CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus FILETICO.eleg-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/FILETICO.eleg-01.xml.
threnos panegyricos Martini Philetici | in divam Baptistam Sfortiam invicti principis | Federici Montefeltrii charissimam coniugem
Discite, mortales, nullo damnare deorum Numina, cum veniet mortis acerba dies. Omnibus est eadem Lachesis: precibusque moveri Tristibus et lachrimis fata severa negant. Nescit amicitias, nullos reveretur honores: Discrimen nullum dives inopsque tenent; Non rigidis senibus, non parcere novit ephebis Mollibus, aut pueris, virginibusve piis. Non haec curat opes, non alta palatia regum, Armaque magnanimi non timet ista ducis. Mors atra deformes et tristi sydere natos, Mors atra formosos ore nitente necat. Respiciunt nullos dirarum fila sororum; Nec malefacta nocent nec benefacta iuvant. Inspice Baptistam gelido quae marmore clausa Omnibus aequales edocet esse deas. Haec est Sfortiadum generoso sanguine nata, Quorum iam toto nomen in orbe nitet; Sfortiadum imperio Ligures, pars magna tenetur Italiae, Insubribus qui dare iura solent. Sfortia Alexander, bello praeclarus et armis, Est genitor meritis notus ad astra suis; Iustitia illustris nec non pietate fideque, Morinus, et sancta relligione pater. Te frater, Baptista, tuus: cui sydera partem Magnam orbis galea spondet et alma fides, Indole qui pulchra Latii Constantius oris Cognitus excellet inclyta gesta patris; Te quoque nobilitat mater Constantia factis, E quibus aeternum nomen in orbe tenet; Quam poscit votis gemituque Pisauria tellus: Illius haec iusta sub ditione fuit. Quis memorare queat quantis virtutibus ipsa Fulseris et laudes connumerare tuas? Dicite, Pierides: vobis datur ista potestas: A teneris vestra semper alumna fuit. Nascentem primae vos hanc a matre tulistis: Aonidum sancto lacte educata fuit; Ubere non alio fuerat nutrienda, Camoenae, Non alios inter ludere digna choros. Haec tunc vobiscum ambrosiae libabat odores, Divinumque sibi pocula nectar erat. Grammata vos primae teneram docuistis alumnam, Callebat lingua diva puella duas. Omnia cui dederant nascenti numina munus, Invidere tamen impia fata nimis, Iupiter ingenium: faciem formosis Apollo: Mercurius linguam: docta Minerva manus: Lumina syderei Charites splendentia vultus Et laetos oculos intulit alma Venus. Addidit auratos divum regina capillos, Atque pudicitiam Delia casta dedit; Ex quo crediderim caelesti semine natam: Omnia divini signa vigoris erant. Glorior hanc tecum plures docuisse per annos Teque probasse meas, Calliopea, manus; Me duce Parnassi studiosa cacumina montis Scanderat: et colles, Cirrha benigna, tuos; Permessi sacro biberat de fonte liquores, Hippocrinaeas, me duce, novit aquas. Scripserat hinc quaedam teneris, nec fallor, ab annis; Docta fuit prosa, carmine docta fuit, Et potuit rerum dubias cognoscere causas: Non modo grammaticam novit et historias. Hac orante patres sacri stupuere senatus, Obstupuit praeses maximus ecclesiae, Non melius doctae quem mirabantur Aethnae Orasset, cultus nec Cicero melius. Haec erat innumerae radians virtutis honore, Vincebat priscos relligione patres. Haec precibus celebrare piis, haec thure solebat Caelicolas omnes, lumina digna polo, Qua pietate, dei mater sanctissima virgo, Te colere, et nati numina vera tui. Donabat magnis opibus virtute nitentes: His gemmam, his auri pondera magna dabat. Qua pia nulla magis nec munificentior ulla Extitit, aut toto gratior orbe fuit. Servavit castos plus quam Lucretia mores, Vincitur exemplo turba Sabina novo. Si qua fuit recti cultrix et semper amanda Iustitiae meritis haec fuit una suae; His animos populi placida cum pace regebat Artibus et divi coniugis auspitio, Quicum tantus amor tanta et concordia mansit, Obsequii tantum, denique tanta fides. Vincitur Alcestes charo pro coniuge ducens Posse mori, Evanne Lygdamiasque simul. Haec genere, haec patria, magno decorata parente: Pluribus haec meritis nobilitata suis. Est tamen excelsi magis illustrata mariti Laudibus: elucent praemia quanta ducis! Hic est qui meruit multos sub Marte triumphos Et sublime suum nomen ad astra tulit, Qui gessit semper victricia signa sub omni Militia, et magnum rettulit inde decus. Innumeros bello populos et multa subegit Oppida, magnanimum plurima castra ducum. Cognita iam totum Federici gesta per orbem Principis invicti, cognita bella ducis; Excellit virtute omnes quos nostra tulerunt Saecula; Caesareos inter habendus avos; Non sinit hic quenquam celebri lucescere phama, Splendoris tantum solus in orbe tenet, Et collata suis nigrescere cuncta videntur: Tantum lucis habent omnia facta ducis, Non aliter quam cum nascentis lampade Phoebi Deponunt radios sydera cuncta suos. Quid memorem validis princeps quae gesserit armis? Non est materia carmine digna meo. Vix haec Virgilius posset, vix grandis Homerus Dicere, scripserunt qui graviore lyra; Vix etiam tantis millena volumina rebus Sufficerent, quantas pace vel ense tulit. Principis anguigeri cum signa superba teneret, Tunc nimium Veneti contremuere patres, Regia cum multos ageret vexilla per annos, Nunc quibus incepto praesidet auspitio, Et regeret divi numerosas praesidis alas, Signaque Romanae duceret ecclesiae: Proelia quanta tulit felici sydere princeps, Oppida quanta ducis castraque capta manu! Edomuit bello populos, urbesque superbas Multaque militibus diripienda dedit. Quantum consilio et galea Monfeltrius heros Evalet, experti plurima turba ducum. Fortia Sismundi testantur regna potentis Armaque sunt testes et malatesta domus, Victus et hic regno tandem spoliatus et armis, Cessit vexillis dux Federice tuis. Mira tua et probitas et magna potentia dextrae, Arbitrio bellum statque caditque tuo; Donasti natum fuerant quae rapta parenti: Et generum princeps hunc facis esse tuum; Atque tuo armipotens domus Anguillaria telo Decidit, ecclesiae quae modo terror erat. Tu Senonum duro regem quasi Marte cedentem Eripis, et regnum protegis auxilio. Belligeros Senonas docuisti pellier armis Italia, atque fugae turpia terga dare: Quo Pherdinandi tuta cum pace quiescunt Imperia, et laeta est nobilis Ausonia. Quid memorem qua bella gerat qua sedulus arte Proelia, quo cingat robore castra vafer: Qua concursuras hortetur voce cohortes, Ante alios celeri conspiciendus equo? Hunc Bellona ducem docuit Mavortis alumnus, Artibus erudiit docta Minerva simul; Hinc pugnaturas acies non doctius alter Instruit: Arimini quod bene novit ager, Quod Fabiana simul testantur sanguine multo Moenia, quod Senonum Gallia novit opus. Hunc quoque bellantem spectarunt numina coelo, Laudavere manus numina cuncta ducis. Quis melius novit circumvallare catervis Oppida, vel cuneis vincere posse viros? Artibus his coepit fortunae moenia Fani Atque Theanei praesidis auspitio: Affueras roseo radians, Nicolae, galero, Pontificis summi palma secunda Pii. Expavitque ducis nuper Volaterra phalanges: Capta fuit paucis haec quoque militibus, Cum tua, bellipotens Florentia, signa negaret, Et vellet misera libera iura sequi. Rettulit inde duci meritas Florentia grates, Cuius ad optatum venerat auxilium; Ingenti tunc ipsa ducem natumque triumpho Excepit laeto terra benigna sinu. Argenti pateras et pondera divitis auri Praemia virtutis interhabenda dedit, Donavit multo longe radiantibus auro Aedibus, et galeis aere nitente ducem: Quarum gemmato fulgebat crista leone Aurea: belligero munera digna deo. Muneribus summis longum testentur amorem: Addita sunt culti iugera magna soli. Humanis confide bonis: confide benigno Fatorum vultu, syderibusque tuis: Inter laetitiam meritosque e Marte triumphos Nuntius affertur coniugis interitus. Quae sibi chara magis quam dulci corpora vitae, Inter delitias haec erat una viro, Dimidiumque animae, et divi pars altera sensus: Tantum virtutes promeruere suae. Cum gravis invicti vexasset nuntius aures Principis, attonitus mox redit Eugubium. Hic te saeva mali labes, Baptista, tenebat: Et tulit extremum Parca severa diem. Sed te nondum animam, veniens, efflasse benignam Repperit et lachrimans talia verba dedit: "Quid tantum, Baptista, mali te torquet, et unde, Unde potest nobis tam ferus esse deus? Sume animum sortemque malam devincere ferendo: Te videam reditu convaluisse meo". Principis adventu visa est resipiscere coniunx, Sed moesto tales reddidit ore sonos: "Venisti tandem, multis optate diebus; Gratulor incolumem te rediisse mihi: Et tua quod toto splendescit gloria mundo Quodque tuum nomen sentit uterque polus; Laetor et ante necem chari me coniugis ora Cernere, pauca simul me potuisse loqui. Venit summa dies, coniunx charissime, leti; Praetendunt certam fata severa necem: Stat sua cuique dies, nunquam data fata moventur, Omnibus et vitae terminus unus adest. Quem dederant vitae cursum mea fata peregi, Sunt animo forti iura ferenda deae, Est grave delitias et plurima linquere vitae Gaudia non divis inficienda choris; Nil tamen est gravius, quam te, dulcissime coniunx, Deserere et nati pignora chara novi: Qui nostrum commune decus, spes ampla parentum est, Plurimus et nostrae posteritatis honos. Hunc tibi commendo et dulces ante omnia natos, Commendo Antoni iura secunda tui: Qua pietate fuit tu nosti Octavius in me Quam nostro semper deditus obsequio: Quo nullus sancta populos in pace regenti Est comes utilior, nullus et hoc melior. Hic tibi sit summo semper coniunctus amore, Solare occasum, te precor, hisce meum. Parce, precor, lacrimis, dilecte, pelle dolorem Coniugis et vive laetus et incolumis. Te solare, rogo: moriens, nunc vivere primum Incipio: tu fac sis memor usque mei. Inter coelicolas aeterno perfruar aevo. Spiritus unde prius venerat astra colet". His animum dictis cruciat dum maesta mariti, Dumque suo properat dicere plura viro, Dum quoque conatur domini dare brachia collo, Deficit ore sonus: deserit ossa calor: Et felix animus languenti corpore cedens Advolat aetherei regna beata poli. Ingemit et maestos humectat flumine vultus, Vixque suas princeps continet ore manus. Et rigidum quamquam superat gravitate Catonem, Moerorem tantum dissimulare nequit. Quis tam crudelis saeva de tigride natus Non tingat lachrimis hac moriente genas? Non matrum: non turba virum: iuvenumque senumque Huius ob interitum lumina sicca refert. Miscentur luctu, resonant plangoribus aedes, Femineus clamor sydera summa ferit. Extemplo attonitam defertur phama per urbem, Fletibus et gemitu tristia tecta fremunt. Non aliter quam si mediam penetrasset in urbem, Hostis, et arderent igne cremante domus. Conveniunt matres, adeuntque palatia maesti Principis et fedant unguibus ora suis. Tristibus et multis plangunt sua pectora pugnis, Damnatur coelum numina terra fretum, Quae tam immaturam potuerunt tradere mortem: Ante diem dominam mersit acerba lues. Hanc summi flevere duces, et plurima regum Oppida, quae late maximus orbis habet; Demisit lachrimas sacro spectante senatu Praeses Romanae maximus ecclesiae; Rex etiam lachrimis Siculus sua lumina lavit: In gemitus Ligurum gaudia versa duci. Hanc quoque deflevit Veneti pars magna senatus, Hanc Picenus ager, omnis et Hetruria Praecipue ingenti luxit Florentia fletu Omnis et hanc gemuit Itala terra ducem. Hinc oratores miserunt oppida, reges: Omnia languentum plena laboris erant: Qui domino cepti tali pro morte doloris Signa darent: haec nam signa dolentis erant. Ante omnes divae plorarunt funera Musae: Intumuit Pallas, indoluitque Venus; Naiades hanc omnes et agrestia numina nymphae, Luxerunt Dryades, Nereidumque chorus. Hanc regina deum flevit Saturnia Iuno, Hanc lavit fletu Iupiter ipse suo. Cynthia sydereos lachrimis turbavit ocellos, Plectra sonora pius fregit Apollo lyrae. Huius ob interitum posuit crudelia Mavors Tela manu, et lachrimis non caruere genae; Luxerunt mores, pietas, concordia, virtus, Iustitia et probitas, relligio atque fides; Luxerunt risus et gaudia mentis honestae; Mors quoque crudelis non tenuit lachrimas. Tunc inter luctus maesto de pectore princeps Erupuit tristi talia verba sono: "Si lachrimis posses redimi Baptista tuorum Alternaque tui vivere morte viri, Ipsa meis precibus luctuque redempta fuisses: Nulla quidem posset mors gravis esse mihi, Sed nequeunt certe crudelia fata moveri: Talia sunt aequo damna ferenda iugo. Corpore digna tuo persolvam funera, coniunx; Quod dare nunc possum munus inane cape. Pro meritis tumulum Phrygio de marmore condam: Magnaque fundabo nomine templa tuo". Haec ait: uxori summos indicit honores Et parat exequias, ultima dona, suae. Ducendum Urbini iubet alta ad moenia funus; Hic tumulus divae constituendus erat. Effertur tristi cunctis plorantibus urbe: Ducitur optato corpus inane loco. Milia tot comitum nigra cum veste sequuntur A tergo, procerum milia, mille nurus, Omnia collucent flammis, funalia noctem Exuperant, pompa nocte ferenda fuit. Occurrunt populi dominae pro funere tristes: Occurrunt gemitu crine iacente nurus. Pectora percutiunt pugnis: it clamor Olympo. Lamentis planctu concava saxa sonant. Postquam introgressum et media fuit urbe relatum Ac domini maestos extitit ante lares, Tunc quoque ploratu renovantur vulnera saevae Mortis, ubique sonat luctus ubique dolor Quicquid habet lacrimas, tunc flevit funera divae Principis ingemuit quicquid ubique gemit. Mane sacerdotes repetunt pia munera templis Et tumulo dominae frigida membra ferunt. Non tot Hymettus apes nec fert tot sydera coelum Quo tunc sollicitant vota precesque deos: Inter caelicolas admittant numina divam: Non opus est votis sollicitare deos. Pluribus haec meritis coelestem ascendit Olympum: Hic sibi felicem fecerat ante locum. Clauditur hinc tumulo tandem venerabile corpus, Incisum titulo taleque carmen habet: "Sfortias invicti Federici principis uxor Hoc Baptista gravi marmore clausa iacet; Vixit bisdenos fatis felicibus annos, Gloria divinae summa pudicitiae, Summus amor populi, concordia summa mariti, Iustitiae summus et probitatis honos. Hic titulus fulvo totus radiabat in auro Incisus Phidiae Praxitelisque manu. Spargite vos tumulum matres redolentibus herbis, Spargite Pestanis ossa benigna rosis". Quicquid sudantes deplorant cortice myrrhae, Fundite vos quicquid costus eous olet. Quicquid odoris Arabs mittit superaddite matres, Assiduis spirent tura Sabea focis Semper et exhalent opobalsama, semper amomum, Facta puellari florida serta manu: Ver quoque perpetuum tumulo dent numina divae. Molliter ipsa cubet: non premat ossa lapis. Hanc bona posteritas memori veneretur honore, Manibus et sanctis annua liba ferat. Luceat assidue fulgenti lampade saxum, Felicis divae quod pia membra tenet. Hac qui praetereunt tumulo dent oscula sacro, Et dicant flexo talia verba genu: Salve, diva parens, numeros auctura dearum: Te quoque relligio non vetat esse deam. Scandimus aethereum gradibus virtutis Olympum, Plurima te virtus praecipit esse deam. Nec potuit multum mors in te iuris habere: Perpetuo vivet nomen in orbe tuum. Hinc iam stella micans votis consuesce vocari Et populo faveas tempus in omne tuo.