CroALa, 2024-05-13+02:00. Nodus CHAULA.bell-09.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/CHAULA.bell-09.xml.
Motus ab Arthoi generosus amore tiranni Barbarus Euthiphon, Pacoro dilectus in armis, Nocte umbrante polum, per crassa cadavera migrans, It corpus rapturus amans flamisque supremis Quo condat, casum non aspernatus amici. Ergo tenus castris Romani principis errans Leticia passim somnis vinoque quietis, Multa miser plangens, dominum dum querit amatum, Queque revolvit humo deformia corpora tristi, Inversatque virum galeas, vultusque gelatos Scrutatur dextra multa virtute fatigans: "Quo te magnanimum, dux o fortissime, campo Inveniam per opaca vie? Qua parte recumbis Infelix tantumque, deis, invise, malignis Fortuneque tue? Quonam, miser, umbra vagatur? Heu michi flecte iubar, pulcerrima Cinthia, paulum, Da, decus astrorum, da, nobile sidus, in atris Me tenebris spectare virum, liceatque referre Exiguum patrie cinerem. Non vilia posco; Regia membra peto, peto regia membra sub acri Fusa quidem bello. Stelle, donate repertum". Tristiter et lacrime pariter super ora cadebant. Plurima convolvens tristi sub cede virorum Pectora, prospexit crasso radiare sub auro Insignem capulum, vidit celamina gentis Novit et Arthoe pennasque per arva diremptas, Annotat auratum regis fulgescere conum. Tum toto labens Parthus pretorpuit ore. Inde viam celerans cupidis amplexibus ecce Stringit, ut agnovit, quesiti membra iacentis Herois miseranda sui, vulnusque profundum Confovet illacrimans; spectat collumque manusque Divisumque caput; nequicquam prata, cerebrum Vidit et herboso vicino cespite truncum. Te simili, Labiene, modo similique dolore Ingemuit meminitque ducis, meminitque ruine. Mox miser unanimis suscepit corpus amici Armaque prevalidus, fert et vestigia retro Declivum collem, fugitque cubantia castra Ausona, quo nullo strepitu turbante supremum Provehat officium, congestet et ignibus artus. Inter saxa duo sacri respersa cruore Stat vetus ara deum, densis ambita vadosis Ulmis, quam tenui fluvius cum fonte rigabat. Huc simul advenit fluviali gurgite primum Abluit, heu, plagas taboque fluente medullas Siccat, et inde piram fecit de more vetusto, Exuviasque tulit, galeam, scutumque trifultum Tergore taurorum; croceum radiante metallo Proicit hinc ensem - torquens - qui circulus auri Colla decora dabat; vestem discrimine pictam Sydonio flamis pariter congestat et igni, Effaturque supra corpus solventibus aris: "Suscipe funereum munus, miserabilis umbra, Suscipe plorantis supremum pignus amici; Non liceat Manes, regum clarissime, tantos Ire vagos, dum busta sibi dum nuda querantur Ossa cubare solo. Tristem tu hoc munere Avernum Ibis, care michi, sedesque videbis apricas. Heu modo nec Partha cupias tua funera pompa Attolli, miserande pater, lugere parentes Neu tua cura vocet. Quidquid Fortuna malorum Inferat, est clara nobis virtute ferendum. Sit precium sensisse rogum, cum Fata triumphos Hesperios scelerata negant. Sat magna dedisti, Magna quidem mundo; Sirium penetrare sub orbem Contigit et tantis populis gaudere subactis. Te timuit sevis iam perfida Roma tropheis, Indus et Egiptus, montanaque culmina Tauri. Felix heu fratris non impia gesta cruenti Visurus, mortemque patris, casumque tuorum! Sed voluit leto solatia iungere Fatum Triste tuo, cecidisse, viros dum Marte trucidas Undique conspicuo, monimenta daturus in orbe Omnibus et populis. Vives, clarissime, factis Dum polus eternis rapietur cursibus, astra Lucida fulgebunt, dum Cinthia surget Eoo. Ipse tuos cineres, sacrum ceu numen ad aras, Et referam delubra deum; venerabitur illos Parthia perpetuis super omnia numina donis". Hec dedit, et flamas cogit crepitare favillis Nocte sub algenti circumque altaria migrans, Dat rursus lucere focos cumulatque vaporem. Inde, velut pietas iuvenem tangebat amorque, Sic ait: "Heu cesso corpus portare iacentis, Infelix Labiene, tui? Neu stare nivosa Prostratum tellure sinam. Gestabere flamis Officio, Labiene, meo, ponere sub igni; Nec quia Romanus tardat mea cura profecto. Arsacide coniunctus eras, michi Parthus haberis". Ergo, viam religens, iterum per opaca iacentum Funera rumpebat: "Veniam michi tradite," dixit "Calcati Manes. Ledo non sponte profusos Hac tellure viros, remeo sed rursus amicum Heu Latium rapturus agris!" Sic ecce profatus, It iuvenis queritque viam. Tum turba iacentum Ambiguum tenuere virum tenuitque per arva Devius error. Agat nescit vestigia quonam. Tandem, multa legens, meminit qua parte locorum Astulit Arsaciden. Vadit miserandus in umbras Invenitque virum, Phebe monstrante nitentes Tunc aquilas, ensis. Triplici confixus acerbo Vulnere functus erat. Cepit conamine multo Atque humeris supportat onus, remeatque relictis Ignibus et veteres poscit flagrantibus aras, Quis super imponens: "Pacore o preclare," resolvit, "Hoc patiare rogo comburi corpus amici. Hic Labienus adest. Arde tu, nobilis umbra Et Latio celebranda tuo, quam duxit ad istum Interitum Fortuna ferox casumque malignum, Dum bona libertas sceleratos ferre tirannos Respuit et pacem quesivit reddere mundo". Carpitur a flamis, stillant refluente medulle Inque piram tabo, sanies per acerba liquescit Vulnera, stridebant nervi populante favilla. Lucifer interea Phebeo missus ab ortu Nuntiat astriferum Peana venire per undas Et roseum portare diem. Tum Parthus adustos Illico collegit cineres, urnaque recondens, Gavisus fecisse pium sine turbine belli Officium, remeans, umbris referebat opacis. Ast ubi lata dies nebulas dimovit ab orbe, Impia crudelis venerunt gesta tiranni Castra ducis Latii, rapidi que gurges Orontis Circundat crassante vado pelagoque ferenti Innumeras mortes. Prima sub fronte Latini Vix habuere fidem. Quisnam terrenda, quis ista Crederet humanus? Quis non miretur agatque Ambiguos animos? Sed, postquam Fama secunda Arrumpens portavit idem, clarissimus ille Ventidius: "Vadamus," ait "dux inclite Rome, Infandum punire virum gentemque scelestam. Non tantum Latios ulcisci turbine Manes Venimus armorum, sed adhuc nos Parthia clamat Criminis ultores. Minus o cuntemur adire! Sed tamen ante paro Pacori dare membra potentis Ignibus; haud patiar regis tam nobilis umbram Avia lustrantem, dum queritet ossibus urnam. Et quid, si dux hostis erat?" Mox ipse per agros, Ausonia comitante manu, discurrit apertos Ora ducis laturus enim passimque vagatur. Nequicquam simul omne iugum lustravit et arva. Iam pius indoluit timuitque fuisse ferarum Pabula. Sed tandem longe sub caute profunda Fumantem videre piram, quo tramite rapto Accessere; vident constructam frondibus aram Signatamque viri sacro cum nomine Parthi, Atque tuum, Labiene miser, legere sepulcrum: "Frigida marmoreo Labieni membra colosso Condita sub isto. Sed nobilis umbra, Tonantis Celsa quidem repetens, vadit, spernata maligni Prelia iam mundi religitque serena polorum". Tum quoque Ventidius, motus pietatis amore, Laudavit quicunque fuit rectumque vocavit. Hinc ait: "Infelix, que te, Labiene, coegit Arma per adversum dementia carpere Romam Et patrios turbare Lares? Miserande, sub Artho Arsacidis quid pacta dabas? Quam celsus et auctor Maximus astares, nunquam si federa Parthi Tentasses infecta dolis! Nunc hospes ad oras Tristis Hyperboreas, patria privatus et urna Membra tegis Latioque cares, nec funera plangunt Italides de more nurus resonante teatro". O utinam tali Crassis victore ruinas Donasset Fortuna pio! Nam mille per atras Non mortes servatus eras auroque calenti Guctura, meste senex, nunquam, miserande, dedisses. Inclite Ventidi, decus o mirabile mundo Hac pietate, vale. Macedum tu quippe tiranno, Scipiade collatus eris famamque per orbem Invenies, moriture minus, si sacra sororum Aonidum quid turba potest; nostroque labore Semper apud gentes sacro celebrabere cantu". Hinc autem in gelidas festinant agmine Charras Tendere prevalido Romanaque signa per auras, Pacatis de more deis, duxere caterve. Castra levant passim, linquunt altaria fumo Usta recedentes piceo campumque rigentem Cedibus, et multa fluvium cum strage vadosum Pretereunt alacresque ruunt, collesque viasque Esuperant; nemora alta legunt lateque fragores Dant silve ramis, cupiunt per lustra ruinam; Murmurat omnis ager, resplendent arma coruscis Lampadibus; coni radiant in vertice pennis. Alpibus haud aliter cano vel culmine Pindi, Postquam frigoribus glacies concreta nivosis Horruit et Boree furiosi flatibus algens Splenduit adversi ferientibus ethera Phebi Luminibus, clarente die sine nubibus, astris Ethereisque simul passim pallentibus ortu. Perfidus interea Frachates agmina contra Senserat Ausonie sevo ventare furore Et fera successu Mavortis in equora Tauni Omnia confuso velle instravisse tumultu: Tantos sors animos, tantas victoria vires Tradiderat turmis bello Latialibus olim. Protinus, e campis acies tum Marte fugatas Efferus instaurans et Parthica rura coercens, Rursus bella parat, rursus concurrere Parthos Provocat. Ergo vocans sevos in prelia Dacos, Sauromathas Medosque movet cum gente Gelona, Excitat Hermionos et qui, cogente Ripheo Frigore, non horrent undis iactare lacertos Fluminis hiberni, tantum natura locorum Dat gaudere viros gelido se mergere fonti. Ergo ubi crudeli gentes venere tiranno, Ingenti stipante manu validisque catervis Undique commotis, prono cum pectore Marti, Sic ferus Arsacides medium prorupit in agmen: "Nobilis Arthoi miles discriminis ultor, Pauca quidem dicenda michi; bellumque vocanti Non opus est longis hortari vocibus ire Precipitem pugne. Video, concurritis ultro, Ultro, viri, venistis enim. Si nostra reservant Numina nos bellis, rigidum constringite ferrum Et patrie pugnate, precor. Nichil ipse requiro, Vobis cunta dabo. Decus admirabile Martis Queritur et tantum nomen post prelia sacrum. Nec quia magnanimus Pacorus sub strage nefanda Succubuit quondam, tardate ruisse per hostes, Deprecor, adversos. Voluit Fortuna profecto, Hanc voluit Fortuna, viri, conducere laudem His equidem turmis; servat sua prospera nulli; Gentibus Hesperie potuit - quid prisca retracto? Scitis enim - Capro miseras inferre ruinas, Cedibus et Latiis fluvios augere fluentes. En aderit miles seva mercede vocatus Arthoos populare Lares, ferroque nocenti Omnia versurus. Patiemur sacra deorum Numina divelli Latiosque referre rapinas Partibus Ausonie? Non an fera iussa tot annis Ducemus miserumque iugum? Servabimur heune Ultima preda, viri? Non non certare licebit? Ibimus Italie populo ludibria gentis? Heu potius, pater alme deum, da fulmine vitam Hanc, precor, oppetere, aut medio discrimine Martis Infandam sensisse necem. Germania, promptum Accipe iam bellum; claris modo viribus, audax Turba, tene ferrum; mecum, cum bellica clangent Signa, venite simul, per queque nefasta vagetur Ensis et arma, precor. Video successibus ingens Augurium venisse palam. Fortuna suberrat Castris quippe meis. Mora nulla. Ruamus et ultro Bella, viri, revocemus" ait "sortemque lacertis In mediis tentemus agris". Sic perfidus orans Finierat, turmis late plaudentibus omne Consilium, faustumque vocant omenque piumque. Ergo catervatim retrahens sua castra, sub arva Provolat armatus, qua festinare Quirites Senserat in Charras. Montis sublime cacumen Occupat, unde valet totis prodire maniplis Et pugnam tentare manu, rursusque reverti. Providet hinc sevus - quis barbara corda venenis Ignorat confecta malis? - convalle sub atra Audaces latitare viros, qui terga retrorsum Cedant Ausoniis exorsaque prima feroces Invadant Martis, tollantque in prelia ferrum. Tum quoque prelatum triplici legione potenti Eligit Amantrum, claro qui sanguine cretus Principe Dacorum veniensque in bella tremendus Auxerat ingenti Frachatis milite castra; Admonet et tali rex impius ordine Dacum: "O genus, a prisca qui ducis origine Pleuri, Et patrium sublime decus pugnaque superbum, His munitus equis retine confinia vallis, Qua Latio via prona duci, retineque ferarum Lustra sub ilicibus densis; anfractibus adde Prevalidam gentem, quo, cum fera turba subintret Acclivumque petat festinans scandere montem, Retro Martis agas omni cum fronte furorem; Angustamque viam, producto milite, calca, Viribus et magnis sevum compone tumultum. Nec libeat captare fugam castrisque redire. Nos autem celso, passim stipantibus armis, Turbine precipiti subito de monte ruemus, Pectora collato feriemus et impia ferro". Hec novus infandus ductor referebat ad acrem Marte virum seriemque docet, bellumque ministrat. Sic, ubi Gradivus tulerit mandata parentis Tracia terribilis paulum vasurus ad astra Linquere rura, monet pugnam servare sororem: "Hinc fers insidias; illinc, germana, subibis; Hac furiosa dabis toto procurrere cornu Confringesque acies rubeo, Bellona, flagello; Illac innumeras coges accumbere clades". Dux ferus Hesperie superarat milite fauces Montis Hyperborei cupienti bella nivales Arthoumque capescit iter, rursusque per hostes Appetit armatam Latiam conducere gentem Fortunamque feris tentare tumultibus omnem, Intentus totum fastis annalibus orbem Iungere Romanis: animos victoria tantos Tradidit et letum tum sumpsit cedibus omen. Ante alios turmam ducens Ventidius acrem Ibat magnanimus, qui, postquam fluminis undam Attigit et nusquam vidit consurgere pontem, Herentes transire vadum fluviumque tumentem Alloquitur: "Vanos fluctus quid gurgitis, o gens, Horrescis metuisque nichil? Non quippe procellas Equoris Egei, Siculum latrare Pelorum Et Sirtes spectamus;" ait "nil ista profecto Unda retardabit, refluet concreta pruinis Hibernoque gelu torpet. Vestigia nostrum Sumite post tergum, vanum removete timorem". Dixit; cornipedem validum calcaribus urgens In rapidas se mergit aquas, frustraque retentus Audet adire ferox, fluctu volvente molares. Vix medium superarat iter, cum flumen inundans Iam cogit fluitare gradus; interritus ille Calcat equum sociosque vocat: "Celerate, Quirites, Quid formidatis?" Potuit nil atra vorago, Nil tumide nocuere mine. Fundebat in auras Nempe leves voces. Alio nam margine posti Expavere viri casus annantis amici Et pariter cohibere viam, Superosque precantur. Cum tenus alterius cessisset gurgite ripe, Invenit exingens ibi conflictare profundum. Tum sonipes portatur aquis; super ille coherens: "Quo, vesane, ruis? Carpis quo limite gressum?" Dixit, et undantes omnes aspergine frenos Contrahit et, multo demum luctamine pergens, Extitit adverse fortissimus aggere rupis. Non tamen Antonius rapidi se fluctibus amnis Credere maluerit, subita sed mole recisum Instaurare parat pontem. Iubet illico tolli Lucorum truncos longevaque robora texi. Paretur. Truncant ornos pinusque sub altis Montibus equoreas, platanum. Cadit atra cupressus Funereis magis acta rogis, procumbit opaca Ilix, immensum tribuit percussa fragorem Quercus, et in nudis ulmus se culcat arenis. Post validum raptim certant intexere pontem His rudibus truncis. Longo munimine surgit Machina structa trabum; refluo natat amne per undas Invehiturque super validis consuta catenis, Et Latios transvectat equos. Ast impius heros, Ut videt implicitos fluvium tranare vadosum Ausonios partimque alio de margine latos, Proruit ex alto confestim culmine montis. Per loca tecta vie, per devia lustra suberrans, Litoribus se duxit aque; validisque catervis Prelia seva gerens Latios haud ista timentes Efferus insultat. Complet clamoribus omne Barbara turba nemus pariterque, per plana recursans, Incautos variis prosternit cedibus hostes. Tum quoque, prospectans inopina venire tumultu Agmina terribili, Ventidius illicet ultra, Quos dederat fluvium penitus superasse protervum Pons novus, astringit reparatque furoribus iras Magnanimus Martemque trucem, pugnamque cruentam. Cominus ecce videt Latias insultibus alas Acribus Euminion volventem maximus heros; Contra hunc continuo proclivo robore trunci Spumantem propulsat equum, prolongat habenas Tempestate ruens, omnique furore citatus Corripit et pectus, rupto pulmone calenti, Dividit et fusis fedavit gramina campi Visceribus rubeisque nove cum cedibus herbe Immaduere viri. Post per transversa ruentem Immaduere viri. Post per transversa ruentem Prelia Laurimenon spectat fortissimus auctor, Otrisioque fisus equo per bella feroci, Undique Romanos crudeli Marte fugabat: "Nec tu cum vastis" dixit "iam viribus audax Evades, scelerate michi; sternere lacertis His equidem;" fulvumque simul presustulit ensem Et rigido campis mandavit vulnere collum. Truncus et informis pendebat crine repexo Infelicis equi. Post, agmina queque pererrans, Innumeras mortes omni terrore resumit. Nec tum crudelis segni torpore tirannus Incursabat agris Arthoo milite latis, Sed ferus hortator cogit per mille phalanges Rumpere barbaricas sevi discrimina belli. Tum pater Antonius, subitum concurrere casum Aspiciens, alia promotus parte profundi Fluminis, impatiens summo stridore, tonabat Implebatque viris pontem: "Celerate, Quirites; Cernite magnanimum Ventidia sorte labare Infausta; properate, viri;" pulsatque retrorsum, Infrendetque viam non posse capessere pronam Trans amnem cedemque feram manante cruore Intractare ferox. Undas modo culpat iniquas, Nunc damnat fluctus tanta cum mole tumentes. Sic quoque prevalidus hirsuta fronte molosus Estuat, adverse postquam videt aggere ripe In pecudes sevire lupos atrumque cruorem Fundere villosos, tristi custode remoto. Tum ferus ethereas allidens dentibus auras Ambiguus stetit anne ruat, se mergat in undas, An possit miseri damnum sufferre magistri. Tandem terribilis, valido de corde fugato Ecce metu, se portat aquis audaxque natare It vagus, et superat vesano robore fluctus, Ductor ut Hesperius, qui, cum staurare tumultum Vidit et Arthoos ex omni monte venire, Agmina tota movens rapidis se compulit undis Et, tractus rumpens volvente voragine sevi Gurgitis, infuso tranavit milite tandem. Heu quot certantes ultra transire Quiritum Se mersere vadis! Quorum de gente Camilla Unus erat Lepidus, socios precedere gaudens, Qui miser armatus vasit cum gurgite ponto. Ast ubi traiectum Latialis militis agmen Extitit et patulo potuit discurrere campo, Infandas movere neces omnemque cruentant Ense viam, Martemque vocant, Martemque fatiscunt. Involvunt acies, cuneos qui sorte vagantur Sanguinea stravere retro; Parthosque fugaces Insequitur Romanus eques ductorque tremendus Cogit anelantes, infert post pectora mortes. Impius ast, fugiens astu per plana per agros, Miles in hostiles, veluti cum grandine nubem Tela iacit post terga ferox Latiosque trucidans Ad montem festinat iter, silvasque propinquas Occupat, et sese tutatur culmine montis, Dum latitans silvis exercitus agmine rapto, Per transversa means vicinaque rura, fugatis Hesperios validis invadit viribus hostes. Barbara tum rediens primo depulsa caterva Congestant acies, omni conamine contra Irruerint atque arma rotant. It missile tortum Ethera per liquidum, revolant truncique trabesque, Ensis et afflantes tum lancea dividit Haustros. Hic cadit, ille labat, ruit iste, resurgit et alter. Quis casus hominum referat, quis fata virorum, Quis varias cedes alternaque vulnera fuso Sanguine, stridores totum per inane levatos Et gemitus sonitumque trucem, letique tenebras? Tum, velut Haustralis rabies effrena leonis, Ventidius rumpens extrema per equora campi, Qua se marginibus fluvii conterminat ingens Silva, ruit, seva revocatus cede iacentum. Hunc videt Arthous ductor sceleratus ad arma Precipitem parvaque manu comitante superbum. Asper et insanus, valida stipante caterva, Cursat in Hesperium: "Vires revocate potentes, Gens preclara, precor; modo vertite strage nefandum Campis Ausonium, qui tanta cadavera Parthum Discutit et ferri nunquam satiatur amore, Orbator Charre, populator militis huius". Concurrit funesta manus, Ventidia tantum Undique circundans dextra levaque fatigat Mugitumque levat; totis concurrit habenis Turba nocens facinusque gerit, bellumque cruentat. Ille autem impavidus furiosa mole ruentum Agmen agit rapidum, Frachatem novit in armis Elatum sevumque truci cum crimine sontem: "Degener, en audes in castra venire Quiritum Sparsus ab infanda fratrum male cede peremptum? Inquit "At ultores germane stragis imago Iam vocat, Ausoniam. Patris miserabilis umbra It nato conquesta suo, Superosque Chaosque Exposcit tibi, seve, dari tormenta maligne". Dixit, et inde ferum tollens per prelia ferrum Inter utranque ruit furioso turbine gentem. Multa sub undantes diffuso sanguine silvas Corpora diiectans ruptis cervicibus audax, Evolat armipotens super arva rigentia tabo. Missus ab Antonio levo pre limine Gallus Afforon interea medii confinia montis Occupat, ingenti peditum sociante caterva. Cum tuba conclanxit subito signumque redire Tradidit, indomitus, stipata gente, per omnem Proruit ecce iugum, nemus atterit undique cursans Desuper astrictis feriens mucronibus angit Illicet Arthoos omni feritate profanos. Omnibus hic turmis sevum bellatur et omne Estuat hic ferrum. Cunte sonuere canoro Ere tube lituique fremunt, aurasque secabant. Demum non tantis insultibus ecce scelestis Barbara turba valens contra certare Quirites, Corripuit de more fugam, nec tela retrorsum Ulterius fudisse vacat; captare salutem Degeneres hortantur equos et castra fugaces Deseruere viri. Sequitur post terga cruentus Miles at Hesperius, passim super arva maniplis Diffusis Romanus agit Parthosque sub ense Proterit immiti, silvas collesque gelatos Collustrat, dum Partha fugit gens impia campis, Invia queque legens recto sine tramite luci. Frangitur omne nemus, silve stridere fragore. Ast ubi per totum Latiis victoria campum Extitit, Arthois nullumque remansit in oris Certandum validis bellum crudele lacertis, Impatiens Martis sevum languere furorem Inclitus Antonium Ventidius occupat ore: "Hesperie ductor gentis fortissime, quenam Hec mora? Consilium quod per victricia carpis Arma, calent turme postquam successibus omnes Et nobis ferro leti rediere triumphi? Ipse ego prorepto laudo iam milite, rector, In Sirios penetrare sinus Asiamque rebellem Viribus impetere, amissum pervincere regnum, Dum segnes animi, gelido torpore subacti, Auditam quondam Pacori timuere ruinam Et nunc indecorem passim per rura fugatum Parthica Frachatem, nullas staurare potentem Iam vires bello, patriis qui pulsus ab oris Degener abscurrit peregrini devia mundi". Ille sub hec contra: "Dudum mea cura profecto Unica, militie virtus clarissima sacre, Volvebat, memori pertractans omnia motu, Postquam Fata deum, splendor pulcerrime belli, Ausonie miserere fuit, pia vota vagantis Undique si Crassi numen tetigere benignum, Iam sedet Arthoum devictum linquere mundum Phebeosque videre sinus, gentemque nefandam Hac bellare manu, periuram vertere passim Barbariem, totum Latiis annalibus orbem Iungere. Perpetuis flagrantem solibus una Ibimus adversum Rome prosternere mundum, Ibimus audaces quo quo, Fortuna, iubebis. An, quia Germanis miles depulsus ab arvis Fugit ad Assirios, tardabimur ire per omnem Bellorum casum? Quid, si certamine crudo Obvia fit pubes, tantum commercia rerum Ducere que didicit, mirra nardoque Sabea Stricta comas? Sevus cum Martius undique fervor Arserit, imbellis nos hec tardabit ad arma? Istane iam sonitum poterit sufferre tubarum? Istane terribiles audebit adire tumultus, Cedibus horrendis cum prata cruore madescent? Non ea cura loci. Non ausa venire profecto Turba sub horrentem pugnam, cum bellica clangent Cornua Mavortis, terrebitur ere sonanti. Sed tu dum Sirios et Medica rura subibis Et Dacos variis convolves cladibus omnes Caldeumque solum - prestat sententia talis -, Ipse ego Dardanias penetrabo fortibus oras Armorum turmis, et, prelia cruda retractans, Fascibus Ausonie sevo certamine Teucros Astringam, Latio regem vesana minantem Invadam penitus, magnis equabo ruinis - tantum tu spira ceptis felicibus, alma - Regia marmoreis circundata tecta columnis. Sed tamen Hesperios bellorum turbine cesos Ante cremare licet, supremis funera bustis Condere, Ventidi, cineres et, Roma, tuorum, Qui quoque bellantes patrie, dum vincere certant, Fuderunt animam pulcra cum morte serenam". Hec libuit cuntis clari sententia tandem Ductori Latii; plausumque tulere sub auras Gentes Italie fremituque sonoque vagantes Arripuere gradum, rorantia prata nemusque Cedibus effusis nullo discrimine calcant, Dum satagunt atris Romana cadavera flamis Tradere funereis. Partim per opaca vetustum Devia lucorum quercus cesura trabesque Festinabat iter - casum percussa cupressus Senserat et liquidis ulmus dilecta racemis Ilicibus truncavit humo -; partimque per agros Ausonio de more piras struxere, levatis Cespitibus cumulo. Gestant altaribus atras Nempe faces vigilantque focos ardere, feruntque Undique deformes crudeli vulnere truncos Hesperie gentis, correptaque corpora ferro Invectant humeris, ignique cremanda reponunt. Hic lavat inventum puro cum gurgite fratrem, Ignibus atque locat, patris fert ille perempti Ora sub audacis fedata furore ruine. Hinc equidem cuntis communis conditur ara Colle sub exiguo lapidosa fronte tumenti, Quam cumulant late per prata per arva repertis Corporibus Gallis, que non pia cura propinqui Vexit et indulgens dederat crepitare favillis; Atque Italum genus omne ferunt. Tum nobilis heros His, super existens, persolvit vocibus ora: "Umbre conspicue claro sub Marte profuse, Umbre perpetuo celebrande carmine vatum, Quas dedit Arthois virtus clarissima campis Oppetere ingentes, dum fortia gesta virorum Ducitis audaces, dum libertate Latina Sanguineum movistis iter per bella potentes, Sumite funereum revolutis ossibus ignem, Officium spectate pium, date cursibus omen Gente sub Assiria Frigioque sub hoste secundum, Si vos etherea ducit regione polorum Secula terrarum victura per omnia virtus Expertes Herebi tristis mundique silentis". Talibus orabat, gelido cum vertice montis Adventare vident ferientem questibus auras, Heu, turbam veterum miseranda sorte parentum. Que simul ante ducem venit, funesta per armos Feda canicie respersaque pulvere tetro, Incipit Altanus longeve etatis et orbus Natis, heu, geminis misero sub Marte peremptis: "Si quid in humano pietatis habetur amore, Numina siqua pium cernunt, o maxime gentis Hesperie ductor, Latio clementia mundo Si manet illa prior, posco, miserere ruine, Heu miserere, precor. Veniam concede subactis Gentibus Arthois, ultra neu tende furorem, Deprecor, armorum, stratos per rura per agros Daque rogis tribuisse viros. Sit tanta tenenti Arma duci pietas. Scimus peccasse, fatemur, Etsi forte velis victis constringere ferrum Et genus hoc totum penitus delere sub armis, Qua cadit in fluctus frigenti gurgite salsos Rhenus et Assirios, qua terminat unda, Cayster: Nos primum curis miseros absolve, precamur. Fas erit, ista tibi si stat sententia menti. Omnia victori concedunt numina ferre; Et tolerare mali quicquid Fortuna iubebit Nos decet et Fatis animum summittere divum". Dixit et illacrimans flexit sua lumina terre. Tum satus Ausonio generosus sanguine ductor Atque pius pietate sacra, sic, ora dehiscens, Attulit: "Heu mesti natorum funere patres, Non sumus Hircanis geniti sub collibus olim Nec gerimus nostro crudas in pectore cautes; Venimus humana dudum de gente profecti. Nos nostrum Fortuna tulit, voluere deorum Numina Germanis Latios venisse sub oris. Ergo, quid Arsacide nos infelicibus armis Invasere truces? Tantis concursibus ire Quid bellum duxere ferum? Vidistis et ipsi. Ite, date alternis nunc ignibus omnia fusa Corpora vestrorum, cineres mandate sepulcro. Non ego Thebana venio de gente tirannus, Crudelem Trace non me produxit alumnum, Efferus aut Libie quondam nutritus arenis, Ut functos bello, teneam cum sorte triumphum, Invideam stridere rogis flamisque supremis". Protinus errantes per devia lustra per agros Ibant Arthoi defletaque membra iacentum Certatim studiis querunt, omnemque peragrant Turba viam. Venere nurus, venere marite; Mater et infelix, implens clamore ferarum Omne cubile, ruit; senibus miscentur ephebi. Hec gemit, hec flavo lacero cum crine vagatur, Ora virum volvens, fratrem dum querit amatum, Membra aliena rotat coniunx conquestibus atris. Itque parens miseranda nimis, per prata feruntur Agmina plangentum. Referunt prebentque maritos He flammis, alieque piram struxere facesque Invectant studio, condunt de more feretrum, Thuraque respergunt igni, totumque vaporant Corpus humo functum. Lustrat clarentibus undis Hic miser inventum genitor tum funus amati, Heu, nimium nati; soror hec laniata capillos Vulnera cum lacrimis undat, fratremque peremptum Dulcibus astringit quotiens amplexibus: "O mi, Cui, germane, neci, mitis, succumbis acerbe? Quis tua crudeli percussit pectora ferro?" Heria tum genitrix, miserum conquesta Trifatum Pectora traiectum vultusque miserrima fedos Humana plagis hominum caruisse figura, Labitur amplectens functum per plana cadaver; Sed, dum se comites certant attollere fusam, Heu, tristem cernunt animam spirasse per Euros. Deserit interea stipato milite ductor Antonius campum deflectaque funera Parthum, In Teucrosque movebat iter, mundumque rebellem It versurus enim, Pharias visurus et undas. Sed non Dardanide Latium spectare furorem Ausi; Germanos postquam videre subactos Et Rome cessisse deos, ipsumque venire Audivere ducem tanta cum strage superbum, Fortunam voluere sequi casumque malorum Vertere consilio, pacem sibi querere mundi. Unus in Ausoniam fisus prorumpere gentem, Arthabanus erat, veteris qui federa patris O tibi, Pompei, quondam sacrata potenti Commemorans, prisci servat vestigia regis. Hunc tamen ut valido vicit certamine ductor Militis Ausonie, spoliis, proh, dives iniquis, Tigranis sortisque sue successibus audax, Protinus elatam direxit sidera mentem Egiptique parat male visere regna nocentis. Ergo iam Frigiam solum terrore subactam Agmine festino linquens, vicinia calcat Pascua, dum Macedum prospexerit alta tiranni Menia marmoreis passim vallata columnis, Turribus ethereis, et magna palacia regum. Improbe, quo properas, quo te dementia ducit? Heu, miser Antoni, Romam cognosce vocantem! Heu, tibi bellorum valido certamine partos Polluis imprudens Pharia tellure triumphos, Delphica iam memori revocas oracula menti! Quid tibi Tymbreus specta predixit Apollo?