CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus BARIGNAN.giga-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/BARIGNAN.giga-02.xml.
Extulerat iubar auratum Tithonia coniunx Regna viri linquens, croceo qui tectus amictu Stertebat toto proflans e pectore somnum. Illa, senis rabiem longumque exosa soporem, Laxarat Zephyris crines floresque canistris Purpureos plenis spargebat, vertice odoro Idalium stillans rorem, dum nubila circum Humida surgebant et mille coloribus aer Tinctus erat. Laetae per summa arbusta volucres Phoebeos cantu radios lucemque canebant Atque virum non ulta prius lugebat ademptum Daulias ales Ityn, querulo loca carmine complens, Cum Somnus nigris volitans per nubila pennis Aethereas fugiens auras opulenta subibat Tecta Arabum, ducens ubi longa oblivia Lethe Invitat somnos et curas delet edaces. Nubigenum interea regem sub fluminis antro Liquerat alma quies. Surgit torquensque leonis Terribili impexum seta cum dentibus albis Exuvium iam invadit iter, Titania membra Mirans et validam iactans per inane securim; Eurytus hinc Broteasque ferox, quos cetera pubes Consequitur spoliis suffulta et pelle ferarum. Et iam tempus erat medio cum Phoebus in axe Incumbit terris sterilique exusta calore Arva arent, herbae sitiunt et gratior umbra est Armentis liquidi et fontes scatebraeque salubres, Cum se nympharum pulchro obfert agmine turba Ludens deductis per gramina laeta choreis. Hae teneras gratis mulcent concentibus auras Arboribus circum, circum viridantibus umbris; Illae amne in medio saliunt vitreisque sub undis Alternant agiles per candida brachia motus Lubricaque intorquent niveis vestigia plantis; Enatat haec ferit et flumen, cum poplite suras Ostentans molles; salit illa et levia monstrat Pectora marmoreosque humeros tenerasque papillas, Quae caelo ducant ad dulcia furta Tonantem. Sub fluvio splendet cervix argentea, totum Tum latus aurata et frons et lumina nigro Tersa hebeno, nix et niveo quae purpura in ore est. Verum ut terrigenas et longas quadrupedantum Senserunt acies, passis per colla capillis Membra fugae dederunt seque occuluere sub antris. Effera laetatur gens et iuvat ire per umbras Nympharumque domos loca vel mortalibus aegris Devia, Cyclopas donec Vulcaniaque aera Et strepitus raucos arrectis crinibus omnes Obstupuere; terunt iter et sub gurgite fontis Arcadii coeunt ac pectora flumine premunt. Haud secus (ut perhibent) Pagasaea puppe pererrans Aequora, limosi rapidas cum ad Phasidos undas Phrixeum vellus iustis exposceret armis, Aesonides stupuit, duri cum semine dentis Prospiceret galeas cristis nutantibus altas Exsilere, hinc humeros latos instructaque ferro Pectora, quam genitor stupuit Neptunus equinas Cum vidit pendere iubas hirsutaque membra. Ipsi Titanes cunctis in millibus ibant Elati capite horrifico, medium superantes Nerea, nec ponti fluctus latera ardua tinxit. Miscetur pelagus voci et nemora avia longe Responsant. Ibant humano corpore supra Aequora, pars placidis horrenda latebat in undis. Ut terram tetigere, omni de parte recurvum Implerunt littus; linquentes littora, silvas Depopulant celeresque feras terrentque necantque. Tum, quia caligans iam lux vocat, ocius omnes Sacra Gigantei pergunt ad tecta tyranni, Iungunt hospitio dextras, socia agmina iungunt Et captam dirimunt praedam pinguisque ferinae Implentur somnoque exporgunt corpora inerti. Interea in roseis fulgebat lutea bigis Aurora humentesque polo dimoverat umbras, Adventu lustrans Idaea cacumina laeto, Cum sese accingunt bello. Fremit ipse Typhoeus, Fortis ut horrificos cum prima in proelia taurus Mugitus ciet et furibundus in aere aperto Insultat, quatiens humeros ventosque lacessens, Cornibus excita ad pugnam proludit arena: Haud aliter ductor stat supra vertice toto Incandens solusque Iovem divosque voravit Excogitans, nimium nimio, heu, sibi robore fretus. Sic alii regem superum, veluti nihil obstet, Multa in frusta secant; instatque furitque Typhoeus Accendens socios, dein collo pondus Olympi Frondentis subit. Astraeus cervice sub alta Praeponens humeros immensum sustinet Ossam, Pelion atque Othryn rapiunt Coeusque Bromusque, Tum Pindum atque Homolen Phlegyas Acholastus et ingens Extollunt. Frustra inclusis fornacibus atras Excutit Aetna comas, nimia nam mole gravatur. Circumfusi alii innumeros nullo ordine montes Montibus adglomerant, resonat vi fervidus axis. Quis tibi tunc animus, divum sator atque hominum rex, Cum caelo infandam spectares fervere gentem, Aethera misceri strepitu iamque aera totum Terrigenum oppressum membris sedemque deorum Viribus exposci! Renuit Saturnia Iuno Imperium sibi sorte datum, gemit undique divum Sancta cohors. Instat furibunda mente Typhoeus; Circum nubigenae, circum Titania pubes Aestuat et superum miratur inertia corda. In medio manet ipse et cunctis altior omneis Increpitat superos, foveant cur aethera et aequo Non se committant campo nec viribus ausint. Ceu lupus impastus plenum cum lustrat ovile Nocte super media, se huc vertit turbidus atque huc (Urget enim vesana fames) molle et pecus intus Totum animadvertens, muris irascitur, atram Horridus aspectans caulam et fremit ore cruento, Haud aliter fera corda tument rabidaeque furenti Ignescunt irae et frustra conscendere caelum Nititur. At pater exclamat Saturnius ardens Obsistens natumque affatus talia mandat: "Suggere tela mihi, quae nuper Lemnius antris Attulit Aetnaeis, non ullum dextera frustra Torserit" atque unum arripiens ad limina tendit. Sustulit ut dextram, sublatum ut pondere vasto Libravit, subiit fulgor; tum tempore eodem Scindit se caelum crepitans et protinus ignis Exsilit erumpitque simul tonitrusque fragorque Ictusque et totus efflagrat comminus aether. Nec vero prior excusso de verbere flamma Emicuit, tonitruve fuit tunc segnior ictus. Haud secus ac summo in saxo cum saepe videmus Pastorem arrepta spirantem immane securi Findentemque ornum cuneisque in frusta secantem, Apparet iactata alte post terga bipennis, Mox sonitus, mox ingenti convulsa fragore Vox sonat et ruptae luctantur in auribus aurae, Sic statim strepitus caelo collisus aperto Horrendum tonat et collisu accenditur ignis Fulmineus, nimbosa acies frangitque feritque; Terra tremit, mugit pontus, circumtonat aether, Tartareus Phlegethon saevique sacraria Ditis. Decidit ast ictu Lycabas, iustissimus unus Qui Centaurorum fuerat foedatque cruore Arentem terram. Tum surgit ad aera clamor Ut miser oppetiit; Libycae de more leaenae Frendunt nubigenae, frendit fera turba Gigantum Et magis horrendo gliscit violentia regi: Stare loco nescit, fremit atque hortatur ad arma Infandum populum caeloque insurgit et, altos Concutiens humeros, montes huc iactat et illuc. Effervet circum populus, iuga montibus haerent. Aeris imperium, Iunonis maxima regna, Occupat aeria regnatque in sede Typhoeus. Omnia squallebant, graviori pondere pressus Atlas succubuit, stellis qui ardentibus axem Caelatum torquet, sed fortis sustulit illum Amphitryoniades, humero dum forte levatus Collum supposuit. Lucem mortalibus almam Sustulerat Phoebus Pyroisque Eous et Aethon, Flammivomis Phlegon efflans e naribus ignem, Solis equi, assueto curru lorisque carentes, Axe sub Hesperio ambrosiam et dulcem panaceam Carpebant, fulvum mirati in frondibus aurum. Lux erat et tenebrae; simul alis vasta premebant Aequora subtincti Phoebei sanguine currus; Undique congeries rudis indigestaque rerum Obscurumque Chaos et plurima mortis imago; Ignea vis caeli pallens, pallentia nigros Sidera dant oculos, bifrontis numina divi; Succinctae et fugiunt Horae properantibus alis, Insomnes Horae, namque his fulgentia divum Limina et immensi custodia credita caeli. Sed subiit fratris radiis obnoxia Phoebe, Sanguineoque comas pallens obnupsit amictu. Nulla Iovi fuerat spes, cum qui obsisteret armis Titanum sub Threicio Mars axe sederet. Heu frustra Cretes, Dryopes pictique Agathyrsi Circum aras circumque boum sacra exta fremebant Smynthea thure Indo myrrhaque crocoque colentes. Victima nulla litat, non casta aspirat Athenis Bellona, innuptae peplis irata puellae Numina non mulcent, non textis serta corymbis Te, Lenaee, iuvant; celebrant trieterica frustra Turba Mimallonidum thyrsos ad sacra ferentum. Ducit amor caeli capiuntque ruentia regna: Hoc opus, hoc studium. Tunc ergo insignia lyncum Colla premens biiugum trietericaque orgia temnens Aethera per vacuum solvebat lora secundo Curru lenta volans, cum regem ad bella sequentes Aetnaei fratres caelo capita alta ferebant. Interea rubicunda Ceres, delapsa per auras, Ora coercebat geminorum dura draconum, Triptolemo quos iam Tritonida misit ad urbem: Hic omneis terrae cultus, hic arida messis, Sidere quo inflexo fument sub vomere tauri, Qui pariant hiemem venti, quae pinguia culta Menstrua cum reparet radiantia cornua Phoebe. Sed pater omnipotens tristes sub pectore curas Tristis et ipse premens et secum plurima volvens Compellat natum et Mavortia mittit ad arva Auxilium petere et Marti fera bella referre. Ille auris levior caelum iam nactus apertum, Radit iter liquidum et Geticos pronus legit agros Convenit et Martem, qui alto procumbit in Haemo. Templum augustum ingens in summi vertice montis Eminet aequatum caelo, cui ianua duro Ferro versa fremit, fulgenti moenia ferro, Compactae ferro solidoque adamante columnae, Ferratae bases collo stridentia torquent Tecta. Trabes triplici maeandro hic undique cingunt Aeratae spirae, stridunt solido omnia ferro. Hae Martis sedes. Membris multoque tepebat Sanguine terra rubens humana squallida caede. Vestibulum ante ipsum obtutu tenet ora tumenti Demens Ira, parens belli Discordia, vittis Sanguineis annexa comas serit undique flammam Inque suum incandet Rabies armata cruorem, Obscuro frendit vultu mugitque furitque Horrendus Furor, Insidiae Fraudesque Dolique Ore silent tacito, rapiunt furtim omnia, furtim Accendunt pugnas, horroris veste sub atra Et latet et metuit Timor impalletque fugitque Aeriam lucem trepidatque sub obice valvae. Extollens caput ante alios sibi poscit honorem Ambitio tumida et iactantia verba volutat; Invida Pestis eam comitatur, gramina vultu Qua laeta et viridis confestim exaruit herba (Bellum amat atque iras semperque incendia miscet), Pallentes Morbi, imprudens Audacia, dira Seditio, vana et Commenta et sacra Libido. Post has currus erat, quem circum garrula Fama Aera carpebat tenerum stridentibus alis; Mortiferum Bellum, Dolor impius inde Laborque Circumeunt, sedet in medio Fortunaque Morsque. Altera nunc tristis currum, nunc laeta benignave Aut adversa premit, nunc et promittit honorem, Nunc negat, illecebris blanditur, saeva minatur; Altera sanguineam falcem post brachia iactans, Ictus conduplicat sternens regesque ducesque Heroasque omnesque homines effundere gaudet. Hinc abscissa comas iacet et foedata capillos Iustitia: est lacerum pectus, sunt livida membra. Omnibus invisa, indignas quas vincla tenerent Ad caelum tollit palmas. Proh Iuppiter! Omnes Effugiunt, omnes feriunt violantque necantque. Miratus pictis subiit Caducifer alis Horrendum templum sacro veneratus honore. Hic, suspensa tholo murisque affixa superbis, Pendebant vario correpta ex hoste trophaea Magnanimum heroum, templi decora alta nitentis: Arma virum victis et rostra relata carinis, Captivi currus, portarum immania claustra, Nutantes capitum cristae galeaeque decorae Ensesque clipeique Cydoneaeque pharetrae. In medio templi ramos et brachia pandit Alta triumphalis quercus, quam plurima circum Tela virum pendent, loricae ex aere trilices Barbaricoque intextae auro ferroque rigenti, Et spolia et galeae, quae dux fortissimus auris Franciscus nuper suspenderat altaque ramis Aptarat spolia et rorantes sanguine cristas. Fronte sub adversa nitido decisus in aere Dat sonitum flavus per concava saxa Metaurus. It dux Ausonius medium per fluminis alveum Armans selectas ad Martia proelia gentes; Montibus in summis fuerat quae lignea quercus, Aurea nutabat victrixque per aera. Ripa Fluminis ex alia, perterritus agmine tanto, Vertit terga Leo fugiensque sub aethere clavis Pallida dat gressum. Sequitur ducis inclita pubes, Ipse pedes tranat flumen metuendus et hasta Insequitur pavidi vestigia foeda Leonis. Turris et extabat summis educta sub astra Culminibus, longe haud virides ducebat Isaurus Victor aquas. Muros obsederat agmine denso Insignes Germana cohors vinoque sepultam Hispanae invadunt acies. Cum Phoebus Eois Laetus equis Tyrio tinctum iubar exerit ostro, Insignis cristis luce et spectandus ahena Ore vomens ignem fundit sternitque fugatque Ductor Franciscus, clipeata per agmina vibrans Ensem fulmineum. Sequitur mucrone corusco Illum Hispana acies, fertur quo corpore Mavors. Fit via vi, resonat totus plangoribus aether. Undique gesta ducis ferro caelata nitebant. Expedit at iussum regis Cyllenius alto Succedens tecto et gradibus consurgit in aereis Et superat sensim incedens Martemque superbo Aspicit elatum curru, latus huicque renidens Alcides claudit; circum varia ore volutant Innumeri proceres curruque insistere gaudent. Ante ipsos ara est ingens, ubi pallida tabo Membra virum tristi fumant: non thure crocove, Sanguine at humano communia numina mulcent Saltantes Salii. Deus. hic supereminet omnes Horrendus dextraque auratum sustinet ensem. Agnovit longe divum propiorque laboris Quae tanti sit causa rogat, quae nuntia caelo Afferat. Ille trahens imo suspiria corde Sic fatur largoque humectat flumine vultum: "Tune rogas nostri fuerit quae causa laboris, Vera Iovis proles? Quis possit talia fando Dicere, quae sensi quaeque ipse miserrima vidi His oculis? His, inquam, oculis? Me Iuppiter alto Demittit caelo, Mars o Mars, ocius omneis Rumpe moras, quaeso: dubia in discrimina caelum Adductum est, Iovis an, an sint haec astra Typhoei. Quare, age, duc proceres tecum hos, nam tu unica caelo Spes superes, domus in te unum inclinata recumbit". Ingemuit deus armipotens et nulla locutus Ingentem armorum sonitum dedit; inde iugales Quattuor iniunxit celeres, qui cursibus auras Anteirent Zephyrosque et lectos agmine magno Heroas vocat ac curru dat lora secundo. Continuo Pterelas, Laelaps, Thos, fortis Aello, Martis equi volucres, alis per nubila motis Corripiuntque viam pedibusque repagula pulsant; Occupat ast currum Mavors veloxque per auras Emicat ostentans humeros caeloque subibat. Ut videre illum superi sperataque bello Auxilia, exclusere metum, timor abfuit omnis. Sed pater omnipotens caput est complexus inerme, Divulsus tandem, lacrimans haec ore gemensque, Et voci et verbis via vix laxata dolore est: "Una o spes superum, nostri o fiducia regni, Salve, optata diu et nostrum miserare dolorem. Cerne quibus tellus furibunda hic viribus alto Insurgat caelo et caelestibus inferat arma; Aeris imperium captum est nique adsis et aether In praeceps ruit et nos una, crede, ruemus. Quid Thraces potuere, arae quid thure crematae, Ut non succurras patri? Tandem, optime, tandem Expectate, venis, tandem, expectate, moveris. Nunc age, nate, alios duc tecum heroas, ad aras Qui templi plausu exsultant, tuque ipse ducesque Quos tecum duxti dextram committite bello. Inspice ut aerios verrant per nubila montes (Non incerta loquor, vidi, laudare necesse est), Cum mihi pallentes gelidus tremor occupat artus, Dum tueor sonitumque pedum vocemque tremisco. Nate, precor, miserere Iovis non digna ferentis, Cunctorum miserere deum, qui vindice freti Te ex uno pendent adsisque iuvesque precantur". Dicenti lacrimae labentes ora rigabant More perennis aquae. Contra Mars talia fatur: "Neu, quaeso, incusa his dictis, quod segnis ad arma Adsim; nam certus nostras non nuntius aures Implerat. Mihi sunt (ut scis) gratissima bella, Quis praesum lituique acreis sonitusque tubarum. Sed vos, o superi, quibus haec sunt talia curae, Me duce, nunc, quaeso, celeres assumite ferrum, Arripite arma manu et regem defendite nostrum". His dictis erecti animi et maerentia nuper Pectora; qui bellum metuebant, arma requirunt. Fit sonitus, quisque arma parant rapiuntque vicissim Et revocant acuuntque animos Martemque sequuntur. Interea impellit pressos temone cruento Impavidus Gradivus equos, insistit habenis Frena manu quatiens, quem stipant ferreus ora Terror et exanguis Metus, et Discordia pallam Sanguineam quatit ante, ferum quatit ante flagellum. Stant circum varii proceres, quos duxerat, hastis Innixi. Sequitur curru pharetratus Apollo Et Latona potens, sequitur simul aurea Pallas, Quae bellis gaudet, sequitur sine cornibus Euhan Et superi heroes. Sed non Saturnus aduncam Arripuit falcem; Iuno atque Erycina sequuntur Ad pugnas oculis Hebeque et pallida caro Alcidae metuit et deflet in arma ruentem. Postremus tenueis nitidis talaribus auras Scindebat Iovis et divorum nuntius ingens: Nam Martis templum miratus restitit, harpen Nunc dextra gestans falcis de more recurvum, Aera scindebat levior velocibus Euris. At summum ut tetigit fortis Gradivus Olympum, Dat sonitum clipeo; statim Discordia surgens Ardenteis furibunda faces serit, arma ministrat Horrendus Furor et rabidum fremit ore cruento. Sentit id Astraeus vasto et clamore Thyphoeum Excitat, accendit sociosque cietque bimembres. Undique concurrunt correptis undique telis Nubigenae medioque insultat in agmine Mavors Armitonans, modo vertit equos, modo concutit arma. Villosi extemplo suffultus pelle leonis Alcides rapit arma manu torvumque repente Dentibus infrendens medium se vibrat in agmen. Hic misera exoritur caedes: nam cetera postquam Turba deum vidit prostantem casside Martem Centauris circumsaeptum, prior almus Apollo Deliaque incurrunt armis celeresque sagittas Corripiunt positoque genu sua cornua lunant Admotaque levei dextra adductisque lacertis Imponunt patulos calamis stridentibus arcus. Ingens exsurgit clamor, rapit arma Thyoneus Quae flavus Ganges, quae decolor India sensit, In medias ruit hinc acies Cyllenius, harpen Concutiens ferro, et nunc hunc, nunc opprimit illum. Interea horrisono exciti clamore Gigantes Praecipitant: prior hic animis dextraque Typhoeus Immiscet sese pugnae et fremit horridus ore. Ceu Poenis trux ille leo cum vidit in arvis Cervorum pecus errantum per frondea prata, Applaudit, quatit atque toros cervice sub alta Fervidus et tunsam cauda dispergit arenam; Sic furit evulsam et pinum post terga retorquens, Inspem pomorum rotat et diverberat auras. Tum cursu excitus pedibus summos quatit agros, Hinc furit in medium geminansque ictusque animosque Adverso occurrit Marti currusque repente Aerati trunco immani totum ruit axem. Obstupuit, visa timuit divusque ruina Flexitque alipedes; arcum at Latonia proles Intendit Mopsumque ferit figitque sagitta. Procumbit Tereus et numinis aureus arcus Et pharetra et subitum dant spicula missa fragorem. Interea Bromus exardens clamore tremendo Intonat intorquens ornum, tonitruque iugaleis Dictynnae accepto retro vestigia flectunt, Diffugiunt. Nil frena, minae, nil iurgia prosunt, Quis diva increpitans pavitantia pectora terret. Nec prius absistunt quam longo fessa labore Membra tenent, cursum cohibent; magis illa magisque Indignata premit frenisque rigentibus instat Ad bellum flectens urgetque et tendere cogit. Et, quamvis loris pugnent, pervenit anhela Sancta ubi turba deum pro libertate ruebant In pugnam. Strepitus hic exaudire nefandos Terrigenum dea succensens quo maxima telum Promit et adducit nervos et arundine vastum Demoleonta ferit, strepitu qui territus ictum Declinat. Sed iam Theseus et Phtius Achilles, Priamides Hector, Caesar Cythereius heros Sternunt nubigenas hastaque tremente Quirinus Adglomerat dextram bello nodisque gravatum Extollens robur iuvenis Tyrinthius omneis Dat morti, cunctos frangit sternitque necatque. Huic haeret Mavors, quem circum fida laborat Heroum manus et picto micat ardua cono. Instat Peliaca fremebundus cuspide Achilles, Laomedontiades Hector, Troezenius heros Atque alli proceres durisque repellere contis Nituntur caecos illata caede bimembres. Alcides Sagarimque Dioxippumque Helymumque Fundit humi, Cressa insignis Bacchusque corona Dat leto visa trepidantem caede Menoeten. Forsitan et superum victrix pia turba fuisset, Ni quoque opem ferrent vastis Titanides armis. Bellum ineunt laetae pinusque ornosque superbae Conduplicant; et prima novo regina furentem Bellonam ante alias invadit Achidia telo. Hinc illinc rabidae insurgunt ictuque lacessunt (Namque aliud fuerat quam lentas ducere telas Levia versato vel torquere stamina fuso Nec manibus parcunt dumque haec trahit, illa retemptat Pensa, nec ulla quies datur aut mora parva labori), Sed sociae superant. Bello metuenda virago Quid faciat? Laxat spumosa iugalibus ora. Confestim Semnos, Phronesisque Aedonque Sophusque Vertunt terga leves pedibus per nubila motis. Increpitat sese et fortunae iurgia iactat Pallas, quae cogat fugientem linquere campum. Aufugisse deam ut vidit sub nubila, regis Uxor acerba furit. Pulchra en medio agmine proles Latonae adductis torquebat spicula nervis. Constitit et, postquam geminos in proelia sensit Currere: "Quaenam - inquit - miseris audacia?", dextra Deiciensque ornum geminos ad bella lacessit. Sed, postquam visa est tanto cum pondere moles, Extimuere ambo texereque corpora plumis. Non tamen evasit Phoebe, namque arbor in ore Haesit et effregit currum divamque petivit; Nunc quoque nigra extant ictus vestigia, vultum Inficit et sanguis liventes qui influit artus. Ast Ochys velox, Chryeros Psychrosque Tachysque Fulgentem divae currum per densa trahentes Agmina terrificis quatiunt hinnitibus auras Nubigenumque acies rumpunt manduntque trahuntque. Iuppiter erubuit cum tot certamine divos Conspexit pavidos rediisse et pectore inaneis Effudit gemitus iratusque aere trisulco Aerium Rhodopen deiecit et aesculus horrens Et Dodonaei tremuerunt fulmine luci Ambraciusque sinus tellusque a Chaone dicta. Non satis agnorunt tunc tela cadentia vates! Quod deus aspiciens doluit, sed turba Gigantum Interea superos pellunt ex aere divos. Solus adhuc superest Mavors et lora cruentus Sanguine paulatim retractat, at horrida circum Agmina stipitibus crebrisque bipennibus instant. Fit vastus clamor. Divum pavefacta timore Turba ruunt. Instat furibunda mente Typhoeus, Anthropophagus et Astraeus Phlegyasque Bromusque. Infractae torpent superorum in proelia vireis; Heu, frustra Gradivus adest! Semeleius infans Effigie capri, Caducifer ibidis alis Innitens celeres agitabat in aere plumas. Aggreditur Martem Sicano monte Typhoeus, Alciden natus foedusque Acholastus Achillen, Aegiden Phlegyas, Astraeus in Hectora saevit, Indigetem circumque deum Bromus irruit ardens. Caesar cum Iapeto, cum Coeo fratre Quirinus Congreditur iunctique omneis et sub duce tanto Invadunt bellum clipeis atque aere canoro. Hinc illinc vibrant enses et rauca sonorem Dant aera, incudes clipeumque umbone retorquent Contortas quercus, galeae cristisque decorae, Vulnificus stridetque chalybs trahit atque fragorem. Erigit in vastam se gens Titania molem Concutiens humeros rudis autem ignaraque belli. Prospiciunt recti proceres arcentque cadenteis Ensibus et clipeis ictus, nunc viribus altum In girum torquent ferrum, nunc ense minantur Dissimulantque ictus hominesque furore repellunt. Miratur rex Titanum quod pectora divum Obstent ardentique irarum incanduit aestu Imponitque manum bello accenditque phalanges In superos prior et montem ab radice revulsum Volvit in adversos hostes, qui consitus alta Ilice erat (tunc primum herbae floresque virebant). Sensit Bellipotens et currus duxit habenas Ingentis; fugiunt pennis per nubila motis Alipedes cursum et variant vitantque ruinam. Ac veluti timidus cum vidit pastor in herba Annexos in gyrum angues, quos bruma tegebat Frigida sub terra, linguis vibrantibus ora Lambere ad aestivum solem, iacit ille molarem; Nascuntur casus varii nec dicere possim; Amputat huic nodos, huic sibila colla resolvit, Attrivit caput huic, huic vitam vulnere clausit, Huic truncat caudam mutilatque volumina et orbes, Alter vix solitos ducit per corpora tortus, Alter, cui differt tristem Proserpina mortem, Serpit per flores convolvens lubrica terga: Sic, ubi librata est alto et ruit aere moles Quadrupedumque acies subiecit adacta furore, Condidit hunc busto, caput illi aut brachia fregit, Hunc dedit in tenebras et, cui minor angulus haesit Ponderis, oppressit corpusque absumpsit et artus. Cernenti regi paulatim accenditur ira, Pullulat hinc rabies pectusque incalfacit aestu; Ignescunt omneis, furit horrida turba Gigantum. Quid referam, quantos trahat et sub corde furores Nubigenum saevus princeps? Socia agmina dextras Informes glomerant, miscentes aequora caelo. Nil prosunt animi, nil prosunt fortia corda Semideum possentque utinam succumbere morti! Deterret fuga, perpulchrum succurrit in armis Esse mori, fugiunt turpem atque odere timorem, Ire per adversas acies Titaniaque arma Est animus; circumstat Honos animosque virileis Suggerit ac magno laudum succendit amore; Deterret Timor et fugienda pericula monstrat. Terga fugae dederunt alii; Mars, agmine parvo, Pelides, Theseus et Laomedontius heros, Romulus aut Caesar, Veneris vel filius arma Conferat! Interea solvunt quoque laudis amorem Centaurorum acies; sonat undique fervidus aer Contorta pinu. Coguntur vertere terga Caelicolae maesti; renuunt sed fortis Aello, Thos, Pterelas, Laelaps iterum convertere pennas, Ire iterum in flammas, iterum super aethera cerni. Pallebat Mavors, pallebat Gloria currum Ipsa tenens pedibus pondusque iugalibus addens; Tandem victrices olim laxantur habenae. Torpet amor laudis, lacrimat sub casside divus; Dedecus anne ausit tantum purgare precando? Ut nomadum in silvis venantum saepta corona It fera acerba tuens retro, quae turbida nescit Vixque potest agitare fugam, non ira nec alta Quadrupedis virtus patitur sed saepe resistit, Rursus init pugnam, tantae est sibi gloria curae: Sic Mars alipedum maestus rabida ora coercet Iratusque urgens caelo decurrit aperto. Gaudet hians immane incandescitque Typhoeus, Insequiturque minis, terra et se tollere certat. Constiterat caeli Omnipotens in vertice summo Martemque adspectans fugientem lora dedisse Demissumque oculos subtinctumque ora pudore, Alto corde premens curas et plurima volvens Haec secum: "Ah, felix Tellus, ah perfida Tellus, Quid divi potuere in te committere tantum? Quae causae irarum? Quod tantis viribus omnes Insequeris? Domus alta deum, domus inclita numquam Tot pressa insidiis, stellantis regia caeli Tam dilecta, vale. Tibi iam mea sceptra relinquo, Tellus, imperiis nimium heu, nimium invida nostris: Nostra in tecta subi, nostraque explere ruina. Forsan et expulsis nobis meminisse iuvabit Incoluisse Iovem, forsan cum fulmina mundus Sentiet horrendis Titanum torta lacertis, Nos iterum cupiet nosque in sua regna remittet; Sed mihi nunc certum est, prius ac mea tecta relinquam, Omnia tentare et, quoniam nil fulmina prosunt, Ferre astris homines, rursus discrimina inire Bellorum". Et fatus totum tremefecit Olympum, Accivitque deos. Tenuit mora nulla vocatos: Undique concurrunt ad magni tecta Tonantis Diique deaeque omneis. Venit Fortuna, sorores Adfuerunt triplices, quae sculpta adamante perenni Humani generis devolvunt pollice fata. Aula horrenda ingens medio nitet aetheris orbe, Regia clara Iovis; stellis ardentibus apta Tecta micant nitidoque auro laquearia fulgent. Hic centum augusto constructae ex ordine sedes Lucebant auroque litae et Gangetide gemma, Hinc atque hinc mare velivolum terraeque iacenteis Diversi et late populi passimque vaganteis Ima colunt, inde apparent possuntque videri. Consedere omneis obtutuque ora tenebant Intenti ad regem varia et circum ore fremebant. Substitit ut murmur pressum gravitate loquentis, Aurato in solio sublatus vertice toto, Iuppiter omnipotens, adfixus lumina terrae, Sic orsus lacrimis oculos implevit obortis: "Tempus adest, superi, quod nostrae quisque saluti Consulat; in caelo sat, sat pugnavimus armis: Vincimur. At, postquam sors est contraria belli, Omnia tentanda et, quoniam superamur, in astra Sunt tollendi homines. Vos (si sunt talia cordi) Hos legite, ut superos tueantur milite fines". Confremuere omneis, qualis cum frigidus Auster Murmurat in silvis; dein surgens Phoebus Apollo Genua humilis flexit dixitque novissima verba: "Omnipotens genitor, si stat sententia menti Caelo inferre aliquem, fortunam et rursus inire (Non incusem alios), hoc qui laxare labore Sufficiat, genitor, paucis, adverte, docebo. Est domus antiqua illustri Mavortis in urbe, Armorum flos et studiis asperrima belli; Hinc treis emergunt fratres, quorum alta columna Virtute in caelum penna se extendit opaca: Prosper, Fabritius quique est sortitus ab illo Illustri nomen, quem Aegyptia femina pulchra Pellectum facie patriis detraxit ab oris. Hi duo bellorum studiis, postremus et armis Et virtute ingens; sed non in sidera tollas. Est alio tentanda modo via, quae nisi recte Succedet, tunc nos homines tollamus in astra. Principio pontus vertendus et aequora aranda Puppibus et Sicula advertendae ad littora prorae; Innumeras conflent gentes, iuga montis Olympi Ascendant cum nocte cava sub collibus umbra est. Hic, dum gens sileat, ignavo corpora somno Obruta, tunc agitent dextras; nos aethere ab alto Curribus armati auxilium duce Marte feremus". Imposuit finem dictis solioque sub alto Demisit caput. Interea circumspicit omneis Mercurius divosque inter coetumque silentum Infit, mellifluis nec abest facundia dictis: "O pater, o hominum genitor sator atque deorum, Humanis ducibus postquam implorare necesse est Auxilium, totum qui pennis metior orbem Nuntius atque tuus refero mandata per auras, Quantum gemmifero distet nunc Maurus ab Indo, Afer Hyperboreo (tu nosti an vera loquamur) Quaeque colant latas urbes, quae littora gentes Quique duces teneant novi, quis possit ab hoste Eruere, Omnipotens, paucis ex ordine solvam. Est vir Romuleae gentis fortissimus armis Nicoleos alacrique manu intrepidoque vocatus Consilio, cuius titulis Ursina per auras Gens effert caput et penna se tollit opima. Sunt alii quoque, quos celebrat nunc nomine florens Parthenope liquidamque colit Sebethos ad undam: Piscator dux ille ingens, qui retia solvens Consilii fortisque animi per tanta laborum Aequora, per vastos fluctus curisque refertos Insolitos pisces insuetis decipit hamis, Franciscus, docto qui uxoris carmine corpus Tollit humo; est Avalae dictus cognomine gentis Alphonsus, contra quem nuper Gallica castra Terga dabant, dum se inferret Rhenumque bicornem Terreret quatiens hostem formidine pressum". Haec ubi dicta dedit, surgens Iovis altera proles, Alcides, pandit curam sub corde latentem: "Summe - inquit - genitor, si caelo afferre salutem Vindicis auxilioque viri defendere mens est, Accipe quae peragenda prius. Micat urbe sub alta, Ocnus materno quam priscus nomine dixit, Gens Gonzaga. Viri hoc manarunt semine clari, Quos rapuit mors atra orbi, sed servat in aevum Perpetuum fama; en nunc est clarissimus inde Vir Ferdinandus, quem (nam vix posse referre Virtutes credo) solum, pater, elige bello". Desierat fari cum solvens casside crines Extulit horrificam galea Gradivus ab aurea Caesariem laetusque his verbis ora resolvit: "Si quisquam humana fuerit de gente legendus Huic bello, genitor, coluerunt pectore nostras Quos alii dixere artes, fortissima certe Corda virum; ast animos nunc, divi, advertite: dicam Quis melior summaeque sequar fastigia laudis. Est mihi progenies variis clarissima bellis, Franciscus, me digna quidem, nam (vera fatebor) Scis genitor, scis ipse, tua hic insignia nobis Sint testes: folia en aurata et brachia quercus Tota tremit tellus et aduncae praepetis alas, Tantus adest; nitet insigni nunc arbore Ubaldus Insignis proles, cui ipse in bella ministro Ingeniumque animosque aptumque in proelia pectus. Insidiis renuent, quas noster tendit Apollo, Pellere terrigenas. Animis, virtute, labore Pugnandum est; hic summus honos, haec gloria regum. Luce palam, non nocte atra, excutientur Olympo: Sunt illis lecti populi, sunt fortia bello Pectora, sunt classes, quas non rabidae unda Charybdis Sorbeat aut Scyllae possint latrantia monstra Frangere et hanc nutu depellet ab aere gentem. Tu modo rumpe moras, datur et dum copia, tantum, Eia!, accerse virum: en video nova bella parari Constituique ducem, qui bello frenet Eoos Imponatque iugum Solymano, quem tremit omnis Thracia: nunc instant Veneti Paulusque verendus Tertius, Augustus ciet aeque in proelia Caesar. Tolle moras segneis, genitor, si frangere gentem Hanc optas, si te tanti cura ulla doloris Pungit". Et haec fatus nitidisque sub aureus armis Consedit, cum diva, colit quam thure superbum Antium et innumeras ex ordine construit aras, Ridenti facie laetoque haec addidit ore: "Certa salus superum est et tutus ab hostibus aether, Si tua progenies ad caelica bella vocetur, Bellipotens; ego sum testis, bellique domique Quae semper complexa virum laetissima semper Spiravi optatam felicis numinis auram. Plaudite, caelicolae; tu, Iuppiter, ocius omneis Rumpe moras; haec vestra salus, haec meta laborum". Dixit, consensu superi laetoque fremebant Spemque metumque inter dubii, cum pensa relaxans Quis tota insistit consurgensque una sororum Sic fata est, vigiles curarum abstersit et undas: "Accipite, o superi, quod vobis maxima pando Dirarum: procul o, procul o timor omnis abesto. Tutus ab insidiis aether. Quae stamina duco Pollice, quae fatum novi fatumque retracto Vitaleisque auras fundo mortalibus aegris Producoque necem minuoque et sculpta nitenti Celmo elapsa scio, fata et ventura rependo, Haec loquor, o superi; vestras intendite mentes. Vix ortus fuerat divino hic semine natus Admoratque manum matri Lucina dolenti Lucemque attulerat, materna emissus ab alvo Exiit accensi flammantia lumina crispans Fulminis. Ut visum est dictu mirabile monstrum, Aufugere omnes. Nos ad cunabula laete Astitimus, prior et traherem dum pollice fila, Vagitum pueri blando sermone levabam Fata canens, aliae referebant verba sorores Certatim et puero miscebant dulcia dicta. Interea, volumus leni dum carmine somnum Incutere et canimus, pedibus tua praepes aduncis Adfuit et rostro contextum vimine querno, Frondibus auratis, aurata glande ferebat Sertum procubuitque humilis capitique coronam Imposuit fovitque super trepidantibus ulnis. Attulit hinc ramum struthio, quem candida circum Lilia pendebant mollem spirantia odorem Inseruitque manum ramo; flaventia colla Parte alia flectebat humi leo cruraque surgens Atque manus pueri lambebat mitis et ora. Gaudebat puer, attactu mollique rubentem Attrectabat et huc ridens vertebat et illuc. Interea summo caeli de vertice lapsae Adfuerant Charites, statuere et munera nobis Quaeque sua et pueri iussere annectere vitae. Haec mirum ingenium dedit, haec virtute referre, Viribus atque animis Martem, verum ultima honores, Iustitiam, robur nitidarum et prima sororum Aglaea ambrosio continxit labra liquore; Sacra Thalia sinu afflavit, postrema benigno Vultu Puniceo passim cunabula flore Pallenti caltha mixto viridique amaranto Diffudit roseoque haec insuper ore locuta est: 'Accipe, macte animo, puer et nostri decus aevi, Virtutes; hominum lumen, te sancta manebunt Aetheris imperia; o ingens, ingentior armis Martia progenies patriis virtutibus, orbis Te totus cupiet teque innitetur in uno Certa salus superum, te Iuppiter aethera in altum Exseret, eripias omni summa astra labore'. Dixit et ex oculis abiit ceu fumus in auras Cervixque ambrosium statim spiravit odorem Et verae incessu divae patuere. Paventes Cum thalamo subiere aliae fulvumque leonem Lambere viderunt vultus, de more solutis Crinibus, implerunt maestis ululatibus auras. Sed fera iam, veniam supplex praefata, recessit In Zephyros tenueis volitans solvitque timorem. Interea puer ingenio volventibus annis Praestabat; vix prima novo iam flore iuventa Signarat malas: nitidae aut iuvenile palestrae Exercebat opus, sive ostro insignis et auro Effodiebat equi teretes calcaribus armos, Discebatve atrox habiles agitare lacertos Cum paribus, sive is iaculo distantia misso Figere, quis possit iuvenis percurrere vireis? Exin bella inter Mavortiaque arma videres Infractos dare terga hostes, hunc semper opimis Illustrem spoliis in patria tecta redire. Quid dubitas, genitor, dum tempus ad arma ciere est? Frange moras omneis demumque sub arma vocetur". Pandebat Clotho sic fatis ora futuris, Cum pater omnipotens solio se sustulit aureo Laetus et ad Martem vultum cum voce tetendit: "Nunc quoniam tua progenies ad bella cienda est, Vade, age, nate, hoc munus obi succendeque ad arma, Accelera et cursum laxaque iugalibus ora". Vix ea fatus erat cum se Fortuna labori Adiunxit sociam; Mars frena sonantia quassans Armigeros concussit equos et nixus habenis Horrendum traxit strepitum crepitantibus armis. Verum ego cum vidi, perterritus impete tanto, Procubui petiique solum et vox faucibus haesit.