CroALa, 2024-05-13+02:00. Nodus FOLENG_T.agio-05.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/FOLENG_T.agio-05.xml.
passio sancti Apageti pueri
Nescio an hunc puerum iuvenemve senemve vocare Rite queam: sensu canentia tempora agebat: Impavida iuvenis poterat virtute videri, Ast aetate puer: quem nec turbata tyranni Terruit Augusti facies, nec verbera in artus Nervea per teneros mentem flexere virilem. Voce licet blanda nomen scrutatus, et ipsam Progeniem primo, iussis parere moneret, Infandoque Iovi, cui tunc latialia curae Moenia censebant, suaderet thura cremare. Ille: "O qui late pertractas orbis habenas, Quem decet exemplis populos docuisse subactos, Non tua mirari nequeo praecepta, nefandos Et monitus, ut pene rear te ab mente remotum. Sed quaenam ratio tam stulta, ut numina adores Vilius urget opus te ipso, artificumque labores? Ac alios hortere? placet cur cultio dura? Quod si saxa iuvant, non desunt saxa Laconum: Aut sustentandis accomoda hymettia tectis Marmora, et Ionio quas dat Paros insula cautes: Seu vicina magis quas ora ligustica mittit: Purpureusque lapis maculis leucosticos albis, Ferrea cui dedit et cum nomine massa colorem Basaltes aderunt; ipsive simillimus ungui Gentis onyx arabis poterit persolvere votis, Quamvis et lateres, surgunt quibus ardua caelo Pergama compositis, cursuque agitata molaris Flumineo, Idolis praestent; si gratia maior, Maior et ex illis cunctis mortalibus usus. Hinc tibi, quo possit tuus excusarier error Nil satis est firmum, nisi consuetudine duci Te fateare, boni transit quem notio summi, Principiique tui, verique scientia cultus. Prima mali radix fuit ignorantia tanti. Tristius hoc monstro nullum natura creavit: Pestifera haec cunctis sparsit contagia terris: Obtinet, et caeca miseros caligine mersos. Haec (quando divinae hominum sine numine mentes Stare aliquo nequeunt) turbas commenta deorum est: Ac rerum artifici per plurima saecla reposto Haec quaecumque patent deceptis sponte colenda Obtulit ex nihilo fabricata insanior ipsi Subdita praeponi Domino, terramque polumque Iussit, et iis tribui sacros instruxit honores. His studiis tamen implendis, stultosque docenti Turpe rudimentum sese ili affectio iunxit Natorum nec non nimis immoderata parentum. Namque orbata domus lenimen dulce doloris Insculpsit charos referentia marmora vultus His quos e medio mors impacata tulisset; Praecipitque coli servis insculpta subactis. Non aliam ob causam Cariae regina marito Mausolo pompam olim, luxuriamque sepulchri Illa supervacuam mundi miracula fecit. At tu, saeve Nine, assyriis dominatur in oris, Primus qui Beli statuam, effigiemque parentis Erigis, horribili modo stas inglorius Orco Insoliti aeternum solvens primordia ritus. Quamquam non minus haec nunc vos sententia taxat, Qui quatitis fera scepta manu, dum mittitis orbem Signa in longinquum vestros testantia vultus Horrorem populis, quos non praesentia terret, Aut certe expandes gratis sermonibus aures Sydera adulantum turbae super ipsa ferentis Caelestes tulit ambitiosa superbia honores. Hunc usum porro fecit rude vulgus abusum Tempore labenti: vitiumque immota subivit Decreta ut nostrum innumerum putet esse Deorum Turba rudis, nostrosque, nihil qua purius extat, Naturae fragileis divinae vendicet artus. Atque utrumque leve est: est utraque opinio falsa. Illa etenim unde aliae pendent substantia cunctae Sit glutino aeternum cum distantissima ab omni, Nullifida est: nunquam compagem pertulit ullam. Nimirum fiat numen si pluribus unum Commune, extemplo surgant discrimina in illos, Cum minor aut maior variata potentia regnet. Quod si concedas, tute ipse fatebere eosdem Esse imperfectos queis non perfecta potestas Sit cum velle, ideo nec fas dixisse beatos. Divinas lites, quas hinc meditata vetustas, Praetereo, variosque animos, diversaque linquo Consilia: immensi modo nunc moderatio mundi In re versetur nostra: quae ut sola gubernat, Si comes ad regimen veniat, haud singula in uno Ordine tama facile, ac nullo certamine fraenet. Ipse quidem nosti male credi regna duobus. Quid parvum referam magnum tamen argumentum, Agmen apum? exemplumve gruum prope Strimonis undam Quae tam rite ducem semper rediguntur ad unum? Una igitur substat divina essentia, caeli Ignea mens, nam id nomen habet, nec carne gravatur, Ni quam virginea nuper Deus induit alvo Divino humanas loturus sanguine labes. Quod si membra Deo (quo non absurdius ullum) Dentur ab aeterno, rerum iam desinat esse Immotus Motor: neque sit purissimus actus, Utpote compositus, nec perfectissimus idem: Causaque causarum vel prima nequibit origo Dici iure, alio qui pendeat, omnibus author Nequaquam vere poterit praestare, gravanti Pondere sis it par, formaeve obnoxius ulli. Quo neque perpetuas agitaret liber habenas Per se, materiae maiestas subdita crassae. Ergo quid aera Deum, quid robora saxave credis? Spiritus ille est in caeli penetralibus ardens; Lumina quem nequeant spectare, haurireque nares, Aure nec accipitur patula, nec tangere dextra Ulla potest, haec quae colitis simulachra, figuras Unde et nomen habent, similes sunt scalpta referre. Postmodo plebs rudis ingenium mirata, manumque Artificis, coepit pro numine sponte vereri. Sive memor meritorum virtutumque novarum, Quos homines vidit, dignus post censuit aris." Obstupuit Caesar cum talia promeret ille Ac tantum rogitat sophiae unde effluxerit, unde Esset adhuc puero, vel quo erudiente bibisset. Cui contra: "Usque adeo me quid mirare, tyranne? Mecum Christus, (ait) Patris sapientia vera, Per se cuncta sciens, tetrici quem nulla magistri Doctrina erudiit, nocturnave charta: nec illi Applausere sophos palpanti murmure Athenae; Non Pallas favit; non garrula turba sororum Doctificum bifido porrexit vertice potum. Absque duce, et nullo cognovit quaeque labore. Illum littoreae numerus non transit arenae, Nec multiplicitas stellarum fallit, opacas Dum lustrant terras, ac guttas callet aquarum. Ultro cuncta patent, sint ardua et abdita nodis Intricata licet, dubiisque immersa profundis. Omnia plana Deo effecta, efficiendaque summo." Post haec inclamat, servis dum caeditur aere: "Impie verberibus rex, nunc tam laedor ab istis, Quam si qua a notis ludens aequalibus amplo Pro campo paterer certamine sponte iocoso." Traditur astanti poena graviore domandus Antiocho tandem, quo non crudelior ullus, Quemque superstitio et levium cultura Deorum Plus aequo exercet, nimiumque afflictat anhelum. Imperat hic subito tenebroso carcere claudi; At Cererem laticemque negat iuvenilibus annis, Esurie ut pereat, veluti Dryopeius heros. Interea clamat flammato pectore cuncta Numina: "quid facitis? quis vestras distinet iras? Huic, qui vix liquit cunabula, fertis ephaebo Rideri, et vestri contemni altaria sacri: Ipse nec Augusto paret, nec verbera curat. Cur quisque solitos torpentibus addat honores? Hos tamen insanos ego dira morte rebelleis." Sic indignantem, ac turbato corde furentem Attalius tubicen, verborum larga supellex, Et cui frontis inest audacia, originis aphrae Aetherios cultus pridem inficiatus ob escam, Confessusque novos ritus, malefidus utrisque, Talibus alloquitur: "quid te, clarissime praeses, Discrucias? tantas quid tollis ad aethera voces? Plus aequo curis stridentibus angeris, atque hunc Per tormenta paras frustra domuisse puellum. Flectit equum rigidum fraenum, plagaeque sonantes: Materiam Calybum superat vulcanus ignis: Sanguine mollitur fumanti adamantina gemma: At vigor humanus blandis, animusque superbus Mulcetur verbis: vertunt his sese flumina retro; Illa valent alto lunam deducere ab axe. Amphionaeo vel saxa rigentia cantu Sunt cita: sponte sua dederunt et moenia Thaebae. Haec eadem verbis, plectro resonante, ferasque Et sylvas commovit Calliopeius Orpheus, Ac dulci immanes flexit modulamine manes; Quanto dicta magis puerum nunc mollia vincent? Ibo (ni renuas), durumque subire docebo Nectareo affatu iussus Divosque vereri." Horrificum penetrat postquam data praeside tectum Copia, et aggreditur tenentem his fata loquelis: "Salve regali adolescens digne corona, Atque sophoclaeo aeternum celebrande cothurno. Canam miratus iuvenili in corpore mentem, Invictum robur, sophiaeque immensa pofundae Flumina, non potui te non invisere, quamvis Haud qualem cuperem, clausumque in carcere tetro. Indoleo, puer, ipse tuos casusque vicesque, Quos tibi nulla quidem scelera, insidiaeve latentes Attulerint: nec facta premunt te furta tenebris. Tantum fixa nocet sententia: fixa medullis In teneris orbi contraria opinio toti. Illam vesani tibi transfudere parentes, Coepisses vix firma loqui cum verba, cibisque Invitus solidis postponere pabula lactis. Nec latet usque adeo suadendis nuda patescat Mens, et quam servet captu suggesta tenaci. Hanc pestem imbibitam, quae hominem coluisse patiblo Edocet affixum, ac iussis parere novellis, Quaeque Panomphaeum flexo quem poplite adoret Roma Iovem, Caesarque, iubet sprevisse superbe, Evome, puniceis distincta per ora corallis Candida; perque tuos flagranti lumine ocellos Obtestor, linquas ut haec ergastula liber. Horrida sanguineo homicidas claustra, nigrosque Ipsa decent fures; carcer ferratus atroces Concludat beluas; caveae domus apta canoris Conveniunt avibus: puerum quem nulla scelestum Noxa facit, lentis libertas mittat habenis Aurea. castigent fugitivos verbera servos: Ingenuum foveant seclusis ocia curis. Cur tibi inexpertae perduntur furta Diones Dulcia? quid tantum tam grata exordia differs? Carcereo torpes hic qui pedore, lupatis Deberes insignis equum versare furentem: Troianoque inter socios discurrere ludo. Aut si forte magis pedis oblectamina tuti Sunt cordi, nunc membra Pythi certamine grato Exercere pila, nunc exercere palestra. Quem mage delectet tenebris horrentibus angi Et mala multa pati, nisi prorsus mentis egentem? Quam patuli caeli vescendo salubribus auris Exhylarare animum Baccho, geniumque fovere? Ac cithara urgentes, vel carmine pellere curas? Quamque feras canibus nemorum per opaca latentes Quaerere odoris equis? sequierque per arva volantes Cornibus elatis cervos, leporesque fugaceis? Cui potius volucres, pedica viscove tenaci Fallere non libeat? seu condere piscibus hamum? Durior ista tamen spernis, puer, omnia, tempus Fulmineo interea pede labitur, effugit aetas. O, quoties moerens dices: quae gaudia tempsi: Quotque mihi periere dies: quot dona iuventae. Ceu patriis ergo monitis, puer optime, nostris Morigerare: animum melior sententia vertat, Ut venerere Deos (iusta haec sunt iussa) potentes. Quod si quae perdis, nec te reverentia Divum Ulla movet, saltem extremum mors dira malorum Terreat; et metuunt sine sensu fata ferinae. Heu quot ego hoc ipso seductos dogmate, eadem Stultitia captos membratim fulmine ferri Discerptos: quot vidi absumptos igne furenti, Quotque (perhorresco referens) post plurima ponto (Quando brevem mortem munus dixere tyranni) Supplicia immergi, quot pabula grata ferarum Effectos quondam aspexi, mirabile visu. Si sapis, his miseris te nunc, puer, excipe: fas sit Teque meo exemplo meliorem sumere mentem. Ipse etiam colui pendentem robore Christum: Bissenum tenui duodenae dogma catervae, Ut mihi getuli praemonstravere parentes: Et trina (ut perhibent) sectabar numina in uno Numine; mosaicae servabam et scripta tabellae: Ast aliam legem prima sumpsisse relicta, Atque impune Deum venerari altaria fumo Longe equidem melius duxi, quam morte cruenta Tormentis dilata acris amittere vitam, Qua nil dulce magis; nihil est prudentibus, inquam, Charius; hanc ego tam tenui servare labore Et valui et volui; sine nunc formidine laetus Servatam duco, tutumque per atria versor Regia; quando simul venit mihi gloria, honorque, Famaque, fortunae necnon et dona faventis." Addere plura etiam dictis Agapetus hiantem Interrupit, agens aequo pia corda furore, Ac vultum mutatus ait: "tantum, improbe, verbis Fisus es ipse tuis, ut me speraveris almae Denique adulando fidei divellere nodis? Sic facile investi te imponere posse putasti Molliculis dictis? sed te fallacia lusit. Nec tua nec pietas crocodili fletibus aequa Seducet; postpono auro radiantia multo Carceris his umbris palatia; gaudeo et omni Aerunna, ac si inter regum convivia pascar. Rursus sum plagas, quesi ipsum ferre paratus Nomen ob aethereum, letum sortemque supremam. Delitias quondam quin te fecere negantem, Et male fida Deo ultro vertere terga potenti Commemores aliis, hominum turpissime, non me Pellicies, at tu caeli quibus alta tueri Aures luminibus? mortaleis inter oberras, Dignus ad stygios quem tellus sorbeat ignes; At non effugies quem te effugisse rebellis Censes; namque aderit quondam iustissimus ille Index de te condignas assumere poenas: Nec tua garrulitas poterit mutare severum Ut me nunc tentas fundens lethalia verba. In latebras confusus abi, in spelaea ferarum Migrato inconstans, exlex, scelerate, bilinguis." Attalus contra: "O pulcherrime adulescentum, Ne saevi usque adeo: et candentia pectora mulce. Haud illata tamen facio convitia tanti: Quin pluris (puero nam succensere nefandum est) Nunc pendam tua damna: manent crudelia quae te Supplicia, atque necem fuge, quaeso: consule et aevo Florenti, et vitae, ac divino parce colori." Plura etiam dicturus erat, sed dicere plura Impatiens praeses nequaquam passus, et ipsas Voce moras rumpit, postquam immutabile pectus Firmatumque animum didicit: tunc saevior ante Effectus, testem tenebroso praecipit antro Educi, educti cumulari in vertice prunam Candentem: aurati sed nec periere capilli: Igne illaesa cutis nullo nidore remansit. Qualis flamma caput stertenti innoxia cunis Monstrifico tetigit quondam tibi lumine, servi. Miratur iudex, et durus in aera plantas Suspendi, atque solo cervicis pondera verti, Supponique iubet male sicca robora sylvae Vulcano humore, et multo adversantia fumo. Castigatque flagris molles crepitantibus artus Bigeminus lictor, sed clamat laetior ille: "Fomivomi Caci cognate, o praeses inanis Verbera nec vincent, nec fumida poena domabit Accintum graviora pati: mens fortior aevo est: Desuper auxilium cui virtus dia ministrat." Talibus insultans fieret quo viva ferarum Pabula, carnivoris avibus daret artubus escam. Deseritur, nodis arcent dum vincula talos. Orbe quater nostro dimoverat aurea Phoebus Lumina, et antipodas lustrarat; luna quadrigis Frigida noctivagis toties percusserat undas, Quum quem crediderant ventres represse luporum, Corvorumque famem, incolumis superesse refertur, Vesteque sub nivea liber cantare tonanti Gratificas laudes, fumosa incendia ridens. Obstupuit iudex, et clamat spumeus ore: "O Dii, immortalesque Deae, et tu maxime Divum Iuppiter, hunc hostem contemptoremque superbum Numinis et cultus vestri solvistis, atroci Quorum erat insultus ulcisci morte profanos." Cui potens martyr: "non me, stultissime, Divi Marmorei solvere tui, non numina ahena, Vivus at omnipotens Pater, per quem omnia vivunt Iugiter, eripuit: tua trux vota irrita fecit." His magis accensus calidos in viscera fundi Imperitat latices, atque ora nitentia laedi Ast ipsum obliqua censentem lance, furoremque Admiscentem aequo caeli mox arbiter acer Corripuit: cecidit de sede miserrimus alta. Delapsum excipiunt famuli, niveoque reponunt In stratu, subitique mali lenimina quaerunt. Infelix rauca succlamat voce: "ministri Antexpectatum Domino succurrite vestro, Pectore si tacito saevum distorqueor igne. Igne voror tanto, quantis furit aestibus Aetna. Nunc pro suppliciis, puerum quibus impius anxi, Do meritas (fateor) poenas; nec turba Deorum est Eripuisse potis; neque enim sunt numina; solus, Indubiusque Deus, quem digne Agapetus adorat." Effari nec plura datur: exhalatus in Orcum Spiritus ingreditur: corpus nova nomina sumit. Contremuere omnes casu de praesidis atro. Nec mora, caesareas percussit nuntius aures Funera dira ferens, ac martyris insuperatum Pectus tormentis, et vincere plura paratum. Ast anthropophagis Caesar crudelior ipsis Imperitat corpus lacerari molle leonum Insontis pueri rabie, quis corda tyranni Impia trhreiecii iam demiretur; atroces Cornipedes soliti membris satiare virorum? Non magis obsurdum, aut inconvenientius ullum, Quam quae saevities pollentia sceptra cruentet, Magnificumque decus, maiestatemque serenam Contaminet, quam summa decet clementia semper. Ducitur egregius miles Praenestis ad alta Moenia, mulciberi genitus quae Caeculus olim Exiguis oculis primum fundasse refertur. Undique concursat plebes spectacula visum Sacra; tamen flerunt pueri innuptaeque puellae Annosaeque socrus, dum cominus ora tuentur Lenia, magnanimum gressum, frontemque virilem; Aetatis, formae, ac sortis miserentur acerbae. Interea excipitur caveam pugnator in amplam: Mox duo Massila missi regione leones Adversus puerum verbis acuuntur inermem. Intrepidum primo grandi invasere furore. Horrifico tremuere domus, iuga quassa mugitu, Et nemus Illicium ac Fortunae maxima templa. Femineum hic hululare genus, trepidare iuventus Mollia ne rabidis discerpi membra viderent. Verum principio rerum qui condidit illos, Monticolas ursos, rapidarumque agmina tigrum, Atque lupos avidos, nec non genus omne ferarum, Quique illis tristem rabiem permisit et iras, Is potuit subitos subito mutare furores, Saevitiamque trucem miteis invertere sensus. Innocui mansere: pedes mulcentibus ultro Collambunt linguis, caudis alliditur aer. Obtundunt animos miracula tanta, novusque Exoritur clamor: nec pauci numina linquunt Irrita Fortunae, portentaque cuncta Deorum. Marmorei vero quos talia mira ministri Nequicquam tetigere, tulit quos Delia quanta, Cerbereusque canis, rapiunt in turbine testem, Et Praenestina non longius urbe, columnae Binae ubi surgebant, extrema praecamina caelo Fundenti, gladiis (visu miserabile) acutis Ilia transfodiunt, atque exta latentia pandunt. Mox corpus puerile ruit, ceu lilia crebra Contrectata manu cadentia colla reflectunt. Attamen ipse sinu tacito, puer unice, gaude Qui fidei pietate cadis sine crimine: non te Fabula narrabit Iove raptum vana per orbem. Nec te, sicut Hylan, Nymphae traxere fallaces, Luderis aut proprio veluti Narcissus amore. Non gravis attrivit delapsus ab aere discus, Ficta nec in fragilem mutabunt carmina florem. Tu fidei pietate mori ac virtutis amore Optasti, aeternis vives puer inclyte saeclis. Aequabat noctem spatio tunc Libra diurno Dilectus nimium superis Agapetus Olympum Quum petiit: spolias rosea tellure reliquit, Quas pia cura virum busto donavit honoro.