CroALa, 2024-05-15+02:00. Nodus GAMBARA.navi-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/GAMBARA.navi-03.xml.
argumentum Infames fugit Hesperidas. Prope deperit aestu Dum venit ad Pariam: hic mores, genus, et loca discit. Post Manacumanam terram, ditemque Cumanam, Curianamque legens, Quiqueiae constitit arvis. Mittitur ad Regem vinctus, nil tale merentem Rex levat amplexu, coeptosque hortatur ad ausus.
Inde ego digrediens ternis cum puppibus aequor Ingredior maris; hic sparsas per caerula terras Invenio, quas Hesperidas coluisse superstes Fama refert: has infectas vitio aeris oras Effugimus densaque simul caligine caelum. Dehinc testudinibus plenum tandem ad mare veni, Applicuique rates vicini ad littoris oram, Quod gentes habitant diversa per aequora vectae, Quas scabies mala pertentat, quam sanguine largo Et gelido illarum tingunt, niveumque colorem, Invisamque luem toto de corpore pellunt; Has solum mandunt aegri, dum corpora curant. Insula non longe posita est, quae vertice ab alto Et circum latera et circum iuga celsa ruebat Ignitos caeli rapido cum turbine tractus, Cum spirant contra validi de partibus Euri Et cava percurrunt immissis flatibus antra, Ardentesque globos flammarum ad sidera volvit Sulphureo immixtos fumo atque bituminis aura: Non secus Aetna solet luce expirare cavernis Sicaniis volucres fumos, et noctibus ignes. Atque viam tenuit vasti maris aerea pinus Australis, tandemque, in fervida marmora ponti Rumpimus. Hic calor austrinus membra, ossa, medullasque Intrabat, nec erat requies, nam mole fluebat Corporea immundus sudor calefactus, et aer Paene ipsa urebat cava vela, gravisque carinas Vexabat fessas pelagi sine murmure fervor, Atque cados aestus scindebat et arida transtra: Navita nec poterat tantos perferre calores. Et tunc tempus erat, quo messor laetus aristas Colligit, et late Cancri sub sideris ortu Aestuat omnis ager, campique ardore dehiscunt. Interea hic octo soles, sine flatibus ullis Ventorum, placidus tanto in discrimine pontus Oppressum me detinuit, ubi nulla salutis Spes erat, et iuvit nos tunc densissima nubes, Quae texit spatium hoc ponti nostrasque biremes. Hic ego me caelo vertens sum talia fatus: 'Eripe me his, Pater alme, malis et per mare vectum Respice in infidas Syrtes, da tendere cursus Posse ratem ad portum, tantamque evadere pestem. Adsis, o Virgo alma, precor sanctissima, namque In sua vota vocat te navita, cum mare fundo Aestuat et rapidi volvunt freta fervida venti, Inque fugam infesto conversus miles ab hoste Te semper vocat auxilio, silvisque viator Luciferi insidiis hominum deprensus in ortu Alta suos tendens ad caeli sidera vultus, Latronum duce Te sperat se evadere fraudes, Unigenamque tuum, mihi qui Dominusque, Deusque, Et fuit, et mihi semper erit, ne deserat, ora'. Nec mora spirarunt Vulturni flamina, et aequor Per placidum puppis fertur, rostroque profundum Tranquillum ruit huc illuc, versusque cadentem, Qua longe montes aperit, silvamque comantem, Impello solem puppes, et verrimus undas. Tunc noster sese vertex subducere coepit, Astrorumque alios hunc contra aspeximus ignes Atque aliam coeli faciem, quam noram ego primum Esse plagam austrinae partis, nam sidera nostris Elucent mage, temperies mitissima passim est. Ipsa ratis vasti dorsum maris ascendebat, Haud secus ac celsum montem, sed non tamen ulla Ardua terrarum prope, vel longinqua videbam. Tunc nos ignarique viae, trepidique calore, Protinus excutimur longinqua per aequora cursu Atque iterum sese nostris ostendere coepit Luminibus caelo vertex sublimis ab alto. Tertia lux tandem nebulis erupit et alto Fulsit, et e nostris aestusque colorque recessit Ossibus et membris venit vigor. Inde per aequor Immensum tentamus iter, quo marmore vasto Nulla videbatur circum se attollere tellus. Conscendit malum Mendez ut cernere posset Eminus Oceani tractus, tunc lumina vertens Ad nos exclamat longe se cernere terram, Quae montes ternos monstrat, silvamque comantem. Quo laeto clamore, dolor procul abfuit omnis Et solitae vires animo rediere, abiitque Pallidus ore color, nosque anxia cura reliquit. Sed non hoc potui propter vada proxima littus Tangere, tunc illic silvas, et prata sub umbris Arboreis, et littoreo beneolentia tractu Gramina, et halantes conspexi floribus hortos. Prosequimur nostros cursus, tandemque sub ortu Aurorae et solis radiantia lumina contra Ingentem portum intramus, quum lucidus inter Signa Leo late attollit humerosque iubasque Fulgentes, et triticeas terit area messes, Agricolamque labor durus sub sole fatigat. Portus erat prope fontis aquam, quae tramite lapso Gramineo mites undas littusque petebat. Huc nobis visum est defessas condere puppes, Compagesque simul quassas coniungere, et arma Instaurare ratis, curare et corpora fessa. Indigenae nulli hanc terram littusque colebant, Hisque locis novi vestigia multa ferarum. Vicinum littus tacitis accedere remis Aspexi cymbam, quae per vada salsa vehebat Proceros membris iuvenes, quibus arma sagittae, Scutaque, et arcus erant, semiustaque cuspide tela. Longa his caesaries et non intorta fluebat Per latos effusa humeros, nigrantiaque ora. Inguina gossipio cuncti, mixtoque colore Velabant, vittisque femur, at caetera nudi. Ipse hos et signis et laeta voce vocabam, Queis non visa prius ostendi munera longe, Et specula hinc calybe e nitido, paterasque figuris Diversis auro pictas, varioque colore. Aera foraminibus pertusa et concava dulces Tinnitus longe edebant strepitusque canoros; Tincta colore rubro ramosa coralia pansis Portabant nautae manibus. Sed post ubi vidi Nescia muneribus nostris mansuescere corda, Detorsi hos contra lecto iam milite proram. Illi autem validis conatibus impellebant Per pelagus retro lembum, nec dona putabant Nostra carere dolis, qui non cava vela ratesque Cessabant spectare oculis, atque arma, tubasque, Atque intertextas argento et murice laenas, Et longe rauca stridentia tympana voce. Tunc ego conspiciens oblato munere me nil Proficere, hic iussi iuvenes inflare cicutas Atque ebur, et cantus prora exercere vicissim, Ducere et assuetas sublimi in puppe choreas, Illorum ut sonitus animis dulcedine motis Ne fugerent. Cymbam sistunt, remisque relictis Arma manu intrepidi rapiunt, cantuque vocari Insolito sese in certamina dura putabant, Ignari sonitus litui, vocumque canentum. Nostrorum pars tela manu, nervoque sagittas Aptabat, nec non pugnae se quisque parabat. Hi tandem pacati animos ad littora tendunt, Descenduntque simul, sequitur quos caetera pubes Atque inter sese signis nutuque loquuntur, Illi sed postquam rectorem accersere puppis Me dextra videre, ruunt ad littora et alnum Conscendunt veriti insidias: volat illa per undas, Quos non insequimur, sed recto tramite vasti Prosequimur pelagi tractum, quo non procul ingens Cursus aquae liquido veniebat ab aequore, qua sol Surgit et occiduas tendit se vertere ad oras. Invia erat nautis et non tractabilis unda, Quam tenui, et fateor toties me mille procellis Iactatum, atque in vota Deum me saepe vocasse, Qua late fervet Scyllae tumida unda sequacis, Non me vexavit tantum tamen ullus in undis Terror et indomitum mediis in Syrtibus aequor. Ulteriusque ruens in aperta pericula, tandem Invenio immensas hoc ipso in littore fauces Ad quas ille ingens fluxus tendebat aquarum Et se condebat sinuoso hoc gurgite ponti: His ego navifragis decursibus Ora Draconis Imposui nomen. Iuxta haec iacet insula vasto Cincta mari, non illa ullis habitata colonis: Huic Margaritae mihi nomen ponere visum est. Non nullos cursum tenui per marmora soles Dulcis aquae, quantoque magis, Perenotte, cadentem Carbasa vertebam ad solem, tanto magis amnis Gratus erat: tantus sese erumpebat aquarum Impetus in pelagi fluctus e faucibus alti Fluminis occurrens salsis resonantibus undis, Atque inter sese veluti certamen inibant. Altus hic ad laevam praecelso vertice se mons Tollebat caelo, quem simius ora colebat Horrida habens nigrosque oculos, caudamque reflexam. Nudum littus erat, nullique habitabilis ora. Descendunt pauci in terram, qui sat bene cultos Passim agros cernunt vacuos cultore, domusque Exiguas, qui forte habitabant montibus altis. At latere e montis laevo videre patentem Planitiem, quam nos petimus, venere sed ipsi Indigenae externas visuri ad littora gentes. Tellurem hanc Pariam signis et voce vocari Novimus, et plenam populis, atque ubere campi; Moribus haec facilis gens est, membrisque decora. Quattuor indigenas mecum per caerula vexi, Ut loca vel signis circum, nutuque notarent. His mihi non visum est Pariae considere regnis, Sed dum littoreos me velle capessere tractus Abnuerem, procul ecce ruit gens nuda carinas Visendi studio ad littus, classique propinquant Certatim innumerae scindentes marmora cymbae. Puro colla auro ornati, gemmisque, lacertosque Armillis: petii signis quo littore baccas Totque auri massas legerent, tunc barbara pubes Per nutus responsa dabat, gemmasque repertas Atque aurum fulva inventum monstrabat arena. Armatos ego tunc vicina ad littora misi, Qui pelago et silvis loca proxima cuncta notarent; Horum ductor erat miles, qui vidit in orbem Constructas aedes, nigroque sedilia ligno: Ast operosa tamen portant ad littora fructus Ignotos penitus nostris, varioque colore, Alba ferunt nec non et vina rubentia secum, Non uvis expressa, tamen gratissima vina Fructibus innumeris facta et pluvialibus undis. Sunt albi indigenae, mites placidique, nec ullum Ipsorum hospitio nec littore cominus arcent. Inguina gossipio velant, ac caetera nudi. Qui vero missi fuerant exquirere montes Vicinosque sinus, redierunt ad cava laeti Littora, baccarumque simul candentia serta Portarunt, vinique cados, fructusque recentes. His trahere haud sivere diu me tempus in oris Undis corruptae fruges, sed linquere visum est Has terras, iterum invisuro vere sequenti. Has Manacapanam indigenae, ditemque Cubanam, Curianamque vocant felices ubere campos. Et vetuere aurarum animae, pelagusque vadosum, Praecipitesque maris cursus, nam turbine magno Ipsa movebatur huc illuc regia puppis. Syrtibus his tandem et brevibus dubiisque periclis Emersi classe incolumi, vada praetervectus Saxea. Dehinc tenui iam lasso remige tractus Ingentis Pariae, credens hanc esse marinis Fluctibus incinctam et metuens, dum vela per oras Occasus tendo credens me posse tenere Littora Quiqueiae, classis devenit in altum Et rapidum flumen, cui cedat turbidus Ister Et Nilus, quamvis magno comitatus aquarum Agmine septenis campos maris intret apertos Fluminibus. Paulo ulterius mox moestus ad ipsum Occasum solis verrebam caerula classe, Queis passim (nam vera loquor) viret herba profundo Remigiis invisa: rates fluitantia ponto Semina tardabant virides imitantia baccas Lentisci, laetaeque maris sub fluctibus herbae. Sed cum me in vastoque sinu ignotisque viderem Herbis implicitum, verto mea vela retrorsum Ad Boream, fluctusque seco Quiqueiae versus Littora, quae tandem iam nota per aequora vecti Prendimus, optatasque diu devenimus oras, Cum gravis autumnus fructus ostenderet altis Arboribus, summisque in collibus uva ruberet. Pauca super celebri dicam, Perenotte, Quiqueia, Has inter fama quae non est ultima terras. Castaneae similis folio est haec insula vasto Cincta mari, circum in numerum quam mille coronant Portusque, et liquidi fontes, et stagna, lacusque. Haec gens natura est facilis, nam poplite flexo Ipse salutabam quoties de more Parentem Unigenae Christi, genua inflectebat et altam Ad caeli sua tunc vertebat lumina sedem. Haec minor Hesperia paulo est, quam quattuor inter Flumina lata fluunt, quae delabuntur ab altis Montibus in medio positis, quibus insula surgit. Iunna petit nitidi resonans ingentia solis Lumina et Eoum littus, Iacheque secundus Volvit in Oceanum cursus, qua perfurit Auster. Tertius incurvo decurrit Naiba cornu Horrificum versus Boream, gelidosque Triones, Quartus Atibunicus tendit qua lucida solis Lampas ad Oceanum vergit, rutiloque recedens Lumine sideribus terram, noctemque relinquit. Quattuor haec numquam robustus flumina fossor Aggeribus (fama est) cingit, vel caespite vallat: Attonitus sata laeta videt non vecta per agros Undantes, non tecta natant, non flumen abundans Involvit homines undis, aut ordea fossis. Deducuntque rates remis, sed palmula nostris Longe est dissimilis, mage lataque, et aequore lembum Brachia lenta trahunt, dehinc retro brachia ducunt, Namque carent scalmis, ubi possint ponere remos. Quiqueiae in cunctis fodiunt regionibus aurum, Cibavo tamen in tractu, magnaque Cubana Est facile, illud enim non sese abscondit in altis Visceribus terrae, at primo se ostentat ab ictu Cuspidis incurvae, dum terram scindit agrestis. Saepe etiam effossis fluviorum quaeritur alveis, Qua rutilant undae, sed cum cadit humidus alto Humor et undanti tellurem verberat imbre, Tunc mixtos auro latices vaga flumina ducunt, Et parvus labor est ipsis, nam caerula subter, Atque lacus, fluviosque natant, nec flatibus Austri Terrentur, subita nec tempestate recedunt. Pars implet cumulo vannum fluvialis arenae, Quem manibus geminis quatiunt: illa acta sub auras Effulgens flavis aurum secludit arenis. Non baccis, gemmisque carent haec flumina, et omnis Quiqueiae sinus, atque eadem sunt monte Cibavo. Auri terra ferax parva in dicione Cotoi est, Qua si quis tophum frangat, vel saxa cavernis Inclusa, apparent auri vestigia fulvi, Et venae elucent effossis rupibus auri. Iamiroae flumen qua tangit littora fons est, Qui subter mare se condit et rursus ad auras Occulto rediens saxoso erumpit hiatu: Indicio est immissus aquis ex subere cortex Aridus, aut folia autumni labentia ramis, Quae collapsa fluunt una cum fonte sub antris Oceani, latebrisque cavis, et vecta superne Illo eodem ostentat vasto se rupis hiatu. Haec tellus est cincta mari, densisque cavernis. Piscator colit hos scopulos, atque aequora tantum, Lintribus exiguis, quae sunt sat proxima, nam sex Milia Quiqueiae distant a littore magnae. Effodiunt hac electri regione metallum, Quod grave, quod solidum atque sonans, fulvoque colore est. Succinaque his etiam nascuntur montibus, ipsisque E specubus stillat flavus color, egregiusque, Acceptusque ideo, et gratus pictoribus; illis Nascitur atque frutex silvis, qui grana coloris Producit rubri tingendis vestibus apta: Scriptores fruticem hunc coccum dixere Pelasgi. Dulcis aquae salsaeque lacus sunt montibus illis, Planitieque alii in lata, quos verberat amplis Retibus et funda: pisces, praedamque reducit Ad ripam piscator. Ego hunc fallacibus hamis Edocui errantes per stagna liquentia pisces Fallere, et intextis illos includere nassis, Conficere atque hamos docui, et detexere nassam, Nam capere hac nostra non norat arundine praedam, Hic nassae non usus erat, non tortilis hami. Vere novo viret herba comis graveolentibus, et cum Ingruit aestatis fervor, nec tempore defit Autumni, aut cum saevit hyems, cui Bagua nomen, Exiguum nec dant illis sua flumina lucrum, Stagna, lacusque; legit piscator callidus herbam hanc Atque minutatim tundit, spargitque per undas, Queis mixta attonitos pisces facit, hosque vagantes Atque supinatos in aqua, non retibus illi, Sed manibus vivos captant: mos hic quoque nostris In fluviis servatur adhuc cum foenore multo. Otia amant nemorumque leves cum cantibus umbras, Lususque, et choreas nitidi prope fontis ad undas. Non opus est illis bis tinctas murice laenas Induere atque vias auro, quas foemina Coa Disposuit: vivunt nudi. Et mollissima semper Illic temperies ridet, nemora ardua longe Frondent et mites pendent ex arbore foetus. Hic genus aucupii (visu mirabile) dicam, Quo lacubus captant volucres, undaque palustri. Namque lacus circum volitat immensa volucrum Copia, diversis magnam quae piscibus explent Ingluviem atque herba viridi, quae plurima fundo est. Hic mergi stagna ipsa colunt, corvique vagantes, Humidaque herbosis detondent prata sub undis. Hic olor albus, anas, variae fulicae, hic caput anser Ostentans rutilum stagnis, cui corpore toto Candor inest, niveo montana ligustra colore, Intactasque nives superans, floremque Hyacinthi. Nascitur intra hortos sepemque cucurbita ventre Immenso, cui parva parens est arbor Hibura: Protinus hanc assuetus aquis saxo cavat auceps Et siccat sub sole, lacusque et stagna per alta, Perque undas late spargit; huc fluctuat atque huc Illa lacu, qua considit genus omne volantum Stagna colens, liquidosque lacus, crassasque paludes. Accedit mox ad ripam, et nigrantia colla, Et caput, et latos humeros includit inani Cortice, dehinc terebrat, qua spirat anhelitus et qua Cernere pascentes possit per stagna volucres. Artibus his fretus summo tenus ore liquores Ingreditur, volucrumque petit densum agmen et una Per stagna incedit tacitus, centumque vagatur Alitibus permixtus, avesque intercipit arte Incautas, captatque dolis: nam dum caput undis Demittit volucris, rimatur et humida rostro Stagna, cibos passim non alto in gurgite quaerens, Dextraque laevaque caput mersum implicat auceps, Frangit et actutum guttur, praedamque reponit Extinctam laevo lateri, qua mantica pendet. Perque pedes etiam dextra furtim capit auceps, Dum laetae strepitant in aquis et roribus alas Perfundunt, alisque vocant bipatentibus imbrem, Quo plausu percussa sonat mota unda, sequentes Nec sociae terrentur aves, fugiuntve, sed illam Sponte putant demersam undis, solamque vagari Per laticem et solitas lymphis stagnantibus escas Quaerere, vel subter nando percurrere ripas. Plurima nam fluitans per stagna cucurbita tutas Reddit ab insidiis anates, aliasque volucres; Saepe sedet capiti volucris, quae non timet ullas Tunc fraudes, lacubusque volat, revolatque, iterumque Aucupis insidit capiti: dumque ille sub undis Spectat aves, canit illa, sonosque e gutture rauco Effundit, petit aut latices plaudentibus alis, Corneaque ora lacu volitans facto agmine mergit, Aucupis et dextra patriis occumbit in undis. Atque alius tereti calamo confisus et arcu Alituum genus omne ferit per stagna sagittis, Et si forte cadit mediis moritura sub undis Ardea, stagna secat celerans, praedamque reportat. Hunc auceps morem semper non servat eundem, Cum volucres capit, interdum nam fronde virenti, Qua per stagna canunt volucres, collumque caputque Implicat, ingrediturque silens tenus ore lacunam, Non longe a ripa liquidis stans rectus in undis, Qua laetae strepitant volucres, luduntve, cibumve Rimantur, pelagique parant trans aequore cursum, Ut nostrae faciunt volucres, cum littora linquunt, Turmatimque petunt tepidos facto agmine soles. Ut vero truncum arboreum, ramosque virentes Et foliis baccisque graves videre volucres In mediis stantes undis, necis inscia turba Advolitant, ramisque sedent fallacibus, illicque Exercent solitos cantus, alacresque vagantur, Et tamquam tutae revolant ad frondea tecta, Et pedicas fraudesque petunt, pariterque morantur Frondibus, ignarae falsis se fidere ramis. Callidus ast auceps sensim rostrumve, pedemve, Arripit incautis avibus, captisque repente Claudit iter vocis laeva dextraque premendo, Terreat ut nec aves strepitu, neu sanguine lympham Inficiat, lateri annectit, qua mantica pendet. Hic praeceps it salsus aquas de montibus altis Babua, qui liquidos diverso a fonte liquores Colligit, et terram Maguanam interluit undis. Non alit hic ullos, ut caetera flumina, pisces, Undanti nec prata suo rigat aut sata cursu, Auriferas salsum hoc non torquet flumen arenas. Accipit hunc terra alma sinu, conditque latebris, Nec ponti contingit aquas, nec cornua mergit Oceano, aut illum gremio maris accipit unda. Planities hic magna tacet, campique patentes, Quos circum montes excelso vertice cingunt: Commoda frumentis haec sunt et vitibus arva, Et pecori haud ingrata seges, nam gramina miris In vacuum se laeta modis de cespite tollunt, Quae non laedit hyems spirantibus aspra Cauris, Non nix alta tegit, bruma aut glacialis adurit. Non procul innumeri sunt hic per pascua fontes, Quorum sunt latices alto sub gurgite salsi, Fontis at in medio tristis se effundit amaror, At qua fons summas ostendit lucidus undas, Dulcis aquae sapor est gratusque bibentibus humor. Sunt populi agrestes Zavanae, qui loca celsis Montibus alta colunt et sese nocte cavernis Occultant, saxique ineunt sub fornice somnos. Rura, domosque nihil curant, aut atria, sed quas Vallibus in patriis rupes natura cavavit, Et fructus, quos sponte tulit silva ardua, carpunt, Et liquidos semper fontes aut flumina potant: Arvaque non curant, alias nec quaerere sedes. Haec gens finitimos spernit, carpitque quietem Aut silvis, aut valle cava, vel montis in antro. Postquam Vesper adest, noctisque supervenit umbra, Illic errat Amor, sed non nova cura quietem Sollicitat, non bella movet, non cogit amantes Ad letum informe, aut ferro per pectus adacto Oppetere, aut cum porta tonat resonantis Olympi Turbatos penetrare sinus veniente procella. Hic Amor est semper simplex et semper inermis, Gaudia nec miscet curis; hic nullus amanti Invidet, aut aliquam simulans spe ludit inani. Humano hos cuncti dicunt sermone carere. Veloces mage sunt aliis, qui lata Quiqueiae Regna colunt, campoque canis Spartanus aperto, Aut silva in longa cursu non vinceret illos. Et si forte aliquis montano in vertice cernit Hanc gentem, tunc terga fugae palantia nudat Et nulli nisi nota feris petit antra per umbras. Tempore non ullo gens haec mansuescit, et omnes Conspectum fugiunt hominum, et commercia rerum. Sal quoque lucidior vitro est Diagonis in altis Montibus, hunc scindunt cuneis, nec copia parva est. Hic sunt aequales parvo discrimine soles, Sive hyemem, sive aestatem sol ducit ab alto Aethere, et haec causa est, cur numquam prata recentes Amittunt flores, aut arbos frondis honores. Planities magna hic late est, quam late fluxus fons Atque alii humectant, qui numquam frigore torpent, Aut acri sub sole calent; nec pascua flores, Aut folia amittunt, aret nec caltha sub ortu Icarii canis, aut silvae spoliantur honore. Vere novo folia ipsa cadunt, non frigore primo Autumni, et subito redeunt, veteresque videbis Corticibus ramos solitaque virescere fronde; Namque comam ponit pratum et se vestit eodem Vere, novosque parit proprio de germine flores. Nec crepitans grando teneras quatit horrida frondes Silvarum, gelidusve cadens e nubibus imber Aeriis, herbas urunt nec frigora brumae. Est tractu longo vallis, quam Guarionexius Imperio regit: hic tellus est optima iactis Seminibus, frugumque ferax, et fertilis herbae. Terrarumque frequens humor non noxius arvis, Noxia et his terris non sunt animalia morsu. Et silvis non errat aper, non vallibus ursus, In segetes agit ante diem securus arator, Nec timet ora lupi. Crudus vestigia pero Nulla tegit, qui mortifero defendat ab ictu Aspidis agricolam spinoso in vepre latensis. Non silvis, stagnisve nocens mala gramina serpens Pascitur, aut volitans armenta exterret asilus, Dum somnos umbris captant, dum pascua carpunt. Letalis tamen est illis in partibus arbor, Cuius si frondes seu vir, seu foemina tangat, Immittunt solo tactu letale venenum Ossibus, et papulae apparent, ceu verbera, toto Corpore: mox sese torquens (miserabile) vitam Efflat, et ore petit terram, velut arbor ab alto Tacta polo. Sed salsa potest per membra dolorem Infusum, virusque simul, pestemque levare Unda maris, ponti si membra immerserit undis. Quin etiam illa hominem solo necat arbor odore, Naribus hunc si quis captet: non stipitis huius Accenso quisquam tecti penetralia trunco Me moneat suffire, manu vel tangere frondes. Tempore si certo non has accederet oras Aspera Cannibalum gens bello, assuetaque rapto, Et verubus torrere viros, et ponere mensis, Laetior haud ulla hac, non hac felicior ulla Ora foret, populent licet et loca proxima tantum Littoribus, tamen adventus timet insula cuncta Cannibalum, et sese specubusve, aut vallibus abdit. Nulla adeo est regio, quae non sit casibus ullis Subdita, sit quamvis gemmis ditissima et auro. Quam simplex genus hoc hominum fuit accipe: namque Quiqueiae reges unum vetuere per annum Semina maitii campis iactare colonos, Ob causam hanc solum, quia nos sua regna putabant Esse relicturos; quo tempore millia multa Illorum periere fame per regna Quiqueiae. Cum rudis haec bello gens sit, tamen asperat hastas Ossibus atque apicem teli, cum tendit in hostem, Et si forte ineunt belli certamina, semper Fronte ligant geminos Cemes, creduntque iuvari Auxilio illorum, dubiaque evadere pugna. Quid referam, ut laetae vicino in littore gentes Perpetuum certis agitent sub moribus aevum? Illic non populi fasces tabularia servant, Illorum non cura animos accendit habendi, Non aurum effossa quisquam tellure recondit; Non captant regem insidiis, bellove lacessunt. Littoreis habitant constructa mapalia silvis, Quae pinu palmaque tegunt, tutique vagantur Prata per, agrestesque domos; non extera verrunt Aequora, non merces aliena ad littora portant: Non aurum, non divitias, non urbis honores, Non latos cupiunt fundos, non regia tecta, Non animum informant studiis. Fractosque tubarum Haud trepidi audivere sonos, pax aurea servat Immunes belli gentes; non crastina curant Tempora, nec servant surgentia cornua lunae. Morborum subito succis sua corpora curant, Iam correpta gravi morbo, redduntque saluti. Noxia et his terris non sunt animalia morsu. Omnia sunt illis communia gentibus, ut sol Et luna est, nec plura petunt, quam cogat egestas. Castraque nec cingunt muris, nec sepibus hortos, Nec quisquam novit sua praedia: multa supersunt Iugera, queis campis committere semina possent. Non vendunt, nec emunt, rerum nec pondera norunt, Metiri nec res ullas. Non dividit agros Terminus, aut demens discordia fratribus umquam, Aut consanguineis incessit. Nullaque tangit Hos cura indigenas, animus nec fluctuat ira, Regnandi nisi causa: ferunt namque oppida et urbes Arma inter sese, cum rex sine prole recessit, Nec caeli carpit vitales amplius auras, Ut solii possint vacui dicione potiri. Rex habet uxores triginta, de quibus una, Quae quondam ante alias fuerat carissima regi, Post obitum illius tumulo se condit eodem, Sponte tamen. Quem gossypio, vittisque iacentem Involvunt, cum supremum comitantur honorem, Et capitis regale decus, vittamque trilicem, Quae pendet cervice, humerosque et pectora velat, Ornatusque ferunt solitos, conduntque sepulchro, Illiusque canunt laudes atque inclyta facta: Haud secus excubitor, nobis qui nunciat almum Adventare diem, volucres ducitque, regitque Commissas sibi, sic illae. Cum coniuge somnos Nocte simul capiunt atque illum luce sequuntur, Non etiam inter se oderunt, praecordia livor Non tentat, quamquam una magis sit grata marito. Hae nudae incedunt omnes, solum inguina velant, Sed mulier non passa virum partusque labores Non experta graves, nulla inguina velat amictu, Collecto in nodum nec crine incedit, at ipsam Cervicem, inque humeros fundit, quem vitta revincit Alba supercilium supra, pressatque corona. Res rara est illis in partibus optima nautis Qui liquidum per iter pelagi vasta aequora lustrant, Seu cum saevit hyems, seu cum calor ingruit arvis. Est panis non ingratus: candore ligustra Vincit et exactum longe incorruptus in annum Durat, nec cariem sentit, nec mucidus umquam Redditur, at lymphae tactu mora nulla putrescit; Viderunt hunc nec nautae, nec saecula prisca. Est etiam Cubae ac Quiqueiae plurimus oris Corporea haud magnus forma mirabilis ales, Aera quae scindit nocturnum quattuor alis Membrana solida concretis, queis vice pennarum Utitur, illa volat quoties: cui lumina fulgent, Haud aliter quam nocte faces, geminosque sub alis Instar habet stellarum ignes, quotiesque per umbras Tendit iter, duplicem ingeminat (mirabile) lucem, Resque novo per noctem atram fulgore relucent. Indigenae cuncti, morte adventante, sororis Instituunt natos fundi rerumque suarum Haeredes, quia non credunt ex coniuge natos Esse suos: ideo iunctos sibi sanguine linquunt Totius tecti dominos rurisque paterni: Germanae semper natos, uterumque sequuntur, Sed si non superant; fratres et pignora fratrum Haeredes faciunt. Rex autem, cum venit hora Extrema et mortem propior iam, denique amicos Convocat, et proceres, et quos Quiqueia mores Iam pridem tenuit, etiam hos in morte suprema Servat, et haeredem instituit, qui non piger armis Sit sumptis, vel consilio, et depellere possit Finitimas, cum perturbant sua littora gentes: Namque sibi externam nec rex, nec civis adoptat Progeniem, veluti nostris consuescimus oris. Luxanus paucis sociis comitatus in altis Invenit silvis primo sub vere racemos Labruscae rutilos, mites, gratoque sapore, Quas auri dives producit terra Cibavi. Otia amat gens haec, ideo non stringere curat Vere novo ramos huius tam fertilis uvae, Ast illam alitibus praedamque, ferisque relinquit. E nemorum ramis, foliis, et vertice pendet Gossypium; sua nec velare hi corpora curant, Praesertim spirat cum bruma in montibus, illic Namque in planitie campi ver floret aprica. Hic crebraeque cadunt pluviae, sed non fluit amnis Per sata culta suo, vel prata per herbida cursu, Ut solet Eridanus, toto cum turbidus alveo Accipit innumeros amnes quos unda solutis E nivibus tumefacta altis de montibus auxit. Hi mare iuxta habitant, piscosa aut flumina iuxta, Piscandique artem exercent; saturare ferinis Non cupiunt umquam sese, sed piscibus alvum Distendunt: artem suprema aetate reponunt Piscandi, nec amant silvas, nec concava saxa, Retia gossypio non texunt ordine nostro. Incola Quiqueiae numquam sua littora linquit. Denteque tergemino nullum tenet anchora lintrem, Dissimilis tamen est illorum palmula nostris. Illa habet at remos tantum lembosque volucres, Quos stringunt, solidoque cavant de robore pinus: Vela haud lembus habet, celsi aut carchesia mali, Octoginta intus nautas vehit arbor, et undas Litoreas, liquidosque lacus, stagna umida tranat. Non terrae fluit e venis, vel montis ab antro Ferrum informe, cavant patrio sed cymbia saxo, Telluremque simul, solidaque ex arbore lintres. Hic iucca est napi species, quam fossor ab alta Sublatam tellure cavat, succumque nocentem Subducit pressans manibus: mox frangit, et undis Corruptam miscet calidis, mixtamque revolvit Saepius, inque orbem durat, subterque calentem Occultat cinerem, coctamque reponit in usus Praesentis victus. Sed si (mirabile) succo Vescatur iuccae quisquam, letale venenum est: Haustus enim labefacta petit praecordia succus, Membraque nigrescunt infuso laesa veneno. Ostia transversum cannas posuere, putantes Se tutos fore ab ingressu, bellique tumultu Securos, tanta est illis inscitia rerum. Nascitur his campis hortisque cucurbita ventre Non parvo, similisque ulmo, quam gignit Hibura Arbor pro fructu; solum hunc utuntur in usum Indigenae, ut possint haurire e fontibus undas: Succum habet haec intus, qui felle est acrior omni, Quare ea gens tristi illius sese abstinet usu, Duritiem testudineam quae cortice vincit, Quae fluvii non ima petit, nec mergitur umquam, Sed levitate sua liquidis haec: innatat undis. Et non est illis barbam tondere, caputque Foemina gossypio tenui, vittaque coercet Caesariem in nodi faciem, nec flamina curat. Scribere non norunt, sed belli ingentia facta Et solitos mores populi, divisaque regna, Natisque et consanguineis stirpique futurae, Atque iuventuti tradunt miro ordine rerum Res gestas, Cemesque suos ab origine pandunt. Vana superstitio terras oppresserat olim Quiqueiae et quae vicino circundata ponto, Donec lucem illis immisit caelicolum Rex, Qua tandem agnovere Deum rerumque Parentem. Quin etiam indigenae cuncti sub tempore certo Palmarum carpunt fructus et roscida poma, Teutonicoque coquunt ritu, testisque reponunt Fictilibus: dulcis liquor est, gratusque palato. Sunt pingues magis et procero corpore tauri, Et simul omne pecus, quod transportavimus illuc, Quam tauri et pecudes, quae nostris saltibus errant. Quam nostris illic etiam felicius arvis Herbaeque, linique seges, vescumque legumen Proveniunt, et maiores fert campus aristas, Campus aquis semper riguis, cum deficit humor Atque aestu solis magno terra ipsa dehiscit. Huc vites olim attulimus, quae (credite) nunc sunt Coniugibus similes ulmis, et pampinus umbra Exigua tabulata tegit, ramosque superstat, Queis palmes Methymnaeus, queis Baetica cedat Vitis et increscit quae collibus uva Falernis. Terra ferax adeo filicum est, ut culmus in arvis Illic proveniens sit maior arundine nostra. Inclita tale solum tercentum exercet aratris, Et praeclara viris et sanguine Brixia, tales Vomere scindit agros felix Insubria frugum, Et frugum pariter felix Sicana tellus. Maitium speciem frumenti rusticus arvis Seminat, et nostro spica, culmoque virenti Maius arundineis foliis: verum ingruit aestas Torrida cum passim gravidis flavescit aristis, Tunc sese arenti paulatim nudat amictu Atque suas ostentat opes, et nuntiat ipsis Agricolis venisse diem, finemque laborum. Noctis aves nec habent silvis domibusque rapaces Quae laniant rostro volucres, sed nocte soporem Securae capiunt, prima vel luce diei, Aurea cum terris Aurora nitescere coepit, Et laetae inter se silvis strepitantque canuntque, Nec metuunt certo viscatas ordine virgas Arboribus positas, nec noctua decipit illas. Fabula vulgata est cunctis et credita terris Quiqueiae, primum geminas habitasse cavernas Ingentes mortale genus, hominesque vetabat Exire e specubus geminis indignatus Sol; Ast Machoel, antri custos, cum noscere vellet Atque videre situs telluris, et aequora, si qua Stent circum spectat: dum flumina concita, et aequor, Et caeli noctisque decus miratur, et alta Tot nemora, et valles curvas, atque herbida prata, Confusus mentis sensus errabat, et una Oblitus calles, nec non divortia silvae, Vidit ubi errantem lucis Sol percitus ira In saxum Machoel subito convertit, et omnes Certatim indigenae montem hunc de more quotannis Invisunt. Alii ex antris exire volentes Ut nuper Machoel fecit, sensere repente Se verti in pictas volucres, aliique virentes In prunos, alii deformi corpore turpes In ranas sunt conversi, quae nocte querelas Ingeminant, et luce silent, donec properans Sol Tendat ad occasum: tunc limo ulvaque palustri Attollunt caput et laetanti gutture raucas Diffundunt voces, securae Solis ab ortu. Quiqueiae postquam dominari coepimus oris, Legitimo mulier quamquam esset iuncta marito, Assueto tamen hi non concubitu indulgebant Amplius, atque illic virgo iam nubilis ullos Non curabat item solito partu edere natos, Ne grave servitium ferrent, et si qua latenter Mixta viro fuerat, subito sua pignora in auras Aethereas ventura herbis, succoque necabat; Et (mirum dictu) cum sit gens dedita luxu Pronaque nequitiae multum, tamen illa sorori, Et natae, matrique etiam non se immiscebat, Esse nefas immo magnum de more putabat. Quin aliquis vitam exosus sese interimebat. Auribus indigenae, nec non et naribus aurum Suspendunt, agitata movet se bractea, naresque Atque aures crepitat circum testudinis instar. Spicula arundineo faciunt de stipite, quae sunt Duritie indomita, nec taurea tegmina curant. Quanta superstitio populis sit, regna Quiqueiae Qui diversa colunt, paucis (advertite) dicam, Illorum quae longe animos oppresserat et sic Ducebant miseri vitam sine numine vero: Haud secus, ac puppis, valido quae fertur ab Austro Per maris Ionios fluctus, perque alta Charibdis, Nec sit qui clavum regat, obliquetque triremen, Ingenti cum immane furens Notus urgeat unda In Syrtes, scopulosque rates, pelagique procellas. Aerii specus est radices montis ad imas Iavana, quam populi indigenae gentesque frequentant Externae, summoque locum venerantur honore. Ante fores stabant Cemium simulacra duorum, Quos Patris aeterni gens illa ignara colebat Olim; pro Sole, ac Luna haec coluisse ferebant, Atque cavis ambos quondam exiluisse cavernis, Et caeli secuisse vias, vectosque per altum Aethera luminibus caelum, terramque vicissim, Et pontum lustrasse suis, propriosque colores Cunctarum rerum diffusa luce per orbem Detexisse ferunt Ophyrae lata arva colentes. Per noctem volitare animas post funera credunt. A pelago procul horrisono praecelsa Cibavi Saxeaque est moles, nec non et concava ab alto Vertice, ubi longe strepitus auditur aequorum Diversa de parte ruens, quod si quis ad ipsos Accedat sonitus lympharum cominus, ille Nec longum tempus surdusque fit, attonitusque. Non longe lacus hinc ingens, cui tristior unda, Quique habet Oceani sua per stagna alta natantes Diversos populos, quorum non copia parva est: Namque per exesam rupem influit unda patentis Oceani, occultasque vias agit illa profundum Sub mare, et adducit secum per concava saxa Perviaque humentem praedam; perque hoc mare parvum Indigenae vidisse ferunt sub tempore veris, Tempore et autumni tantum longo ordine pisces Et nova monstra maris sulcare et ludere in undis. Hi se scire putant ortum maris atque fluentum Fluviorum, vivosque lacus, tardasque paludes. Aequoribus est his etiam Bouca insula parva, Nobilis est quae fontis aqua, mitique locorum Temperie, cuius si quis de fonte liquores Hauserit ante diem, subito fugit aegra senectus Atque novum veluti in florem conversa virescit, Integer et sanguis venis fluit: haud secus anguis Exuit hiberno squallentem frigore vestem Et spirans tollit per prata recentia cristas Sanguineas, per humumque humeris iam lucidus orbes Immensos trahit et teneris exultat in herbis. Mens erat hunc mihi certa locum fontemque videre, Illius et latices haurire, et membra salubri Tingere lympha, aevo ut longo multoque labore Iam lapsum florem aetatis nunc rursus habere Hac possem, meque ut morbo turpique podagra Eriperem, quae me seu sol iam dimovet oris Aethereis nigrantem umbram, seu candida secum Luna vehit caelo radiantia sidera, torquet. Non potui has ratibus sedes accedere, namque Distabat longo felix haec insula cursu, Et Boreae flatu horrisono maris unda tumebat, Et passim undosum spumis incanuit aequor, Vinitor et mites arvis iam legerat uvas. Quid meus Hayti germanus fecerit oris, Vel quas condiderit illis in partibus urbes, Et bello indigenas toties petiisse phalanges, Vicerit et varias acies, et Guarionexium, Constituit populis dum vectigalia, et hostem Depulerit, cum longo egeant sermone, silebo. Hispanos et quae fuerit discordia quondam, Quos mecum Oceani non nota per aequora vexi, Meque inter, cum nota satis sint cuncta, tacebo. Ipse etiam inventis a me nova nomina terris Imposui, sive urbs esset, sive insula, sive arx, Granvellane, tamen nostrorum meta laborum Haec fuit: in vinclis una cum fratre per undas Ducor ad Hesperium littus, sed post ubi Rex et Regina hoc norunt, solvere, aegreque nefandum Hoc scelus humana moti pietate tulerunt. Hanc partem nostrorum etiam, Perenotte, laborum Extremam paucis memorabo, praecipitet cum Iam caelo nox et fessis mortalibus astra Dulces invitant somnos, animoque quietem. Nam rex Fernandus coniuxque Isabella duos me Post annos quamvis confectum aetate senecta, Atque aegrum ob varios casus, fratremque vocarunt, Ut vellem Quiqueiam ultra, versusque cadentem Tendere iter solem, nostrisque intacta carinis Aequora, et Oceani tractus: tunc sponte dedit Rex Quattuor instructas armis et milite puppes.