CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus FERRETO.scal-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/FERRETO.scal-01.xml.
Rupis in Aonie scopulis celeberrima divum, Pallas, Olympiacis numen venerabile terris, Cuius ope horrificos desecte Gorgonis angues Acrisioni[a]des oculis spectavit et idem Hoc impune tulit, potuitque resistere saxo, Nunc michi, dum primos in carmine molior ausus, Magnanimum refer, alma, Canem, qui Marmoris urbe, Clarus avis atavisque suis, et nobile iactans Scaligera de stirpe genus se prodit ab alta, Insignis virtute patrum, set maxima longe Illi parta suis accessit fama triumphis. Ille canendus adest nobis, operique recepto Limes erit placidusque labor. nam divite vena Carmen ad Iliacas tot direxere ruinas Graiugenumque duces, et in Hectore tantus amato Eacideque fuit vatum favor, ut sua dudum Inclyta Pieriis memoretur gloria scriptis. At tibi, quem magnis decorat gens Itala factis, Quem stupet immenso quicquid complectitur orbe Nullus adhuc patulo discussa poemata cantu Tradidit, aut meritos in te iactavit honores. Quid vatum facis alma cohors? quam carmine dignam Materiam expectas? nunquam maioribus ultro Te studiis miscere velis, nec iniqua vocabis Premia, non sterilem neglecta querere laborem. Ecce tibi placidas prebet vir maximus aures Blanditurque suo, quo placat cetera, vultu. Incipe nunc, positamque diu, dum tangier optat, Tende chelim, meritumque sue decus exprime fame, Dum patitur facilemque tibi se molliter offert Dignaturque legi. quis enim, nisi, respuet, amens, In se perpetui convertere signa decoris, Nec sibi mansurum nomen velit? ah michi quantus Impetus et tantas amor est expromere laudes, Diva potens, quamquam trepido iam fixa pavore Mens rudis in primo vereatur debile motu Deficere et primis succumbere turpiter actis. Audebo tamen, et tumidum transire per equor Haud metuam, si, Phebe, tuo me fonte [p]otabis, Ingentique meum supplebis numine pectus. Cur non ingenuum quicquam meditabor, et illud Audax perpetue tradam memorabile carte? Tradam equidem. tu tantum animo mea vota benigno Dirige, teque meis facilem, precor, ausibus adde Ac fer opem, et tanto nunquam desiste labori, Cui presens debetur opus. quo limine primum Ingrediar? que prima meis signanda figuris Materies erit? aut ubi te per devia sistam, Premeditate labor? iam iam de faucibus exit Vox mea, et obstantes temere hinc diverberat auras. Principio laudanda tue primorda vite Expediam memorans et primis ordiar annis. Promptior inde tuas maiori carmine vires Forte canam partosque tibi per bella triumphos, Magne Canis. neque cuncta michi dicenda tuorum Facta patrum memorare tuas ad singula laudes Sudor erit, satis estque tuis insistere factis, Postera ne dubio, quecumque novabitur etas, Quis sit et unde potens, aut se quibus implicet oris Adriaci maris inter aquas interque rapacem Eridanum, qua magna viros, Europa feroces Educat, aut quantos habuit dux iste parentes, Nesciat, ac dudum suspensa errore trahatur. Quamquam animus sub mente labet mensque horreat audax, Expediam tamen et tactu breviore docebo. Urbs antiqua, suis tellus opulenta colonis, Colle subest modico, tardus qua signa Bootes Vertit hyperborea numquam cessurus ab Ursa. Hinc delecta loci facies calet, unde tuetur Flagrantem devexa polum, nullique cadente Aut surgente die colles hinc solibus obstant. Hanc circum medioque rapax torrente superbo Ambit Athex, qui sepe suis tumefactus ab undis, Ardenti sub sole, nives cum montibus altis Disiicit, aut subitos ventorum occursibus imbres Sydus agit Geminum, rapido vicina meatu Culta trahit, pecudesque inter stabula ipsa ferasque Precipiti super amne rotat. vix, cum furit, illi, Qui secat Ionias Egeis fluctibus undas, Obvius exesis obstaret rupibus Istmos. Hoc fundata loco, divis Verona secundis, Plana sedet, quam si primo repetamus ab ortu Longa nimis series, at non auctore Suevo, Aut Latio decoranda minus, nec dum manet isto Sub duce, plebeias inter numerabitur urbes, Quam tot contiguis famose amplexibus arces Circumeunt, et sepe nimis tetigisse queruntur. Hinc tua progenies, hinc clare stirpis origo, Scaligerique duces, hinc cecis orta latebris Nobilitas, generisque tui veneranda propago. Inde vetus soboles heroum maxime fluxit Certa tibi, quem clara domus probitasque parentum Extollit virtute magis, quam divite cultu. Hec domus, hec quondam fuit antiquissima sedes Gentis Iullee, dum res fortuna secundas Sufficeret, f[a]verentque suis pia Numina votis. Ut vero ancipites orbis Regina tumultus Sensit, et in toto patuit discordia mundo Protinus Emiliis Breno dux sevissimus oris Rupit amicitie fedus promissaque regni Pacta sui, meliusque sibi regnare putavit Quam Latie servire toge. quodque ipsa tributum Dives ad Augustos mittebat victa penates Gallia, vi rapuit. cumque illud iure petitum Romani proceres magno cum fenore reddi Pace suaderent: "Nostrum est quodcumque tenemus. Talis lege nova mos est regnare Suevis, Et tali didicere modo. si bella paratis, Sive inferre minas, nos ense tuebimur isto". Sic ait ostendens gladium, vix inde paventes Legati evasere fuga. sed prima senatum Fama malo gaudens docuit que dicta referrent, Quidve ferox illis tumido sermone tyrannus Reddidit. unde gravis populum, quamquam altera belli Causa foret, subitas iniuria movit ad iras; Magna set hec Latio cessit iactura triumpho Sanguinis Ausonii, scelus hoc ut Marte coactum Perderet et victis iterum summitteret armis. Hec quondam multis; nec primus et ultimus iste; Menia cesserunt ducibus, quos summa vetustas Impedit et nostris gravis addere sarcina metris, Nec tamen hic omnes, quamquam labor arduus obstet. Preteriisse velim. solum concede, nec ultra, Unum, Musa, virum, si vis ut ab ordine ceptum Eat opus, et levibus properent nova carbasa ventis. Impia non longis referam tua crimina verbis, Ecceline ferox. sceleris neque tota peracti Nunc dicenda michi rabies, neque carmina factis Spondeo multa tuis. satis est tua fama superstes Per medium comperta nephas. proh quanta superbo Sevities animo, quantus furor, atraque mentis Umbra fuit! quot morte duces, quot cede potentes Damnasti, et gravibus penis tormenta dedisti, Aut tuus effecit, domino mandante, satelles. Scit bene multifido gens circumfusa Timavo, Exul ubi Euganeos adductus ab equore colles Troicus Antenor, patrie post divitis ignes Menia constituit Patavum, quibus explicat ingens Marchia dives agris et fertilis ubere glebe. Senserat ante tuum plebs Tarvicina furorem Pressa dolo, genus unde tuum et natalis origo Certa fuit. vidi ipse locum quo celsa parentum Atria non multis steterant affixa columnis. Non tamen hec Pharii domus ambitiosa Philippi Qualia vel Latie fuerant Capitolia Rome Caesareive lares. modico tumet aggere collis Monte minor. vicina loco tutissima sedes Baxani, quam non Cereris, set ad orgia Bacchi Precipuam, iuxta labens latus irrigat imum Brenta rapax. hec prima tue cunabula gentis Detinuit, sevi generis fidissima custos. At non illa tuis viles dedit ausibus iras Degeneresque metus animo, licet obruta paucis Iugera vomeribus teneat. si diva superbum Nereis Eacidem fecit, si more paterno Ingentes animos natis, Gradive, dedisti, Sic sua pampineis circumdatus ora racemis, Addere maiores potuisse colentibus ausus Creditur ille deus, cuius materna peregit Tempora qui spatium celi metitur et annos. Iam tua finitimas discurrens fama per urbes Creverat et late populos terrore premebat, Et iam capta tuis parebat Marchia signis, Cesaris imperio, cum res moderata secundas, Que solet elatis totiens obsistere rebus, Mutavit Fortuna vices, paulumque morari Cepit, et assuetis longum promittere votis. Prima fides certis patuit tibi cognita factis Gente Bianorea, que cum tua signa negaret Velle sequi et clausis dominum te admittere portis, Aggere tuta suo et latis circumdata fossis In girum stagnantis aque, te Marte furentem, Crudelesque minas et inania verba moventem Reppulit. hec illa est, olim quam Thebais urbem Construxisse suo famosam nomine vates Dicitur. illa sui fugiens connubia regni Iam matura thoris, coitus exosa viriles Ac Venerem et Natum sacrasque iugalibus aras, Liquit ovans positis patrie moderamen habenis Securamque sibi toto quesivit in orbe, Vim metuens, sedem, donec telluris opime In gremium delata, suis a finibus exul, Venit ubi tardis errans amplexibus heret Mincius et paucos circumdat arundine campos. Illic visa sibi tutas habuisse latebras Constitit, et, populis per devia rura vocatis, Menia constituit, que non adeunda per omnes Arcta vias, nec puppe forent trananda minaci. Inde celer versis referens tua signa maniplis, Miratus simili nunquam doluisse repulsa, Hoc fatis debere tuis Superisque putasti, Iratusque sibi, quod non tua vota secundent, Concepisti animis furias rabiemque furoris Indomiti. ceu clausa lupos per ovilia cernens Quos ferus incautis ovium custodibus agnos Sperabat rapuisse sibi, dum non licet ire Cominus, aut stabulis intro sevire reclusis, Irarum stimulos iam spe delusus inani Concipit, atque dolens tutos in ovilibus hedos Tristis abit tandemque suum petit impiger antrum. Talibus interea furiis agitatus, iniquos Versabas in mente dolos hostique futurum Exitium crudele nimis. set diva Potestas, Humanas intra curas rerumque meatus Prescia, que nullo cohibetur federe, certas Fatorum mutare vices, ac cetera versat Sponte sua, et celo terras dominatur in omnes, Propositis inimica tuis scelerique nefando Obstitit, atque aliis causam produxit ab actis. Nanque repentino delatus ab ethere cursu, Seu volucrum pennis aut acris turbine venti, Qualiter Eolio Boreas emittitur antro, Venit anhelanti referens tibi nuntius ore, Amissam Patavi sedem tutumque rebelles Invasisse locum et portas habuisse patentes. Ah quantum auditus rumor tulit ille dolorem, Et quantos animi gemitus tibi dira vocanti Numina, et infernas nimium potuisse Sorores! In dubiis adversa malis et turbine rerum Dissimulare licet, cum sors premit egra potentes Regnorum dominos, ne, si labefacta sinistris Mens titubet factis, populi favor occidat amens, Nec servire velit, cum sic timuisse timendum Viderit ipse suum, posito moderamine, regem. At tu collectus per tantos denique motus, Spem vultu simulans, tacito sub corde dolorem Pressisti, modicam ostendens his vocibus iram: "Quis tam ficta nocens nobis commenta referre Persuasit tibi? quis nostros male visus honores Tale novum docuit? num tu temerarius auctor, Serve loquax, sceleris? dic, dic. te scimus et ista Verba carere fide. cur nam mentiris et audes Periuro sermone loqui? dabis, improbe, penas Et tibi pro meritis verborum premia dictis Digna feres. pede mulctatus iam segnior istinc Ito procul". didicit monitus. nocet ardua multum Sepe fides, dominisque graves predicere casus. Interea rapidis illabens ocior undis Alter ab alterius cursu prevenerat, et iam Tertius, inde eadem multi vulgata ferentes. Credita res tandem variis auctoribus, acres Moverat irarum stimulos subitamque furoris Expliciti rabiem. tunc protinus arma capessens, Castra movere iubes famulos mercedibus emptos Et propi[us] tua signa sequi. sic impiger omnes Praecipitas. tamen ante nephas meditatus iniquum Perficere, et summum vindex placare dolorem, Impius ipse capi pateris bis quinque virorum Millia, quos eadem Patavi clarissima sedes, Tot natis exhausta suis, tot prole nepotum, Fecerat armorum comites sociosque laborum. Deinde petens illam votis gravioribus urbem Captivos tuta iussisti sede locandos, Et fido custode premi, dum victa recumbent Menia, et invitis iterum summiseris armis. At nimium properas. non sic, vesane, cupitis Dii faciles rebus. semper vorat improba mentem Spes avidam rarisque solet crebescere votis. Sensit prima suum rapido per menia lapsu Advenisse ducem plebs Vicentina, nec unquam Tam tristem, nec tam rigido squallore notatum Viderat, haud tanti causas ignara doloris. Protinus inde trahi suetos ad bella clientes, Bellorumque minas, et que tormenta rebelles Perterrere solent et latas frangere turres, Adduci post signa iubes. iamque alta videre Menia contigerat tutoque sub aggere fossas Precipites invenumque manus ad bella paratas Femineumque viris mixtum genus, ordine certo, Murorum in latebris, pars grandia volvere saxa, Aut torquere graves bellis propioribus hastas, Pars intenta leves arcu stridente sagittas Mittere. pila movent alii fundaque rotandas Illaqueant alii glandes circumque volutant Tempora. sic studio fervens animosa virorum Undique mixta cohors telis intenta manebat, Sic patriam, sic regna sue tutarier urbis. Non secus audaces superatis Cesar Hyberis Massilie gentes circum sua menia vidit Tela parata suis vibrare minantia pilis. Ut vero intrepidam vidisti cominus urbem Negligere impavidis iam iam tua iussa ministris Expertus vi primum aditus et federe certo, Deinde minis. sed dura virum nec corda, nec aures Implicuere tue scelerato pectore voces. Inde prius multis passus convicia verbis, Tristis abis, et mota iubes in castra reverti Agmina. quis tantum facili virtute dolorem Dissimulare queat? reduci tamen obvia queque Corripiens, armenta, greges et quicquid agelli Cultor habet. miseros semper premit ense colonos Mars ferus, et subitam primi sensere ruinam, Se quotiens tumidis infert discordia regnis. At te, que tantis deiectum casibus ante Viderat, illa eadem Patavis et ab hoste reversum Excipit urbs, positis inter sua menia castris. Non impune quidem tanti iactura doloris Affuit, aut illi parvo stetit impia sevi Ira ducis. nam que cupidis amplexibus olim Foverat et dulci gaudens nutrivit amore, Heroum meminit vidisse cadavera turpi In medio detrunca foro. proh debita merces Obsequiis meritusque labor! tu nempe furentem Talibus atque aliis saciasti cedibus iram. Non externa quidem Scythicove latentia ponto, Aut Libici peregrina soli tua crimina facta, Cimbre, cano, genus unde meum et natalis origo, Unde michi patria est. o fatis semper iniquis, O tristi fundata loco bona menia nunquam Servili caritura iugo neque tabe nocentis Invidie! vos hinc Patavus premit, inde modesto Poplite lenis Athes, qualis deprensa duobus Agna lupis geminosve inter prostrata leones Cerva cadit, quam nunc morsu, modo sauciat alter Unguibus inque vicem rapiunt, sibi fortior illam Occupat, et socio predam negat improbus actor. Ut lenita parum rigido de pectore cessit Ira ferox paulumque tuus, iam cede peracta, Elanguens in corde dolor mitescere cepit, Sollicitum revocans animum, iam rebus agendis Mentis in arcano tecum sermone trahebas, Precipites rerum motus viteque labores Humane, regnique graves a culmine lapsus, Perpetuumque decus nunquam, mortique gravatum Omne genus, superaque bonos in sede locandos, Inque ima tellure malos. sic conscia tecum Divino perculsa metu mens sacra docebat. Tanta sed in latebris vitiorum perdita moles Obstitit, et levium flagrans sitis improba rerum, Omnis ut in preceps stimulis agitatus iniquis Langueret pietatis amor. iam sceptra tenere Multa iuvat gladioque truci sevire per omnes, Qui tibi fas gratumque nefas, et cuncta licere Posse negant. suberat tanti memorata doloris Causa recens graviorque nove iactura repulse. Protinus in furias subita vexatus ab ira, Mota iubes suetos bellis tua signa clientes Inde sequi, Patavique dolens ablata relinquis Menia. stat fixum cordi instaurare furorem, Et luere immeritas a te sine vindice penas Polidamanteos Phrigia cum stirpe nepotes. Talibus intentum curis scelerique labantem Excipit assueto famulans Verona tumultu. Nec mora, Letheas ne mens levis hauriat undas Propositumque nefas animo cadat, impius omnes Captivos, quos Euganeis a finibus olim Servilis nunc versus amor socia agmina bellis Fecerat, in varias damnasti occumbere mortes. Quorum pars gladio cecidit percussa furenti, Pars laqueis, sed magna virum langore supremo Carceris in tenebris periit, pars cetera flammis Et consumpta rogo. paucis lenita pepercit Ira ferox. sic interiit miserabile vulgus Auctoris Phrigii, sic sors premit aspera multos Insontes, sic et gnati delicta parentum Sepe luunt. hac lege sacer diiudicat Ordo. Ut vero immensam satiasti cedibus iram, Placatusque furor post crimina tanta quievit, Pronus ad Hesperios, vicinaque Pergama, fasces Intentos animi motus et lumina pandis, Si qua doli posses aut diri semina belli Inserere, aut populis pacem turbare quietis. Sed tamen ante alias, quas nunc Ligur implicat urbes, Una placet, fortis retinens cognomina Brixi, Que tibi, victa dolis, et iniquo numine tandem Succubuit, dominique tulit mandata superbi. Deinde putans alios facili virtute rebelles Exuperare, illam moliris fraudibus urbem, Cui bicolor, mediamque gerens in tergore lanam, Sus fecunda suis sub eodem vellere natis Nomen ab invento primum dedit indica monstro. Quam celer expositis cupiens invadere fatis Castra moves, tecumque duces sociatus heriles Trans Aduam tua signa geris. sic fata ferebant Ausa repentinos tecum concludere fines. At contra intrepidus medios adversa per agros Agmina bina trahens claro Martinus ab ortu Turrigere prolis, valido te marte fugatum Reppulit inque cavo superato fluminis alveo Occupat. extreme prohibebat littora ripe Plebe Cremona potens. iam nec pugnare nec ulla Parte fugam simulare licet, dumque anxius omnem Conciperes in corde metum, gravis ecce sinistrum Missa pedem tenui traiecit arundine stridens Tragula. deinde caput fracto collisa cerebro Clava tuum subitas oculis in morte latebras Attulit. heu magnis olim decorate triumphis, Alterius nunc preda, tuo comprensus ab hoste Duceris, et tutam Suncini raptus ad arcem Depositum non vile, dato custode, fuisti. Illic summa ferunt peragentem tristia nullis Incaluisse cibis, avidumque occumbere morti Oblatas sprevisse dapes mediceque paratam Artis opem, tumidumque oculis et fronte superba Execrasse deos omnes ac mitia celi Numina, et inferno tantum debere parenti Quod superest. tandem absumptis iam viribus, imo Commendata Iovi totiens, ablata refugit Umbra ferox Stygiasque haud indignata tenebras Sponte subit multumque illis valet improba regnis. At brevis impositum tumulo premit urna cadaver. Labitur interea vicinas fama per urbes; Inter alias, primumque duces aggressa verendos, Talibus intentas vulgi rumoribus aures Allicit, et rigidum bello cecidisse tyrannum Iam studiosa refert. tantis stupet anxia dictis Turba dolens, vixque ausa negat prostrasse timendum Fata virum. pars esse putat, tacitoque recondit Pectore, et ut rata sint votis ea dicta precatur Numina magna deum. que dum mage flagitat ardens, Ne sit inane, tamen metuit. sic lubrica mentes Spes trahit humanas avidis contraria votis. At non vana fides dubiis suspensa relatis Albrico fuit aut fictis male credita verbis. Certa quidem facti series sibi visa repente Et tremor admonuit, subitoque impressa medullas Solliciti formido status, nec prelia tantum Germani confusa sui, sed cede cruenta Ipsum inter medios, nullis parcentibus, hostes Occubuisse neci, et gelidis male concipit umbris Et dubitare nequit. nondum illum fama peremptum Dixerat. ah, quoties pestis presaga future Mens hominis, dum multa levi sub imagine versat, Fit vates sibi, vera nimis, quodque ipsa veretur Ante oculos manet assiduum, semperque timoris In peius stat prona fides! tum certior aures Pulsabat modico discurrens fama relatu, Cum sibi diffidens, post fratris vana perempti Presidia, oppressam Tarvici protinus urbem Deseruit. tutamque iugo Zenonis in arcem It profugus, natisque suis et prole recepta Cum socii consorte thori, se credidit altis Murorum latebris, populi ne dira furentis Impetuosa nimis rabies seviret in illum Progeniemque suam. sed quis vitare ruinas Previsosque deis lapsus, aut vertere posset Fatorum leges divino robore fixas? Protinus armorum furiis, bellique tumultu. Excitat ultrices scelerum, quas implicat, urbes Marchia. tunc paribus coeunt ardentia votis Agmina, nec summas metuunt invadere turres Aut ferro pulsare gravi. stat cede cruenta Tam nocuum delere genus. iam miles, aperto Effusus campo, nitidis fulgebat in armis, Et pedes ipse, levi montis super ardua cursu, Nitebatur ovans tectusque umbone sinistram Ibat, ut obsessum muris comprehenderet hostem. Difficilis tamen ante labor, paulumque morata est Ingressi fortuna loci. sed numina tandem Permisere aditum, captamque irrupit in arcem Victor, et oppressum vinclis cum prole nocenti Albricum trahit in medios, heu turpiter! hostes. Hic finis fatorum eius, stirpisque nefande Exitium crudele nimis. deleta propago Nobilis interiit nullo reparabilis evo.