CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus CORSINI.comp-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/CORSINI.comp-01.xml.
Candida lux mundi, vatum sanctissime custos, Qui genus humanum servas, qui luminis auctor Lampade Phoebea perlustras saecula cuncta, Te precor, indignus quamvis tua numina adire Nunc ausim et vatum pertingere sacra profanus Aggrediar, supplexque tuum nunc numen adoro, Pulcher Apollo, meis praesens nunc annue coeptis Et iubeas Cosmi describere facta parentis Magnanimique viri laudes attollere versu Castaliosque mihi sanctos infunde liquores. Da vires semperque velis fulcire labantem, Maxima namque humeris geritur nunc sarcina nostris. Sic igitur sacro aggrediar iam numine fretus Et tua describam nunc: primum tempora, Cosme, Cosme, dabis nostris iam primum exordia chartis. Aurea fulserunt, fulserunt aurea certe Saecula, cum magnum vidit Florentia Cosmum Gestantem patriae curas et cuncta gerentem. Namque fides, spes certa simul sanctusque deorum Cultus et humanam servans concordia gentem Providaque in dubiis surgens sapientia rebus Et quae ferventes sensus contemperat omnes Quaequa resistit agens, nostram viguere per urbem. Exemplis accensa suis tunc maxima virtus Fulsit et ardentes ad sidera sustulit ortus. Hoc duce surgentes in te penitusque ruentes Bellorum fluctus horres, Florentia, nullos. Quin reges cessere tuis, cessere tyranni Viribus atque animos fracti posuere minaces Bebriacique duces tumidi Venetumque senatus In leges pacis veniunt et foedera firmant. Hoc duce finitimae gentes populique propinqui Attoniti iura accipiunt et iussa facessunt. Nec magis horrescunt generosi bella leonis Horrida, quam fidei mirantur numina sanctae Florentis populi, summa et pietate moventur. Sed libet hinc magnum primaque ab origine Cosmum Dicere et in Medicas producere carmina laudes. Iuppiter omnipotens clari de vertice Olympi Prospiciens terras nostram deflexit ad urbem Lumina et immensae tandem bonitatis amorem Fundit et igniferis verbo sic imperat astris: "Astra, meis aures, iubeo, ne claudite dictis, Quaeque ferum terris aspectum, quaeque malignum Traditis Etruscis, adversum quaerite caelum Oppositique poli terris infundite lumen, Vosque, meae laudes et dulcia pignora, nati, Pulchra Venus, pulchro quae fulges sidere semper, I, placidas accede domos et tecta benigna Ingredere et, qua parte magis meliusve refulges, Siste gradum et placidum terris infunde decorem. Cylleni facunde, deum qui iussa per auras Fersque refers, fido et constanti pectore servas, Nunc tua, nunc opus est, concedat gratia nostro, Qui mox sublimi demissus ab aethere alumnus Humanas sedes et corporis antra subibit. Prospera quin assint ardentis sidera Martis, Caetera nunc praestent, quem possunt, astra favorem. Tuque, tuis radiis totum qui circuis orbem, Sol dilecte mihi, nunc ulnis excipe sacris Nascentem Medica puerum de stirpe, Iohannes Cui pater egregius meritis et munere gratus Caelicolis, magnum magno quem nomine Cosmum Appellent summoque habeant in honore minores. Huic dabis Herculeos grandes superare labores Illustremque virum factis acquirere famam Egregiis tandemque sua requiescere in urbe Divitiis clarum magnis opibusque potentem Longaevumque senem placidam perducere vitam". Haec ait et dictis subito tunc omnia parent. Nascentis pueri primos sol excipit ortus. Appellant magnum fatali nomine Cosmum. Ast illo insignes summa pietate parentes Suscepto gaudent, iussis et numine divum Templa adeunt moniti atque ingentia munera donant. Mox, simul ac vitam dulces incepit et auras Carpere et in gremio carae perludere matris, Multa monent vigilem, sopitum plurima tangunt Signa patrem, saepe et suspensum somnia tentant. Cogitat hinc etiam tacitus secumque volutat Miraturque graves puerili in pectore curas Consiliumque senis teneris miratur in annis. Quin etiam totam vulgatur fama per urbem Hunc fore, qui, veluti mensuram nominis ampli Continet, ingenti sic et virtute peracta Compleat et gestis magnum sic nomen adaequat. Hinc omnis pendet cari iam cura parentis, Imbuat ut natum. Quamprimum sustinet aetas Cecropiis studiis et doctae munere linguae. Non natus, non ipsa patrem tum cura fefellit, Namque Fluentinos subito sic inter alumnos Doctior evadit longe et conspectior omni Iam virtute micat, reliquos ut continet omnes Pergere et aequales incenderit inclita virtus. Ad quem tum genitor placido sic pectore fatur: "Nate mihi solus, multis spes maxima signis, En aetas mi grandis adest, en pectora curis Abiectis placidam poscunt iam lassa quietem. Grandia nostra libens adeas nunc munera, oportet, Sive domi seu magna foris tractanda manebunt, Nec tenerum teneris annis te terreat aetas. Nam video, quales puerili in pectore curas Gesseris et quantum de te sperare valemus, Nec dixisse pudet coram. Laudata resurgit Virtus et vires laudando suscitat omnes. Perge, precor; factis dictisque et mente iuvabo". Filius haec contra: "Tuus, o pater optime, summus Cogit amor nati de me sperare, quod ipse Non valeam aut ausim, teneris et fidere in annis. Si tamen aspirent nostris pia numina coeptis, Non aetas, non ipse labor, non grandia terrent Munera: quis potero, te curis ipse levabo". Ex illo iam cuncta domus cunctique labores Suscepti et summa semper cum laude peracti. Nobilis ac veluti iuvenis, cui pectora vires Pulsant et multo calidum cor sanguine fervet, Arte prius certa doctus monitisque magistri Ardens in campum ad pugnam descendit equestrem, Unde refert victor laudes et laurea dona: Munera non aliter privata et publica Cosmus Aggreditur magnum curarum missus in aequor, Rettulit unde pium nomen famamque perennem. Dicere nunc, quantum Medicum res creverit illo Tempore vel, quanto res demum publica sumptu Innixa imperium iam iam produxerit amplum Sub iuga finitimis populis atque urbibus actis, Difficile est, sed summa sequar fastigia rerum. Iam nigra perpetuo vexabant Tartara fletu Invisas Thuscis umbras manesque superbos Virtutis comitis, iam custos Cerberus Orci Dentibus infestis frendens et morsibus atris Pallida Bebriaci foedabat membra tyranni. Et merito, quoniam nullis, dum vita manebat, Legibus adstrictus regni, quocunque cupido Verterat, imperium tentat producere rupto Foedere et indicto furit hic persaepe duello. Ah, quotiens nostris infestus finibus arma Intulit et placidam pervertit Marte quietem Fraudibus aggressus patriae submittere nostrae Libera iura suis titulis regnoque potiri. Insurgunt contra cives, nec terruit ullus Bellorum strepitus, manet alto corde repostus Carus amor patriae, magnis et viribus obstat. Nec solum nostris hostem discedere terris Cladibus iniunctis et fractis saepe maniplis Cogunt, sed Thuscas horrescit Gallia turmas, Cogitur et propriam iam desperare salutem Agminibus cedens Thuscis et lilia cernens Rubra pererratis iam totis finibus acta. Quod si intempestae expertus discrimina pugnae Non foret, et propriis non esset viribus ausus Allexandrinas devincere comminus arces Armenicus princeps, nostris dum sumptibus Alpes Transiit Auguti monitus se iungere castris, Qui tum Brixenses populatus milite campos Fluminis ad ripam castris descenderat Abdae. Sed furor intrepidus pugnandi Gallicus ardet Certaque vincendi stimulat spes ipsa furentem. Non tempus pugnae, non multa. pericula pendet, Sed dedit, heu, meritas ducis imprudentia poenas. Nam fracto caesoque simul tum milite captus Armenicus princeps accepto vulnere parvo Allexandrinam expirat perductus in urbem. Consiliis, inquam, Auguti si credere princeps Armenicus sciret velletque audire monentem, Tum demum potuit tanto succumbere bello Bebriacus solis confisus moenibus urbis, Nec Cisalpini vererentur signa coloni Serpentis viridis puerum nunc ore prementis. Forsitan et Thusci videas nunc rubra leonis Per Cisalpinos venerari lilia Gallos. Sed modo, qui victus victricia cernere signa Et timet et parum se tutum credit in urbe, Illo quam primum tanto certamine victor Insurgit, furit ac instat minabundus et ardet. Non aliter, quam flamma diu suppressa resumptis Viribus assurgit seseque per arida miscet Nutrimenta furens aestusque ad sidera tollit; Cuncta vorat fremitu magno longeque vagatur. Hinc dux Bebriacus constructo milite totis Viribus aggreditur Thuscas deperdere turmas, Sed ducis Auguti tutas prudentia reddit Incolumisque viam secat hostes inter et arma. Nec quamvis magna perculsus clade senatus Defuit Etruscus, non ullis territus armis Succubuit multoque magis tum nititur audens. Neve Padi ripas dubitat coniungere ponte Immensis trabibus tum magnis sumptibus acto, Eridanus qua parte tuis, Placentia, campis Defluit et rapidis nonnunquam volvitur undis. Hinc per te primum pacis tum mentio facta, Bebriace; at non pacis amor, non ipsa quietis Dulcedo invitant, sed tanto Gallia bello Fessa monet tantisque, malis exterrita cedit Mens tua fallaci sperans se vincere fraude, Otia dum simulas nobiscum et foedera iungis. At non plus uno durant haec otia lustro; Rumpendae pacis causas bellique movendi Commentus plures fines invadis et agros. Sed pater omnipotens, oculis qui conspicit aequis Cuncta pari ac recta librans mortalia lance, Non impune sinit tantas committere fraudes. Nam iubet actutum fatalia stamina Parcas Frangere et exosam Galeacti claudere vitam, Ablegat atque umbras Erebo noctique profundae Sisypheo mandans torqueri pondere manes. Ergo tot incassum sumpti coeptique labores Tam subito pereunt, quin magnis cladibus urgent Natos et turpi funestant caede penates. Illico namque omnes, quos saevi dira tyranni Ambitio extorres patria regnoque fugavit, Conspirant magno iungentes agmine turmas. Unusquisque suis tentat pro viribus audens, Sperat et amissos raptosque resumere fasces Et regni titulos ardens affectat avitos, Armat et intrepidos multis accensa querelis Tum vindicta viros acuitque in mente furorem Teque ducem tantis sumunt, Florentia, rebus Auspiciisque tuis hostiles milite campos Irrumpunt agrosque simul populantur et urbes. Vi partim partimque metu partimque benigna Fronte suos noscunt dominos illisque receptis Laetantur vulgo et sublato murmure plaudent. Sic igitur tanti et tam magni nominis heres Vix Mediolani princeps tunc imperat urbi Bacchaturque furens ira noxaeque paternae Dat poenas proprio diffundens sanguine vitam. Gallia dum tanto bellorum fluctuat aestu Transque Padum citraque simul, dum cladibus amnis Luctatur miseris,, veteris Florentia belli Non oblita, suis quondam quod finibus infert Pisa Fluentinis semper contraria rebus Quodque mali nuper Galeacti partibus haerens Ingerit atque urbem quanto discrimine versat, Haud ignara videt, tantis edocta periclis Tempus adesse putat Pisas tum subdere posse. Posthabitis igitur reliquis Florentia curis Pisano solum totis tum viribus ardens Incumbit bello, magnis nec sumptibus ullis Parcitur atque una concurrunt mente vicissim Et populus summique patres totusque senatus. Quisquis ab incepto nunquam desistere bello Hortatur, donec Tyrrheni signa leonis Pisanis cernant sublimia turribus altis Iactari vento atque aura crepitante moveri. Conflaturque brevi pulchris exercitus armis Insignis multisque virorum milibus ingens. Omnia quaeque vident superandis urbibus apta, Instrumenta parant, ingenti mole boardae Curribus aptantur magno terrore ruinam Moenibus atque urbi summa cum clade ferentes. Albitiusque Masus Ginusque Caponius ipsis Praepositi castris praestantes nomine cives Artibus et belli insignes, qui cuncta gubernent Quique regant cunctis summa virtute verendi. Compositis igitur rebus, tum rite paratis Irrumpunt subito fines Pisisque sub ipsis Castra locant et campos omnes milite complent. Saepius ac veluti cum magnis imbribus Arnus Planitiem totam ripas egressus inundat, Cuncta trahit secum rapidus villasque domosque Subvertit Pisasque infestis percutit undis: Haud aliter furibunda ruit manus omnis et agros Diripiunt ferro, villas atque oppida vertunt. Nil obstat, donec Pisarum moenia cingant Milite et infestis quatiant saepe ictibus urbem. Utque mari ac terris aditus claudatur ubique Horribilisque premat clausos penuria cives, Cogat et invitos Tyrrheni iura leonis Accipere et nostris submittere legibus urbem, Ad mare supra Arnum vicinus ducitur urbi Pons sudibus firmatus aquis trabibusque refixus; Quove foret tutus, ripa munitur utraque Castellis valido defensis milite semper. Hincque fames et dura viris affertur egestas Obsessis, hine immundis animalibus audent Consumptis herbis miseram deducere vitam Quaeque extrema pati obdurata mente parati. Dura sed ipsa fames ac imperiosa coegit Cedere, quodque necesse foret tum flectere mentem, Ostendit, populi cum passim languida cernant Corpora per vicos et compita strata iacere. Et moribunda deos omnes hominesque precari. Aemula tum demum Tyrrheni Pisa leonis Urbsque potens et multis quondam ornata tropaeis Imperio devicta tuo cessit, Florentia, magnum Incrementum addens titulis urbique decorem, Quae docuit, quantum fortunae fidere quisquam Debeat et quantum humanae fiducia sortis Vana sit instabili pervertens omnia motu. Nam modo, qui soliti fuerant dare iura rogati Et dictare suis populis legesque iubere, Mox patriam dulcesque domos sanctosque penates Linquere et invisis dominis parere coacti. Quique suum servare decus patriamque tueri Vix sperant humilique deos paulo ante precantur Voce diuturno se posse resistere bello, Hostibus imperium mox produxere subactis Victoresque suis opibus vicere potentem Armis et longo regnantem tempore Pisam. Sicque suas fortuna vices variata gubernat Instabilisque manens adversis prospera semper Miscet nonnunquam praeponens infima summis. Sic visum superis, nimium ne laeta superbos Extollant, miseros nimium ne tristia laedant. Ergo Fluentini tam magno munere laeti Sacra deum per templa colunt totamque per urbem Solemnes ducunt pompas sacrisque peractis Annua vota iubent persolvi laeta quotannis. Et licet in tenera Medices aetate maneret Et tribus exactis implesset tempora lustris, Non tamen in cunctis patriae tum defuit heros Consiliisque puer patriam mirabile dictu Iuvit et immensis opibus subvenit egenti. Praestitit haec eadem, cum Ladislaus ad urbem Infestis descendit equis Peditumque phalanges Duxit in exitium campis villisque ruinam. Sed Florentini celebris tunc fama per urbem Nominis atque domus Medicae tum gloria praestans Perterrent regem coguntque remittere bellum Et pacis firmum nobiscum iungere foedus. Tum primum Cortona, iugis quae prominet altis, In nostras didicit iurare et vivere leges. Denique parta quies, quae plures durat in annos Et multum nostris conducit civibus urbem Quam magnis ditata bonis monstratque cavendum, Otia ne quis amet sanctae disrumpere pacis. Quid referam, quanto videas tunc surgere sumptu Publica vel quali splendescere tecta nitore Privatim cernas? Sanctorum templa deorum, Quidve loquar, quanto videas constructa decore? Nec referam, quae, Cosme, tuis tum sumptibus ornas Quaeve locas fabricanda novis suffulta columnis, Neu dicam, quantos tulerint portoria fructus, Mercibus adductis Medices quae plurima Cosmus Implet ab extremo sole occidente petitis. Sed ducis Insubrium fallaci mente Philippi Ambitio Italiam subito perducit ad arma. Et quamvis, Martine, geras pia sacra sacerdos Atque vicem Christi subeas, qui pace relicta Discipulis mandat servare per omnia pacem, Bella foves tamen et bellorum semina nutris, Quae terris exculta tuis crevere per omnem Italiam, ut fructus dederint collecta feraces. Qui tamen, ut cuncti rentur, gustantur acerbi Nunc tibi, cum Christi produceris ante tribunal, Ante tribunal, ubi nullum discrimen habetur, Personam quam quisque gerat, nil mitra nec ipsi Imperii fasces causae prodesse valebunt, Sed magis urgebunt conversi in pondera honores Atque prement humeros magna sub mole iacentes. Reddere cogeris commissae computa gentis, Pascere quae vobis et custodire magister Mandat et a vobis amissae damna reposcet. Dicere namque pudet, quot tunc periisse sub armis Constat et ardentis subiisse pericula belli. Proelia quanta suis misceri Gallia campis Transque Padum et citra vidit, quot bella per ipsos Etruriae saltus, quanta cum clade geruntur, Oppida vertuntur, pueri innuptaeque puellae (Indignum facinus) coram spectante parente Indomitam rabiem victoris militis explent? Quid memorem quantas perpessa est Brixia clades, Dum Venetum ac nostris fuerit circundata castris Et demum vi capta suis spoliataque rebus Viderit ingentes cumulari mortis acervos? Quid referam, quales bellorum incendia vires Extulerint Italas omnes flagrantia terras? Quae postquam, Martine, tuis errantia tectis Videris intentus curas lenire, sed illa Acrius insurgunt nimiumque incensa vagantur Et rapidis pariter comburunt omnia flammis. Attamen, instando penitus ne cuncta vorentur, Tum demum, resoluta suis dum viribus errant Atque deest pabulum, bellorum incendia cessant. Sic tandem cessata quies firmataque parvo Tempore perdurat, nimium dum bella parati Exercere viri mentes ad proelia vertunt. Namque Fluentini prudentia tanta senatus Tum viguit Medicum monitis excita parentum Consiliisque exculta piis, dum cuncta requirunt, Quae possint nostris melius conducere rebus, Ut Venetis sancto coniunctis foedere bellum, Quod propriis fuerat gestandum viribus, ipse Susciperet Venetus paribusque resisteret armis. Sic hostes fracti, sic omnis concidit ardor Pontificis, sic ipsa suum Florentia nomen Servat, sic titulos Veneti auxere potentis Imperii multis devictis urbibus, unde Et decus et magnus provenit fructibus usus. Hinc Florentinus flatu dum cuncta secundo Succedunt vultuque favet fortuna sereno, Ardens imperii latos extendere fines Ulciscique graves magno discrimine clades Saepius iniunctas causasque auferre nocendi Aggreditur bello vicinam subdere Lucam, Primates quanquam gravibus convincere dictis Conentur Medicesque feros mollire precando Pergat et adductis doceat rationibus omnes: "Bella mali quantum tulerint, ni iusta gerantur Aut provisa satis; variis quam casibus instet Mars dubius versetque vices fortuna priores. Praeterea, quantum bellis defessa quietem Publica res poscat quantumque pecunia desit Aerario, magnis quod sit iam sumptibus haustum. Ac odia advertant infidi saeva Philippi, Qui belli causas nactus tempusque nocendi In longum possit tantum producere bellum. Quin etiam Venetos dubia iam mente timendos, Ne forte invideant coeptis felicibus atque Omnia pervertant taciti viresque ministrent Hostibus et placidum simulata pace loquantur. Dii, precor, avertant, quaecunque incommoda nostrae Iam video patriae instare et sim falsus haruspex Attamen in cunctis noscat me quisque paratum Pro patria cunctosque graves perferre labores, Quaeque mihi cara pro libertate manebunt Gestanda, illa libens ac laetus semper obibo. At quibus arbitrium legum, quis summa potestas, Decernant patriae pulchrum sive utile nostrae". Haec Cosmus tanquam divini oracula Phoebi Dictitat. Haec surdis descendunt auribus. Ingens Exitium patriae, bellum decernitur. Ardent Iam iam Lucenses vallo circundare muros. Piccininus adest contra dux inclitus armis Incautosque premens nostros funditque fugatque. Sic res ipsa fidem primo certamine fecit Verbis, quae tenues fuerant dilapsa per auras, Et docuit, quantum humanis prudentia rebus Conducat quantumque obsit non credere doctis Consiliis nimiumque suae confidere menti. Publica cura vetat, servandi sanctus honoris Ardor agit cives nunquam desistere coeptis. Instaurant acies peragendoque acrius instant Bello ornantque novas conducto milite turmas, Nunc ducis Insubrium calido defenditur astu Luca per instructos simulata pace maniplos, Nunc Venetum invidia, cupiunt dum cuncta subesse Regna sibi Italiae caecaque cupidine ducti Iura valere sinunt sanciti foederis atque Francisco promissa minus stipendia solvunt; Hoc solum ne Luca iugum devicta subiret; Obliti nostris opibus superasse potentes Urbes ac populos iussis parere coactos; Brixia, Tervisium et vicinum montibus altis Bergamum et obscuro nec nomine plurima capta Oppida Bebriaco quondam subiecta Philippo. Sic ingens nostrae profusis sumptibus urbi Dedecus exoritur, spes irrita procidit omnis. Libera conservat solitum sic Luca tenorem. Ulla nec possunt proceres in parte iuvare Consiliis, non ipse valet prodesse roganti Auxilium patriae Cosmus, qui fungitur omni Officio civis Venetumque orator ad urbem Pro patria missus sancto d foedere multa Disputat egregie longoque ex ordine narrat, Quid Florentinus socialia iura secutus Gesserit et quales servando foedere sumptus Fuderit et quantum Veneti reverenda senatus Creverit auctoritas et qualia bella secundis Auspiciis gesta et quales quantaeque receptae Urbes; nunc tantum servari foedera posci Stareque promissis, ut sancti formula iuris Postulat et Sforzae pactos persolvere nummos. Attamen incassum dulci prolata sapore Verba cadunt, responsa satis nec certa reportat. Sed, quibus apparet simulatis texere fraudem Velle dolis cupidasque in regnum tendere curas, His arrecti animi stupefactaque corda virorum Advertunt patriae mentem tunc protinus omnes Atque opus esse vident placidae indulgere quieti Obmissis bellis et demum parcere tantis Impensis, ne forte ruat magna obruta mole Fenoris instanti succumbens lassa periclo. Certatim Medicem miris extollere quisquam Laudibus in caelum curasque referre salubres In patriam mentemque viri laudare fidemque. Et, ni caeca feros bellandi insania cives Egisset mentemque piis advertere dictis Ac monitis Cosmi scirent, res publica tantis Haud submersa malis solitum servaret honorem, Non auri ingratis tantos fudisset acervos. Haec referunt cives passim totamque per urbem Vulgantur cunctique suae conferre saluti Rentur, ut incertae Medices succurreret urbi Consiliis patriaeque suum cumularet amorem.