CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus FOLENG_N.eleg-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/FOLENG_N.eleg-01.xml.
1. ad Federicum Urbini ducem Feretri ac Durantis | comitem Sanctae Romanae Ecclesiae confalonerium | ac regis capitaneum Nicodemi Folengi Mantuani | musarum cultoris elegiarum liber Quinque Cytheriaco, princeps, sine numine libros Nixus eram, reliquum sic meditatus iter. Non ibi Leucothoes thalami, non oscula matris Furtiva Herculeae Scyriadum ve comes, Non Ephyaltaeae genitricis gaudia, non bos Europae, Thysbes rimma Phrygumque rates, Non Veneris cantus, non furta sales ve protervi, Foemina nec niveae virginitatis inops, Non lachrymae, non lena dicax, non iurgia scaevos In postes, non lis grata vigilque thorus, Non iocus aut fragiles urgentia carmina lectos: Par domini vitae quisque libellus erat. Castra cohortabar virtutibus aemula, praesto Delatus Tyrii ferre Charundis opus. Sensit et Aoniis Eratho subrepta choreis Sic humero imposita leniit orsa manu: "Quid, tener, heu, quaeso, perdis tua semina, vates? Quid ve novos effers (ah, pudet!) ipse modos? Aspicis ut Ruffi liber haustus et ocia grandis Cosconi, dum me ridet uterque situ? Insere Acidalios, genio si tangeris, aestus; Insere nec parmae gloria villis eat. Non pudor aut casto Paphiis infamia nodis Hortari primum cum subit agmen equos: Oscula qui nunquam, tua gloria, Victorinus Saucius Idalia fertur inisse manu, Plurima, ne teneros somnus demergeret annos, Lascivis cecinit stupra refercta iocis. Non Maro, non titulos Naso, non Flaccus amorum Reppulit, inque levi Nauta resedit aqua: Pagina basiolis vivit numerosa Catulli, Vivit amatori Delia grata suo." Dixerat et pictis discussit paedia sertis Inque meo ascripta est rara Serena libro. Parce Dioneis, vatum Federice, tabellis, Gloria, nec teneras despice magnus opes. Sic dea Parnasi monuit: cape munera laetus, Quando tuas nundum iussit Apollo tubas.
2. ibi ostendit quomodo in nataliciis | divi Ioannis Baptistae inter sponsae nuptias | Serenae amore captus est Festa dies aderat, medio qua frondibus aestu Lustrat odoratas Ittala turma domos: Culta novae passim foribus topiaria nymphae Laeticiae indigenis pignora fixa dabant. Huc omnis matrona gravi spectabilis auro Venerat, huc terso dia Serena sinu; Undique siderei cantus choreaeque fugaces Tibiaque annexos huc coiere procos; Laeta Venus medios inter nunc igne furebat, Nunc teneras caesto percutiebat aves. Solus agrum quaerens semotaque pascua coepi Molle puellarum festa perosus iter; Moverat inspectus rabie praecordia nutus Signaque visa inter luxuriosa dapes. Prima Cupidineo maledixi trusus amore Saecula, quae iuvenes sic docuere mori. "Tanta ne" volvebam mecum "est fax illa Diones, Auferat ut vires ingeniumque viris? Certe ego necne premi possit vis ista caloris Experiar: quid iners tot trahit una duces?" Dum sic bile tumens abeo, dum carpere coelebs Quisquis ibi appropero sumpsit amore dapes, En vox auriculas coetus miseranda querentis Perculit; aspicio: currus Amoris erat. Ante cathenati iuvenes manycisque revincti Ducuntur moesto principis ora gradu: Duriciem gemit hic, fastus dolet alter heriles, Ille novi inspectum deflet amantis iter; Hunc custos, alium sera coniugis, hunc ferus angit Ianitor aut fallax serva levisque puer; Crebra movent aliis duri suspiria patres, Claudicat hic tenero vulnere, at ille gemit; Pluribus assiduo requiesque salusque labori Poscitur: hi dominae tela secunda rogant. Vix ea conspectu noram, cum protinus hinc me Corripui manibus pectus utrisque fovens. "Quo fugis?" exclamat puer ille. "Quid, improbe, cursu Fortia praecipiti tela cavere putas? Disce deo parere, polus quem pertimet omnis, Et detestatis subdere colla iugis. Sume tuis donum pedibus velocius, et qui Vulneribus cedunt parcere disce meis." Desierat nec adhuc et iam peracuta protervas Fugerat in miserum pectus arundo manus. Nec mora: dum renuo pugnoque caloribus, alte Insurgens iterum transigit ecce sinus. "Parce, age, parce, puer: tua sum, tua praeda, Cupido! Vincis, io: victum iam miserare virum! Vincis et audaces cytharas castumque pudorem Infregit nervo cuspis abacta truci. Pone minas odiumque celer: iam prata virensque Linquo nemus, iam me densa corona vocat, Iam choreae, iam plectra iuvant festique penates, Meque trahit dulci rara Serena iugo. Duc age, duc niveas, rector speciose, quadrigas: Primus "io" magna voce "triumphe!" canam, Primus Acidalii referam vexila manipli Et pavidos multo verbere scaevus agam; Tu modo cedenti faveas dominaeque superbos Sterne animos, pompae ne quid abesse queat."
3. ad Carolum Strozzam de usu qui commodius | securiusque habetur cum nuptis quam cum virginibus Quod nuptae imperium subeo, reprehendis amores, Strozza, meos, nec te nil nisi virgo iuvat. Falleris; extento consortia quaeris amori: Seu timor hanc urget, seu linit ora pudor. Difficile est, mihi crede, rudes prece flectere, cum sit Virgineus primo decutiendus honor; Lusibus expertem res dura parare puellam est, Nec minor et parto corpore cura frui. Parce sodalicios monitus contemnere, dum lux Parva quod et doleas quod ve querare ferat. Ah quotiens memores figes in pectore versus Iamque viri malles fallere posse thorum, Nocte breves quotiens carpes in limine somnos Aut longa sidus spe vigil omne trahes! Et modo militiam facies, modo solus operta Tentabis dominae per loca tractus opem; Mens erit interdum ruere intra tecta ferosque Volvere in postes, visque rubore cadet; Nunc rea ferratis convicia postibus addes, Oscula nunc palmas iunctus amica feres; Saepe etiam moti fallet te cardinis aura Inque tuos illam reberis ire sinus. Integra sic te nox rapiet, sic ocia perdes Aonidum, sic te distrahet orta dies. Quid, quod et aureolis modo carmina vultibus edes, Nunc dabis accenso proximus ista lari? Et modo crudelem dominam novisse dolebis Temporaque impositus prima vovebit amor; Nunc te promissis falli, nunc pectora visu Tam fera sub miti vivere posse neges, Nec satis ante reas fuerit vigilasse perenni Nocte fores et ebur concrepuisse diu, Impetus en iterum saliet flagrantior inque Limine duriciem flere iuvabit adhuc. Tandem, ubi sidereos currus cita iunxerit Hora Ambrosiaeque fugax pabula linquet equus, Tristis et ingratae prolapsus in oscula portae Sic etiam querula voce parabis iter: "Ianua vosque feri postes et clatra revolvi Nescia, iam custos, parcite, vester abit: Omnia iam trepidae surgunt praeludia lucis Tithonique latus moecha relinquit amans, Iam domus atque omnis sonat undique civis; eundi Tempus adest, iam bos flectit aratra piger. Porta, vale, miserosque memor sis promere questus, Si lachrymis quaeret cur perarata mades; Porta, vale, precibusque semel pia redde coronas, Fletibus inscriptas quas sibi reddo meis." Perfruar interea laetusque fovebor amico Pectore, dum crescet res procul inde viro. Plurima non solitis aberunt solatia lectis, Vota nec imminuent noctis amica sales, Improba non roseis cessabit lingua labellis, Nec nota lascivo dente renata cadet, Non manus in teneros discurrere desinet artus, Ora nec optatae subtrahet inguen aquae. At, mihi nec renuo, sexus quoque futilis arte Atque virens aevi est vis superanda prius, Nupta tamen nunquam multos deludit ephoebos Nutibus et placida pluribus aure favet: Non strepitu quocunque fugit, nec sanguine fuso Gaudet et ensiferam plus amat ore manum, Non haec usque ferox, non haec fugitiva nec expers Consilii, subitae cum crepuere fores, Non hanc immitis genitor, non frater iniquus Arcet et incoeptis sistere cogit anus, Non ancilla aestu servili accensa soror ve Lusibus hanc defert invida trux ve puer, Non proba custodit genitrix, non anxia tecti Foemina contigui difficilis ve senex. Iam iuga, iam dominos liquit, iam libera cunctis Imperat inque novo limine prima sedet, Iam bellis assueta moras non horret amantis, Nec pueri flores iussaque blanda fugit, Iam passus et grata viro solatia discens Tempora praecipiti scit dare tuta proco, Iam fidae parens altrici fallere novit, Nec rubet affinem dicere siquis adit. Callida sic longum fruitur nurus igne, nec alvo Fraternum tumido limen adire pavet, Sic famam venerata subit secretior in quo Fax viret et teneri sentit amoris opus. Caetera praetereo nunc commoda, mitto Serenae Non fictos ignes et muliebre decus: Vos colite intactas, quibus ocia longa supersunt, Me lassum foveat margine nupta volo.
4. Serena Palladi comparat laudans illius formam | et primo dubitans necne dea ipsa sit Fallor, an e summo Dictei vertice cretam Persequor, in nostro dum reor orbe satam? Dii, precor, ulterius miseros prohibete calores, Ne tener in furias praeripiatur amor. Adsit, io, mitis Cyllenius, impia quo me Ignarum fugiant siqua pericla latent; Adsit, opem venia posco, Latonius adsit, Ne procus insontis pectora iungat avi; Me ferus Ixyon superas et quisquis amavit Territat: Aonii consule turma iugi. Tu quoque, virgo decens thalamo non parva Tonantis, Fallere, si diva es, fallere parce virum: Non ego tam claro dignus sum nomine, solum Numinibus iunxit Pellea tantus honos; Illa etiam pelago genita est, tu semen Olympi, Teque deam praeter condidit astra manus. Unde tibi, quaeso, favit Tritonis amico, Unde adeo genuit diva Tonante parem? Unde tibi incessus tribuit placituraque verba, Unde tibi infudit corpus in omne decus? Aspicis en, quaeso, quam cervix lactea quamque Candidulo vigeat natus in ore vigor; Lata micat tenui cilio frons, nec scit ocellus Stare Dioneo gratius orbe micans; Pes brevis, os roseum, labra parva sonusque pudicus, Lacteoli dentes lacteolique sinus; Verberat aureolus radiantia tempora crinis Luminaque oppositis dant meliora genae: Pallada quicquid habes in te, mea vita, figurat, Nec tibi siqua latent deteriora puto; Aegide bellorum si immunia pectora cingas, Mox puto Gorgoneis horreat umbo comis. Desinat Argolicus mendax iactare dicaci Hermiones vultus Tyndaridumque lyra, Desinat Echamedae superis aequare nitorem, Quae Pilio admovit pocula fessa duci; Sola poli dominas vultu superare decenti Scriptaque discordis poma referre deae, Sola feras ultrix superae Cynareidas irae, Et Chionem poteras vertere, sola gruem; Te Samiae Antigone conspecta thure parentis, Te maris ornasset Cassiopea focos, Candida tum si te genuissent fata, fuisset Penelope nullis insidiosa procis; Non una Erigonen te visa Liber, in undis Gorgona non qui dat ius rapuisset equus, Non Lydae Alcides traxisset fila puellae, Nec deus Aemoniam servus adisset humum: Omnibus invidiae nymphis atque omnibus una Lascivis fueras praeda futura viris. Qua te matre rear genitam, quae numina corpus, Numina quae faciem composuisse tuam? Pallada ni nossem coetus odisse viriles, Non mihi mortalis sed Iove nata fores. O te mortales siqui genuere parentes Felices, o me quem tuus urit amor!
5. in Brotheum qui serenam nollentem insectabatur Quid circumvolitas mea, vane, rosaria, Brotheu? Quid tibi cum domina, pessima lingua, mea? Stulte, quid hanc omni temploque omnique recessu, Munera si cedat magna daturus, agis? Quid ferro clausos cingis socioque penates Furtaque mendaci fingis ubique sono? Quis tibi dilectae promisit tersa puellae Corpora? qua sequeris voce rogatus adhuc? Qui nuit aut quotiens iussit mandata referri? Obvia quae tribuit spem tibi dicta salus? Vaeh, quotiens stimulos mediis amplexibus insons Narrat et aureolos dona repulsa tuos! Fata tibi quotiens, nuerem modo, scaeva parasset Increpuitque animos protinus illa pios, Cumque fores stricto pulsares acrius ense, Acrius haec ulnis cinxit utrisque sinus. Tristia non fudit pectus suspiria, non vis Aurea celati propulit ora doli, Non latus appositam, solito non brachia pulsu Fortius excreto reppulit igne manum, Omnis in excultos tremor undique defuit artus, Nec novus oppressit nexa labella color. Hic ego tuta mei novi consortia lecti Et faciles iuvit concrepuisse fores, Hic fraudes fictumque tui, crudelis, amorem Perspexi et dominae mutua tela meae. Tu tamen invitam perstas tentare, nec in te, Dure, sacram pudor est contemerare fidem. Improbe, quid comitem ledis dominaeque pudicos Abstrahere e nostro niteris ore sinus? Quid struis insidias securo, perfide, vati, Cum tibi sit nullas illa datura manus? Scilicet horrentem levissima foemina servum Stringet et, heu, tersum verna fovebit opus; Displicet hyrsutis coniunx sibi vultibus inque Basiolis leves plus placet ire genas. Tende plagas aliis, bene consulo, saltibus, haud te Spectatas docuit flectere Musa nurus; Exige muneribus cessura cubilia, ne ve Limina plebigenis moribus orba teras. Mille ter exiguo iungent femur aere puellae; Has deno tritas pronus amante preme, Has colis, has recolas: solo contenta Serena est, Qui mea secreto norit amore frui, Qui molles vultus, poetos qui mandet ocellos Quique comas fulvas perspicuosque sinus, Qui lenire virum sciat et laudare penates Et facili haerentes ore subire domos. Aestuat haec etiam generosis vocibus iras Frangere et egregias ante videre preces. At tibi non culti mores, lepor, aura genus ve; Linque fores: non hic rusticus errat amor.
6. ad divum Federicum Urbini ducem Munera Pieridum sunt haec, Federice, disertis Quae mea principibus ferre caterva solet: Sume pia teneros, dux invictissime, versus Fronte, nec argento gratior adsit honos; Sit procul atra fames gazae tibi, sit procul auri, Quisque soles palmis numina nostra fove. Ditia non Helicon magnisque ferenda tyrannis Dona fovet, nec opes mystica turba colit: Flumina et antra iuvant, nullis praeclara metallis; Divitiae cantus serta chelisque iugi. Sola viris donanda phalanx pia carmina summis Censuit, ut meritas fama sequatur opes: Sed quid et ingentes foecundis afferet aulis Divitias? solis versibus omne viret. His Cursor Silvique genus patiensque Lycurgus Vivit et integri vis Tuberonis inops, His Conon Prodique lares facilisque Pericles, Ninus, Aristides Abrotanoque satus; Gaudet Achaemenidum tribus his et Cecropis ala, Perdicae proles Artamenisque duces, His Numa Scipiadum soboles validique Camilli Cumque Metellorum Claudia turma domo, His Fabii Drusique simul Marcellaque pubes, Flaminium Aemilia cumque cohorte genus; Cotius his iubilat natique Volumnia victrix, Atticus, Euemenes Deiotarique salus; Livius his sanguis Fulvusque et Horatia proles Sempronique patres Martia gensque micant; Integer his Photion viret et Cornelia Romae Semina, Cliniades Pausaniaeque manus. Quin neque Theogenes nec Hiero, Lucullus et acer Nicias, largus Pelopidaeque sinus, Non Culeo numerisque Dion, Lysander et Agis, Busa, Theramenes Papirius ve carent. His longa heroum series et nobilis Ocnus, Scaevola, Milciades Caesareaeque tribus, His Agamemnonii reges regesque Bythynni Cumque Canopeis Pontica sceptra vigent; His Euri Zephyrique duces Boreaeque Nothique Debent, et scriptis nomina quisquis habet. Tu quoque ne expectes graviores, rector, elencos Inde, nec Archytae vasa recisa manu: Aera, quibus desunt merces hae, fulva parentur Sponte, nec has Musis Pegasis unda vehit. Non ibi Praxitelis Veneri blanditur adulter, Nec ruber Alchimenis claudicat igne deus; Non Pharon hic signat Gnydius, neque Sostratus aera, Nec Paphia insertas ales obumbrat aquas; Non Capitolinus fulget Dictaeus ebur ve Phidiacum, satyrus Stratonici ve iacens, Non gravis Albano tibicina, nec Polycleti Corpora cum Libyco nuda Myos ve puer. Hinc Paris, hinc Deli foetus Euphranoris et quam Uva luto Zeusis mersit iniquus abest, Hinc rhota Nicomachi raptus, hinc Cyclias Argo Fulguraque et Coi rara Diana senis. Non ibi Callaicae merces, nec praeda Philippi Thessala, non Thracum glaeba Tagi ve latex, Non crotala aut Meroes adamas rigidae ve smaragdi Quaque Alyba et fortis Dalmata sudat humus; Non ibi christalli fragiles Eythraea ve concha Aut formica Scythis quas fodit acris opes, Non decor Eridani, Pactolus et aurea Gangis Scoria, nec Lydi fulva nitella vadi. Rarus ab Olmeis lygdos procul assidet undis, Quique ubi phengites fert lapis umbra diem, Hinc Paros, hinc Docymae semen Germanus onyxque Et Lepidi herbiferum marmor ophyxque niger. Non ibi freniferos Libyes, nec Ariona magnum Aut Lyda inspicies lora peracta manu, Non inos, psyllam aut xanthos nesaea ve regum Semina, cornipedes Asturiae ve leves. Parthicus hinc nervus, Corybantides inde sagittae, Sericus hinc ensis Ortygiusque procul. Nullus Hiantheae trabeas in gurgite rubras Aut quas Coa tulit Pamphila nectit aquae: Non ibi gosopium, sindon aut lina Cadurci, Byssus et Indorum quod linit ignis opus, Non ibi conspicies chrysendata, non ibi fulva est Pelvis et imbelli myrrhina grata viro. Sola virens dominas florentibus insita plantis Vallis et ambrosiae germine culta iuvat: Hac opibus Croesi gaudent Sporique relictis Vitibus, hic violis ocima iuncta virent; Mixta ferunt albis colocasia prata ligustris Cumque vel Aiacis flore amaranthus inest. Aureus hic surgit flos, hic meliloton et orta Cuius ter vario frons stupet ore dies, Hic rosa, serpillus vitandaque lilia nuptis, Thymbra, melisphyllon persaque rosque maris, Hic thymon, hic casiae dulces helenusque crocique Nidor et a Stygio Mentha secuta Iove, Hic sclaria, malis foliumque draconibus olim Invisum et Clarii fronte secuta iubar; Laurus ibi latas platanique et populus umbras Praebet, odoratos pulegiumque thoros, Despicit hic buxon cyparissus et ardua lothos Pomaque curvatis frondibus usque micant. Cedant Pyrgotelis gemmae, berillus et orbis Oebalius magni sardonicesque ducis, Cedant Parrhasii fastus victorque Thimantes, Quique thoros varia Phryx ove pinxit acu; Aera Myceneos praestent Themesea bathyllos Et Calybum studeat vincere Norus agros; Sint iucunda diu Lucani marmora collis Perque Syros vigeat culta fenestra lares; Bucula laudetur Phoebusque et crista Myronis Quicquid et in toto subtrahit orbe situs: Fine carent omni Cirrheis orta sub antris Dona, nec Aonidum res vorat usus edax. Pullulat assidue natura, nec aestibus unquam Desinit aut nocui frigoris ora timet; Non hostis, non unda, cinis, non flamma, nec eurus Conterit aeterno quae pede fundit humus; Non gladios, non castra seges pavet inter acerba Crescere et iratos flectere odore duces. Circuit haec ultra Musarum cantibus hortos Picus et occentu fata moratur olor. Inde avium raptor deest omnis: Oriona nemo Insequitur, nec avis pertimet Aphra necem; Tutior hic pavo est Rhodiique decentia galli Semina, nec rubeae lingua secatur avis; Intonat altisonis procera ciconia natis, Nec facilis parvos horret irundo lares. Non aquila interdum laetis insistere campis Pertimet et fulicas fons quoque quisquis habet; Tuta ciet cantus nido luscinia vimque Congemit in picea turtur amoris aqua; Spernit acanthylis rapidos Aesopidis haustus Cuspidis et merulam sturnus ab ore colit. Non Venus accipitrem metuit, nec Apollinis ales Inda sequi et corvus voce pavescit ebur; Gnara soni perdix gnarusque fit improbus illic Passer et ultrices garrula pica iuvat: Illic assidui cantus, victurus et illic Perpetua vatum promicat ordo lyra. Hic ego te, princeps, arguta saepe corona Misceri et praedae coniubilare novae, Hic ego te primas face Victorinus ut acto Agnata vidi carpere iussit aquas: Dii faciant olim possim demergier omnis Sertaque Virgilii querna referre mei! Certe ego non Cretae palmas nec Iasonis aurum, Thesea, peltiferas thyrsigerum ve loquar, Non materna Cyri quaesita nec Arsacis arva, Indorum non qui perdomuere manus, Non Phlegrae Dirces ve luem, non Pergama vel qui Baride coelisequas novit obire trabes, Non Scauri thoraca senis navemque Duelli, Ingenio tutos Eucratidis ve lares, Non Bruti soceri ve necem, non coniugis aut quae Igne tulit caeso pignora terna viro. Sat Cinnae asperitas Mariique et dona Feretri Nota Iovis, validae Cinygerique manus, Sat Curi probitas, Perpennae palma Syphaxque Captus et e celsa Manlius arce cadens, Sat rea Graccorum soboles Catilinaque durus Sertorique manus perniciosa feri; Non Decii, non Piso bonus, non Carbo phalangi Perditus et Catuli Volsca trophea senis, Non cruor Otriadae, non Cloelia, Curtius aut vis Coclitis, assertor Mantineaeque latent. Quisque Leonidae comites ferrataque Sergi Brachia fert, celeres Lisymachique pedes, Quisque Phylenorum mortes, Cimonis et atra Vincula, Dentati vim Genitique caput: Unus Iulleis ducibus iungendus et armis Carmine Pelleis clavigeroque fores, Unus Apollineo versares enthea cantu Pectora, multiplici laude daturus opem. Et quis Olympiacae meditatus munera palmae In tua non cupiat protinus acta rapi? Iam qua prata virent Nabathaei fertilis et qua Herculis Hesperides pertimuere manus, Qua ferus Euxini riget hospes et aurea scaevo Terruit admotos ore Medusa procos, Iam qua nostra diem reddit (si rura coluntur) Luna, viges et amant nomen ubique tuum. Te nova Partenopes exorant moenia, te vis Parva rogat Medices, te pia Roma colit, Te vicina seges, te Iani murus adorat, Inque feras Turci posceris unus opes. Tu Tullum, Attilios, Torquatum robore praestas Dantque tibi victas Crassus uterque manus, Te Caecus corvoque suum miratur adeptus Nomen et a sulcis tractus ad arma senex, Te nova Scipiadum Cincinnatique libido Bellica Varronis perpetuusque rubor; In te Fabricii censura, Demosthenis in te Pectus et Antonii lingua Thalisque sophos, In te sancta fides Lepidi, claementior in te Chrispini monitus Antigonique viget, In te Pharnacidae maiestas inclyta regis, Te Senecae atque Solon, te Cato uterque colunt. Cedit Athanasius tibi relligione vetusque Nasica et quisquis nunc sacra nostra colit; Tu ruis Amphynomi, Coctae, Plutonis et Eli, Nec pia vel Codri corda preire times; Non rem Trasybulus populi, non creta Seleucus Pignora, nec fratrem te mage Castor amat. Sudorem Masanissa pati, nec durior Indus, Nec mage Pompeii dextera tosta valet; Omnibus ingenti rebus moderatior illo Puplicola, qui rex noluit unus agi, Aequior Agrippa, Seva constantior, inque Munera Gilliae fortior usque sinu. Caetera quid recitem? titulos clarescis in omnes, Sola nec in vacuo pectore menda iacet. Non te luxuries Oratae, non gula Apici Distrahit aut Pulchri caena Fabique lues, Impurus non te Phython, neque perditus ille Clodius aut posita mersus ab igne colo, Non Syllae qui tot dispersit es aemulus ossa Aut Aegina quibus pollice moesta caret; Tutus avariciam Cassi contemnis et aurum Hortensi et cecidit quis Ptolomaeus opes. Non tu perfidiam Galbae mirare, nec eius Cuius Bituitum vinxit iniqua fides, Non odium Poeni tibi principis, orgia qui prae Raptus Aventini terna petivit opes; Non tu phana deum gaudes spoliare, nefandus Rector ut Eacidum Leminiusque ferox, Non tibi crudelis scelerata superbia Drusi Imperat aut Xersis iussa Piique lares, Non trepida ichnobates Numidae vestigia lustrat, Nec pavido comit tempora virgo patri. Diu tibi dent, cum sis tam clarus ubique, Metelli Saecula Nestoreum cumque vigore siphar!
7. ad lascivum lectorem Perlege, quid dubitas, mollis, procedere, lector? An subtraxerunt ethea longa pedes? Perge, quid averso spectas, age, carmen ocello Meque putas votis imposuisse tuis? Huc ades, haud Drusi thalamos Celerisque tribunal Discet ibi Martis vincula quisquis amat; Non ego Virginii, vultus non tela decori Quem ve senis traxit lectio sola canam; Nulla ibi turrigeram trahet alto e fonte Cybellen, Nec fluvium sacris cribra secunda ferent, Non ibi flamma leges cui cinxit carbasa, non qui Indibili iuncto reddidit aere thorum; Hinc Phyrnes abeat victor, coma nigra recedat Quaeque pia Elvinae tangere lina queunt. Flava Serena mihi curae, decus illa libello Suggerit, illa modos ingeniumque facit: Illa rudes chartas tribuat cuicunque legendas, Inque meo nomen gratius ore ferat. Iam dare servicium lubet insanire sibique, Iam mihi non casti foemina virque placent, Iam Veneri praebere manus in vincla, Serenae Iam iam stat fastus imperiumque pati. Et quis in argutos queat arma Cupidinis arcus Tollere, quae flammis corda subire negent? Illesum Alcides omni quem robore misit Suppositum stellis scaeva noverca premens, Ictus Acharnaniae bis praelia pertulit orae, Nec trepida rubuit ducere pensa manu; Barbara lascivo turmas prostravit Atridae Praeda, nec Eaciden nil nisi traxit amor; Sola Iovi Herculea tumido rate Gratia somnum Impulit, Argolicis dum dea poscit opem. Multa licere minus sibi novit et inspicit omnis In peiora tamen praecipitatur amans. Iam lege securus, iam nostros, lector, amores Disce, sit et nobis dextra Serena roga.
8. queritur in servum qui Serenam | adulterio incusaverat Detulit insontem dominam mihi servus et ante Me quoque ait thalamis imposuisse viri. Quid tibi, serve dicax, menti? quid grata lacessis Gaudia, nec tenero me sinis igne frui? Dure, vides ne rapit veluti ferus intima langor, Utque superiuncto flamma dolore furit? Urit, et heu vires aestu suggente novello Fortius arsuros caedit Alitta sinus. Heu heu, cur nimio patior devinctus amore, Luminibusque adeo rara Serena placet? Cur nimis in lata poetus colludit ocellus Fronte? quid illecebris distrahor usque suis? Cur miser imponi vereor metuoque mariti Exemplum, nec me vincit amoris opus? Cur, si blanda sinu venientem suscipit almo, Sic prius in reliquos usque ruisse puto? Cur moestae obiicio varios malesanus amores, Cur furo si immunda est, si bene culta gemo? Da tandem, Cytherea, modum, da tutus heriles Spectem oculos, ne me cura perennis agat: Iam mihi nulla quies, nullus iam somnus habetur Integer, at vacuis volvor ubique thoris. Spicula nunc avibus comites, nunc raetia tendunt, Et modo praebet opes ditior unda suas; Nunc pavidos sequimur lepores, nunc Dorcea longo Aequore damma fugit, nunc aper ictus obit; Saepe etiam sylvis equites erramus et urbem Circumimus quotiens foemina culta sedet: Omnia risuri vestigia prehendimus, at me Distrahit obstipis usque Serena genis. Non mihi nox tuta est, non sera crepuscula, non lux: Improbus urentem volvit ubique furor; Mensa gravis mediasque dapes, dapis immemor, inter Huc illuc celeri pectore multa traho. Non fora, non lusus, non me fidis adiuvat aut os Dulce: choros omnes festaque cuncta fugo; Sola magis moerorque iuvant, nec gaudia risus Caetera cum vellem dant mihi laeta meros. Plurima nonunquam satis est evolvere menti: Parturiunt curas obvia quaeque rudes. Nunc dolus aerumnas horrore domesticus auget, Visque nec auditi fraude refercta proci; Nunc lasciva metus coniungit patria cumque Coniugis externo sexus amore levis; Nunc quot amet, quotiens gemuit vir nocte requiro, Nosse nec ulla tamen displicitura velim. Torqueor ante fores si quenquam cerno, suosque Si mihi quos moechos nominat esse reor; Seu digito sive ore nuit seu vertice, nutus Protinus hos vereor pluribus ante datos; Non risus, non me coram suspiria fundi Tuta queunt: motu ledor ubique suo. Mille mihi species moechorum nocte pererrant, Innocuam toto persequor usque die; Mille licet commenta reor periuria sumat: Iam mihi nec mendax, vera nec esse potest. Heu quotiens tacito repsi intra limina passu Aut longum occului me simulatus iter, Assuetum quotiens mutavi tempus eundi Et modo nunc, alia est hora petita modo, Nec satis decies fuit omni visere luce Cunctaque saepe oculos per loca ferre domus, Saepius et novies parva mihi cognita nocte est, Temnat ut arrecti basia lassa viri. Plura quid? assiduos gemitus mihi cognita nunquam Nomina dant iuvenum furtaque prima thori; Nunc quod hymena ferus doleo vir fregerit ante Primaque non dominae saecula nosse piget, Nunc sibi gens vereor ne labra momorderit omnis, Ausus ut es tuto nuncia ferre prior. Ocyus hinc discede tuis, scaevissime, verbis Iamque fores celeri desere utrasque fuga; In te nulla fides, in te discordia: cede Protinus atque oculos parce subire graves.
9. ibi ostendit se cum ab amore | discedere vellet magis captum esse Mens erat ardentes extinguere pectoris ignes Et pueri gemina frangere tela manu: Iam mihi nec dominae lusus nec forma iuvabant. Causa sed abscessus deerat honesta mei. Huc trahor accensus partes visurus in omnes Siqua sub occulto corpore menda latet. Forte manu imposita malae vix lumina iactis Clauserat aestivo fessa calore togis: Lina thori eiicio tacitus totumque pererro Corpus et ante oculis multa negata meis. Lactea purpureas cingebant nubila malas: Virgineus quali surgit ab ore pudor! Non ebur exacta cervice decentius aut aes, Quo ferus insudat Thrax Alybae ve pater, Non rosa lucidior niveis rubicunda labellis, Brachia non Scythica deteriora nive; Durius invictis adamantibus uber et ora Ignarum tenerae prolis inire cibo; Ruga fuit nusquam, nullus fuit undique villus, Rimmulaque in minimum vix femur exit inops. Perditus ac lapsae mentis procul immemor haesi Protinus inque leves colla ruere sinus. Sensit, et extentis trepidum cita condidit ulnis, Plurima post tandem iurgia paxque data est. Fige, puer, nec parce tuis dum fibra sagittis Ferveat et Siculo fortius igne cremet! Laetus amo; sint rubra novo quae corda tepescunt Fulmine: fige sinu dum pavor omnis eat! Non ego dum domina foveor vim conquerar Orci: Fige, nec Hermeti iunctior ortus amet!
10. ad Serenam Dic, rosa, dic, flos mi, quid agis? quae vexat in horas Cura tuos sensus officium ve manus? Ecquid nos unquam vigilantia corda subimus? Ecquid nos nunquam non tibi somnus agit? Ecquid, ubi rigidus figit tibi basia coniunx, "Figeret o" mussas "ista poeta meus"? Ecquid, cum cyatum felicior admovet, inquis: "Dextera lusoris o foret ista mei"? Ecquid in illius gremio mentiris amantem Aut sum pectoribus longior atque thoro? Me rea servicii rapuit fortuna tuisque Vultibus assiduos iussit abesse dies. Dii primum coelo excutiant qui vana potentum Frigidus edocuit spe duce vota sequi! Faustior, heu, quanto Riphaeae faustior undae Maior ubi nullas servat alumnus opes: Non ibi quis dominum sequitur, nec praedia saepes Servat et argento gratia nulla suo est; Omnibus imperium solum est atque omnibus aeque Fertilis auctunnus parque favoris opus. Nos autem pompa tracti discrimina mille Fecimus et dominos rex quoque magnus habet; Aurea libertas nullis, timor omnibus acer Inque avido nusquam tutior orbe quies; Hanc lites, hunc bella trahunt, hic foenoris omnes Temnit avaritia quos alit unda metus; Divitibus pudor est non gentibus ilia multis Cingere et ornatos semper habere sinus, Pauperibus contra pavor atque infamia, ni res Clara sodaliciae protegit aula domus. Improbe maiorum mos atque sacrabilis usus, Cur miser obsequiis cogor abesse modo? Cur sine me ludis, sine me, speciosa, vagaris, Gemma, nec heu comites proximus addo gradus? Dii faciant nostrae serves custodis honorem, Nec vigilem somno pharmaca sumpta premant; Dii quoque respiciant fulvo ne labilis auro Te iuvenum votis porrigat illa prius! Insidiosa tua est facies, scio, pluribus, angit Multorum incessus pallida corda decens; Aemula labra rosis multos furantur, ocelli Siderei multos candidiorque sinus. Raetia non desunt nostris qui saltibus aptent, Ante tuas nec abest turba proterva fores: Perfer et obdura, nec forma decentior ignes Semoveat curae spesque salusque meae. Ipse ego nec fidibus lusus nec tractus ab ullo, Te solam moesto pectore volvo diu: Non choreae, non lina iuvant captura volucres, Nec fera sanguinei morsibus acta canis. Una iubes atque una regis, te quaero tibique Concino, nec quicquam te sine lingua potest; Tu fac idem castoque tuum cole pectore vatem: Bellerephontis ego corda pudica sequor.
11. in cupidinem veniam in se et vindictam | in Serenam somno advenienti captam exposcens Iusserat hesterna me luce Serena, maritus Ni venit, hac una nocte subire thorum. Laetus eo tenebrisque solo data protinus ortis Signa cano, nec adhuc limina clausa patent. Quid faciam? Discedo miser cuculumque cubili Insedisse reor, nec tamen ille fuit. Parce tyroneo, puer o venerande, timori, Parce quod, heu, fugi protinus inde rudis! Nemo repente valet cautissimus esse: creavit Sors praeceptores, discat ut artis inops. Nundum ego pervigiles ad flavae limina noctes Dum Phoebus didici ducere surgat herae, Nundum ferre Iovem nocturnaque nubila, nundum Lachryma scit clatros frangere longa truces: Non me Pegasides, mea cura, sopore puellas Imponi suetas perdocuere gravi. Stultus ego nimiumque miser, mihi protinus omnis Cessuros aditus rebar iterque thori; Iam ferus exciderat Nasonis portitor et quae Multa puellatum detinuere moras. Heu heu belligeri cur non mihi ius fuit, a quo Virgo duos somno capta repente tulit? Cur minime licuit virga reserare potenti Hostia qua Chione lumina victa dedit? Certe ego non duri timuissem coniugis ora, Ianua nec votis sisteret arcta meis: Protinus at thalamis ruerem secretus, et ante Libarem teneris oscula parva labris, Ante sinus leves tumidumque licentius inguen Rimarerque omni corpora nuda pilo; Tandem, ubi frigidulo cecidisset acumine linguae Excussa, hic somnos conquerar atque moras. Quid tamen haec? veniam delictis posco Serenae: Illa, puer, nervis, illa petenda tuis! Caedite fallentem, superi, sic ius cupit, illam, Caedite Celiaco numina culta iugo: Illa soporifero devicta liquore quievit, Nec querulum trepidi sensit amantis iter, Illa moras omnes vetuit, nec signa roganti Praebuit absentis clausa fenestra viri. Improba cur somno deiecit lumina? cur ve Ante minus statuit pignora iussa fores? Cur tenues nunquam solitosque excussa sussuros Audiit et motae murmura nota serae? Pronus ego dominaeque timens fera limina praeceps Deserui, ne mors perderet una duos, Atque aliquis forsan stringebat pectora, dum me Ridet et heu nimium specto salutis opus; Forsan ibi risus fuerant stupidusque verebar Siqua inspexisset nuncia lingua mali: Me rea sustulerat miserantem coniugis ira Inque mea forsan parte iacebat amans. Increpat haec etiam timidoque minatur amoris Dissidium, nec me limen adisse putat; Quin mea diverso iunxisse suavia lecto Asserit et tenera verberat ora manu. Singula quid referam? victus parere nocenti Cogor et iratam pronus adire prece. Parce, puer, verbis aures adhibere nefandis: Omne in me precium malo Cupido ruat!
12. queritur in deos quod in frondem oleae | mutari non possit qua Serena plurimum | delectabatur cum illa esset irata Dii procul immemores penitusque cremantibus aris Difficiles, cur me nil mea thura iuvant? Cur varia misero specie quandoque resumi Non datur et Driopes fallere sorte viros? Cur ego pallenti circundare pectus oliva Iam nequeo, ut tecum, lactea gemma, forem? Frondibus his tua sunt compta atria, frondibus ornas His lectum, muros, scrinia, pensa, fores; His cingis palmas, his stringis, vita, lacertos Inque sinu gaudes serta pudica geri. Ah quotiens digito cinctus, nunc ubera, nunc os, Nunc premerem quae non multa referre licet, Pectore nunc niveo teneros delapsus in artus Errarem, sed nec semper oliva forem! Gaudeat Alcidae quod tempora populus ornat Exultetque dei cornibus uva sui, Coelicolum iubilet regi gratissima quercus, Sit Paphiae myrthus fronte superba deae, Casta sagittifero tumeat Peneis amore, Turrigeros laudet pinus amata focos: Te magis umbra iuvat Tritonia, te fovet inter Gaudia victorum frons numerata ducum. Vive, precor, felix, palmes clarissime, nec te Concutiant summo fulmina missa Iove: Non tibi Threicius Boreas, non grandinis ictus Vim ferat aut rigidi rustica dextra senis; Non te Mulciberi scaevissima ledat abacti Flamma, nec hostili lancea torta manu; Non pecus horrenti morsu, non falce puella, In te non tenera scaeviat ungue puer. Cresce diu longumque polos intacte per aevum Iunge puellarum mox celebrande choris, Iunge celer: te Faunus amat, tibi nympha calores Arcet et assiduum sistit Anubis iter. In te dona ferent, in te pia vota nepotes, Teque colet caeso victor ab hoste furens; Te rude donabit miles, tibi navita iunget, Improba cum Scyllae fugerit ora, focos. Vive, precor, miserumque tuo devolve poetam Cortice, ut optato stringar ab ore semel. Heu heu, cur superos coeptis accire nefandis Urgeor et foliis credere membra lubet? Cur magis haec teneris subeunt amplexibus et me Impia crudeli temnis amore diu? Quid iuvat assidue tumida consurgere fibra Invidaque aerumnis corda iuvare meis? Quid miserum, quaeso, laceras? quid perdis inanes, Lux, totiens noctes? quid mihi dura manes? Dii facerent humili visu crudelior esses Mitibus aut saltem mens foret aequa genis: Certe ego non placidi fallar sub imagine vultus, Nec mens ardentes ludat iniqua faces. Me miserum, quid amica fugis consortia, quid ve Absenti mavis sola iacere viro? Mancipii miserere tui quod diripis: in te Fixit Acidalius pectora lapsa puer; Tu bona, tu requies, mea tu solacia, tu pax: In te poena omnis gaudiaque ipsa iacent; Tu cordis regina mei, tu sola voluptas: Lusus ibi et cantus deliciaeque sedent. Te vigil evolvo, somnis tibi brachia tendo Inque tuis errat laudibus usque fidis. Flecte feros animos et tu quoque disce potentis, Qui miserum vinxit, iussa subire dei; Excute duriciem, gelidam iam suscipe servum, Excute: cur falso ludis ab ore preces? Cur nivea tractare manu iuvat undique pacis Signa, nec, heu, mores suscipis inde novos? Pellibus accinctus flavis Tirynthius omni Ceu ferus emicuit victor in orbe leo; Tectus apro Oenides violentior irruit et vi Iuvit Achilleos cassis equina pedes. Ah, precor, aethereos vultus miserare, nec haerba Coelicolum miti ledere castra velis; Non haec bella iubent insignia: parce furori, Parce, precor, nec te victus in arma vocet. His pius Ausonia rex sede quievit opesque Tutior Arcadica sumpsit ab urbe novas; His omnis semper posuit discordia nubes Inque ruit iuncta protinus ora manu. Tu fac idem placidaeque fero cole pectore mores Arboris aut mites pone superba comas.
13. in adventum Columbini Veronensis | praeceptoris sui Unde lyrae et cantus? unde haec convivia Cirrhae Quae mea deserto numina fonte colunt? Cur fidibus Maia tam sedulus incubat ortus Iamque parat Satyris Gratia iuncta choros? Unde iubet necti praeclara sororibus et me Calliope girros implicitura modo? Cur studio hoc verrunt succinctae Naiades urbem, Spargere nec cessat culta Napea rosas? Dic, Pataraee, precor, dum longo fessa quiescit Musa choro et vires suggerit hydra novas, Cui tanta haec fervent solatia, cur ve sororum Dulcibus impletur Felsina tota iocis? Mantua cur inter vestros gemit optima cantus, Roma et "io" crebro die "triumphe" sonat? Eia age, Minciacos gemitus agnosco, Suburrae Laeticiam et vestri gaudia, Phoebe, chori. Quisquis "io" exultet laetasque Serena choreas Ducat et argutum nubila findat ebur; Poma fores ornent verbenaque tecta coronet, Florida nec pigeat cingere serta comis. Adde, puer, cyatos, nec Cretica vina reserves, Adde pedem dum pes nesciat, adde celer: Siqua latent meliora tuo fer pocula vati, Deme seras omnes mustaque tota fluant. Sit procul hinc moeror gemitusque adversa sequantur, Cura nec Aonias deprimat ipsa dapes; Non ibi summa trahat quisquam suspiria, nec mens Ulla suas tristi pectore volvat opes, Non pater aut uxor non quenquam pignora temptent Aut memor ellati funus amor ve senis, Non lites quisquam redigat, nec pectore fastus Intret et horrendas comprimat ira manus, Non furor occultos enses trahat, improba desint Iurgia sollicito cumque timore dolor; Taedia difugiant Turcosque inamabilis horror Ingruat et moesto lividus ore pavor, Rixa etiam desit, nec questus verberet aures, Sit procul hinc odium, sint procul inde minae. Laetus agat lucem quisquis mea carmina curat, Laetus et auctoris nomina quisquis amat: Ille, en ille meus praeceptor Pallade cinctus, Ille venit superum quaque secutus ope. En decus, en speculum, victoria, lux, honor et spes, Praesidium, calcar, gloria paxque mea: En desyderio longo fruor, en licet illum Amplecti, cuius dulcius ore nihil, En meus assiduos monitor statione labores Fugit et optata iam parat urbe frui. Salve Musarum columen patriaeque voluptas, Stirpis apex, iuvenum taeda decorque patrum! Salve Mantoae requiesque salusque iuventae, Spes nuruum, matrum portus amorque senum! Iam fleat et miseram se clamet patria, iam se Dilaniet cordi pignora quisquis habet: Omnis ab his nati doctrina recessit et omnes Ingenuae mores indolis, omne ruit. Gaudeat atque novae iubilet faustissima praedae Roma, Columbino Mantua nanque vacat.
14. Serenam alloquitur dum mane | e lecto una surgerent Esse quid hoc dicam, quod tam speciosa videris Mane, nec in tota pulchrior urbe micat? Cur formosa minus media mihi luce nitescis, Multa ubi cincinnos condidit arte soror? Me ne sopor cerebrique modo cruor haustus ab alvo Fallit, an in roseo stat suus ore vigor? Certe ibi non succi mendacia fingere rumor, Tecta nec aurato crimina torque valet; Non ibi Leuconicum latus implet syrma patens ve, Nuda sed in nostra nunc quoque parte iaces, Nunc etiam, nunquam semota, quiescis eodem Sedisti novies quo peritura sinu; Candida non teneras pinxit Selinusia malas Oraque purpureus non tua phucus obit. Quae mihi nunc surgis, talis pulcherrima cinxit Alda virum, volucrem Leda Venusque Parim, Talis ad herois pictos Lucretia muros Exiit et cano est Tarsia nota patri. Aspicis ut radians nitor utque decentia, quaeso, Pectora: vaeh misero, cur tegis ista die? Cur mihi fers lato fulgentia tegmine membra Et niveas fulvo subtrahis aere genas? Lactea cur gaudes adamantinus opprimat umbo Colla? quid innumero dactylus orbe latet? Anne satis tenuem fuerat praecingere vestem Sertaque demissis reddere parva comis? Sit Tityo Phlegiaeque comes quae prima decentem Argento didicit composuisse gulam: Non diris aether pateat, non manibus aequor, Terra nec illius contegat ossa libens; Undique iactetur precium quae scaeva lapillis Addidit extremae vimque paravit humo. Turpibus aureoli ponantur vultibus orbes: Non eget his levi natus in ore vigor; Has sine, forma quibus nulla est, redimicula lustrent, Has crotala et rarus comat elencus age; Lychnicus harmillaeque graves Scythicaeque smaragdi Lumina despectis artibus alma ferant. Cura sit his pictis arcere e vultibus aestus Udaque sudoris vim purpurissa fuget; Ochra salum timeat, radios cerussa potentes, Tuta nec a turpi lilia flos ve nuru. Nitra suant vappae tenerasque sequantur aristas Quasque feras auro Poppea compsit emant; Hae multo rigidos extirpent dropace lucos Et psecas humenti furfure terga domet; Pumice frangatur rebusque tenacibus atrox Villus et in rugas Cypria perstet humus. Harum spuma nigros tingat Germana capillos Sulfureaque rubrum promicet arte caput; Grata iuvent alias exotica: muschus et omnis Mirrha, crocum Samiae vel thymiama deae; Assyrio crines iisdem spargantur amomo Spicatusque linat splennia rasa latex; Non satis his balanum, diapasma nec amphora costi, Sed levet horrorem succina gemma manus. Sint procul ista tibi; sat oles, sat corpore toto Es levis: nunc me, nunc, mea vita, iuvas, Nunc ego nec metuam tricena suavia labris Figere, nec stricto frangere dente cutem. Obsecro propositi sis huius semper et artus Stet tibi, lux, nunquam contemerare tuos: Non faba, non thynni sanguis, non nardina cultas Tingat ut exurges Chia ve terra genas. Linque, age, flammares dybaphos, molticia linque Aurea, nec speciem fascibus ipsa tegas; I potius cultu pauper, formosior ut sis, Nec niveos gemnis ars sit obire sinus. Sardonices pallasque viro segmentaque serves Teque sibi innumeris occule fusca togis; Mi solidas absint polymitta tegentia mammas Cumque maris grata serica merce rubri: Haec pia contiguus ne te spectaret ocellus Sors dedit, haec vati proiice iussa tuo. Nuda places, mihi nuda redi: sic, aurea, sensus Coepisti, sic me nunc quoque, virgo, iuva.
15. versus et librum dimittit Serena aegrotante Aegra Serena iacet: procul hinc solatia, risus, Gaudia lascivis mixtaque verba iocis; Dulcis abi hinc, Eratho, dulcesque recedite versus, Quaeque puellari est cura adhibenda febri. Improbe, quid niveas dominae, dolor improbe, mammas Sic rapis et tantum cor premit usque gelu? Lenis, io, miserae glaciem rape, Phoebe, puellae Innocuoque ictus extrahe corde truces. Lusus in hac cantusque iacent, hanc optime vatum Dux refove, ut reliquum mox quoque surgat opus.