CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus CAMPANO.carm-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/CAMPANO.carm-01.xml.
1. ad Braccium Bracci, quem niveae pares puellae Ceperunt laquei tenentque captum, Ambos una trahit manus catena Formosaeque sumus rapina dextrae. Armis curo placeas, at ipse versu, Auro terga micant tibi, mihi atra Squalet sordidulo lacerna filo. Et vultu capior tamen Dianae: O quantum est animi tuo poetae! Tu claros titulis refers parentes, Obscurum modicae genus Cavellae Nobis exiguis dedere tectis; Omni tu statuis loco trophaea Et toto celebres in orbe ludos: Fumosus vacua sub aede vates Vicinum metuo tremens decembrem, Nec raucoque foro deumque templis Campanum gelidae vident pruinae. Clari militiae tuae triumphi Tyrrhenamque plagam sacramque Romam Complent, duro tetricae faves Dianae. O duros animos, ferumque pectus ! Quam tu nec precibus moves nec armis; Sed vincunt tenerae truces Camoenae. Sint illae rigidis pares Sabinis Thermodontiacas secentque mammas, Laudari cupiunt tamen puellae.
2. Somnus Fessus eram somnusque meos laxarat ocellos, Nocte polum, Stygias sole tenente vias. Ecce puella, comis circum sua tempora sparsis, Ante meum visa est moesta. sedere thorum. Attonitus subito mirantia lumina flexi: Occuluit vultus protinus illa suos. Accedo propior, cupidus cognoscere quaenam Esset, et est nostra poene retecta manu. Arctius at sese circum sua pallia volvit, Et turbata manus repulit illa meas. Quid faciam? ignoro. Neque enim viro ferre licebat Nec mihi tunc animus, si licuisset, erat. Inspicio totamque noto totamque pererro, Notitiam siqua cognita signa darent. Deiectas vidique comas cultuque vacantes Natorum quales funere mater habet. Interea exiguo suspiria murmure, sensi Paucaque, sed dubio prodita verba sono. Interdum lachrymas digitis siccabat opertis, Heu mihi! nam de me signa querentis erant. Protinus agnovi, mediam complexus, amantem Nec potui lachrymas ipse tenere meas. Cumque loqui vellem tristesque exstinguere curas, Diriguit subito lingua retenta gelu. Quid mihi tunc animi, gelidis cum Sylvia membris, Ante meos lapsa est exanimata pedes? Heu mihi! nam fuerant glacie stridentibus Euris Pectora et Alpina frigidiora nive. Mox, ubi vitalis gelidae calor ossa recepit, Sustinuit vultus non tamen illa meos, Moesta sed assiduis singultibus ora replebat Et tenerae lachrymis immaduere genae. Tunc ego me totum devovi et dira vocavi Sidera, tunc saeva morte perire fuit. Nec cur ploraret misero mihi scire licebat, Ut qui nullius criminis auctor eram. Fortius amplexus, vultus atque oscula iungo, Illa meas lachrymas ebibit, ipse suas. "Me miserum, cur me perdis, mea Sylvia? - dixi - Cur vultum averso defugis ore meum? Ille ego sum qui te teneris dilexit ab annis, Ille ego sum primus quem tibi iunxit amor. Parce, precor lachrymis incendere. Lucida testor Sidera, quo doleas criminis esse nihil. Specta, inquam, vatemque tuum, tua gaudia serva, Seu dolor hic animo, seu cadat ira, precor". - Nomine sic vatis lachrymae fluxere per oras Phoebus ut hybernam de nive stillat aquam. Inter mille tamen suspiria faucibus hiscens: "Certe olim vates tu meus - inquit - eras". - Tunc ego me primum agnovi sensique nocentem, Haesit et in toto protinus ore rubor. Heu mihi! quam vellem nullas vidisse Camoenas Nullaque Apollineae fila canora lyrae! Pieridasque deas totumque Helicona perosus, Quae lachrymis dominae causa fuere meae, Inter mille preces iurataque numina, coepi Sic, illa nil me iam fugiente, loqui: "Coelestesque deos aeternaque sidera testor Charaque defunctos nomina testor avos, Nil mihi commissum et nostrum sine crimine amorem Semper ad hunc pure continuasse diem. Ante lapis fruges tellusque alet arida pisces, Ante ferent ignes aequora, Phoebus aquas, Ex animo quam tu possis discedere nostro, Et fiam dominae non memor ipse meae. Sidera te et nullas unquam mutanda per artes, Ne dubita; nobis fata dedere deam. Fata dedere, datos ipsi succendimus ignes, Nunc rogus est, tepidus qui fuit ante cinis. At, si qua nostra coeci peccavimus arte, Auctore invito, crimine culpa caret. Quod mea tam vigili studio cecinere Dianam Carmina, non ullus (crede) coegit amor. Stant iurata semel, nullo violanda furore Pectora, quae flammis incaluere tuis. Quae tamen impulerit causam fortasse requires, Curve meo coepta est ore Diana cani; Forsitan et quae sit, neque enim potes omnia scire, Diversa multum nata puella plaga. Te placido genuit mitis Campania coelo, Fert ubi purpureas horrida bruma rosas: Hanc Perusina tenet gelido sub sidere tellus, Volvit arenosas hic ubi Tibris aquas. Cuncta tibi referam, lachrymas modo siste madentes, Et paulum vultus intueare meos". - Paruit et sese cupidas reiecit in ulnas, Inque meas totam se dedit illa manus. Tunc ego me felix superisque beatior ipsis Sensi vel magni sceptra tenere Iovis. Ante sed ut loquerer, centum tamen oscula carpsi Illaque nunc oculis, nunc rapiendo genis; Incipio: "Varios longum, mea Sylvia, casus Dicere, Tyrrhena sum quibus actus humo. Sic ubi fata novas dederunt me quaerere sedes, Infelix patrios deseruique lares, Tuscia, iactatum per mille pericula, cepit Et placidas sors me compulit ire Senas. Tunc ego me, nulla rursus surgente procella, Credideram portus applicuisse meos. Sed nova tempestas felicibus obvia gestis Repulit in tumidum nautica vela fretum. Belliger Alphonsus, spoliis insignis opimis, Magna gerit terra proelia, magna mari. Protinus attonitos bello petit asper Hetruscos: Tyrrhenas Siculi depopulantur opes. Arma sonant, vici passim capiuntur et urbes Accipiuntque novi flammea signa ducis. Oppida dira fames, exhausta furentibus armis, Insolito cogit subdere colla iugo. Quid facerem, ad pacem securaque ad otia natus? Bella insueta mihi terre coactus eram. Haec ego curo fugerem, discrimina plura subivi Poeneque sum tristi perditus ipse fuga. Est locus obscura penitus convalle repostus: Nomen ob effectus Orcea vallis habet; Stantque duo montes coelumque cacumine tangunt, Imus et angustis faucibus Orcus hians. Hic me, sorte mala fugientem et tuta petentem, Hostiles paene corripuere manus. Fraxinea egressi nudis mucronibus umbra, Intentant lateri spicula dira meo. Tunc me per saltus perque invia lustra ferarum, Praecipiti memini disiluisse fuga. Abdita sic leporem per prata virentia euntem Latratu invadit turba cruenta canum; Hic a fronte obstat, premit ille fugacia terga, In latebras ne qua suffugere ille queat. Heu quoties haesura meo fera spicula tergo Abrupta metuens praecipitabar humo! Quo minus illa tamen nostros adiere lacertos, Roboribus saepe est sylva morata suis. Sentibus hirsutis fugientia crura notatus, Vix atrum egredior, hoste premente, nemus. Nudus ut evasi (nam quae iumenta vehebant, Hostibus, heu miserum, praeda fuere meis) Destituor, nunquam visa regione pererrans; Cura sed amissi maxima fratris erat. Hunc ego credideram, fatis peioribus actum, Hostili caesum procubuisse manu: Dissecuique genas obtusaque pectora planxi, Sylva meo late crebuit icta sono. Mox tamen ut reducem montano e culmine vidi Quaerere me attonito per nemora alta gradu, Laetitia exortae lachrymae; simul ipse cucurri, Et simul: "Huc -dixi- me, pie frater, adi. Quae mihi nunc eademque tibi fortuna pepercit, Eque uno erepti nunc sumus igne duo. Cetera, quae nobis vitam servavit, ademit: Utque vides, ambo, corpora nuda sumus. Sit licet et tulerit, potuit quoque tollere casus, Fortunam fuerint quaeque secuta suam. Una tamen virtus, nullis tollenda periclis, Destitui nostrum non patietur iter: Solaque nos terra, nos haec comitabitur unda, Nec tantis faciet succubuisse malis. Ergo quo nos fata vocant, quo sidera, eamus: Dent modo di nostrae vela secunda rati". Protinus amplexi, lachrymis indulsimus ambo, Et tandem ignota coepimus ire via. Interea Oceani Phoebus properabat ad undas, Et vaga nocturnos Luna ciebat equos; Per sylvas ferimur per opacaque lustra ferarum, Exululant rapidi nocte silente lupi. Plenaque nocturni veniunt simulacra timoris, Et gelidae aspectu diriguere comae. Mox, ubi surgentem nitidus fert Lucifer axem, Et dubio apparent sidera rara polo, Errantes noctu nemorum dimittimus umbras, Et ferimur pulso per loca tuta metu. Cumque tot essemus variis erroribus acti, Errorum metas urbs, Perusina dedit. Hic mea iactatae subsederat anchora puppis Fixa, nec horrenti discutienda Noto. Est domus illustris Balionia sanguine avorum E qua magnanimi mille fuere duces; Hi nobis patriique Lares sanctique Penates, Haec mea post illam tecta fuere fugam. Ter pater Arctoum Phoebus pervenit ad axem, Terque iterum Australi constitit ille polo. Huc quoque venit Amor, caeco metuendus ab igni, Iactaque sunt media flammea tela domo. Vidi ego discussas alis ardere favillas, Lucere ardenti tecta corusca face; Qui, licet edoctus contemnere fulmina Amoris, Pertimui, nec se sustinuere pedes. Protinus ardenti collectam ex igne sagittam Ut solet incerta dispulit ille manu. Braccius a laeva teneri securus Amoris, Incauti excepit spicula saeva dei. Ingemuit tacitum subter praecordia vulnus, Et miser in gelida concidit ictus humo; Sed neque quod cerni posset modo vulnus habebat, E duro mollis milite factus amans. Incaluit visa, tamquam pix igne, Diana Vincla diu passus non replicanda dei. Saepe novam cupidus segetem praecidit arator, Presseruntque avidi turbida musta pedes; Aestuat ille tamen siccasque imitatus aristas, Carpitur ut flammas exagitante Noto. Mille dedit ludos: vidit certamina Roma, Qualia sunt ductu gesta, Quirine, tuo. Innumeros vidit tellus Perusina triumphos, Ipsaque spectatrix saepe Diana fuit. Omnia praestiterat, fidos imitatus amantes, Et voluit domina saepe vetante mori. Maxima restabant tantarum munera rerum, Ut dominae faceret nomina clara suae. Hoc neque muneribus poterat praestare nec auro, Non si flaventis littora opaca Tagi. Munera cum gemmis ipsi labuntur ut anni, Ad finemque ruunt quaelibet orta suum. Temporibus fragiles et longo carpimur aevo, Paulatimque cito radimur axe poli. Cumque tot aspicias latis regionibus urbes, Totque per ingentes oppida sparsa plagas, Cuncta ruent. Sic Troia stetit, sic alta Corinthus: Pascit sulcantes utraque terra boves. Dic mihi nunc Cumae placidoque ubi littore Baiae? Alta, si nescis, sorpta premuntur aqua. Labitur heu ipsa aetas, nullo reparabilis auro Multaque vix primo prodita flore cadunt. Sic, neque divitiae vitam praestare perennem Lata nec immenso limite regna queunt. Id soli possunt vates morituraque nunquam Carmina, non ipsi dissolvenda Iovi. Haec non ignis edax, non ferrum aut alta vetustas Seraque posteritas obliterare potest. Carmina radices latum sparsere per orbem, Ut nulla venti parte nocere queant. Ante cadent alto coeli de culmine stellae, Exstinctus gelida Solque peribit aqua; Flumina decursum, fluctus prius aequora sistent, Decedent volucres aere, gramen humo; Cuncta prius mansura cadent, victura peribunt, Carmina quam possit carpere longa dies. Maeonides quantum montes et flumina vivet, Aeacides vivent Dulichiusque duces. Temporis hoc noster vivet Maro, vivet Alexis Ipseque cum sero tempore vivet honor. Haec igitur reputans, alto correptus ab igne, Ad vatum tandem Braccius arma fugit. Magna petis, Bracci, vereor ne pondere tanto Aut premar, aut humeris excutiatur onus. Fert bene loricamque suam galeamque minantem, Miles, at alterius sustinet arma male. Sic, ubi vel tenui pendent ingentia ramo Poma, suum mire sustinet arbor opus. Non sua si nectas, curvatus pondere ramus, Subsidet, aut onere frangitur ille gravi. Quid facerem? Durum, meritis quae plurima nobis Contulit, ingratus si reputabar, erat. Durius hoc multo, promissum fallere munus, Inque una dominos re statuisse duos. Iam devota tibi primis a floribus olim Ingenii seges est quantulacunque mei. Di modo maturis infundant gramen aristis, Inque tuas laudes plenus acervus eat! Haec ego dum tacita repetens mente revolvo, Reieci cupidas illius usque preces. Saepe "Tuos -dixi- possesne laedere amantes? Quando fuit factis laesa Diana tuis? Stat tibi pacta fides, stant iura veterrima secum; Ut tua chara tibi, sic mea chara mihi". Risit et: "Hoc" inquit "nulli praestabis amori, Detur et hoc nostrae munus amicitiae. Non dominam offendes, sed iura tuebere amantum, Accedet factis optima causa tuis. Ut qui conflictus auditaque proelia narrat, Si modo nil gessit, crimine liber erit; Non vetat illa tuum studium, non impedit artes, Vatibus accessas nec vetat ire vias. Hoc cave ne studio veteres fallantur amores, Teque novo captum sentiat igne capi. Cum Paris Andromaches formam praesente Lacaena, Laudaret, numquam tristior illa fuit. Cum tamen Oenonem Phrygiae praeponeret Idae, Iratas Paridis iecit in ora manus. Sic cibi, furtivum si non agitabis amorem, Ignoscet, nec te crimen habere feret" . Motus eram, potui infelix ratione moveri, Officio visus deperiisse meo. Cur miser instanti firma non voce negavi? Cur dederam faciles in sua vota manus? Quam poteram constare mihi, nec cedere blandis Vocibus! O certas in mea damna preces! Iam tunc incipiens laudes titulosque Dianae Scribere, sum visus displicuisse mihi. Carmina proveniunt siccis manantia rivis, Ut quae non propriis fontibus orta, cadunt. Cumque tuas canerem, dulcissima Sylvia, laudes Ingenio exibant flumina lata meo. Sponte sua numeri, nil me cunctante, fluebant, Materia celeres exsuperante modos. Nunc me nocturnusque labor curaeque diurnae, Nequicquam, vena deficiente, premunt. Currimus huc illuc nullaque in parte moramur, Nimirum: invita scribimus ista manu. Nam, neque amor tanti nobis est causa laboris, Nec vetus in carmen impetus ille venit. Hoc tantum laetor, nil me peccasse volentem, Sed motum causa me magis esse bona. Multa quidem potuere animos impellere nostros, Nec ratio officiis defuit apta meis; At culpam fateor nostris in versibus unam, Quod pudet, iniussu facta fuisse tuo. Non bene promisso quemquam fraudamus honore, Nec bene spectatas perdit arator opes. Quae cibi debentur plenas metet altera fruges, Et leget audaci non sua poma manu. Ah peream crimenque meum fera poena sequatur: Perfidiae, fateor, poena luenda mihi est. Sed prius alta ruant alto curo sidera coelo, Et terram gelidi sorbeat unda maris, Quam quo laesa tuae est celeberrima fama iuventae Postera servatum saecula cernat opus. Sed pereant versusque mei nomenque Dianae, Et flamma aut molli proiiciantur aqua. - Forte fuit propior flammis ardentibus ignis; Huc volui coeptum ponere stultus opus. Illa manum tenuit tristemque coercuit iram: "Dum modo non sit amor, perfice - dixit - opus". - Est amor: esse tamen ne crederet illa, negavi, Sic dominam visus conciliasse meam.
3. ad se ipsum Non ego posco deos aurum gemmasque nitentes, Non mihi hyacinthi sardonicesque placent, Nec mea surgentis mens ambitiosa theatri Postulat elato stare superba gradu. Non quoque magnorum palatia grandia regum Quaero, nec in niveis ire timendus equis. Non valles, non arva graves reddentia acervos, Non oleam aut colles, pulcher Iacche, tuos. Nec votis petitur cumulata pecunia nostris Quaeque vehunt nimias aurea vaga dapes. Non gemmata togae duplici discrimina limbo Gallorum quales expoliere manus. Ergo quid? Exiguum est, possum meruisse videri: Cui modicum satis est, hic ope dignus erit. Respiciunt unam tantum mea vota puellam, Nec tamen hanc mecum semper habere velim. Falsa loquor: vellem semper, sed non peto semper: Quisquis magna petit, iure repulsus abit. Non est hoc coelum conscendere, non maris undas Colligere exiguae cortice velle nucis. Quod cupimus multi potuere: miserrimus ille est Qui, quod habent omnes, solus habere nequit. Curo tot ego video passim simul urbe vagantes, Cogito ubi et quicum nocte silente iacent, Cumque suas habeant omnis prope turba puellas, Cur mihi curo domina non licet esse mea?
4. de discessu suo Urbs olim pergrata meis iuvenilibus annis Dulcis et ante alias terra benigna, vale! Sis felix valeantque viri valeantque puellae Et quaecunque oculis nota fuere meis. Salvaque belligeri tibi sint praesagia Martis; Campani superent quaelibet arma viri. Vulturnusque tuus placida circumfluat unda, Praeteriens leni moenia longa sono! Tot iuga, tot circum labentia flumina montes, Iunctaque Tyrrheno littus et arva mari, Ausoniumque decus patriique valete Penates, Dulcis et ante alias terra benigna, vale! Aurea pomosae valeant arbusta Suessae; Curribus illa meis area prima fuit, Et Lyris et Gaurus et littora Minturnarum Raptaque ab Herculeo nympha Marica viro; Omnia curo cupiam montes et plana valere, Gallutii in primis moenia parva mei! Sunt illic modicae quae me genuere Cavellae, Parva, sed ingenio cognita rura meo. Invideant quicunque velint et rustica ludant Nomina: dat mixtas sylva rosis violas. Quaslibet agricolae foveant per consita plantas, Crescit deserta grandius arbor humo. Curo primum aspexi patrias a littore sedes, Dulce mihi mentem nescio quid tetigit. Subsiliunt animi ferimurque libentius ultro, Et celeres properant ad sua tecta pedes. Nunc etiam genialis amor patriique Penates, Dulciter occulta conditione trahunt. 5. ad se ipsum Ergo ego quid faciam? Sylvisne vagabor opacis Et referam praedam per nemora alta meam? Sylva parum tuta est; habitant sua numina sylvas, Saepeque per saltus ludere, Faune, soles. Aequoreas forsan tuti sulcabimus undas? Sed ferus, heu quoties, Dorida cepit Amor! Neptunum Veneris (nec laedunt aequora flammas) Ignibus alcyones incaluisse ferunt. Tum quoties Ithacus mediis incanduit undis! Et Venus insano creditur orta mari. Aurea glandiferas utinam modo saecula quercus, Montanasque darent ossea coma dapes! Tunc vir securus nullos in coniuge moechos, Rivalem nullus tunc metuebat amans. Fulva nec ingenuas flectebant aera puellas: Foemina tum magnas despiciebat opes. Copia cuique auri, nemorum sub frondibus omnes, Carpebant avida pendula poma manu. Nulla peregrinas mirata est foemina puppes, Tutaque tunc abies tutaque pinus erat. Cinnama odoriferis nemo referebat ab Indis, Nec bibit Aonium succina lana crocum. Idem tunc victus cunctis eademque supellex, Et thorus et vestis hospitiumque fuit. Quae nunc labentes emittunt flumina lymphas, Dulcia stipatis mella tulere favis. Cuncta ferebantur sub aperto animalia coelo, Aut nullae, aut tantum lustra fuere domus. Nec Dive candebant montes, nec frigida siccas Arboribus frondes excutiebat hyems. Ipsa etiam fruges tellus inculta ferebat, Nec seges in sulcos compulit ire boves. Cerva - quis hoc credat? - rabido coniuncta leoni, Laesa Licaonio nec fuit agna lupo. Rusticus illaesos spectans super ilice nidos, Implumes nunquam subripuisset aves. Plurimus in tenui ludebat gurgite piscis, Nec tortos hami senserat ille dolos. Urbibus aereae nec erant munimina turres, Nec fossa aut longa machina structa trabe. Non tuba militibus signum, non ferrea vestis, Pungebat celeres nec grave calcar equos. Unaque praeterea facies cultusque deorum, Nec coluit varios ille vel ille deos. Agnaque pacandas nunquam cecidisset ad aras, Sed fuerant humili victima farra deo. Idem erat imperium cunctis, non regibus urbes, Parva nec a dominis oppida pressa suis. Nunc furor incubuit, rerum vesana cupido Praecipites agitat saeva per arma viros. Tunc mea compositis passim lascivia rebus, Nec terra invidiam, nec timuisset aqua. Quacunque in sylva, quacunque iacentibus herba, Haesisset gremio tuta puella meo.
6. de discessu amasiae Quid sibi nutantes poscunt ante ostia currus? Anne parat quoquam nostra puella viam? Heu mihi, carpentum famulisque thorisque refertum Conspicor et pressos languida colla boves. Et video hirsuto nigrum perone bubulcum: Signa peregrinae suspicor ista viae. Rustice, vix domitos refer ad praesepia tauros, Ne premat insuetus dimaceretque labor. Nuper enim, ut video, iunctis ad aratra iuvencis, Non satis hoc aptum, non leve pondus erit. Aspice, ut inverso detractet pondera collo Alter et immensum sustinet alter onus. Mense fere toto nequeant cibi condere sulcos, Saucia nec duro subdere colla iugo. Adde quod haec longas abitura est sarcina terras: Utque ferant pondus, non patientur iter. Et salebrosa via est, non his adeunda cothurnis, Diripient soleas aspera saxa tuas. Quodque magis timeas, cecidere crepidine montes, Discutient celeres obvia saxa rotas. Aspice ut exiguo flectat sua plaustra Bootes Limite: non longas praecipit ille vias. Iupiter, ut fuerat mutatus imagine tauri, Littore Sydonio destitit esse bovem. Parcere ut admoneat voluit deus ille iuvenco, Ostendens longum non fore bobus iter. Hoc equus, hoc praestent sulcantes aequora naves, Immensas illis convenit ire vias. Ferreus huic pes est aerataque rostra carinae, Tale nihil quo se bos tueatur habet. Rustice, quo properas? Medio sol arduus orbe est; Defer anhelantes in sua tecta boves. Non fontes, non rivus in hac, sed tristis arena, Saxaque tam longa pulverulenta via. Arva nec invenies, sterilisque et inhospita tellus Arboreis etiam frondibus illa caret. Vana loquor: properat, nec iam rationibus ullis Vincitur. O flectant rustica corda preces! Villice, siste boves, referetur gratia; nostrae Hoc, tu si nescis, axe vehuntur opes. Sic tibi salva domus, sic sit tibi fertilis annus Et noceant tegeti fulmina nulla tuae! Alma Ceres laeto semper tibi floreat agro Et pingui crescat fertilis herba solo! Non Pliades Hyadesque graves, non imber aristas, Depopulet segetes nulla procella tuas! Non lupus errantem nemoroso colle iuvencum Mordeat, aut iunctos lurida musca boves! Nulla precor, frustra sum orantia verba locutus. Non Capiunt humiles rustica corda preces. Omine perge malo! Salva modo perge puella. Tu saxo aut alta praecipiteris humo, Cancer ubi messis longam producit aristam, Grandine permixtas eiaculetur aquas! Semina grus herbamque pecus segetemque procella Obruat, et tegetem fiamma odiosa cremet! Fulminibus cadant quercus, cadat ulmus et ilex, Et viridi nequeas pascere fronde bovem! Hic quoque ponte cadat, furiali percitus oestro, Diripiantque canes tergus et exta lupi!
7. ad se ipsum Quo propero, demens, aditu offensurus amicam? Exoptata odium gratia stulta parit. Forsitan occulte tantum cupit illa iocari, Et secum lusus tectius ire meos. Novi ego quam petulans, quam sit mea prona libido, Nec possum audaces abstinuisse manus. Nullum et in amplexus moderamen, in oscula nullum, Nostraque sunt blando verba referta ioco. Si prope discumbat, rimas inquirimus omnes, Admittant siqua pallia fixa manum. Sin sedeo contra mensaque arcemur ab illa, Invenient aditum crura sub alta pedes. O quoties digitos, cyathum praebente puella, Stringimus, et palmas subfricuisse iuvat! Sin manet illa procul, tenui suspiro susurro, Et faciunt avidas lumina moesta notas. Advertent comites celandaque furta patebunt, Et fiet populi fabula noster amor.
8. ad se ipsum Aut ego mentis inops nec habent mea lumina visum, Aut non qualis heri Delius urget equos. Compita, fana, lares, laquearia, moenia, turres, Nescio quo nunc sunt pallidiora modo. Mox, ubi sublimi volui trabe ponere lumen, Luce quasi exstincta, languida lampas erat. Ambustos purgo lychnos, renovatur olivum; Candida sed lychni lumina ferre negant. Et patet et nullum recipit mea ianua solem, Et patet et nullum lata fenestra diem. Nimirum: procul est aliamque illuminat oram Sol meus, in tenebris hic miser ipse vagor. Ah, pereat, quisquis peregrinas quaerere terras Repperit et primum curribus egit iter. Ille mihi infensas nimis ingeniosus ad artes, Utilius potuit non habuisse pedes. Me miserum! Nullos capiunt mea lumina somnos, Iam longa didici pervigilare mora. In latus evolvor, stratis pulvinus oberrat, Et nulla possum parte iacere thori. Saepe pulex, altae res insidiosa quieti, Creditus est humeros sollicitasse meos. Strata revolvebam, rugas intentus ad omnes. Heu mihi! nam mordax non erat ille pulex. Unus heri comitum media stetit obvius urbe, Cum peterem dominae tecta relicta meae. Et: "Quid - ait - morbi? Tristis cur pallor in ore est? Incolumis fueras et bene sanus heri". - Mutat amor formam miserosque intercipit artus, Extenuans cura membra sepulta gravi.
9. ad Beneplacitum de Tiberi Tibri, triumphato quondam regnator in orbe, Ecce tuas iuvenes ante vagamur aquas. Hic natat et celeres iactat sub brachia remos, Pectoreque adversam verberat udus aquam. Ille cavo metuens corpus committere stagno, Littore et extrema non nisi rupe sedet. Pars conto vestigat aquas, pars retia tendit, Sustinet hic hamos tortaque fila regit. Solus ego molli iaceo miserabilis herba, Et dominae semper cogito facta meae.
10. ad se ispum Nullane Campano requies debetur? An omnis Vita mihi turpi est dedita servitio? Arboribus Zephyri parcunt et fluctibus Euri, Aestas non semper, nec fera semper hyems. Vidi ego caeruleis coelum squalescere nimbis, Et vidi roseos currere Solis equos. Et modo cervices flectunt ad aratra iuvenci, Nunc iuga defuncti vomere summa petunt. Miles equos, arcus et fortia tela remittit, Nec galea impexas opprimit usque comas. Cuncta vices habuere suas, ego semper eandem Praecipiti infelix cardine verso rotam.
11. ad Aurianum Cur scribant tibi quaeris, Auriane, Qui sacras hedera subornant comas? Vivunt carmine pauperes poetae, Si nugas adimas, fame peribunt. His mendacia sunt opes et aurum; His umbrae gelidae otiumque molle, Labentisque placent aquae lapilli. Cum dent carmina, pallium rogabunt; Insanos facient, cibum rogabunt; Evellent oculos, togam rogabunt. Nec credas sitientibus poetis: Dicunt omnia libere petuntque. Fingunt quaeque volunt putantque palmam Mentiri bene gloriosiorem.
12. ad se ipsum Campanum tepido abditum cubili Lodicisque gravi globo involutum, Stertentemque sibi, sibi oscitantem, Curis explicitum negotiosis, Quid vexas strepitu sub aure semper, Inclamans querulo sono: "Excita te?" Tum curo Aurora leves movet quadrigas, Et noctis lachrymis comaque Phoebes Stillatae teretes cadunt pruinae, Cum primos aperit Apollo crines, Et Pindum crocea ferit sagitta: Cum dulcis sopor et quies amicos Perfundens leniter iacentis artus Divis me faciunt beatiorem. Aut ergo, Fabiane, dormienti Haereto comes implicatus arte Extensus geminis thoro lacertis Et curis simul omnibus fugatis, Aut tristes abigens procul querelas Campani solidos iuves triumphos. Occlude illicet ostium catena Et rimas patulae impedi fenestrae Ne quid perpetuam excitet quietem; Pulvinum capiti refer decenter Apte ut subsideat; nec ulla tristem Admittant hyemem retecta membra, Sed totum tege culcitra iacentem; Si extendas etiam togam lupinam Aut vulpinam, erit hoc magis benignum. Suspenso hinc abeas gradu nec ullus Irritet crepitus seram loquacem. Hinc leni sonitu Iovem tonantem Et ventum pluviamque murmurosam Quae somnos faciant suaviores Optabis mihi; mox parabis ignem Et laetas epulas et acre spumans Auro ipso rutilantius Falernum, Tunc cum sol medios agit iugales Et totum irradiat repens Olympum. Qui si huc accieris meam Dianam, Tunc cum somniculosa, crine nondum Collecto et dubios fricans ocellos, Rem multo facies benigniorem. Nam statim veniet si eam vocaris, Si crebras referes revolutiones Et quanta feriat thorum sagitta Hellespontiaci furor tyranni. Ergo vade citus, voca huc puellam. Tunc, si quis erit parum modeste Qui me quaerat, abire eum iubeto; Dic non esse domi nec affuturum Hoc totum biduum et fuisse multos Qui me quaesierint profectum ad Umbros. Hoc veri officium est amici opusque, Non aures crepitu ferire rauco Et vultu obstrepere horridum minaci.
13. ad cardinalem Papiensem Ille tuus stella natus, Papiensis, iniqua, Campanus grandis nomine, parvus ope, Ille tibi de se quanto licet ore fatetur, Ante oculos nudans vulnera quaeque tuos. Haec partim fortuna tulit curamque moratur, Partim multa tua facta fuere manu. Ipse meam primus solvens e littore puppim, Depuleras cursus in maria alta meos. Coniectum in fluctus dubios vastasque procellas, Heu miserum, mediis deseris aequoribus. In medio pelago peregrinis deseror oris, Unde nec ut properem cerno, nec ut redeam. Missus ad incultos Calabros, onagria regna, Arcadicis fiam tensior auriculis. Atque illic utinam .liceat consistere! sed me Sanguineae extrudunt, Martia turba, manus. Heu quanto utilius nobis meliusque fuisset, Intonsum premeret si mitra nulla caput! Quid nunc pendentes circum sacra tempora cristae Curvaque deflexo cuspide sceptra iuvant? Illic infelix Scythiae deserta videbor Inter et elingues vivere trogloditas. Ambraciosque sinus Ioniaque aequora cernam, Scyllea forsan deperiturus aqua. Dextra Tarentinos, ostendit laeva Sicanos, Littora Tyrrheno vix bene nota mari. Scilicet in medio canibus succincta nefandis Evomit assiduas ore Charibdis aquas. Non illo transire rates aut humidus Auster Aut Scythico veniens sustinet orbe Notus. Sed, fac posse viam terrave marive patere Impediat longum nec ferus hostis iter: Ingenii sedes alta mei vel tota peribit, Vel vires certe supprimet illa suas. Eoo rugosa venit de littore, sed fit Cantabrico sterilis carica in Oceano. Non eadem tellus fert omnia: mel parit Hibla, Excrescit laetas Gargarus in segetes. Dant Arabes casiam, Panchaia thura Sabei, Hebrus Bistoniis est memorandus equis. Imbellis Syrus est mollisque ad praelia Phoenix, Sarmata finitimis acer Iapydibus. Ingenia e coelo veniunt sublimia Thusco, Sed Calabro fecit languidiora solo.
2. de bello Pii Iam Pius Eoos bellum moturus in hostes, Innumeris armat classibus Ionium. At nos qui in Turcas quamquam procul ire iubemur, Sub tanto, stultos, quid piget ire duce? Ducimur ad bellum, non mittimur: aurea lunae Praecedunt nulla cornua victa manu. Remigibus nostris dubia nec classe vehemur, Barbara Romanas iam stupet unda rates. Tum mater vinci natum Victoria nolet: Ut nuper terra, sic modo vincet aquis.
14. in reditu e Germania Linquo Tridentinas Alpes et Rhaetica saxa Nunquam oculis posthac aspicienda meis. Accipe Campani, sterilis Germania, terga, Accipe nudatas, barbara terra, nates. Ille dies iterum qui te mihi forte videndam Offeret, extremus sit mihi et ille dies. Finibus Italiae primis exstinguar et illic Per Latium condant frigida saxa manes. Dicentur Latia mihi verba novissima lingua Et Latio qui sim carmine saxa notent. At pia si qua manus collectis ossibus urnam Erigat, accensa coniiciatve pira, Hoc precor, hoc caveat, ne pars vel quantula nostri Barbaricum tangat non bene lecta solum.