CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus CHAULA.bell-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/CHAULA.bell-03.xml.
Horridus interea, dum pectora pulsa tumultu, Dum stridente vado refluo plangore sonarent Equora convexe super avia vallis, aruspex Ecce, tenens gressum summi de vertice montis, Plana petit; ventura volens prenoscere belli, Impia sacra deis parat, heu, crudelis Averni. Ergo, ubi nocturnis venit super arva favillis Lucida funereis, taxo velante capillos, Augur, et aspexit miserandum cede cadaver, Incipit: "E multis poscunt, miserabilis umbra, Te quoque sacra deum, seu sis Romanus et hospes Seu corpus gentile. Michi iam Fata resolves Et rerum secreta canes; quo pondera vergant, Pondera bellorum referes; post ipse profecto Vadere pallentem non te indignabor Avernum; Elisios monstrabo lacus sedesque virentes. Carmine non ullo magico revocatus ad auras Deflebis vidisse diem celumque Tonantis". Dixit, et insertum nervis per saxa cadaver, - heu scelus! - asportat vallis, qua maxima cautes Eminet, umbrifere, Clario non visa comanti. O miser, et forsan coniunx ululatibus errans Et soror et mater volvunt informia queque Corpora, dum flagrant inter te fata iacentum Noscere et intendant tabentia membra medullis Condere marmoreo, suprema piacula, busto. Tum fera viperios iactans per colla sacerdos Terrificus crines et concava lumina torquens Versus humum Stigiam, sic incipit ore profano Incantare deos Herebi: "Quecunque manetis Ultra animas sontes et tabida regna baratri, Eumenides, Acharonte sate Noctuque tacenti, Hanc umbram, ceco nuper que venit Averno, Hanc umbram mandate michi, stimulate morantem Suppliciis, aperite nefas. Vos atque, sorores Fatales, audite sonos et murmura nostrum. Nunc iubeo: oranti michi reddite, reddite paulum Huius fata viri; veniant in pectora sensus, Et veris imbuta modis. Tu, furva proterve Hostia qui servas, custos inamabilis, audi, Cerbere, clamantem. Ni protinus ista precanti Annuitis - vittas capitisque insignia nostri Adiuro - scelerabo Chaos, Solemque comantem In mediam monstrabo Leten, et Tartara puro Lumine terrebo; tuque, o Proserpina, mundi Tabentis regina potens, complexa maritum Cui Manes servire fuit, tua furta profecto In patulum vulgabo diem, matrique Sicane Elisio raptu quo sis sponsata tiranno Ipse feram, ni nostra geras mandata sub umbris. Tu quoque, liventis regni moderator operti Atque, tui fratrum sevissime, Pluto, duorum, Exaudis, an triste nefas faciemque tremendi Numinis eliciam, quacunque in sede nefanda Sistat, et invisos lustrabo lampade Manes? An sileam? Seve monstrabo Gorgonis ora?" Talibus exterrens animas regemque baratri, Arbiter infandus pavefecit regna silentum, Concutiens immite caput torvumque colubrum. Ergo indignantem, quam nondum gurgite adusto Navita squalenti portaverat impius alno, Precipitant umbram Manes, ut, claustra relicti Corporis assumens rursus, revehatur ad auras. Tristis at anguiferos volvens per inane capillos Effera Thesiphone, pavitans ne forte profundum Et specus atra vadis conturbet flumina tantis Trenera, carminibus vates horrendus opacis: "Perge" ait "ad superos, umbra o scelerata. Quid heres? Perge" ait, et stimulans pavidam serpente morantem Verberat erecto; quatit omnem terror euntem Per loca suppliciis sontum repleta profanis. Illicet in tenebras vadens miserabilis umbra Purpureum visura diem, indignante meatu Astra petit; postquam que lucida sidera vidit, Horruit et, retro volvens vestigia, vultum Nubit, et infelix pallentis regna baratri Atra subire parat, sevum conquesta dolorem. Sed ferus Inferno consistens ianitor arcet Limine: "Vade polum iam spectatura relictum; Vade" triformis ait "iam iam remeabis Averno, Pessima," et infando latratum misit ab ore. Tum procul aspiciens nimis, heu, deforme cadaver In gelida tellure situm, conterrita iussu Cogitur, illacrimans, antiqui corporis usum Sumere. Sanguineo transfossum vulnere totum Extat, et attonitum casus sibi fata futuri Noscere et innumeras tum posse resolvere linguas. Talis Apollineis virgo compulsa cavernis Ivit ut ad Phebi tripodas et ceca viarum Atria, fatidico divi complena pavore, Horruit annosi mundi sibi fata licere Pandere, cum repsit sua per precordia numen, Qualis apud vatem corpus lacrimabile, postquam Extitit erectum, sed huc stagnante cruore Miratur portenta deum cognoscere sacra. "Quid nunc augurio misera me sorte peremptum," Inde ait, "o rerum scrutator maxime mundi, Nuper ab Elisia revocas, heu, sede? Nefasta Ars tua tanta potest? Iterum quid carmine sevo Excutis hanc animam? Satis an non clade cruenta Occubuisse fuit? Tristis discrimina Martis Non penitus stravere virum? Sed morte secunda, Heu miser, extinguar; moriemur, luce relicta, Quam rursus vidisse piget. Proh nempe dolore Sors nimio ploranda michi! Da, deprecor, ingens Augur, ut in tenui claudam mea membra sepulcro. Taliter orantem sic post mulcebat aruspex: "O tu, que Stigio nuper revocaris Averno, Flebilis umbra viri, querenti fata futuri Temporis, es nobis Orco donata volenti Auspiciis non, ipse voco, per numina testor Confusumque Chaos, trenera te sede nefasti Carceris ut referes extet quis terminus armis. Crede equidem: sevis nunquam terrebere sacris; Non ulli ventura canes, at, leta suberrans, Ibis ad eterno redimitos gramine campos, Ibis, et apricis gaudens spaciaberis arvis. Pande, quid ora moves? Passim satiare parato Fumifico stridente rogo; miseranda, quid horres?" Illa quidem lacrimans tremulo sic incipit ore: "Si misere sortes Herebo, prelate sacerdos, Pandere solicitant, longa haud primordia belli Sunt dicenda tibi; sed, que mihi spirat Avernus, Accipe. Iam scelera et video, succumbere magnam Marathon et sevo matres circundare planctu Menia. Ve memini! Generosa propago cruentis Regia vulneribus, cupiet dum rumpere in hostes, Occidet, et toto stabit victoria mundo Gentibus Ausonie; iam Roma superba triumphat". Dixit, at inde, solo torquens cava lumina circum, Corruit infelix, Stigias et rursus ad umbras Evolat et, vadens, fumantia sacra relinquens, Impia Tartarei properavit ad ima profundi. Tristis ab infandis remeabat barbarus aris Augur, et aspersos concreto sanguine campos Deserit et silvam tabo cautesque rigentes, Et patrie volvebat iter; sed multa queretur De Superis sibi sorte data, casumque labantis Marathos immemorans docta sub mente gemebat. Nec minus, ut Phebe tenui pallescere cornu Cepit et Eoos referens Aurora iugales Splenduit et rutilum Solem ducebat ad ortum, Turba pares movere gradus, plorata suorum Deseruere virum semusta cadavera campo. At dux Ausonie, per prospera Fata triumphans, Impiger, ut terras lustrari lumine vidit, Collibus e gelidis tollens sua castra, repente Impulit in planum pronus certamine muros Impetere aerios urbis; tamen ante benignus Legatos de more iubet se credere ad hostes, Qui sermone petant doceantque ingentia Rome Agmina barbareos bellis versare Penates, Ni ferat imperium Romanaque signa capessat Gens quoque perpetuis semper subiecta pruinis. Ergo iter arripiens, Quintus de gente Metelli Inclitus eloquio, Scithicam tendebat ad urbem Que tum femineis ululatibus acta sonoris Funera luctisono flebat plangore iacentum. Hic ubi conspicuis hominum stipata coronis Menia prospexit, ramum candentis olive Pretulit, ostentans pacis legata venire. Tandem funerei potitur munimine valli: Undique liventi migrantem lumine matres Sacrantur spectantque virum; coniunxque sororque Obiciunt fera fata deis, et multa dolore Multa gemunt. Postquam vir constitit ante tribunal, Faucibus hec audax exorsa repente resolvit: "Huc ego, maiestas patrum veneranda per evum, Si michi vera licent, venio legatus; et ille Dux iubet orantem vestris me credere muris. Vi memori priscum, repetens antiqua, senatus, Mente notes fedus Latiis annalibus actum. Invenies nunquam Romane insignia gentis In vestros penetrasse sinus nec bella tumultu Instaurasse fero, sed vos maculasse benigne Federa pacis" ait "Latioque undasse cruore Gramina cum campis, auxistis et equoris undas. En modo - tendentes super hec confinia regni, Vidistis; cur ista fero? - furiosa iuventus Invasit nos Marte truci pugnamque latentem Intulit, et crocei respersit sanguinis herbam. Usque adeo pietas mundo rectumque bonumque Cessit, et humanis nulla est reverentia divum, Ut, velut amentes, populi per cunta malorum Letentur fecisse nefas, regnator in astris? Nec nos Ausonii seva feritate venimus Ad Parthum vastare solum terrentibus armis, Aut cupimus blandam mundo temerare quietem. Non ita crudeles duxit Fortuna Quirites Impietate satos, sed qui tranquilla videre Ocia per terras possint gaudere, subactis Cedibus infandis, sociam deducere vitam Omnibus exoptent, Superos venerentur ad aras. At vos ambiguis bellorum casibus, almi, Consulite, o patres. Noster fortissimus auctor Scire volet si vestra fides, si sancta voluntas Ulla sit Italie cecos et pace furores Tollere, vel vultis rursus concurrere ferro. Heu sors! Vidistis quam largo sanguine cunti Ecce natant campi, qualis sit finis ab armis? Nec tamen est Latius tanti discriminis auctor Miles, sed vobis debetur pena profecto. Quare age magnanimo regi responsa, verendi, Pandite iam, patres; date perfida bella moveri. Nec plus Gradivus querna furiosus in hasta Gaudeat alterno terras fedare cruore, Sed simul unanimes commercia sumere vite O iuvet! Alma quies, nullo tentante tumultum, Regnet apud gentem. Quid, si Fortuna per orbem Imperiosa quidem Romanum tollere ad astra Apparat imperium, debet vitare nefastus Rex Pacorus? Non ista deis est cura profecto". Talibus orantem circum vaga lumina volvunt Obstupidi astantes, et talis copia lingue Abstrinxit terrore animos. Sic Iupiter ingens Cum, sua terribiles immani mole Gigantes Bella parare deis referens, conterruit omnes Celicolas, dum forte ferus Gradivus ab oris Traiciis remeans cetu comitante cruento, Affuit exundans tabo Superosque paventes Adventu firmavit atrox, ut nobilis heros Corripuit sermone viros per tanta disertus. Nec tulit hic audax ultra responsa morari Epanus; imo furens sic alta silentia turbat Atque ait indignans: "Quid et, o preclare senatus, Sternimur unius verbis? Pacemne petemus Degeneres, cum rura natent et flumina nostro Sanguine plena fluant? Et nusquam tela vigorque Martius? Est animus nusquam? Modo, turba, ruamus, O modo turba virum! Iuvines, quoscunque parentum Tristis imago movet pratis obtrunca nefandis, Arma tenete, precor; moveat vos umbra iacentum, Heu, fratrum miseranda nimis! Tuque, impie, vade, Vade," ait, "Ausonioque tuo refer ista tiranno, Quem nisi pacifice ramus defendat olive, Arsacide testor numen sublime decusque, Proiiciere lacer volucrum nova pabula turbe". His ferus ardebat, donec maturus Enispon, Corripiens iuvenem, sacra cum voce tumultum Sedat et inde refert Latio sic pauca retractans: "Maxime, qui nostras nuper compulsus ad oras, Miles, et o liceat pro re quoque pauca fateri! Federa que quondam Latio temeravimus orbi? Heu, quid tanta ducis iactas mandata superbi? Hisne parat terrere viros? Non sufficit, heu sors, Imperio Italie mundus populoque Latino, Qua venit en Pean generosus et occidit undis, Quaque ruit pelago furiosi turbinis Hauster! Sed iam precipiti motu confundere terras Apparat Italie gens effera, nostra ruinis Nunc quatit arma ferox, que, postquam bella nefastis Partibus Emathie commisit et arva cruorem Emanare dedit totumque rigescere pontum, Convertis, scelerata manus, in regna nivosi Frigoribus subiecta poli; totumque pererrans Humanum truncare genus flagrantibus armis Ardet, et a seva nunquam revocabitur ira. Tu tamen i, sospes, referas hec, ista ducique: Nos non degeneres sic ducunt fata deorum Ut fusus campis moveat cruor iste pavere Hunc populum, veniens agmen ferale sub Arthon. Sed quo nostra fides maneat servata petenti Arsacide, ferimus quicquid Fortuna iubebit". Dixerat ille; gradum retrahens, ad castra propinqua Appulit orator. Gentis responsa recursans, Sic ait - aspectans vulgus stetit auribus omne -: "Gloria Romani, princeps o, nominis ingens, Quid nisi bella dari doceam? Cupitisne maligne Gentis habere palam dictum? Per numina testor, Nunquam ego iam valeo narrare infanda scelesti Orsa quidem populi; credas an cede subactum Ausonios horrere viros, rursusque venire Ad sevum certamen," ait "fatumque lacertis Instaurare suum? Quantum vesana minantur, Heu quantum vesana parant! Pacemque timentes, Arsacidam Pacorum funesti fulminis instar Ostentant tolluntque deum. Vadamus ad arma, Surge age, da bellum! Periuram vertere gentem Haud cuntemur," ait, "sinimus neu tanta pudori Affore Romano." Dudum fortissimus heros Omnia iam repetens, circum resonante tumultu, Martis amore calens totus stetit asper, et acri Mente subest bellum, postquam spernata per hostes Imperia advertit tanta cum cede superbos. Inde ait: "O comites, nunc nunc Fortuna sequenda Est nobis per cunta quidem certamina. Nonne Cernitis, o socii? Gentem dedit ipsa rebellem; Ostentet quantum cupiat prestare favorem, Roma, tibi. Properate viri, sperate secundis Auspiciis conferre manus, Superosque benignos Credite per campos dare tela furentibus; et Mars Ianque suos gaudet per summa movere nepotes Prelia bellantes. Animos relevate feroces, O iuvenes Itali, sortem spectate faventem". Dixit, et armorum cuntis infudit amorem. Haud aliter tubicen, postquam cantator adunco Ere dedit signum belli miserabile turmis, Accendit clangore viros, et bellica sevo Agmina corripuit penitus stridere tumultu, Fervere cornipedes, et tum per prata iubatos Impulit et septi laxare repagula castri, Quam ducis hortatu miles Latialis apertis Plausibus exultans suscepit pectore pugnam. Augur ut extremum, Fato volvente ruinam, Vidit adesse diem, sevis casura sub armis Menia quo patrie nutarent, mestus adivit Patrum consilium. Nulla stringente capillos Arbore laurifera, tantum sed squalidus, ista Protulit in medium turba vallante senatus: "Non ego pro vestris solum modo casibus adsum, Non ego, nec cogit nostrum longinqua senectus, At comune nefas urget me pandere quantum, Heu quantum, iam Fata parant. Me sanctus Apollo Si movet, haud sileam, mea vos nec dicta per auras Vana tenete, precor. Summi si sidera celi Sunt vati manifesta michi nec fallat euntem Me super alta poli regio spectata Tonantis Alitis augurio, si me non Tartara vatem Decipiunt et Stix atra soli tabentis operta, Omnia Gradivus confundet federa rerum Et mundum turbabit atrox, sed plurima Parthis Plurima, proh, miseris sevissimus ipse minatur. Quas clades modo nempe canam camposque madentes Et colles et prata simul stagnante cruore! Que referam? Video rapidum iam tristis Orontem Sanguine spumiferum ripas undare gelato; Nec finem sperare licet nisi cede peracta. Non celi motu tantum fera Fata notavi, Credite, sed sacris, et adhuc crudelis oberrat Ista lues; vidi, iugulum cum pronus aruspex Luctanti accingor miserum prefigere tauro. Nanque nefas imis sparsit natura profecto Visceribus, qua parte iecur se terminat infra. Nulla suis mansere locis, at lurida pestis Omnia corrupit, venis marcentibus, exta. Expavi vidisse minas tantamque parasse Seviciam Superos; et te, Fortuna, querebar. Vos igitur, mundus tanta si mole malorum Conquatietur," ait, "dubiis in casibus ingens Sumite consilium; virtus preclara sub omni Providet eventu; moneo, pacate verendis Numina nunc sacris, niteant altaribus ignes, Thuraque vimineis mites portate canistris. Post, michi siqua fides est et si noster Apollo Vera canit vati Thebano conditus antro, Iam doceo, bellum nullum crudele potenti Ducite cum Latio. Nosco quid numina, nosco, Hac in parte velint, isto quid nempe tumultu Ipsa parent video; vanam nec sumite mentem Auguris esse mei, non hanc ridete senectam. Deprecor, o comites, Fatum prevertite sensu". Hec sacer antistes gestu nutuque modesto Protulit, exardens vatem dum talia contra Reddidit Cutromothon, veniens qui gente Philippi Fisus erat, quocunque loco Fortuna dedisset, Tendere et audaci bellum sibi querere ferro: "En modo, conspicui iuvenes, quibus alta tremendi Copia sub calido confervet pectore Martis, Affusi mandante deo precibusque modestis Poscamus ne bella gerat iam nostra iuventus Hostibus infandis, pateant cum prata lacusque Et vada plena viris et flumina cunta necatis. Nos, velut ignavi, muris vel stemus abacti Et lugemus" ait "sortem casumque iacentum In nuda tellure virum, vel menibus istis Erumpant meste matres nupteque senesque Inducantque ducem Latium, pacemque remissa Voce petant, veniamque rogent, et regis adorent Signa piis lacrimis: discant servire Latinis. Heu nescis, demens augur vesane, quid istud Imperium Rome, quanta cum mole gravantur O quotiens populi miseri, vel pace vel armis Parent Italie, que, dum Peana micantem Blanda sinu Thetis capiet sub fonte tepenti Occiduo, vel dum referes, Aurora, per ortum, Cladibus et bello molem confundere rerum Tentabit penitus! Superi proh, quanta feremus Humanum iam seva genus! Sanctissime cetus, Nil ego consilium vana formidine moti Huius laudo quidem; sed nostras undique vires Undique stauremus; melior sors ista profecto, Sors melior, muris vitam quam degere clausis Indecores. Tantum Romana pavebimus arma? Secula per mundi leges Latiumque iugumque Nos an femineo patimur terrore subacti? Heu, miser iste pudor; misera nos sorte creati, Auguris indocti si credimus omnia fatis. Sit mora nulla, viri; socias mittamus in urbes, Que, si prisca manent magicos firmata per ipsos Federa, dico, deos, validis stipata catervis Agmina transmittent, et Parthia tota favebit Rursus et in campo Fortunam milite forti - talia ferre decet, proceres - tentabimus ultro. Et si Fata iubent demum succumbere bello, Hic casus lugendus erit, famamque per orbem Marathos inveniet iustasque in numina voces Cum pietate feret; vel, si fortissimus ille Prelia Gradivus, claris pulcerrimus armis, Hostibus impendat sevam sub Marte ruinam, Ut furibunda manus, nunquam sacianda cruore, Oppetat in campis, quantum decus, inclita turba, Gaudia quanta dabis! Sed tu, miserabilis augur, Obsitus, imbelli redimitus tempora lauro, Stabis et insano terrebis Apolline mundum. Vana canis; non ista viris stat nempe voluntas, Quo tua iussa gerant, quotiens amentia mentem Et pavor ipse movet. Quid, pessime, sidera divum Provehis augurio peregrinos ire per orbes? Quid stragem conferre mones? Si Martius horror Cogit anelantem ferrum trepidare cruentum, Duc, age, tranquillam solus sine turbine vitam; Ignea cum stellis et sidera fixa polorum Callidus observa. Nos per discrimina queque Ibimus audaces nec tardat terror euntes, Et spolia alta ducum pugna largasque cadentum Exuvias templis - faveas, Fortuna - feremus". His iuvenis belli repetens testatus amorem, Impulit herentes animos stragemque futuram Cedibus alternis fremitans tulit ante senatum. Mittitur interea Charre legatus ad urbem Qua quoque longevus tardusque etate vetusta Assidet audacis Pacori pater altus avito Arsacides solio. Quem maiestate verendum Vidit ut orator Panaus, tellure profuso Poplite ter gelida: "Regum clarissime," dixit, "Unica spes rerum, quas si Fortuna maligno Sidere confundit clademque moventibus astris, In te fixa manet nostrum fiducia, nostrum, Heu, tantis afflicta malis, pater optime. Tandem, Si dolor et lacrime tardant me vera fateri, Dico tamen primisque ferens a cladibus ibo. Hactenus Ausonios, dubito, si Fama tumultus Charrarum transire plagas duxisset ad Arthon, Iam dubito, dubito nostras te audisse ruinas; Nota tamen fera signa mali reor esse per orbem. Nam postquam Emathia confecit cede nefanda Omnia Roma ferox confuso crimine belli, Postquam fraterno madidum quoque sanguine ferrum Fasque nefasque dedit sevis occumbere campis, Contra quos valeat rabiem iactare scelestam, Undique compellat totumque invertere mundum Flagrat, et imperium terre sibi vendicat armis. Nos primum miseri, crudeli sorte subacti, Sensimus infandi tanti discriminis horam. Nanque, ubi ventantes iam per confinia nostrum Vidimus Hesperios, muris delapsa iuventus Infelix, per plana ruens et lustra ferarum, Obvia fit bellis, audet miseranda feroces Rumpere per turmas, parili et concurrere motu. O nimis audaci fidens certamine Martis, O nimis infelix acies truncata per agros! Et tibi quid memorem, rex o fortissime mundi, Sanguine iam Scithico fluvios herbasque rubere Atque undare lacus miseranda cede tuorum, Dum servare fidem Parthis, dum pellere ab oris Querimus Italiam vel libertate teneri? Sed nunc, Ausonios - sic tu, Fortuna, dedisti - Casibus extollens animos, per cunta nefandus Ductor agit bellum; iam menibus eminet urbis Marathos et ferro certat vastare Penates, Federa commemorans Latio signata Tonanti Et nostris astricta deis; pater, ante profecto, Optime, conversis sternetur menibus alta Marathos et bellum plusquam civile geremus Germani natique simul, vultusque parentum Indigna pietate furens animosa iuventus Ense cruentabit; quicquid Fortuna iubebit Impia, non trepidat populus portare nefandum, Quam, ceu degeneres primaque et clade subatti, Castra ducis Latii gentili et sanguine sontes Gentes Hesperie, regum preclare, sequamur. Erige nunc animum tanto surgente furore, Arma move. Rursus Latium concurrere Parthis Discat et in Dacos veniat furiosa caterva, Vulneribus moritura suis, finemque profanum Sentiat, heu, rabies, totum bachata per orbem!" Dixerat orator. Veluti cum turba deorum, Territa ab anguipedum cetu ventante Gigantum, Ut stetit ante trucem Martem, qui horrentibus armis Versus ab Otrisio fuerat ferus accola campo "Affer opem," dixit pavitans, "Gradive, Tonanti": Nec timor aufugit, donec sevissimus ira Mavors incandens hastam per inane madentem Sanguine Traicio torsit stridore protervo. Nec mora; longevus, motus pietate loquentis, Rex tulit ore sonum: "Quem tanta miserrima clades, Quem non, o iuvenis, moveat? Si Tigridis ora Detinet Hircanie, si crudam pectore cautem Gestet et in Maura natam regione leenam; Provocor, heu, qualem cedem meminisse perorem, Omnia pervolvens animo, cum pascua Capri Montis inundavi crasso madefacta cruore! Et, quamvis senio nunc protardamur inerti Dum modo Fata velint, dum tu, Fortuna, reportes Rursus in hostilem me iam prodire tumultum Et fera cum Latio componere bella nefasto, Nil moror. En capio seve primordia pugne; Spem prestate deis, res o sperate secundas! Adde quod ingenti Pacorus cum milite clarus Nuper ab Assiriis remeans populatibus audax, Hic quoque victor erit, quo fortior alter ad arma Haud ruit armipotens; ferro sua bella rigenti Omnia pertractat summa virtute tremendus. Tu quid, Roma ferox, semper gavisa tumultu, Terrarum vastare plagas pelagique polique Insequeris? Nunquam, nunquam modus ullus ab armis? Heu, liceat revocare gradum, liceatque parumper A ferro cessare truci; modo tendis Hiberum Et modo continuis ardentes ignibus oras Impetis Haustrales, subiecta caloribus urges Regna modo immensis; nullus tibi finis habetur? In Boream quid flectis iter, scelerata, tuorum Sanguine civili fuso per prata, per undas? An forsan, vesana, venis concurrere rursus Milite prelato, nuper qui, cede nocenti Impius Emathie factus, per viscera fratrum Inseruit ferrum, per pectora tristia patrum? Nil agis hac rabie, Latium crudele, profecto, Nil agis, o demens, sevis successibus audax. Heu, vanus te cogit amor, te vana voluntas Provehit in Charras totiens inferre tumultus Et totiens inferre manus per prelia sontes. Quid quatis humanos? Regni si tanta cupido, Congere Thesalicos alto munimine montes, Congere - non istud sevi potuere Gigantes; Maius posse tibi -, et bellum crudele Tonanti Imprime, celicolas invade furore. Licebit Numina et astriferis pellas e sedibus; inde, Roma, quidem regnans iam percute fulmina templis. Et, vos o proceres, patimur discrimina seve Semper an Italie? Mundi vastare Penates Cernimus Ausoniam, crudeli mole ruentem; Parthia, Mavortis dudum metuenda furore, Degener horrebit per bella venire Quiritum? Non ita dii Superi, non sic, Fortuna, iubebis. Vix erat alloquio longevi principis ullus Finis adhuc, cum turba, sonans stridente tumultu, Verba ducis turbat: "Rex o, quid plura retractans, Pergis, et in fando producis temporis horam?" In tranquilla furens non intellecta ferebat Plurima cum claris convolvens dicta relatis: "Rex, age, bella para; iam iam celeremus ad arma, Et celeremus" ait; "patimur quid seva tot annis?" Tum pater archanum, cetu stipante suorum, Apparat ire animo vigili, quam plurima versans, In thalamum, pronus per turbida bella, per enses In Latios exire feros. Sed coniugis atra Somnia, sub tenebris noctis spectata silentis, Iam dubium tenuere virum paulumque labantem. Nanque, ubi Nox gelidam produxit collibus umbram Atque quies grato mulcens animata sopore Repsit, in assiduo nimium miseranda tumultu Membra virum, stratis recubans matrona potentum Regia Charrarum vidit portenta deumque Prodigiale malum monstrum miserabile Parthis, Seu Superi voluere piam monuisse parentem Neu nato daret arma fero pugnamque profanam, Seu, dum multa timet, tenebris auditque videtque Impia fata sui Pacori manifesta figuris, Aut, si forte dedit miseri Fortuna mariti Augurium, vitam, serie surgente malorum, Quo damnet iam sponte senex. Nam noctis opaco Tempore prospexit per florea prata leonem Adventare trucem villis horrentibus - ingens Per terras monstrum visuque sacrabile signum -, Qui vagus ut campo stetit irrequietus atroxque, Aspectum fugere fere agricoleque paventes, Quos sectatur ovans, variis rugitibus urgens, Fulmen ut ethereum quotiens fastigia templi Percutit aerii, reflue cum lampade lucis Huc referens ignes, illuc splendoribus omnem Circuit ecce locum turresque fragore coercet, Dum sua per nubes cesset natura madentes. Mox draco sidereus, surgunt cui lumina fronte Torva colubrifera, triplices lingueque micantes Ore sonent, squame super hispida terga rigentes, Montis ab anfractu geminis se transtulit alis. Dimittens montana loci silvasque nemusque, Prata legit virusque vomens, modo sibilat Euris, Et modo tabenti vadens quatit astra volatu. Hic, ubi cursantem vidit super arva leonem, Ter quater intonuit serpens stridore trementi, Erectusque iubis spirisque sonantibus ingens Advolat, intorto quondam ceu missile ab arcu Quod fugit excussum, nervo stridente relicto, Atque, petens hostem, geminas converberat alas. Ille sed attollens animos immanis et audax, Rugitumque ferens, pedibus per inane levatis, Prosilit et volucri scandit sub tergore saltu. Nequicquam, crudos squamis prefixerit ungues, Nequicquam dentes armo collisit acerbo Spumeus et totis conatus viribus hostem Impetere extantem. Stellate verbere caude Tum draco terribilis, lucentia lumina torquens, Longius excussit ferientem terga leonem; Quem simul aspexit gelida tellure morantem Luctantemque iterum volucri se tollere cursu, Tum patulo ruit ore ferox, hostemque ruentem Qua stant fronte iube carpens, tenus ilibus atrox Gutture demergit, fortes et separat artus, Indeque semestas retro vomit ecce medullas Et tabo undandes fuso stridente palato Collambens alas, toto stetit equore victor. Non tantum regina potens hoc territa monstro Extitit, ast alio, media sub nocte recumbens, Incutitur terrore deum. Nam cernere visum - o! - Sedibus a Stigiis mestam remeasse Megeram Infaustasque tulisse faces; que, menia postquam Intravit scelerata, manu concussit inerti Ardentem de more trabem totamque per urbem It funesta lues, incendia seva ministrans Ignibus infernis; post alta palacia regis Concremat Arsacide, propulso cardine toto; Hinc caliganti vultu metuenda virago Eumenis aufugit e regno plorantis Averni. Ianque Aurora diem tulerat generosa per ortum, Regia cum coniunx tantis perterrita monstris Surrexit tremebunda thoro, stratumque relinquens Immemor auratum, stabat quasi mente gelata. Sic Thetis infelix forsan, cum colla mariti Stringeret insomnis, stetit irrequieta, repulsis Adveniente die tenebris, ut mesta profano Viderit augurio noctis simulacra tacentis, Quis miseranda parens preclari funus Achillis Nereis accepit; flavos tum sparsa capillos Cerula, marmoreum tundens sibi pectus et ora, Implevit plangore salum; ter quinque per antrum Mesta meat mater, mestam quam turba sororum Gurgite fulgenti dictis solatur in undis. Vidit in hac noctu - matrem que somnia fallant? - Infausti genitrix letum miserabile nati Cum tantis ventare malis: "Proh numina," dixit, "Quid vestrum portenta ferunt? Que seva minatur, Heu, nobis Fortuna? Deum moderator et astrum, Unde venit rabies bellique insana cupido? O Superi, dannate nefas, removete nefastum Omen et afflicte matri sint visa secunda". Plangebat laniata parens tandemque maritum Arsacidan iuvat ire senem. Sic anxia plantu Ergo, oriente die, regis penetralia gressu Intrat et, heu, trepido, cui protinus ista resolvit: "Scis cur advenio, nondum fugientibus umbris, Inclite Parthorum rex? Miraris adire Limen et afflictam crines me tundere canos? Bellorum ingentes moliris rite paratus, Parthian et totam compellis ad horrida ferri Pergere castra trucis? Ruis irrevocatus ad arma? Heu, facinus crudele paras; sors ista nefanda est. Quid tibi visa feram sub tempore noctis opace? Quae prius e tantis funesta miserrima monstris Fata loquar? Miserere mei, miserere tuique. Numina dum divum, coniunx, mitissime regum, Sunt precibus flectenda piis, poscamus ad aras Iam veniam niteantque focis altaria circum, Nec velis Ausoniam Parthis depellere ab oris. Bella movere cave; iam iam Fortuna fatigat Undique per mundum Romanum tollere nomen Imperiumque orbis Latio conferre potenti. Et si crudus amor subeat tentare - polorum Deprecor, augurium, divi, removete parentis -, Heu, quis et quantis natum cecidisse ruinis Spectabis, miserande senex! Heu, sidera nosco, Sidera seva michi! Nec tu, Nox, vana dedisti Cernere per tenebras, funesta per ocia somni. Nam michi cerulei crudelis imago draconis Est iam carpenti requiem spectata, marite, In cuius cervice truces insignia gentis Astabant aquile signis splendentibus auro, Qui ferus, incursans per plana per arva, venenis Omnia tabificis corrupit gramina; tandem Ecce leo veniens, missum ceu fulmen ab astris, Qui, simul aspexit cristatum fronte draconem, Ausus adire fuit; sed non fiducia monstro Profuit audenti; quantis miserabile plagis Occidit avulsum corpus tellure cruenta! Quid nisi magnanimum Pacorum discrimine tanto Credimus, o coniunx, penitus succumbere nostrum? Prospera Romanis impendit Iupiter arma; Heu, video, vidisse piget, meminisse dolebo! Nunc ego, per Superos et barbara numina gentis Inclita Caldee, sacrum diadema per illud, - quando ego non ultra valeo regina monere - Per, precor, amplexus et dulcia federa lecti, Progenium sublime decus, per fasque piumque, Neu dudum infausti tribuas primordia belli, Nec nunc armipotens Gradivus in omnia preceps Vadat ovans. Quantum poteris, fortissime regum, Infandum depelle malum; tu consule rebus, Neu nos perpetuis orbam lugere senectam Luctibus astringat summo Fortuna dolore". Taliter ambabus genitrix sua pectora palmis Contundens miseranda, rogat sedare tumultum; Nec lacrimas tenuere gene, cecidere recentes Vultibus e gelidis, veluti de nubibus imber. Talia versantem reginam maximus heros Occupat et, blandis cupiens mulcere paventem, Incipit: "O sacri specimen, regina, pudoris, Charrarumque potens, vanis terrere figuris. Quid vanis terreris?" ait "Quid somnia noctis Impia commemoras? Et pectora tundis amaris Pectora quid palmis? Sevum depone trementi Corde metum; meliora vide; meliora profecto, O coniunx, sperare licet. Proh, territa monstris Carperis et mentem dubiis ambagibus hauris, Heu demens, nimiumque tuo iam sedula nato. Si licet id, Pacorus tantis successibus audax Formidat spectatque tue simulacra quietis, Cum ferus equoreis dat queque cadavera campis, Cum, super hostilem properans radiantibus armis Assirie gentem, multorum cedis acervum Accumulat tantisque potest gaudere triumphis; Et nunc per Persas Asie trepidantis et oras, Obruta qua veteris spectantur menia Troie Quaque fluit Xanthus, qua cernitur Ilion ingens, Victor ubique ruit, rerum fortissimus ille, Ille quidem totum bellis sibi vendicat orbem. Forsitan horrebit, demens, in castra subire Impia, civili respersa cruore parentum? Auspicibus celi, Superis carissima coniunx, Prelia seva geret. Secum Labienus in armis Inclitus a divis pro libertate tuenda Tollitur; et cursum sibi dat Fortuna secundum. Nec nos bellorum, nec nos certaminis auctor Misimus in Latios unquam penetrare recessus Horrida cum turmis Arthois castra. Quid istud? Forsitan invidia est Parthum defendere regnum Et patrium servare solum, nobisque nefandam Excutere Ausoniam, totiens que nostra lacessit Rura nec infausto scit se revocare cruore? Ante equidem suprema dies, qua, pace dirempta, Equora cum terris, terre cum gurgite ponti, Aer cum flamis, flame cumque aere mixtim Concurrent et pacta prius iam federa mundi Turbabunt, venietque chaos passimque tenebre, Quam, per bella ruens et per discrimina rerum, Dedita Roma semel rectum temerare piumque, Cesset per gentes non incestare tumultus. Tu michi, proh, quantum coniunx dilecta marito, Desine solicitis ultra lugere querelis Et nato timuisse tuo. Fortuna venire Huc dedit Ausonios, quo Parthia regna triumphis Se quantis tollant purgato crimine sontum Vallibus Emathie; Superi miserantur et umbras Querentes tranare vadum Flegetontis operti Ossaque supremis albentia condere bustis, Contentas fugisse diem raptusque ferarum. Qualia iam dudum sumpsisti gaudia, mater, Cum tibi Fama, means volucri super astra volatu, Protulit ingenti Siriam sub Marte subactam Et nati timuisse minas, Asiamque rebellem Legibus Arthois penitus parere superbam? Sic, postquam magnus bellum crudele Gigantum Iupiter exegit, tepido Flegramque cruore Implicuit fregitque feros montumque catenam Depulit a celis, prorupit turba minorum, Quis non arma fuit rapere, insultare nefandos Terrigenas, spectare patrem, qui victor in altum Ethereum scandebat iter, comitante suorum Agmine per stellas, reseratis undique valvis; Ut tu, leta parens, Pacori visura meabis Inclita gesta tui. Sic, si conferre licebit Cum Superis humana deis. "Sic ille dolentem, Plurima commemorans, plausu solatur amico. Illa, nichil contra miserabilis ausa profari, Ut se secreta penetralis sede recepit, Attendens palmas, sic ora miserrima solvit: "Fulgida que toto lucetis sidera celo, Conscia nocturne matri vos astra figure, Tuque, deum sublimis amor, tu, Cinthia lucis, Cinthia purpureo semper spectanda colore Cum matri gavisa redis, merente marito, Vos, Herebi sontes et tristia regna baratri, Stix livente vado rector telluris operte, Navita cane senex cimbe moderator inertis Umbrosumque Chaos, porte infelicis Averni Deplorans vidisse diem tu, Cerbere, custos, Exaudite, precor, vocem clamantis in auras. Siquid Fata parant Pacori nimis invida cursu, Si quod forte nefas superis mandatur ab astris, Hanc prius, hanc animam dissolvite fulmine obusto, Quam misere matri transfigat pectora ducens Fama scelus casumque mei labentis alumni". Dixerat; et lacrimis undat manantibus ora.