas Arion Permulsit, vitreas dum rate findit aquas; At Rhodopes gelidis ducebat montibus ursos Orpheus et fulvos per iuga summa lupos. Sed neque per silvas, neque per freta dulcius illo Hactenus audisse iurat Apollo melos; Quin et adoptiva Musam de stirpe parentem Retulit et Musis dignus alumnus erat. Sed simul, heu, nulli superi Dii cuncta dedere, Nullus et ex omni parte beatus erit. Nam qui Sirenas superabat voce canoras Damnata aeterna lumina nocte tulit. Non quia sic meritus fuerit: sed noscite quanta Invidia livor infera regna premat. Est inter Stygias Phthone deterrima nymphas Tempora cui multus oraque pallor obit. Hanc pater et Stygiae Phthonem dixere sorores Invida quod tristi fronte secunda videt. Haec patrias primis tenebras iam liquit ab annis, Ausa per excelsas aetheris ire plagas; Namque potest hominum res si turbare secundas Tunc fruitur proprio nympha maligna bono. Ergo forte trium perscrutans fata sororum Audierat Lachesis talia voce dari: Nascetur Faesula Franciscus origine tali Dircaeum quali vidimus arte Linum. Protinus tumuit dea saeva suisque Supplicibus Clothon vocibus alloquitur: O dea, nam nulli vitae sub lumen ituro Te sine mortali ianua prima datur; Castalii quae sacra colunt Heliconides antri Iam mira cupiunt arte parare virum. Et cupiunt et tanta illas fiducia cepit Ut sibi, vel sine te, cuncta licere putent. At tu ne quisquam quondam tua numina temnat, Ne lateat possit quid tuus orbe furor, Illius alterna damnabis lumina nocte: Sit Linus, ut iactant, dummodo caecus eat. Hac olim Thamyrim poena afflixere Camenae, Certaret cantu cum superare deas. Hac nunc illarum poena afficiatur alumnus, Sic tua qui spernat numina nullus erit. Dixerat et partus maturi venerat hora Atque tuam, mater, Parca petebat opem. Ergo ades et puero reseras dum limen, adempta Aetheris in lucem luce venire iubes. Non tamen Aoniae caecum sprevere puellae, Nec puduit molli saepe fovere sinu. Musarum silvis, Musarum montibus olim Lusit, Musarum captus amore puer. Quin et Pierias, Phoebo ducente, per umbras Audivit sacros ex Helicone choros; Audivit varia modulantes voce sorores: Haec ore, haec tibiis, concinit illa fide. Atque hic disparibus nato distincta cicutis Organa porrexit Calliopea suo, Atque ait: Ausonias, sume haec, i nate per urbes, I nostras laudes, nostraque facta cane. Tanta hic carminibus tibi gloria surget Etruscis, Thraicii quanta carmine vatis erat. Nam mire Tusco vivens celebraberis Arno, Lydia qua fulvus temperat arva leo. Nulla dies sacrum poterit subducere nomen, Sed tua post maior funera crescet honos. Nec mater de te quicquam mentita: suisque Egregiam verbis facta tulere fidem. Namque Fluentini solus dum cantibus aedem Pontificis celebras, Tuscia tota ruit; Teque rudes doctique simul, iuvenumque senumque Pectora divinis obstupuere sonis. Sed nec tu fueras una contentus in arte Cum posses veterum dogmata nosse patrum. Nam solers rerum causas penitusque repostae Naturae occultas tendis inire vias; Et quod terrenis oculis vidisse negatum est Cernere mente parens Calliopea dedit. Iamque tuum nomen duras transcenderat Alpes Oraque complerat trans freta longa virum. Quin et marmoreo moriens donare sepulcro, Quod nunc Laurenti templa vetusta tegunt; Templa tegunt quae mox Cosmus suffulta columnis, Fornice sublimi conspicienda dabit. Tunc licet aurato niteant laquearia tecto, Et Faesulus multa splendeat arte lapis, Non tamen e media quoquam removeberis aede, Nec volet hoc, doctis qui favet ingeniis; Nam favet ingeniis Cosmus quin luce carentum Inviolata loco busta manere iubet. Aeternum, Francisce, igitur per saecula vives, Et tuus Elysium spiritus arva colet. Sed nec degeneres referet tibi fama minores, Nullaque de turpi posteritate nota est. Nam tibi germanus fuerat, cui cara nepotem Progenies magna non sine laude dedit; Nam Gabriel quem sorte sua Camaldula legit Relligio, niveis conspicienda togis, Ambrosio primos nutritus lacte per annos, Roscida Gorgoneis antra subivit aquis. Hinc fidibus proceres coeli laudavit et illos, Militiam summi qui meruere Dei, Qui nobis patriam, pro Christo vulnera passi, Sanguine divinam iam peperere suo; Mox dum Parrhasiae, Pisano in litore, gentis Victa Fluentino moenia Marte canit, Ante expectatum, iuvenilibus obrutus annis, Deserit heu quanto proelia coepta pede. Sic nobis, Gabriel, prima fraudate iuventa, Complesti luctu saucia corda gravi; Nam tibi me Musae, tibi me patruelis origo Iunxit et ex uno sanguine ducta domus. Tu me Musarum magno inflammatus amore, Cirrhaei impuleras scandere celsa iugi. Te duce Permessi liquidas ad fluminis undas Venimus et sacro tinximus ora lacu. At nunc si Phoebus velit aspirare canenti, Magnorum ut possim dicere facta virum, Si qui rauca canit gracili nunc carmina plectro, Intonet altiloquo maior in ore sonus: Cosmus et egregii cernent me pignora Cosmi A patribus nusquam degenerasse meis.
25. de Xandra Nunc virent silvae, nemus omne frondet, Ridet et tellus variisque frontem Floribus pingit, fugiuntque nubes Montibus altis. Naiades laetas agitant choreas Gratiis passim Satyrisque mixtae Et comas flavas religant corona Versicolore. Concidunt venti, levis afflat aura; Parcit atque haedis lupus et capellis, Nostra dum celsas Faesulas frequentat Candida Xandra. Nunc suos tristis Philomena luctus, Immemor stupri simul et nepotis, Ponit et versus modulans sonoros Cantat amores. Gaudet et fructu segetis colonus Horreum quaerens ubi farra condat, Gaudet et Baccho nimium feraci Vinitor uvae. Hos tamen montes mea si relinquat Xandra, si Tuscae revocetur urbi, Arbores siccas videas et ipsa Flumina sicca.
26. ad Ginevram Flavis crinibus aureisque pulchra Et nigris oculis, gena nitenti, Et tota facie nimis superba, Incedis tetrico, Ginevra, vultu. Et nostras tibi cura nulla flammas Est restinguere, nec meo dolori Succurris, nimis ah nimisque saeva! Sed fastus inimica saepe duros Opponis mihi saevior leaena, Quam caris catulis modo repertis Venator Libyca ferox harena Orbavit, paterisque me iacere Una pervigilem alterave nocte, Duro in limine, dum tuos recludi Postes auguror et tuum, Ginevra, Adventum nimio moror periclo. At tu, si libuit venire tandem, Postquam septima iam hora praeterivit Accedis, neque postibus reclusis; Sed mecum bene tuta per fenestram Aeratam loqueris mihi, satisque Factum si semel auream papillam Et pectus niveum simul gulamque Pulchram tangere vel manu sinistra Magno contigerit labore credis, Aut si levibus osculum labellis Impressi tibi, tu cito reclamas. Ah quanti sibi Gabriel beatas Istas nunc emat osculationes, Cui numquam digitum mihi minorem Attrectare semel fuit potestas! Verum si tibi flavuli capilli, Auro qui similes modo refulgent, In canos abeant, Ginevra, crines; Dentes si niveos eburneosque Liventes maculae nigraeque fuscent; Vel nunc qui roseis genis nitentes Vernant multiplici decore flores Perdat stridula conteratque bruma; Si testudineo peraequa collo Cervix cygnea, fiat atque suci Plenas turgidulasve si papillas Nutricis similes geras papillis, Sulceturque frequentibus misellus Venter partubus utribusque fiat Rugosis similis malumque plenis; Totum denique si tibi maligna Quod nunc luxuriat suo nitore Corpus conficiat situ senectus, Heu quantis lacrimis quibusve, demens, Flebis spreta modis, amante nullo Iam te respiciente. Tunc equarum Te vexabit, anum, furens libido, Et circa iecur, usque saeviendo Flagrans crescet amor, tibique nullus Turpem subveniet timens senectam. Demum tunc, posita ferocitate, Ultro nos, nimis ah nimisque supplex, Accedes placidaque voce quondam Noctes reddere mi voles negatas.
27. de reditu Xandrae Corve quid dextrum crepitante rostro Mi latus stringis celerique penna Cur feris nostros humeros sinistrum Garrula cornix? Cernimus? Vel qui misere premuntur Semper a duro nimioque amore, Dum suis curis cupiunt mederi, Somnia fingunt? Cernimus certe: redit ecce nobis Rure materno, mea magna cura, Xandra. Nunc omnis timor atque tristis Luctus abito!
28. ad Xandram Maxima pars nostri, pulcherrima Xandra, doloris, Qua sine nec Croesi regia tecta velim, Quando tuam faciem nullo prohibente licebit Aspicere et coram mitia verba loqui? Namque tuo postquam invitus sum, Xandra, revulsus Aspectu, semper vita molesta fuit. Nec mihi cura cibi, placidae nec cura quietis Sed lacrimae tantum pocula nostra parant; Nec blandi comites durum lenire dolorem, Altera nec, quamvis pulchra, puella potest. Ah quotiens totas insomnes ducere noctes Cogimur et curis invigilare tuis! Et nunc qui vultus, quae sit tibi gratia formae Nunc memini, qualis rideat ore nitor, Sideribusque oculos similes et cygnea colla Et niveum pectus, pectora nostra domans. Et memini cantum quo se pulcherrima victam Non, modo sit verax, Calliopea neget; Et memini in numerum soleant ut mollia crura Ludere et in girum molliter ire pedes. Omnia quae memori monitus dum mente retracto Materiam, infelix, ignibus addo meis. Sic infelices nostros nutrimus amores, Gaudia praeteriti dum meminisse iuvat, Inque dies crescunt flammae penitusque medullas Exurunt: roseus deserit ora color Pallentemque utinam faciem nunc cernere possis, Quantaque mi macies squalida membra notet! Sed quamvis multae vexent mea pectora curae, Unum est quod doleam, candida Xandra, magis; Vidi ego saepe: novis veteres tolluntur amantes, Et longinqua minus flamma caloris habet. Non tamen hoc timeo tibi vel quia mobile pectus Vel precibus vinci muneribusve putem; Namque hoc magna Venus novit, Venerisque Cupido, Te nihil in casta sanctius esse fide. Nullus nec donis turpi te subdet amori, Quin sis perpetua nota pudicitia. Auratis non te vincet Pactolus harenis, Divite non quicquid devehit amne Tagus. Sed tamen, heu fateor, timeo: licet ipsa timoris Vana sit, est tanti causa timoris amor. Quod te per sanctum carae genitricis amorem Et per germanam, quae tibi dulce caput, Perque meas lacrimas, lacrimis oculosque madentes, Et tua per geminas lumina clara faces, Xandra precor, nostri veniat non immemor hora, Ulla tibi maneat non temerata fides, Landinumque tuum memori sic mente reponas, Ne subeat pectus cura secunda tuum.
29. ad Bernardum Dum tu grandiloqui divina volumina Tulli Pellegis et quicquid Quintilianus habet, Dumque genus causae dubium variosque colores Et discis quae sint arma ferenda reis, Vel si quando iuvat mentis seponere curas - Nam permixta licet seria ferre iocis - Ad Lisam properas: Lisa est tibi sola voluptas, Dimidium vitae, candida Lisa, tuae. Illa quidem nitidis placide te aspectat ocellis, Felicem risu te facit illa suo; Saepeque per rimam furtim tibi verbula dictat, Tangendam furtim porrigit illa manum; Nos procul a nostra, dulcis Bernarde, puella Cogimur insani discere iura fori. At si quando vacat, cum turba molesta quievit, Litibus et scissis omnia clausa silent, Protinus ad nostras avidus me confero Musas, Quarum immortali pulsus amore feror. Tum me Parnasi stupidum per devia montis Raptat honorati turba canora lacus, Et levibus contexta modis mihi carmina dictat, Atque iubet sumpta ponere moesta lyra. His nos Xandrinum studiis solamur amorem, His desiderium, Xandra, rependo tuum. Tristibus atque elegis insanos ludimus ignes, Et resonat Xandram pagina tota mihi. Illam me Phoebus prima sub luce canentem Invenit et seras cum subit udus aquas. Nec tantum Eurydices discessu fleverat Orpheus Cum peteret Stygios icta dracone lacus, Quantum ego nunc a te spatio diductus iniquo, Xandra; sed hic magno grandius ore sonat. Quippe ferunt vires Musae spiratque furorem Divinum nato Calliopea suo; Et dat carminibus saevos mollire leones, Pangaeoque feros ducere monte lupos. At me Castalio dignata est nulla sororum Fonte, nec Aonium tangere passa nemus. Ergo sic rauco dicemus pectore laudes, Xandra, tuas, doctum quae meruere Linum. Dicemus tamen: et quod nobis invida non dat Natura, ingenium, tu mea Xandra dabis.
30. ad Iohannem Antonium Prime nostrorum comitum, Iohannes, Sive tu collem fluvio imminentem Puppii, dulcem patriam, frequentas Laetaque rura, Deque vinetis volucres propinquis Retibus pingues recipis dolosis, Et cani suades leporum fugacem Vincere cursum, Sive te magnus remoratur urbis Ardor Etruscae, comitumque laetus Detinet sermo, faciesque pulchra Dulcis Horectae; Oro, si nostri manet ulla cura, Si tuus non me fugit omnis ardor, Redde me certum, valeasne nostri Numquid amici.
31. ad Leandram Misisti mentam, credo, hac ratione Leandra, Ut caperes nostra tu quoque dona manu. Ast ego muneribus vincam te, namque virenti Nunc tibi pro menta mentula nostra venit. Nam mage ruta licet quam rutula cara puellae est, Mentula quam menta carior esse solet.
32. ad Anastasium Dicis, Anastasi, nostros te optare libellos, Et mea vis posita carmina adesse mora. Dispeream versus cupiam ni mittere: at illi Iam nequeunt claudi taedia ferre viae; Tristia praeterea tam sancti iudicis ora Cum sint lascivi se tolerare negant.
33. ad librum Si nec Pierides, nec te defendit Apollo, Et vestire piper, claude libelle, times, Certa salus restat: cautus sic ampla subintres Atria, nec Medicos egrediare Lares. Namque illic tutus, tanta et securus in arce Ridebis vulgi scommata dura levis. Sic te de sacro nullus deducet asylo, Nec feret audaces in tua terga manus. Quod si Maecenas te noverit atque severus, Heu, dignum tanto non putet hospitio, Tunc demum claudo Veneris sua sacra marito Confice: Vulcano vindice tutus eris.