CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus CALENZIO.croa-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/CALENZIO.croa-01.xml.
Dicite, di nemorum, quae prima iniuria ranas Quisve furor tumidos in tristia funera mures Impulit, hinc acies Rodilardi, hic arma Croaci. Non audita prius geminorum proelia regum. Da mihi te facilem proque ignosce labori, Terpsicore, mecumque duces et tristia bella Prosequere, exiguo ni te pudet aequore remos Flectere quo magnus iam dudum flexit Homerus. Ille deos quondam solitus pupesque Pelasgas Troianasque aties canere et Mavortia tela, Interdum vacuus divino carmine lusit Summisitque liram et ranarum proelia dixit. Non humile est igitur quicquid cantarat Homerus, Nec te poeniteat mecum, mea Musa, iocari. Olim equidem, si fata sinant, si aspiret Apollo, Non paulum graviora canam tecumque labores Ausonios fortesque duces urbesque superbas Expediam domitasque novo sub Caesare gentes. Interea patiare iocos populumque natantem Montanasque aties in proelia leta vocari. Incipio; tu me sequere et vestigia firma. Stagnum erat in medio nemorum iuxtaque virentes Rivulus exigua salices nutriverat unda. Hic ranis statio laetissima sive calenti Sole sub arboribus, nuda seu frigore ripa Congruere ad radios malint seu nare per undas. Illic innumerae gentes et docta iuventus Nare lacu celerique vadis contendere cursu Et noctem querulo labentem fallere cantu. At mandata dabat populis et iura Croacus, Maxima ranarum, cui primo in flore iuventae Plurima congruerat cum regno gloria formae, Gaudebatque lacu et ranarum sceptra tenebat. Et iam tempus erat, quo Cinthius auge relicta Instaurare faces propiusque accedere terris Coeperat oblitus percurrere segnius orbem, Cum (puer infelix) cursu fatigatus et aestu Mus Oleardus hians et faucibus arida siccis Ora ferens vitreas ibat poturus ad undas. Vix sitiens prima vestigia fixit harena Porrexitque ad aquas rictus hausitque liquorem, Cum subito emicuit summoque in gurgite sedit Rana loquax raucaque illi sic voce locuta est: "Quo ruis imprudens? quaeve haec audacia fedo Contactu violasse lacus, mea regna, deosque Nec veritus neve arma humeris aptissima nostris? Quin age, siste gradum, fluctus prohibemus avitos, Et secede lacu, nostros sensura lacertos Bellua, ni veniam supplex in littore poscas". Dixit et informes erexit ad aethera rictus; Lataque plus solito tumuerunt pectora regi. Mus Oleardus ad haec: "Fastus depone superbos, Hospes, - ait -; liceat gratos haurire liquores Et sedare sitim tristique resistere morbo Pace tua, bone rex; neque enim turbavimus undas, Nec me degenerem vilique ex sanguine natum Invenies: haud ista decent opprobria regem. Nam mihi rex pater est opibus Rodilardus et arvis Non adeo spernendus avisque et sanguine divum. Ille Iovis magni genitum se prole fatetur. Mater, Hamadriadas inter formosa puellas, Coniugio regis Rodilardi lege potita est. Imperium nemoris, silvas saltusque tenemus. Non socios aut arma fero, qui tristia bella Improbus usque tuas veniam moturus ad undas. Sed mihi dum cupido venandi summa libido est, Dum praedam sequimur perque alta cacumina curro, Amisi comites; et iam gravis altus eunti Aestus erat, meque interea sitis arida fessum Occupat. Aspicio circum et nemora omnia lustro; Hos tandem ad fontes veni. Si nomina quaeris, Virtutemque animosque et fortia pectora dicam. Clara mihi nomen Oleardum facta dedere; Nemo fuit melior grati explorator olivi Nec quisquam levior, nec qui magis audeat urnae Fidere sive oleo caudam mersare liquenti, Ausus quin etiam somnos turbare minutos Cattillae vetulaeque minas contemnere solus Ardentemque facem et plenam asportare lucernam. Si pugnare iubes, talpas pictasque lacertas Atque soporatos glires querulasque cicadas In turpem timidamque fugam sine vulnere verti; Saepe etiam tortos Orcho demisimus angues. Quis videor?". Dixit geminoque in littore saltu Emicuit primasque ruit male cautus in undas, Vicinoque cadens crustavit lumina limo. Tum pater ille lacus verbis melioribus usus Haec ait et tenuit crepitantia pectora risu: "Si tibi rex genitor virtusque ita pervia bello, Nec superosque mentiris avos, Olearde, meorum In partem veni regnorum et foedera iunge. Nos etiam de stirpe deum, de sanguine natae. Tu succede lacu, nostros visure penates Comunesque habiture domos; populosque regemus Comunes; eadem nobis vel stare voluptas Ad salices vel nare lacu, populosque tumentes Frenare atque foro tristes audire querelas". Dixerat. Haec placido est tandem mus ore locutus: "O rex, non eadem est stagni terraeque potestas. Nos soliti montes habitare et mitia rura Urbanasve domos, liquidis male namus in undis. Non herbae virides nobis iuncosaque tellus Densaque harundinibus placuere ulvaeque palustres, Sed deserta domus ruris mensaeque relictae Castaneaeque iuvant fumosoque obvius igni Caseus horrendisque sues pendentia terga Clamantesque nuces et copia cara fabarum. Vos habitate lacus et amatis vivite in undis; Nos habeat foelix tellus, insignis olivo Ismarus et dulci Phaneia rura racemo". Hic iterum liquidi stagni rex rana Croacus Incipit atque dolos tumido sub pectore versat: "Sic ais? Haud quisquam possedit latius alter Iugera, nec me aliquis divorum munere vincet. Est comune solum, fateor, sed caetera nobis Debentur solis elementa potentia ranis. Nam modo tellurem pedibus, nunc aera plantis Pulsamus, celeres liquidis modo namus in undis; Et potero, si stagna velim dimittere, vestros Aequare hospicio reges et rodere glandes. Verum quam melior cultus mihi visus aquarum Aeternique lares mollique cubilia musco Et dulces epulae Driadum mensaeque dearum. Sed quid ego haec? aut quid tibi nunc incognita narrem, Si fas est spectare? Licet ditissima regna Visere, neve time vitreas transire per undas. Ipse ego te ad fluctus atque alta cubilia ducam; Ipse subibo humeris, tu nostris crinibus haere". Dixti et accubuit iuxta; tum credulus ille Ignarusque doli captusque cupidine rerum Desilit in ranam dorsoque insedit amico. Gaudet equo gaudetque lacu stultissima proles Regis agri et nemorum, mediisque exultat in undis Mus solitus muros et robora dura videre. Sed breve laetitiae spatium tristemque dedere Fata viam ad terras, gemitum finemque laborum. Nam cum vix medias tetigissent gurgitis undas Deseruit comitem fugiens imosque petivit Rana lacus subterque latens subsedit harena. Ille autem ignarus nandi fluctusque liquentis Ter caput obiectans nullo adiutore per undas Mersit aquis, totiens superas erexit ad auras Infoelix, et cum potuit vix talia fatur: "Sic me crudeli, ranarum pessima, laeto Demittis, nec te longaevi sceptra parentis, Nec quod sim claro divorum sanguine natus, Nec te, dira, movet quod amico foedere proddis, At stabile in liquidis quicquam speravimus undis?" Iure quidem et merito rupit sub pectore vocem, Plurimus in miseri veniens precordia fluctus. Hinc illinc oculis latices metitur et aequo Tellurem spatio distare per omnia vidit. Quid faciat, cui se malit committere ripae Incertum est; latos utroque a littore fluctus Prospicit infelix, neque enim sperare salutem Audebat nec se tali committere pugnae. Tum demum ambiguae decretum est credere sorti Remigium, et placuit tandem qua venerat ire. Nat quantum miser ille potest pedibusque fluenta Verberat et cauda fruitur temone per undas. Heu nimis exiguo tenues in corpore vires! Nare lacu natura negat nec contulit usus, Paulatimque cadit virtus viresque relinquunt. Tum vero exitium vitae finemque laborum Agnovitque moriensque vadis haec aedidit ore: "Et poteris caelare deos, durissima, tantum, Rana, nefas? Sic me moribundum deseris undis? Nec sceleris nec te facti pudet? Omnia tandem Spectarunt superi nec sic sine vindice abibo. At pugnare lacu et patriis confidere regnis, Perfida, non stabili mecum contendere terra Coestibus aut gladio potuisti sive palestra, Qua nemo melius novit iactare lacertos Aut glomerare pedes firmisque insistere plantis?" Vix ea finierat, fessos cum spiritus artus Deserit et mediis iacuit resupinus in undis. Viderat aequevi casum Cicerettus amici, Amissus comes in silvis, tardeque secutus Non potuit dominum revocare in fata ruentem, Sed fugiens in tecta celer Rodilardia fessus Narrabat misero crudelia fata parenti Ranarumque dolos, murem sine honore iacentem, Et gemitum liquidis nati morientis in undis. Tum rex exiliens solio miserabile sedit Moestus humi manibus genua inter curva revinctis, Deicit et sceptrum et vulsam de fronte coronam Infelix divosque vocat sine numine diros Invisosque dies vitae regnumque nefandum. At postquam longis implevit questibus auras Et lamenta dedit nato funesta, citari Concilium iubet et primos assistere mures. Truncus erat medio nemorum vastissimus altae Castaneae, quem forte cavum natura crearat, Seu longa assurgens latebrosum foecerat aetas; Intus larga domus, veterum penetralia regum Atraque et tutae sedes. Hic regia magni Muris erat, circumque duces et fida locarat Agmina serpentum metuens et nocte volantis Insidias volucris violentarumque ferarum. Huc, postquam miseri vulgata est phama tiramni, Undique conveniunt mures flentique gementes Tristantur regi et casum depromere poscunt. Tum pater infoelix Rodilardus tristia nati Funera deceptumque dolo fraudemque malignam Explicuit. Tremuere omnes luctumque dedere Et tristem domini casum flevere minantes. Rex iterum fari et tales expromere voces Prosequitur: "Quis enim tantum crudelia, cives, Funera natorum vidit? Num certe ego vitam Invisus duco superis castaeque Minervae, Sive mihi tales nascenti fata dedere Luctus et culpas luimus fortasse parentum? Tris genui infelix natos, quorum ille Faburnus Primus erat miserae patri spes una senectae; Illum, scitis, enim longo deflevimus evo Ereptum insidiis rabidi post orrea cati. Alter erat puer ille meus male Pardulus urbis Incola, quem laqueo deceptum amisimus, eheu! Sola superfuerat soboles Oleardus avito Successura patri solio et visura nepotes; Hunc, monstrum superis invisum, rana peremit Et nunc exanimum summa vehit alveus unda. O proceres, si tela hominum, si iure timemus Ideam Antigonen milvosque alteque gementem Ascalaphum catique minas et dira dragonum Vulnera, cum ranis certe victoria nostra est. Quare agite, obscenos mecum contemnite fluctus, Bellum ingens, bellum est ranis sine fine gerendum. Nos clipeos atque arma humeris aptissima habemus Telaque, nec desunt animi nec fortia bello Pectora; nudae illae demum nec sistere contra Nec poterunt acies nostras vitare sub undis". Dixerat ille gemens; cuncti assensere frementes, Bellum iramque odiumque et mox crudelia iurant Vulnera ranarum regi populoque natanti. Talia dum vacuas iactantur verba per auras, Egreditur regina dolens, quam mille gementem Circum errant famulae et dominam clamore sequuntur Amissumque vocant Oleardum et pectora tundunt. Impletur clamore domus populique tumultu, Atria tota fremunt, belli furor omnibus idem, Ulciscique nefas ranarum ac dira minantur Supplicia et ferrum Vulcaniaque arma crucesque. Protinus armantur bello durisque fabarum Exuviis texere feri deformia crura, Et galeam foecere nuces et fulgidus ensis Est acus atque udae clipeos foecere lucernae, Telaque corripiunt hostes sensura tumentes, Rustica prebebant quos tum magalia culmos. At rex horribilis cati circum ilia pellem Annectit velatque caput totusque superbo Contegitur spolio templi custode Minervae. Catus erat, cui dum viguere in corpore vires Cura fuit sacra Triviai virginis aede Arcere infestos mures ac morte piare Iniuriam et sacros tutari lampadis ignes. In templo spolium fidi post fata ministri, Scilicet ob meriti pretium, dea grata locarat. Tum demum insidiis violentique arte Catelli Ereptum ex aditis divae, censura ferarum Ante fores statuit magni pendere tiramni. Hoc toraca igitur tectus Mavortius haeros Egreditur; stat mente ferox populoque timendus Incedit latosque humeros umbone fatigat.