CroALa, 2024-05-22+02:00. Nodus DATI.hyem-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/DATI.hyem-01.xml.
ad colendissimum dominum suum, dominum Prosperum cardinalem | Columnam, in Hyempsalem tragoediam Leonardi Dathi florentini, | episcopi massani, praefatio Ad dulce praesidium meum, ad certum domus Altae Columnae et unicum Romae decus, Ad Prosperum tendes, Hyempsal, et pede Grandi. At licet nec compta nec forsan ferax Sententiis, ut decet, ei tamen, ut reor, Quoniam mea es, futura grata principi: Nam et mitis est et me Dathum valde probat. Tum pande quanti est invidia tenax mali, Quae regna scindit funditus, fratres necat; Quando et ita pestilens venenum livor est, Ut vitia tantum caetera excedat lue, Virtute quantum Prosper excellit viros.
Leonardi Dathi Fiorentini Hyempsal tragoedia
primus actus
Ambitio Per et profundum et fulgidum et castum polum Molleque solum aetheris et per alitum vias Delapsa terris, huc, ad hos veteris meos Lauti hospites regni, dea et terra et mari Iactata confugio: ita me infensa et procax Partu sata meo, Invidia, prosequitur dolis, Monstrum vel inferis et invisum et grave. O me parentem miseram, iterum et iterum mise- Ram! Tot latebris totque in orbis arcibus, Ad me tuendam nullus est datus locus: Quocumque tendo, nata perturbat viam. Modestia Tibi quidem, fastu hoc tuo posito, tuis, O Ambitio, si temporibus obtemperes, Quoad poteris, ipsa consules. Stat enim mihi Vetus sacellum, quo deum pater atque rex Monstra atque curas progredi vetuit graves. Ambitio Erumna ab ipsis infimis mortalibus Malo vel ex parte minima levarier, Quam omni a deorum grege gravi malo eripi. Nam ab his quidem levi relato munere Pro maximo beneficii merito eximar. At quis deorum est qui uspiam sibi esse par Putet relatum, ubi me suis meritis deam Devinxerit? Nempe insolens divum est genus, Quod in dies parvo moveri munere Dediscimus superi. At quid altas aedium Sedes inurentem intus Invidiam audio? Inde adeo iam, quoad fors feret, mihi consulam. Cedam furenti: namque cedendo furor Frangitur. Abibo hinc ad Lares intro abditos. Modestia Ast ego? Meam quo me urbis artifices pii Locaverant sudore sordidam petam Aram, ut protervam hanc et domum et gentem suum Ruentem in excidium subinde rideam, Quando hic quidem nostri apud eosdem numinis Ita nunc colendi ratio curave excidit.
Asper Etenim, sator deorum et hominum, Iuppiter, Qui aethera potes mari atque terras aetheri Miscere nutu, numquid haud satis est tibi, Iras trisulca si exeris tuas face, Flammas et hinc et inde iaculans dextera Ni vel feram hanc hominumque perniciem ultimam Terris feras? O et tu, olympicum decus, Qui pulcher alta templa gemmis fulgidis Expicta lustras, fervidis praeceps rotis, Vincisque dum libet atque prosternis feras, Crinite Phoebe, usque adeo ne hos miseros potes Odisse mortalis, ut et quos Lucifer Praemissus abs te quemque nuncians diem Dulci a sopore matutinus excitet, Et quos tu agas exerceasque laboribus Sine fine duris atque morti concites, Eos item a feralibus foede undique Monstris sub oculo gaudeas tuo premi? Profecto sub te, Phoebe, respirat nihil Durius homine; vel quos homo tandem sibi Faciles habebit, usque tam exosus diis? Polymites Immo et quidem sub sole delitiae deum Est homo, modo se hominem velit, non belluam. Asper Quodcunque vescitur aura et incolit globum, Quem premimus ipsi, plus diis cordi est quam homo. Siquidem fames, langor, dolor, quae caeteris Extrema sunt mala, nos apud capita ultimis Angustiis obmersa non mala prima sunt, Adeo angimur solliciti et innumeris malis. En stant comae mihi atque ab imis spiritus Praecordiis gelat. Heu cado, heu desum mihi Perculsus horrore, omnibus nervis fluens! O dulce, letum refugium, a diis datum Nostris malis! Per te quidem erumnas graves, Maerorem, inopiam ponimus; per te fera Monstra et refertam maximis vitam malis Fugimus beasque quo minus sero obvenis. Polymites Sapiens statuet hoc munus in vita sibi Se se ut ferat, cum nullus adversus magis Homini aut molestus est magis, quam homo met sibi. Tum qui suas apte volet res ducere, Is muniet mentem artibus bonis suam: Qua fretus haud ullas cohorrebit feras. Virtuti opem superi ferunt: nocet nihil. Asper Immo dii summi, infimi ac medioxumi, Virtutem odio habent, quando livorem impium Monstrumque virtuti insidens non amovent. Vos ne, dii, hanc tam pestilentem bestiam Publicaque privataque volutantem loca Sinitis nec arcetis, dii, ne lurido Sacra et prophana omnia pedore polluat? Exanimor hoc equidem! Sed, o superi, probe Vestrae hinc saluti est additum: Invidiam simul Iecistis orbis monstruosi ad incolas Eique thalares fero monstro leves Vetuistis alarumque ventivolas iubas. Quod si supernum volitet attingens polum, Non dubito quin audax comam Baccho secet, Discerpat ex humeris Dianae arcum aureum Pharetramque distrudatque clangifragam tubam Ensemque cornipedemque Mavorti fero, Phoebo lyram altiboanteque a maris deo Tridentem et ex tua, o Tonans, fulmen manu Vertat, novum, horrendum atque inauditum nefas, Caelumque caelicolasque non secus ac domum, Lares, Penates Masinisse dissipet. Ita, quam timent luem et relegant dii procul, Virtute fretus quispiam, qui homo sit, feret? Monstris nefandis: nam ultro monstra hi provocant Passimque blandiuntur et coalunt sinu. Ergo libet hinc effugere ab omni hominum grege.
chorus Quicquid sub pelago natat Tetrum, quicquid in ultimis Speluncis libycis siti Squalens ac nocuum latet, Horrendum est minus ac minus Quam Livor, scelerum deus. Cuius cum faciem canis Infernus videat, tremet Omnesque Eumenides simul. Olli frons riget hispida Cervixque hirtis aspera setis, Subcrispat rabiem rugis, Protense et grave pendule Dependent ciliis cavis Alae geminae, atrae, pannosae, Noctua quales nocte fatigat, Retrusosque oculos brevi Succludunt luteos sinu. Cum nox vellere tingitur Et Phoebe iacet abdita, Tum monstrum hoc acie valens Distorto ad lucem capite fremit Aeternumque leves circum deductitat aures, Ac tabo et sanie madens; Rumore alitur fraudis iniquae, Et studia hominum cordaque passim Scrutans vincit nare canum vim. Sed lacerantes omnia tetri Dentes faucibus eminent, Semper dispare blacterat Pectore linguae, Efflans tabificam Stygem. Sunt et pectus ei et manus, Quales ventre famelico Simia levis instabiles agitat. Stat dorsum callo praeduro et morsibus ustum; Demum de femore in pedem Lascivus caper ambulat. Cum caelum peteret Ambitio procax, Fama est patre tonitruo Monstrum invitis superis divis Progenitum et terris disrupta nube repulsum. Hinc gelidis flammis aeternum pectore flagrat Pernixque omnem pervolat orbem. Nunc arces, aditus, atria principum, Nunc et publica compita, Nunc mapalia et humilis glebas Observat celeri ambitu: Sed gymnasia pallidae Intrat penitus falsa Minervae. Ex frugi atque pio impium Letumque malis comitum reddit, Fraudem iudiciis serit Frontemque notat scelere tristem. Ipsum non Herebi fores Obiectae valeant procul Arcere: subit, perstat, inhaeret; Quin et semideos quoque Atrox hic furor occupat. Heu Livor, quid non mortalia pectora cogis? Sed pestem hanc fugiet face Pre se ardenti fora qui lustret Vel qui sola rideat umbra. At quid tristis prodit Hyempsal?
secundus actus
Hyempsal Velim furentis aethere obvolvi Nothos Vastisque convalles hiatibus hiscere Fragoreque ingenti superba rupium Circumruere culmina et ab imis sedibus Alte procellis concuti totum mare In ultimam pestem luemque gentium, Quandoquidem in hominum genere tam male liberos Iam tum parentes impii oderunt suos. Quis adeo fortis est, quis est tam ferreus Qui non ut ego scelus in Micissa fulminet? En mihi furore pectus accensum labat. Polymites Quisque facinus suum male admissum ferat Aegre et moleste, nil per alienum vigil. Hyempsal Externa ab iniuria oritur vehemens dolor. Polymites Tuum esse iam incipiet malum quo non bene Tecum sit et quicunque, secum dissidens, Animo suo illuctatur haud quaquam ocium Prestabit aliis. Esse te regem scias. Hyempsal Servum scio atque ipsum quidem regnum est mise- Rum. Illi et mali hoc inest, ut omnia cum queas Tum et tibi nihil satis queas aeque ut velis. Polymitis Iuvat in hominum vita minus velle ac minus Eniti in omni re usque quam possis tibi: Quo fit ut et inde plura possis quam velis. Hyempsal At regium est grandia minus nolle ac queas. O impium dirumque productum ex ea Dura impiaque stirpe Getula! O ferum, Cui filii tam sint odio ut hunc sordidum Adiecerit regni coheredem sui! Eum ne Iugurtham patre incerto editum Dolisque regiam male acturum suis? Et quem ille tu ne, tu ne regem, tu parem Regnique filiisque consortem tuis? Sceleste! Polymites Nemo solus imperium gerit. Hyempsal Quisquis alieno arbitrio aget rem, serviet. Polymites Profecto consiliis bonis nisi ultro rex Paruerit, aegre abinde parebit malis. Hyempsal Quisquis malos timet, profecto omnes timet. Homines vel oderunt vel optant quod neque- Unt; male qui et oderit, studet semper male. Regique regem qui dabit, regnum abstrahet. Polymites Frater ne fratrem non colet? Hyempsal Colet? Ubi nam Tutus erit amor, odisse cum possis homo Et nostra mens a rebus omnis pendeat? Polymites Amabere ut voles. Hyempsal Volam ut tempus feret. Polymites Modo ne hoc agas invitus et regum omnium Eris ipse foelicissimus. Hyempsal Id optent licet.
chorus Quo nam hinc agitur aut abit Hyempsal? Quid furit? Polymites Quo eum volentem fata praecipitant sua. chorus Fatum est id homini nosse fatis cedere? Polymites Fatum ferendo vincitur. chorus Quicquid feras, Premit atque fatum posse ferre fortiter Fatum est. Polymites Enim hominum nemo foelix unquam erit Ii invitus. At Livor quod aspectu foret Truculentus ac foedus, quod horrendus nimis, A matre primum medio in oceani scoplo Expositus aspero et minaci rupibus, Alitur; abinde cadavere advectus petit Terras et extemplo mali accepti memor Totum per orbem persequitur odiis deam. Exterrita illa metu, abdidit sese procul Spelunca opaca intra nemus Ericthonium. Subinde nostram regiam Ambitio haec parens Ut subiit, heu, Livor inimicus appulit Turbatque prosternitque cuncta funditus.
chorus Non est invidia quis minus invido Dignus: nam miser est quilibet invidus, Obiecte simulac invidet aree. Inprimisque sibi est ille nocentior Qui livore alium findere nititur, Aeternum siquidem tristibus uritur Curis sollicito pectore languidus: Sic auctor propriis obteritur malis. Vos Numidae igitur discite puberes Virtutis studio quaerere gloriam. Virtus praesidium est nobile et unicum, Virtus imperium non violabile. Vindicte et satis est, si prius invidens Multo praedoluit quam male missili Contorto potuit laedere quempiam. Ecce Iugurtham quoties periclis Vidimus missum probitate et armis! Ipse fortunam invidiamque parto Nomine vicit. Caeteros quantum superabat acri Gloria, tantum et meritis studebat Omnibus charus fore liberali Pectore et ore. Strenuus ferro, genio sagaci Plenus et rebus bene consulendis Aptus, ac spes et nova Masinissae Gloria gentis, Usque virtutis cupidus magis quam Laudis; hic unus didicit ferendo Imperi leges, simul esse quantus Debeat armis. Ergo virtutem cole, prompta pubes; Te tibi exorna et decus et decorem Et genus, laudemque tibi ipsa soli Posce, iuventus. Nam sibi quisquis sciet imperare, Ille proh quantum et sibi quam perenne Regnum habet, semper nihil occupata Mente triumphat. Non eum tum fors furiosa vexat, Non et irati superi lacessunt. Gaudet aeternum, celebri invidentes Luce fatigat.
tertius actus
Adherbal Non tanta, quantam qui intulerit, iniuria est, Sed tanta, quantam quis sibi illatam estimat. Hyempsal Modicum est nihil, quod a dolore est maximo. Adherbal Dolebis in dies minus, cum plus sapis. Hyempsal Homini sat est nosse agere rem ex sententia. Quaeque institueris rite, facile est exequi: Consilia probet eventus. Interim hac mea Fruor voluptate ac libidinem expleo: Medio ne consessu quasi et parentem eum Dignabimur nostro, ne sordidum in domum Nostram hunc calonem pene conventitium. Operae precium abiisse sit eum tristius A sede quam, velut arrogans est, abfuit. Confingat ut vult modo Iugurtha atque ut solet. Hoc ipse letor quando sub risu impio Undare sensi lachrymas moestas suo. Sed cum molestus esse cuiquam ceperis, Opprimito, moles interim in te ne ruat. Adherbal Immo et, molestus esse cuiquam ut coeperis Desinito, ne tuum in caput molem struas. Qui e fronte risu tedium abstersit sua, Cum consulit sibi, tum et infestis simul Importat ut doleant; et usque principem Beneficiis clarum esse pulchre condecet. Hyempsal Beneficio ne tu satis hominem tuo, Qui prebet ingratum inde se, devincies? En gratum hominem amarique dignum qui, inmemor Doni a Micissa patre collati sibi, Decreta, quibus est tractus in regnum, rogo Vix funerum extincto, esse per se turpiter Rescissa studeat impudens, et impudens Qui exordium regni eruendi patriis Sanctisque vertendis capiat a legibus: Regni luem excidiumque nimirum parat. Cavendum, Adherbal, tibi necem is ferox parat. Adherbal Fastum quidem obsequio propere vinces tuo. Hyempsal Quin fastus obsequio procacius intumet, Et insolentem qui haud cohercet, illicit. Sed familiae nostros Penates ac deos Probe in dies opem esse laturos scio. Adherbal Spem esse meriti filiam vulgo ferunt, Sperasse et adeo bona bene merendo licet. Hyempsal Apud inmerentem bene mereri dum voles Demerueris. Adherbal Rem egisse pro officio sat est.
Adherbal Et quid soluto crine, nudo pectore Scissaque Phitonissa veste cursitat? Quid se furore concitat? Quid igneos Obvolvit oculos atque murmurans tumet? En ut repente, quasi obviis exterrita Umbris grave infestis, propere haerens loco Vim ponit irarum atque conatus fremens. Phitonissa Euhoe! Hyempsal Ut inter clamitandum obmutuit Truculenta, ut introrsus renitens faucibus Verba negat, ut se se premens totis simul Exaestuans membrisque nervisque attremit, Ut torpet, ut modo pone subvertit solo Obliqua lumina, modo subrepta altius Cervice torvos erigit vultus. Papae! Phitonissa Io Libes misere, Libes misere, libes Matresque nurusque misere, complete, io, Complete sylvas atque montes planctibus! Te, te quidem te cerno Tyrmidam impiam: Tu male latentem clave adultera necas; Et te tridentem, una resecta cuspide, Male in duas findi hinc et inde dissides Partis video. Tu Cirtha profugum, he he, tuo Profugum, tuo haud gremio satis servas diu! Stat ales Evandri atque rostro et unguibus Libycos male exturbat gravi nidos lue. Heu, Zama, purpureis madescis imbribus! Vaccea pubes, tertio haud rides die! Igne tibi, Tala, facis tenebras ultimas! Capsa, aureos tum reddis ungues aliti Et tibi, Mulucha, non cocleis laetus tuis Noctem iubare fuscat alacrem Titan suo! Et tu ipse, quem surrepta servat litera, Ne crede, ne crede veteri atavorum hospiti! Plura vetat hac in parte Phoebus proloqui, Sed fata summum denique exuperant Iovem. Adherbal O plena numine, cui futura Phytius Ordine aperit, si precibus ullis flecteris, Nostros aperte iam edoce casus, precor! Quo liceat evitasse per te aut fortiter Subiisse, praevisum imminens quicquid mali est. Phitonissa Euhoe, nefandus Livor infernas agit Res pessime, ingrediens eburna vortices Stygios sub afflatu usque concretos dedit In marmor; Alectoque atque ipse mutuis Utrinque Gorgoneis venenis obsiti Sese efferunt in rabiem, et interior stupet Tartarea sedes ac tumultu contremit, Stridoreque ululatuque latrans Cerberus Cedit metu. Quin rex et infernus metu Una tyranno colla subclinat novo Novumque sontibus additum est poenae genus. Sibi quisque tormentum alterius optet magis: Euhoe libes matresque nurusque heu libes!
chorus Hominem quisquis condere primus Statuit, vultus oraque divum Contemplatus faciem finxit Arte manuque prope divinam, Tum crinem nitido surpuit aureum Phoebo: nobile, nobile furtum! Hunc ubi sensit radiis tenebras Pellere et flammis coquere aestuosis Arce velut celsa, lucem sub fronte locavit Fervoremque procul subter praecordia adegit. Hoc opus quidam superi ut moveri, Ut frui vita simul intuentur, Forsan, ut fama est, operi invidentes, Ne novus terris deus et colonus Viveret, morbos varios dedere. Urunt etenim frigora et aestus Siccisque sitis faucibus haeret Ventremque fames improba mordet, Sternit et hunc febrisque dolorque Hinc sollicito pectore factus Odit amat ve. Et sic aestu rapitur rerum Ut continuo verbere turbo. At laboranti hic opifex misertus Aegrum si quando torrent incendia pectus Extingui dedit alveo In Pegaseo. Sed nos miseri mente proterva In scelus acti labimur ultro. Hinc erumnis premimur crebris, Hinc est nobis vita molesta, Hinc est aliquid semper ubi nos Acti poeniteat mali Atque et nobis semper in horas Novus incumbat trepidis casus, Tu ne fortunam poteris, Hyempsal, His tuam tristem tibi non dedisse Moribus? Scis ne ut novus ignis igne, Sic et ex flamma petulantis irae Iam lacessitos animos et ira Surgere contra? Impetum frena male mentis actae. Disce ne nolis tibi quaeque possis, Vinces alios, te modo vincas. Tibi eris qualem statues ipse.
quartus actus
Iugurtha Iuppiter ab alto cuncta prospectans polo, Vosque veteris Manes Masinisse pii, Quibus parentandum bonis a me reor Studiis et ad laudem quoque aemulo gradu, Vosque patrii obtestor dii et deae libes: Non sponte me haec animo sed invitum mihi Contra impios regnique consortes datos Sumpsisse odia. Sed evenit id usu quidem: Ut sole pix quae liquitur, eadem ab aestibus Itemque itemque usta evitrescat horrida, Sic et virorum saepius animi exciti Iniuriis, inviti inhorrescunt he heu. Aude invidum domesticumque hostem tuum Hostem putare, piumque ducito fore Tuae referre dignitati quicquid im- Piis et improbis merentibus inferas. Semper ne perferemus hoc: ut qui modis Nos omnibus laedere per invidiam parent, Non sui aliquando iure poeniteat nefas? Nunquam ne te tot atque tantis obrutum Iniuriis, Iugurtha, te ostendes virum? Nunquam ne te posse aliquid in petulantium Protervitatem proferes? Livor scelus. Aude, anime, superis non vetantibus diis, Eumque presta te virum, qualem solet Armatus hostis metuere. An te forsitan Ignobili editum parente scilicet Fastidiunt proceres? Sumus cuncti a Iove. Sed mea perinde me satis virtus fovet Satisque, quisquis ille sit, sibi met genus Dignum parat, quem victor orbis comprobet Populus. Mea haec laus atque nobilitas mea est. Non id meum est sed patris, Hyempsal, dedecus, Si dedecus talem edidisse filium, Qualem Micissa, si rogetur, liberum Quam quos habet multo editum malit sibi. At vero ego patre proinde non certo satos Arbitror eos, qui tam impares se pristinis Nostrae familiae moribus nunc praebeant. Uter Masinissae est avo similis magis, Illi ne qui superbia atque ignavia Degunt iuventam, an et Iugurtha? Qui quidem His artibus quibus imperium avus nactus est, Pridem integrum libycum merebar unicus? Meam ego meo labore partam gloriam Nostrae ad familiae contuli certum decus. Illi hunc perisse optant virum cuius micat Splendore domus: omnis et honos titulis nitet. Verum, ut aiunt, quod agas agito pro viribus. Iuvabit interim simulasse id artibus.
Polymites Regni labes est principum discordia. Ammon Cum principes ipsi mali sint, id boni Optent. Polymites Bene usquam nulla successit bonis Res, quae ocium perturbet inde publicum. Ammon Si dura tempora fuerint et principes Ipsi mali rempublicam gerant male, Quis audeat praestare se civem bonum? Polymites Quisquis bonum se se esse civem quam vide- Ri malit, ad bene agendum habet semper bona Is ipse tempora, et homo frugi, quisquis est, Sibi unico haud duros putet eos principes, Quos et populus omnis ferat. Ammon Suo in malo Nemo quidem luget aliorum lachryrimis. Quaeque mala sunt muta atque mox fient bona. Polymites Erunt bona ipsos quaeque delectant bonos. Hoc ego nihil placere placatis scio Civibus et intimis dolere probos ani- Mis: regulos gaza atque sedibus ocyus Sectis temere et abisse diversos locis. Ammon Qui dissident animis, eadem aegre queunt Umbra tegi. Polymites Ni aliquo tenentur invicem Animi usque vinculo, haud coherent insimul. Tum si Iugurtham, si satis novi virum, Tandem is vereor nequid ferus acerbi paret: Stat frons ei vultusque pallentes gravi Cura igneoque furore suffuse genae. Latet quid alta mente subvolvat mali, Neque temere illud est quod impexam comam Secum ipse iam tum inmurmurans quassat suam. Ammon Animo ubi sunt alto viri usquam praediti, Semper animis secum alta versant ac parant. Sperasseque et de fortibus viris bene Multo magis quam metuere satis condecet. Proinde privati domum curent suam, Rempublicam reges suo curent gradu.
chorus Fata ne rerum inconstansque dea An magis hominum segnis ratio Ita mortalibus ocia turbat? Utrum haec Libyae regia et armis Et opum luxu nobilis aula, Hanc usque diem clara per orbem, Ultro et fato et sorte suapte An hominum vi ruet ab imo? Orta ne levis haec odii flamma Inter proceres, inter fratres, Irae tantos exciit ignes? An hinc sumpta superi causa Instituerunt penitus Libyae Invisam sibi perdere gentem? Te altitonantis, te, Iuno, Iovis Soror et coniunx, cui res Libyae Cordi aeternum credimus esse, Te et Getulie Mavors veteris Masinissae simul invoco alumnum: Bene et o omnes diique deaeque Quaeque parantur vertite scelera, Impendentem tollite diram Fortunam, neu tam adeo sinite Conscelerari pia delubra, Ignes, aras vestraque tecta Furiis, ferro, caede cruenta Inter se se turpe furentum. Vosque expertes rerum iuvenes, Desinite virum laedere fortem, Namque ex surdo pelagi fluctu Vis erumpet saeva procellae. Et tu Libyae, Iugurtha, decus, Te et virtutem et fortia facta Ad consilium protinus adde, Ut quo clypeo pectoris olim Regnum et laudem clarus inisti, Hoc ipso etiam et gentem et famam Illaesam tibi patiens serves. Gravia in castris Marteque saevo Passum atque hostem ferre furentem Suetum, levibus levium offensis Iuvenum dedecet acre moveri. Aspera primum nosse subire est Regia virtus, regia virtus. Satus Alcmena caelum didicit Petere et gravia et multa ferendo. Quin et Iuppiter ipse tacendo Quam terribili fulmine quasso Grandia solus longe exequitur. Perfer igitur pectore duro, Perfer dum mox monitu divum Secum indoleant impia facta Iuvenes. Nihil est certius usquam, Nihil adnexum magis est rebus Quam ut poeniteat quemque admissi. Perfer, siquidem deerit nusquam Ne quem lateat quanto stomacho Etiam possis ipse moveri.
quintus actus
Polymites Metus an dolor vexet magis mortalium Animos apud me non quidem constat satis. Ita me vel invitum novae deum minae Exterritum ante ora positae longe premunt. chorus O Polymites, o et interpres deum, Quid est quod apportas novi? Polymites Libyae luem, Siqua est malis adhibenda portentis fides. chorus Virtute consilioque praestans ac potens, Similis tibi vir frontem ubi suam gravem Portendit, arduas adesse res liquet. Polymites O patria, patria, sic ne sacrarum aedium Insigne culmen turbine avulsum ruit? Ex ultimo aenei colossi vertice Lateque fuseque albicantes ignium Arsere flammae. Fertur et formiceis Populis vagis horrere pulvinar deum. Ruptisque vinclis, taurus excaepto fugax Cervice ferro cessit ex ara petens Cruore sparsos regios iuvenes suo. Quin etiam Hyempsal ipse, prodiens domo Pollice sub illiso moleste limiti, Faciem in suam pronus propere lapsus gemit. Incendiariaque avis alta a porticu Volitans patrum simulacra polluit aurea. nuncius Accursito ut vatem deumque interpretem Hunc certiorem Polymitem de novis Mirisque rebus ordine faciam celer. Polymites Meliora superi! nuncius Res inauditas fero. Polymites Malo malum congruit. nuncius At emori expedit, O Polymites. Polymites Quid ita? nuncius Tanta nos mala Coram obsident. Polymites Imo et quidem vel maxime Superesse nunc expedit, ut inde vincere Malum ferendo denique assuescas magis. nuncius O te virum fortem, ipse si factis tibi Aeque atque dictis es! Polymites Etenim ex dictis probe Egisse discimus. At quid apportas novi? nuncius Iras deum: nam busta patrum regia Sanctaque sepulcra sponte aperta ex ultimis Imisque sedibus usque tertii Iovis Dedere gemitum ac iurgio altercarier Circum theatra larvulas visas ferunt. En et sacelli veteris obversas fores Lemures tenere laremque regium deum Crepitu strepentique sonitu triclinia Cuncta labefactare atque mixtim sedibus Ultro citro mutatis Penates propalam Migrasse, multaque alia tetra atque horrida Et visa et audita optimi patres ferunt. Polymites Vos quaeso me, o proceres, labans ne corruam Tenete: ruo, ruo. Quippe spiritus fugit, Totumque nervi animique deficiunt. Humi Consternor et oculi et genua fluunt simul: Tantus dolor metus ve me rerum tenet. nuncius Hinc illud est, o Polymites, quod solet Dici: viros doctos, ut es tu, fortiter De rebus asperis ferendis dicere, Nescisse tamen adversa, sicut caeteri Homines solent, non ferre tandem molliter. Verum quid est quod pro re agendum censeas? Polymites Votis deos mox esse placandos reor, Lustranda passim templa, iustitium urbibus Ubilibet indicendum; et inde ego hinc simul Secedo, me quo linteis sacris parem. Vos et sequimini. Supplices movent deos!
Discordia Confecta pulchre res mihi ex sententia est. Nam me Invidia mater Herebo accitam ultimo Complexa dudum et suavio libans suo: "O", inquit, "omne, o unicum decus meum, Discordia, modo prebeas te ipsam mihi Facilem atque morigeram! Opus est ad id rei Quam dignitatis gratia meae paro. Genus hoc enim Numidiae et tumidum et ferox Et insolens odi. Id quidem cum caeteras Ob res tum eo quod Ambitio dea, quam unice Perisse cupio, a se recepta splendidis Colitur honoribus, aureo praestans gradu. Proinde decretum est apud me funditus Delere gentem. Fuerit officium tuum Matri obsequi praesertim in hac causa mea, Qua, si sit opus, equidem et mori, ut tandem meo Satis furori fiat, audens expetam". Haec ubi parens me mea precatur lachrymans, Per Styga, per infernas paludes, per grave Pallentis atrae noctis horrendum caput Iuravi et obstrinxi volens pro viribus Me prorsus acturam, mea ut noscat parens Quid ego sibi a me iure deberi putem, Quidve artibus meis in hominum denique Possim luem Discordia. Ergo ex abdito Orco mihi socios truces ad horridum Coexequendum facinus eductos agens Exercui ac passim pallantes late agros Tectaque furore et pessima opplevi lue. Sed ecce Perfidia uti prona est ad scelus! Viden quibus se se dolis, qua fronte, quo Vultu atque gestu penitus ostentat piam? En iri obindutam aurea ferro igneque Malo et veneno subter armatam deam, Quae quidem hominum sensim per astum ambit greges. Perfidia Quae facto opus fuere belle exegimus. Nam res eo ducta est loci ut satellites Noctu Iugurthae in Hyempsalis domum dolis Irruperint illicque diversi ocyus Regem frequentes quaeritant, internecant, Alii oscitantis dormientisque obvios Omnes et impetu et mucrone competunt, Mactant et inversos tenus sternunt solo, Scrutari et alii abdita, alii diffringere Clausa loca non cessant; domusque omnis simul Cadentium gemitu et fragore et aspero Plagis tumultu exterrita intus volvitur, Tandem repertum Hyempsalem opprimunt, caput Ferro amputant. Res hunc igitur acta in modum est. Ego nunc et ad comites revertor ut exequar Ex instituto reliqua, ut hinc et plenius Vestram libidinem expleam. Adducam mihi Et Inopiam et Furtum et Rapinam concitas, Quarum opera huic calamitas genti magis Magisque dura sit, Discordia Ergo matura. Perfidia Obsequor. Discordia Ego vero ad Invidiam parentem pervolo.
Phenissa Ite io, matronae, et sacrum et opacum in nemus Io demus hunc celebrem simul Baccho diem! Io Bacche, formose io matrone io! Tu flamen aereae Tonantis coniugi, Matri deum tu, Galle, plaudito Cybeli. Vos et pudicae virgines mecum lybes Patrios deos placate votis thureque, Quatite io thyrsos, quatite pulchro deo. Simul io matrone, io Bacche inclite! Phytonissa Io Libes, Libes, io parens, parens, Ditique Manibusque litandum tibi! matronae Ferale Phytonissae abigite omen, dei. Phenissa Quid penditis, matronae? Agite Baccho diem Sacrum, agite festum, io agite Bacho diem! Phytonissa Io Libes, io Libes, misere Libes, Ululatibus luctuque complenda est dies. Phenissa Me miseram! Id omen horridum quemnam petit? nuncius Qui nuncium, prout fertur, apportat malum, Is commodus etiam si eat molestus est. Quid inde agam nescio. Ne vero non feram Nati ad parentem immane discrimen sui, Ut, siquid opis habet, peroccurrat malis? matronae Et quid is Hyempsalis haesitans venit puer? nuncius Tibi filium gravi in periclo nuncio, O mater, esse. Nanque noctu vi aedium Fractis foribus intro satellites globis Quaque irruentes vulnere et caede et lue Totam penitus Hyempsalis vexant domum. Stant lubrici undantesque scalarum omnium Cruore fuso alte gradus ac undique Strepitu atque fremitu tecta et una omnis domus Tremit et suum strage intus atra congemit. At sibi suis non prorsus iratis diis: Cadentium ex cumulis Hyempsal diffugit. Tu, mater, his praesentibus rebus metu Luctuque secluso tibique consule. matronae Oe miseram matrem! Sed eccum et alterum Hyempsalis properantem et anxium intimum. nuncius O tempora, o mores! Ita ne frater necem Fratri parat? Ubi nam, ubi erit, o cives, fides? Ubi pietas apud homines tandem sita, Hanc si integram non iura servant sanguinis? Tibi, o miserrima omnium mater, tuos Unde aut inibis aut acerbos finies Luctus? matronae Quid et tu denique apportas mali? nuncius Iugurtha herum ferro he extinxit meum. matronae He he he! Adeste, accurrite, he succedite, Lapsamque prae dolore et exanguem solo Stratam parentem tollite hanc in regiam Funestam et infaustam domum. Vos, o probi Cives, bonis fatis, bonis et moribus, Iam bene valete, et quid nefandum ac pestilens Malum invidia possit per haec agnoscite.