CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus BARIGNAN.giga-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/BARIGNAN.giga-01.xml.
Ausonii ducis arma cano totamque coactam Trinacriam in Martem, superum cum numine ductus Per mare velivolum Siculas pervenit ad oras, Quo tremefacta poli Titanum viribus astra Eriperet divosque omni obsidione levaret, Terrigenum dextra imposito cum cessit Olympo Aetna et sublimis iacuit sub vertice Pindi. Dic mihi, Musa, Iovis proles castissima, regem Cur superum bello superosque lacessere divos Saevi terrigenae tantasque imponere moles Montibus et summum sunt ausi invadere caelum? Tanta sui generis tenuit fiducia! Tantae Urgebant immensa hominum tum pectora curae! Insula in Hesperium scopulis protenditur aequor Longa tribus, priscis Sicania dicta colonis. Italiam spectat quondam et coniuncta Pelorus Arva sibi; in Libyam Lilybeia culmina tendunt Argolicosque, Pachyne, vident tua littora campos. Insonat horrificis undans flamma Aetna ruinis, Viscera vulsa sibi liquefactaque saxa sub auras Cum gemitu glomerans fundoque exaestuat imo. Nereis hic, Glauco aequoreo dilecta venenis Circaeisque infecta, cavas se iecit in undas. Pube tenus virgo est, caudae postrema luporum Delphinumque atrique canes immania turpant Pectora. Tum fracta reboant ad littora voce Ora exsertantis navesque in caeca trahentis Saxa, canum rictus saevorumque ora luporum. Servat adhuc morem antiquum male cauta Charybdis: Non contenta manu Alcidae, non territa poena Supplicioque gravi, septem alto vortice fluctus Sorbet in abruptum, totidem mox saeva cavernis Erigit in caelum et rorantia verberat unda Sidera cum strepitu rauco exsultatque furitque Effervetque vadis atque aestu miscet arenas. Scrupea, nigra fuit vastoque immanis hiatu Spelunca et tantum sub terras acta Cydonis Quantum arcus latos telum portendit in agros. Hic in disiectis, convulsis atque ruina, Rupibus exhalant curvatos mille recessus Mille aliae. Saevi fuerant haec antra Typhoei Soleque inaccessae sedes, qui pectora postquam Materna subduxit humo, sibi mille petivit Horrendos socios, fecundam solvit et alvum Terra parens. Voti tum compos factus, in omnes Imperium tenuit. Coniux data Achidia natum Anthropophagum imo quondam est enixa sub antro. Uxores aliis eosdem, nec iam minor illis Vis rabiesque viget: popularant proxima rura, Vastarant urbes; homines cum forte necarant, Semineces rabidis mandebant dentibus artus. Nunc resupinus humi nigroque inglorius antro Ille iacet saniem eructans horrendaque volvit Membra; per assuetos saevit nunc milite campos. Illi indignantes per saxa sonantia late Cum clamore ruunt magno et vestigia firmant Obtruncae pinus ac coniferae cyparissi. Exercent varias artes: hi rapta colonis Olim armenta altos per montes atque perustum Ardentis cervicis onus qua degravat Aetna Ducunt et lustrant amnes et montis aprici Culmina. Solamen de collo fistula pendet Senseruntque cavae pastoria sibila valles. Est data cura aliis natos educere saxis, Instruere ad vires artesque docere paternas, Ut patriis hilares possint inolescere in armis. Hi procul immunes pendent de rupe, sed herbae Cum siccam perferre sitim Phoeboque gravari Incipiunt torrensque ardentes Syrius Indos Fauce premit radiis tepefactaque flumina fumant, Regem ipsi exportant humeris ut Medus Hydaspes, Lydia, Pellaei et gens fortunata Canopi Atque ferunt venerabile onus; tum saxa relinquunt, Irrumpunt nemori et virgulta sonantia silvis Concedunt pedibus. Strepitu intonuere profundae Valles ac veluti irati de carcere venti Aeolio incubuere mari totusque remugit Pontus et aequoreo lambit Titania fluctu Sidera: tunc rapidi perflant freta longa salemque Sede cient ima, madido fundoque revolvunt. Sic, ubi fusa cohors campos obsedit apertos, Diducunt sese saltusque indagine cingunt. Hinc illinc fugere auritos e montibus altis Conspiceres lepores, agiles hic agmina cervos Pulverulenta fuga glomerare et nubila toto Involitare polo tenebrasque insurgere campis. Dissultat perculsa Echo atque ad littora voces Intonsi volvunt colles missasque remittunt Inclusae valles, tremefactae vertice toto Concutiunt silvae frondes nutuque comarum. Nulla sit humanae prorsus cum copia linguae, Incipiunt seras passim ingeminare querelas. Naturae haud prosunt artes, non viribus ullis Nec celeri vitant Titanum vulnera cursu. Inde ubi Phoebus, equis terras emensus anhelis, Tinxit aqua Oceani lucem, sub saxa reverti, Antra, domus sanie horrentes atroque natantes Sanguine; tunc adstant laeti montesque ferarum Ad saxum frangunt et adhuc spirantia membra Dentibus illaniant; expleti corpore toto Sanguineam oppetiunt terram vinoque sepultos Vix antra accipiunt immensa. Hic corpore somnum Eiectant vasto, fluitant per labra cruenta Cum tabo frusta et gelido concreta cruore Barba riget, currunt perplexa per ora capilli. Sed cum clara polum, roseis subvecta quadrigis, Aurora illustrat, confestim littora complent An ullas videant puppes: nam sola voluptas Est mactare homines. Siculo dein littore passi, Ad solitas redeunt artes rursusque supinos Exsuperant colles saltusque ferasque fatigant. Assiduus quoque reginam per frondea rura Exercet sub sole labor, quae maxima regi est Et soror et coniunx partuque est edita eodem. Irruit in silvas saeva et vocat agmina secum Trinacridum praeda exsultans ac caede ferarum. Regia progenies septenos ordine solis Viderat anfractus nec corpore grandior alter Anguipedum fuerat iamque arduus ardua collo Sidera pulsabat, iam viribus ille parentem Aequans fulmineis horrendum saepe lacertis Ornos aut celsi tollens capita aspera montis Vibrabat per inane humerum nec dena tegebant Tegmina aprum squamis setisque innexa cruentis. Heu, quanta se mole movet quantusque sub antro Intonat et vacuum convolvit lumine pectus Seque suumque patrem rerumque hominumque potentem, Nullos esse deos credit, totam sibi terram Parere et quid sint radii, quid lumina Phoebi, Quid Phoebe, quid sint errantia sidera caeli, Quid caelum ignorat: sibi ducit cuncta creata. Nullum alium pendit, sed cunctos temnit et odit, Si deturque, necet. Iusto discrimine cursum Ducebat medium Titan, cum protinus ira Insanus genitorem adiit torvoque repente Lumine conclamans calefacto haec pectore tandem Verba dedit: "Magnum nostri tibi dedecus, ecce, Imperii refero, genitor, quod nuper in aure Deposui: nostrae nimirum iurgia gentis. Interimens ego nunc hominem, cum murmure sensi Implorare Iovem. 'Quisnam est hic Iuppiter, inquam, Dic mihi'. Tunc ille: 'Est hic deus, imperat astris Mortalesque regit'. Dixi clamore tremendo: 'Ille iuvet miserum, miserum te Iuppiter iste Eripiat mihi, nunc genitor sit Iuppiter'. Ille: 'Est deus, ille deus quo nullus grandior exstat'. Tunc manibus trepidum laceravi; tunc mea sensit Verbera, tunc tremulos consumpsi dentibus artus. Nunc age, quid caelum est, quisnamne est Iuppiter iste? Sed, quicumque fuit, statui tentare queatne Viribus hic obstare meis. Nam vivere nullum Posse puto, qui te imperio vel milite vincat". Iamque patri saevus furiis exarserat atro Felle dolor; mora nulla fero, statim improbus arma, Arma amens fremit, arma antro saxoque requirit. Saevit amor ferri, scelerata insania saevit, Ingemit ardentique irarum fluctuat aestu Infrendensque gravisque omnes populumque senatumque Evocat. Ecce ruit latebroso pumice turba. Hic monte armatus, pinu hic, hic ilice dura, Concilium horrendum, ad saevi penetralia regis Cuncti adeunt regem, qui post suspiria multa His tandem graviter verba indignantia prompsit: "Num vestras, socii, nunc ivit fama per aures, Nescio quem regnare Iovem, qui hunc aera magnum (Sic perhibent) regit? Ah facinus quod tanta potestas Sit data parvo isti. Mihi, qui sum corpore tanto, Viribus invictis, non sunt haec iura regendi. Hactenus haud factum nobis innotuit omne: Mirabar caelum et mecum sic ipse fruebar Arridens plaudensque mihi, mirabar et imbre Cur non semper humus maduisset; at humida quaedam Nubila nunc surgunt, nunc est clarissimus aer. Sed pulchra, o socii, mihi nunc atque apta libido Incessit montes imponere montibus, alta Adglomerare iugis iuga et huic ascendere caelo, Ut videam, experiar quisnam sit Iuppiter. Illas Cum teneam sedes, primum hunc a fronte prehensum Praecipitem summo volvam per nubila caelo. Ipse subibo humeris vestem, quam perfidus iste Sustinet auratam sceptrumque tenere lubebit. Si myrrha hunc mulcet mundus, me terra cruore Deliniet: nobis altaria sanguine fusa. Verum aliis, quicumque Iovi regique nefando Auxilium tulerit, discerpam dentibus artus. Quos ego... Sed nimium differtur temporis annis Excidioque Iovis, sed nunc mea numina totus Ut colat, ut servet mundus, veneretur honore, Astrigero descende polo, descende, profane (Nam iubeo et cogam), iam iam descende nec aula Tam celsa tua sceptra tene tibi, Iuppiter, inquam. Cera aures obdis? Cur non te deicis inde Dum mea dextra tacet, dum vim non suscitat ira? In caelo regnas, numen tu te asseris, orbis Thura Sabaea cremat fumumque per aera spargit; Sic lenit; tu, tu interea dabis, improbe, dignas Sanguine et ipse tuo poenas: nam sanguine nostrae Irae mulcentur, caedes est summa voluptas. Nunc, o grata cohors, vigeat quo gloria nostri Imperii semper, consuetas exsere vires, Exsere, nam (mihi crede) illuc ascendere certum est". Haec ubi dicta dedit, dictis succensa Typhoei Arma volunt poscuntque simul rapiuntque iuventus. Fervet amor ferri. Ante alios prior ipse Gigantes Ingentem iaculat montem et se fervidus infert. Hic alte volitans liquefactus ab aetheris aestu Decidit excandens, tantis est viribus actus. Palluerant facto divi pulsique fragore Arcibus institerunt bipatentibus; ipse senatum Iuppiter accersit, concurrunt undique sancti Caelicolae ad regem, solio qui innixus eburno Infit. Eo incipiente loqui domus alta silescit, Intonuere poli, Zephyri posuere, iacentes Littora presserunt undae murmurque resedit. Horrificam capitis metuendi terque quaterque Caesariem quatiens ferventi haec pectore prompsit: "Cernite, caelicolae, quae retia tendere caelo Progenies infanda paret, quot summa minentur Aethera in excelsum iam culmina quantaque terris Improbitas huius generis. Sit et impius auctor Titan, terra parens, nullo discrimine habebo. Nonne ego sum superum princeps? Num perfida proles, Iure carens omni, gestis belloque lacessat? Per pice torrentes ripas, per flumina fratris Tartarei, iuro me numquam dedecus istud Passurum. Pariter sit Iuppiter omnibus idem". Haec ubi, confestim solio se sustulit aureo, Quem tegit hinc atque hinc procerum turba ordine nullo Ducit et ad portas. Saevi ut monumenta doloris Hausit, detraxit has imo pectore voces: "Quas poenas mihi, terra, lues, quas digna propago Fulmine, digna mori! Iovis irrita numina numquam Contempta aut fuerint. Sit nunc quoque Iuppiter is qui Esse solet, totum dum rexit numine mundum. O genitrix miseranda, tuae quot funera prolis Inspicies (dextra et veluti lacrimantia tersit Lumina), cum superos duros atque astra vocabis. Arebunt herbae madefactaque sanguine mater Terra suo latices puros, sata laeta negabit; Ne videat, frustra steterit discincta capillos. Grandia pallenti mirabitur ore viator Aridus effossis suspectans ossa sepulcris. Bustum, mater, eris natis et viscere condes Viscera cara tuo, rigidis cum pectora palmis Planges atque hirtos laniabis maesta capillos". Sic memorans largis lacrimis aspersa rigabat Ora; dei flebant; imis tum nubila terris Incubuere atra et fulgoribus aethra coruscis Extulit humani praenuntia signa doloris. Mercurium tristi tum sic Saturnius ore Compellat madidoque humectat flumine vultus: "Vade, age, nate, leves defer mea iussa per auras Nimborum in patriam, ventos ubi nostra furentes Progenies cohibet vinclisque et carcere frenat, Nomine et huic nostro referes ut laxet ab atro Carcere turbineos volucres imbresque sonoros Antris excutiat Sicanaque littora perflet". Vix ea fatus erat divum pater atque hominum rex, Cum deus exsequitur iussum et talaria plantis Aurea subnectit, quae portant aequora supra Incolumem, caelum dum pennis findit apertum. Tum virgam capit (hac tristis sub faucibus Orci Cerberon haud metuens, cum colla inflata veneno Degravat oblatrans, torpentis ad ostia Lethes Nocturnos ducit per opaca silentia manes) Aeriumque altus velocis remige plumae Tranat iter Zephyrosque ferentes cursibus anteit Et lapsus pennis sub inania nubila littus Abscondit Siculum, Lilybaeum et summa Pachyni. Pronus adit totusque innititur axe, gementem Ad Liparen tendens, Thermessam deserit omnem Proximaque Aeoliae videt ales moenia terrae. Hinc exaudiri gemitus ad claustra frementum Horrida ventorum et recubantum poste sub atro, Cum ter conati substernere limina montem Mugitu immanes resonant iraeque ministrant Indomitae rabiem, exesas motare cavernas, Volvere per liquidum atque ingentes ferre sub auras. Terrificus clamor caelestes obstruit aures. Ille autem, spisso nebulae diffusus amictu, Infert se ignotum gradiens per frigida regna Hippotadae recipitque ad regia limina gressus. In foribus bovis est tergus, quo flabra Notorum Inclusa accepisse ferunt heroa vagantem Per freta Dulichium, patrias cum innaret ad oras. Parietibus pendent altis circumque supraque Pumice subtectae pluviae, quo tincta colore Nubila sint, rapidi cum nigro ex aere nimbi Praecipitant, quae sit facies, cum culmina grando Tectorum frangit, concretae sive madescant Imbre nives; ibi sunt glacies, ibi fulminis ignes Nubibus abruptis; patet hic cur Iuppiter astris Torquet aquosam hiemem, qua vel madefacta virentes Educunt sata laeta comas et fruge fatiscunt Agri, purpureis quae sit felicior uvis Quaeve obsit, quae sint votis contraria lunae Cornua, quae agricolae praesentia coepta secundent. Tempus erat quo grata quies mortalibus aegris Repit furaturque oculos et membra labori Omnia cum laxant curas animalia passim Silvestres passimque ferae passimque volucres Corde silent tacito. Nox intempesta quietem Invitat suadentque cadentia sidera somnos. Aeolus in strato concha Sidonide tincto Carpebat placidum nigra sub nocte soporem, Auro quem circum nitido distincta trahebant Lumine sublustri longam funabula lunam. Haud mora, Atlantiades quamprimum talia mandat: "Aeole nimbipotens, genus alto a sanguine regis Caelicolum, cui cura data est, cui summa potestas Et laxare Notis et laxas ducere habenas, Imperio illius venio, qui sidera torquet Numine et in summo mundum moderatur Olympo. Incute vim ventis saevorumque ora Notorum. Insula, diductis quam angustum rupibus aequor Vi subita veniens ferventi interluit aestu, Sentiat et totus nunc imbribus humeat aer". Sic ait et multa correptum nocte reliquit. Ille autem, patris excussus mandata facessens, Sustulit e stratis corpus deterritus umbris. Caelestis divi steterunt horrore capilli Arrecti gelidusque coit formidine sanguis; Surgit et "O quisquis, sequimur te, sancte deorum" Dixit et obscuram purgavit flumine noctem. Tum patri aethereo caelestes inchoat aras, Intemerata focis elibans munera sacris, Perfectum officium, myrrhae sudataque ligno Thura halant sonat et sub flammis spica Cilissa. Ipse preces fundens, submissus talia fatur: "Sit felix faustumque omen nec munera temne, Iuppiter omnipotens, et quisquis in aethere divum es Ab Iove demissus, nostra haec, precor, accipe dona". Vix ea fatus erat, caelo cum Iuppiter alto Intonuit laevum. Tum supplex iussa facessit Convertensque hastam ferrata cuspide pandit Obscuri latebras montis: prior agmine facto Pulvereus Boreas stridentibus irruit alis Et pluvio totum contristat frigore caelum. Diriguere artus et statim membra soluta Et cecidere animi. Vix sustulit Aeolus. Ecce, Impete cum magno, Caurusque Eurusque Notusque Irrumpunt tenebris. Perflatae turbine terrae Ingemuere, diem caligo sustulit atra, Terribili excutitur Trinacria tota fragore, Arva tremunt silvaeque cadunt rupesque dehiscunt. Continuo totus sub nubem cogitur aer Praecipitesque aperit pluvias Thaumantias Iris Nubibus auxiliumque affert et mille colores Induta humentes allabens circinat auras. Intonuere poli, stagnis auditus Avernis Ter fragor, incumbunt undis et caerula venti Aequora sede cient ima, iam fluctibus astra Rorant et vastae plangunt ad littora moles, Stagna refusa ruunt, scopulos quatit unda sonantes, Exhalant nubes densissima brachia late, Quae solis radios Phoebeam et lampada tollunt. Immugit caelum iactatum, immugit et aequor. Undique concurrunt venti rapidaeque procellae, Quae miseros quatiunt nautas atro imbre geluque. Nox magis atque magis per opacas horrida terras Diffundit sese iratis atque incubat undis. Territa prosiliunt revolutis sedibus alto Monstra freto, nitidus delphin squamosa retractat Terga nec informes consueta ad pabula phocas Ambiguus ducit Proteus dum exsultat in undis Aequoreus grex et rorem dispergit amarum. Effugiunt Phorcique chorus Panopeaque virgo, Cymothoeque simul, matris circum ubera pendet Inous Melicerta puer Meliteque Philemonque Euboicusque timet tumidarum cultor aquarum. Prata, choros linquunt, dant auris colla comasque Pictae Nereides, non gramine claudere laeto Ardentes pedibus choreas, non aurea molli Texere serta comae somnosve sub ilice nigra Ducere, dum flores et suavis amaracus umbra Spiranti foveat, sed quaeque subire cavernas Antra vident oculis scabro pendentia topho Exesique latent curvo sub fornice saxi. Exsultat genitor tumidis Neptunus in undis, Transvolat atque rotis latum stridentibus aequor; Hic freta tota undis ciet hic saevoque tridente Excitat undarum montes. Annixus acuto Stat Triton scopulo, clamat cornuque recurvo Aequora longa vocans campis salis errat apertis. At pater omnipotens, cui parent sidera, pulchrae Coniugis in gremio Vulcania tela madenti Aere molitur tonitrusque horrendaque dextra Fulmina contorquet, pluvias cui caerula coniunx Sufficit, emittens torquentes fulmina nimbos. Porta tonat caeli, coetus sua corripit arma Divorum auxilio patri, totum aethera inumbrant Tela deum, furit in summo Mars arduus axe. Hinc illinc longo densatur in ordine turba Caelicolum totusque effervet comminus aer. Primus init bellum flavum Parnasside crinem Implicitus lauro Phoebus, cui cura parentis: Pendet Amazonia ex humeris suspensa pharetra Eois gemmis distincta et dentibus Indis; Ipse gerit cornu Lycium promitque sagittas. Proxima consequitur Phoebum Tritonia virgo Casside tecta comas, audaci corde virago, Gorgonis anguicomae faciem dextraque rigentem Aegida concutiens et squamigerum thoraca. Laeta coegit equos atque aera sulcat apertum Irradians Dictynna Hecateque et diva bicornis Suspenditque habiles nervos, tum picta pharetra Incumbit cervici et cornua rore madescunt. Sumit Apollineae deus ales munera dextrae Talibus haud apta officiis quis pace soleret Uti atque humanis concordia foedera ferre Et biiugos cohibet sub ferrea lora iugales. Haud aliter quam cum vallantur moenia denso Milite ferrataeque acta testudine portae Dissiliunt, ingens intra urbem sidera clamor Percutit atque ipsae e muris certamine matres (Tantus amor patriae) fulgentia tela virorum Armaque stipitibus sudibusque imitantur obustis Et mortem potius quam hostilia regna subire Captivae primaeque mori pro moenibus audent: Sic omnes superi, sic sancti turba senatus Dique deaeque omnes cingebant milite caelum. Interea anguipedum princeps clamore tremendo Intonat ultrices tumidusque ignescit in iras; Irridet nimbos, irridet tela Tonantis Obiurgatque deos et vult ascendere caelo. Funde Medusaeos nunc, docta o Musa, liquores, Affer ebur nitidum iniustisque allabere coeptis. Qui populi summum regem detrudere Olympo Conati, meministi etenim et memorare valebis: Excipimus tenues bibuli nos temporis auras. Templum ingens orbe est medio terraeque marisque Caelestisque plagae, mundi confine triformis. Quattuor hic arces exstant, quarum altera Bactra Spectat Hyperboreosque agros Riphaeaque saxa; Altera combustam Thylen, nigrum et Garamanta; Altera thyrsigeros Indos positosque sub igne Phoebeo Aethiopas; partem altera vertit ad illam Fessorum radios qua solis sentit equorum Ennosigaeus aquis fumans. Hinc omne quod usquam est Inspicitur, longis quamvis regionibus absit. Fama tenet, Famae servatur nomine templum; Mille patent aditus aerati cardine aheno, Mille sonant vectes et ferri robora mille Nocte dieque fremunt ac statim reddere quicquid Insedit pravi, ficti verique tenaces. Nulli intus somni thalamoque silentia nullo Nec strepitus clamorve sonat sed murmura vocis Exiguae veluti Zephyrorum mollibus atrae Flabris cum horrescunt silvae campique natantes Immussant summa et sonitum vix reddit arista. Atria vulgus habet; quicquid penetravit ad aures Effutitur semperque aliquid novus addidit auctor. Hi narrata ferunt, vacuas sermonibus aures Implent hi variis confusaque verba volutant Fictaque cum veris passim commenta vagantur. Intus credulitas sedet et temerarius error Seditioque recens consternatique timores Vanaque laetitia incertoque auctore susurri. Circum puniceis devecta per aera pennis Omnia Fama videt totumque emittit in orbem, Cui centum vigiles oculi, cui nomina centum Centumque ora sonant; ea nunc sub nubila mergit, Nunc effert caput et summis in turribus adstans Exceptat tenues auras vomit atque receptas. Vix superimpositi spectabant sidera montes Quod, licet omnipotens caelesti Iuppiter illam Nectare dignatusque esset numenque dedisset, Verum, heu, ingenio priscoque obsistere mori Durum est atque arcere nefas. Ergo haec dea nimbis Purpureis volitans, Titanum gesta per urbes Dixerat Haemonias actique furore bimembres Centauri insano ad Siculas tunc protinus oras Carpebant iter et pedibus cava saxa terebant. Namque ubi percrebuit rumor devectus ad aures, Monychus accendit populum, qui summus eorum Ductor erat, ciet et gentes ad bella minaces. Continuo exciti coeunt strepituque nefando Uno ore arma fremunt et proelia dura minantur. Proh, belli vesana fames! Cur cogis amore Humanum genus, heu, misero? Cur pectora lactas Spe iuvenum vana tantisque furoribus urges? Statim conveniunt atque omnis turba repente Circumfusa ruit, iuvat ire in bella Iovemque Aethere deicere et tantum sibi poscere sceptrum. Ante canunt palmam encomium laetique sub Ossa Quisque sua arma parant: pars plumbi maxima glandem Liventis funda iaciunt, pars robora torquent Annosasque trabes humeris ornosque recurvant Et rigida ingentes subigunt in cote secures. Accendunt animos irae, iam mente residit Inrisum Alcidae numen, furor arma ministrat. Inter eos quidam fuerat, qui nomine Amyntor Dictus erat, senior, regi et carissimus unus, Ambages longas atque avia lustra viarum Rimatus, multo et rerum gratissimus usu. Nota erat ex aliis Siculas quae ducit ad oras Quaque per Eleos Alpheum Arethusa meatus Passa deum est, iter hac tenuit dum munera saepe Venator dederat divo. Hunc ex omnibus unum Monychus appellat, tum iussit adire Typhoeum, Deferre auxilium et belli quoque discere causas. Laetus iter statim ingreditur per frigida Tempe Arcadiamque petit; iam Maenalon atque Erymanthon Deserit; inde viam secat ad Stymphalides undas Alpheumque patrem, cinctus qui tempora canna Novit et hospitio veterem suscepit amicum, Quaerentique viae causas cur venerit amni Cuncta refert. Casum ille virum miseratus iniquum, Multa super dicto cogitans suspirat et alto Pectore sic rumpit vocem tristisque profatur: "Iniustum molimur opus, molimur, Amyntor, Adversum nobis; adigat me fulmine ad umbras Omnipotens potius vel nostri fluminis huius Areat unda, nefas quam tantum tamque verendum Aggrediar, quam tot Neptuno tendere fraudes Moliar. Hanc prorsus cuncti secludite curam. Quid si caeruleus Proteus cui mentem animumque Iuppiter inspirat magnum, quem gurgitis unda Carpathii tenet et Pallene grata, referret Aequoreo regi quae nos nunc facta paramus? Tunc ego supplicio multarer, flumina aquarum Eriperet deus ille potens, deus aequoris alti. Quare si tanti casus te tangit amici Ne, quaeso, urge nos. Utinam non ista cieret Ductorem ira tuum nec tali ardesceret igni! Felici vita spolior tuaque auctor, amice, Mens est quod tanto volvantur corda dolore. Tu nos en crucias; nam si sententia mente haec Efflueret, iunctae premeret te cura salutis. Sed si tantus amor, si tanta audacia vestros Accenditque animos tantaque exaestuat ira Nescia mens fati, nostri sub gurgitis alveo Antra per et latebras ducam sacrasque cavernas, Quas penetrare viris haud fas, nisi numine nostro Detur et elapsu tendes per saxa secundo". Haec deus, interea cerealia dona canistris Expediunt nymphae mensasque ex ordine ponunt Barbaricas telas, tonsis mantilia villis Alba ferunt epulasque et mollia vina reponunt. Multicavo constructa videt curva atria saxo, Miratur nymphas, miratur fluminis ora Componens sese fessusque labore fameque Ingluviem lautis epulis inglorius atram Explet, ut appositis vix possit parcere quadris. Iam primis dapibus consumptis, proxima nymphae Dona ferunt onerantque auro argentoque superbo. Fulgebat mensa signis exstantibus asper Antiquus crater multoque in pondere gemmae, Quem pater Alpheus nitidum indutumque corona Sustulit implevitque mero, dein laetus honorem Libavit summoque tenus prima attigit ore Porrexitque illi, rapiens qui protinus omne Exhausit vinum et pleno se proluit auro. Postquam exempta fames, undas congestaque eodem Seiungi iussit plena et discedere late Flumina, qua senior gressus inferret amicus. Ille per undarum lapsus sub vertice curvo Ibat ovans, scabro topho pendentia saxa Suspiciens, lymphas puras laticesque fluenti Iam nitidi, nitidos pisces, nitidissima ripae Littora et huc oculos celeres volvebat et illuc. Hinc natura satis alimenta infundit et illinc Lucida rivorum spargit crystalla per umbras Suggerit et medicas herbas ignotaque vulgo Vimina et educit fetus pascitque sub alto Viscere telluris vitamque inspirat et auget. Hic sacrae non visa latent arcana parentis Divorumque domus, quas nulli cernere fas est, Sed cuique in medium porgit clarissima virtus. Cyllenes sedes videt et saxa ima Lycaei Orchomenonque tenet Psophidaque Maenaliasque Fauces admirans fontes atque humida regna Nec non obliquas declivi margine ripas. Inscius ille stupet, stat fixus pectore toto Suspenditque oculos animumque e pumice murmur, Quod rauco strepitu crepitantibus unda lapillis Suscitat, invitat somnos gratumque soporem. Miratur scatebras et tecta virentia musco, Miratur virides limoso in gurgite silvas Speluncisque lacus clausos umbrasque virentes. Frondibus et ramis dependet scaena coruscis, Quos virides complexae hederae serpentia divo Vincula suspendunt arcto villosaque nectunt Brachia et impexas barbas crebrosque capillos. Viva nitent vitreo constructa sedilia saxo, Naiadum domus; hic nymphae Milesia carpunt Vellera et argutis implent sermonibus auras, Nymphae bis septem, Iunonis maxima cura, Formosae atque hyali fucatae membra colore, Aurea Leucothoe positisque Lycorias armis, Ambae auro villis succinctae et pellibus ambae. Tum coetus comitum dulci sermone sub umbris Levia versato torquebant pollice pensa, Inter quas Clymene tenui sic voce locuta est: "Certate o, digitis et ducite fila, sorores, Lanificamque manu celeres urgete Minervam. Interea nostrum solemur voce laborem. Ipsa, quod in limo nunc nunc his auribus hausi, Auribus his, inquam, memor et sub corde notavi, Dicam; vos operi vigiles incumbite nostro". Assensere omnes, tunc illa his vocibus usa est: "Cum mea sub viridi tinxissem pectora musco, Aestiferi ut rabiem sedarem vimque Leonis, Caeruleam vidi viridenti in flumine cymbam Nodosis pulsam remis fluere amne secundo. Hic septem iuvenes membris sudantibus aestu Reicere attritas obluctabantur arenas, Omnes Phoebeis redimiti frondibus, omnes Fragranti Assyrium spirantes vertice amomum. Quidam ex his, velox dum flumine cymba nataret, Arguto querulas tentabat pollice chordas, Ast alii iuvenes, sub fila sonora coactis Carminibus (non vana loquor vel ficta), canebant Insignem pietate ducem belloque potentem. Hunc genus ex alto Mavortis sanguine nuper Ducere et Ausonias moderari legibus urbes Et regere imperiis ubi consonat Adria raucis Fluctibus undosi purum sub flumen Isauri. Ceu pastu nivei liquida inter nubila cycni Cum redeunt lustrantque amnes et longa canoros Dant per colla modos, sonat amnis carmine pulsus, Asia stagna simul. Cantu tunc capta capillos Exserui mirata chorum citharamque melosque". Plura dabat nympha. Immotae vultuque loquentis Auribus arrectis aliae circum ora sorores Pendebant, sonuit vasto cum silva fragore. Ut videre virum, calathos et mollia pensa Ponentes, timidae nigras fugere sub umbras. Inceptum molitur iter vehiturque sub antris Haec secum cogitans, sinuoso et fertur aquarum Flumine et undosum suspectat labier ortu Plemmyrium, ac iam Trinacriae contermina terrae Arva subit, subit antra alto subiecta Pachyno, Tunc diversa locis diversis flumina ripis, Symaethum Terianque Asinenque Acinque, cavernis Qui fluit Aetnaeis atque olim captus amore Nymphae Nereidis Cyclopis brachia sensit, Cum divae in gremio laetus sub rupe cavata Tractaret mammas et carperet oscula furtim. Hunc insanus amans, vacca ut furibundus adempta Taurus, dum fugeret subito terrore labantem, Obruit ingenti vitam saxoque peremit. Corpore purpureus stillabat sanguis, aratro Puniceus veluti cum flos succisus in herba Pallens deponit collum, pereuntque comaeque Et color auratus, rubor evanescere coepit, Lanugo irriguos contraxit densa liquores Roremque effudit. Tum sudor corpore toto Caeruleus cecidit liquefactisque artubus undas Concepit flexitque suum de vertice cursum. Hinc Siculam Cyanen, quam fluctibus auget Anapus, Sidonium Drepanen et aquas stagnantis Elori, Pantagiem Hirminiumque et purum spectat Achatem Lucentem et gemmam fluvii de nomine dictam. Iamque fere accelerans casus evaserat omnes, Cum subitus fractae vocis pervenit ad aures Rumor et horrendo intonuerunt antra fragore. Extimuit pressitque pedem gelidusque cucurrit Ossa tremor; mentem ancipiti formidine pressus Substitit evolvitque oculos, si forte viderent Quemquam illic. Ubi nulla videt nisi flumina rauco Murmure defluere, insequitur gressusque per antrum Dirigit ingenti qua silva sonore remugit. Hic vero, curas dum pectore iactat inanes, Sulphura per leves spirantia serpere tophos Et lapides ustos et saxa sonantia tactu Aspexit; vultus riguere repente fluentes, Exarsere comae et nulla est data copia fandi. Dum nimium cupidus scrutari arcana deorum Prosequitur causam penitus tentare latentem, Ecce globus fumi mixtus caligine caeca Totum involvit iter, piceum fert fumida lumen Flamma adimens lucem, mugitu saxa resultant Horrisono, negat atque premi pede terra nefando. Nescius ille ubi sit, quae tellus, quove feratur, Pendet et incedit cautesque offendit in atras. Vivit adhuc ignis; serpens per tempora furva Lambit flamma comas; frustra conatur Amyntor Excussisse illam, sed qua magis ille recusat, Hoc magis atque magis quassa incandescit et ardet Carpens semustos crines pascitque vagando. Iamque diu fumo caecus praecesserat atro, Discessit tandem ex oculis; ter pollice tergens Quaesivit raptam lucem ingemuitque reperta. Tandem aperire procul visa est ac tollere lumen Ianua lata, ingens, magis increbrescere ferri Contusi strepitus, sed nubila abire pedesque Firma super sacra vestigia ponere terra. Constitit ante oculos duro circumdata ferro Porta antri; properat gressu festinus et inde Occupat ille aditum. Monstri pede pressa repente Increpuit porta et sonitus quater arma dedere. Ut tenuit limen nigro et sese intulit antro, Instantes vidit positis incudibus aera Tundere Cyclopas, strepitu quo littora late Hypsipylea tremunt nigrisque exesa caminis Antra Aetnaea tonant, fornacibus ignis anhelat. Circum illi tenues taurinis follibus auras Accipiunt redduntque, alii prompta aera tenaci Forcipe contundunt, prensant, striduntque cavernis Stricturae chalybum, fluit aes aurique metallum; Fervet et ardet opus et duro nulla labori Est mora. Tunc forte haerentes operique manuque Obnixi instabant ferroque auroque polibant Horrendum fulmen, quae plurima Iuppiter alto Deicit in terras caelo; iam nubis aquosae Treis radios, treis concretae, treis turbinis irae Aptarant ignisque simul tonitrusque metusque. Verum ut viderunt illum, qui in limine primo Mirabatur opus, chalybes lumenque quod unum Fronte virum clypei ac Phoebeae lampadis instar Scintillabat et in medio praesistere fabrum, Hortari ...stos mollire, educere ferrum, Instare et multis animos accendere dictis, Mulciber exclamans: "Quaenam fiducia divum Tangere limen! - ait - Quisnam es? Quidnam, improbe, quaeris, Qui subiisse domos ausus, quas tangere nulli Fas hominum, nisi sit nobis permissa potestas?". Ille nihil contra. Ultrices tum protinus irae Exsiliunt divo verbisque minisque fatigat. Perculsus tandem ille nova formidine mentem, Sic fatur: "Quisquis fueris, tibi vera fatebor Nec te causa viae, nec proles nostra latebit. Principium Ixion generis. Rex Monychus actum Longo errore viae, vestras me mittit ad oras; Sensit enim quendam immani nunc mole Typhoeum Moliri exitium superis et tendere caelo, Auxiliumque fero: sedet alta iniuria mente Amphitryoniadae; sic nos nostra arma paramus". Plura loqui dedit haud genitor, "Rabidum"que repente "Hunc" ait "hunc, socii, procul hinc arcete per orbem, Ne nostras subiisse domos se iactet et antrum Polluat infandus; iam festinate morasque Praecipitate omnes totumque inscribite virgis". Dixerat, et divi sermonem est valva secuta, Quam ingentem librans ingentior ipse Pyracmon Torquet in adversum; levior declinat Amyntor In sese obiectam lapsusque sub aera saltu est. Illa volans haesit portae, quae terque quaterque Insonuit cardoque ictu saltavit ahenus. Arripit ipse fugam atque humeros avertit, at ecce Incipiunt iterum tremere et convulsa sonare Saxa, ruit tellus, magis et magis obstat eunti. Volvitur in caput, in lapides illidit obustos Caligatque iterum fumus nebulaeque cadentes, Sulphureae ex alto plenae caliginis atrae. Cyclopes iam terga premunt curruntque furuntque. Quid faciat? Quo se referat? Fugiatne? Sicanae Impediunt cursum cautes et grandia saxa Crebra pluunt nimbi ritu retinentque negantque. Viribus an certet nervisque et robore? Caecus Lucem adimit fumus nigrantique incubat ala. An supplex veniam roget? Ast iniuria divi Est nimia. Idcirco curarum fluctuat aestu. Est tentanda fuga: irrumpit tum corpore toto, Se iacit in saltus superatque cadentia saxa. Nunc cadit atque gemit, nunc surgit et emicat ardens, Irruit inde iterum stridetque in vulnere vulnus: Sed differt ictum calor atque ut sentiat aestus Impedit; evadit tandem gaudetque videre Optatos latices, optati fluminis undas Et saltu tranat. Postquam pavor ossa reliquit, Incumbit magis atque magis labentia velox Per vada nec fulvis signat vestigia arenis. Iam Veneri dilectus Eryx sua culmina supra Pandit; diffugiunt antra et via longa recedit, Donec inexhaustas spumantis ad aequoris undas Venit, ubi exacto dimittit flumina cursu Datque tributa mari fluvius fontemque Arethusam Fingit, quam quondam genitor cum Alpheus amaret, Dum nymphe nulla pompa comitata suarum Lassa secaret aquas laetoque sub amne decorum Ablueret corpus, calamos deus inter agrestes Insertatque caput cannis refugitque videri; Dumque videt frigetque caletque fovetque cupitque Desperatque audetque feroxque libidine in undas Desilit. Illa deum cernens, subtincta rubore Transvolat elapsu ripas, compressaque cursu Versa est in virides Latoo numine lymphas, Quas quoque complexus gremio per furva viarum Antra simul tandem Siculas abduxit ad oras. Dulcis aqua est illic; quo postquam ductus Amyntor Aequoreum superat fontem per littus amoenum Quo Fortuna vocat gressus glomeransque volansque Iam quas Aetna ardens prorumpat ad aethera nubes Suspicit atque cavis flammam expirare caminis Miratur montem ignarus, sed pergit ad atras Titanum sedes. Quas postquam sensit apertas, Antra petit primum casu saxumque Typhoei, Qui toto certare die non desiit, ex quo Bellantem liqui montesque sub astra trahentem. Territus horrendo aspectu, nec farier audet Terrificum nec adire hominem aut in tecta subire, Sed tantum tremit atque obtutu immotus inhaeret Et quatientem humeros spectans fugit atque Typhoeum Rursus adire cupit, sed, cum redit, aufugit inde. Ludentem at sensit et postquam percitus ira est: "Perfide, quid spectas? Quid quaeris? Quid tua tantum Mens agitat, dixit, qui postes ambis apertos? Haec mortis regna. An forsan iuvat ire sub umbras?". Amens ille metu praesagit sanguine barbam Distillare suo, dentesque rubescere caede; Sic fatur tandem et trepidus mandata facessit: "Rex, genus egregium terrae, sacra numina cuius Trinacriae gens tota colit, veneratur honore, Rettulit Haemonias felix iam fama per urbes Invictas huius vires roburque timendum Gentis et audacter quod nunc molire superbo Inferre arma Iovi superosque in bella lacessis. Imperii laudisque tuae succensus amore Monychus huc mittit, qui forti Ixione natus, Te similem sibi complexus, sese ipse bimembresque Auxilio defert: non quod, fortissime mundi, Auxilio indigeas, mortem ast genitoris adempti Aeternis odiis iustisque ulciscitur armis. Mente sedet quoque gentis adhuc iniuria nostrae, Quam malus ille olim (credas) affecit iniqua Alcides caede, est generis cui Iuppiter auctor. Ne temnas, rex summe; illic est altus Olympus, Est Pindus montesque alti, qui vertice pulsant Sidera, quos aliqui tanta de gente lacertis Huc iacient mecumque viam per littora carpent". Desierat fari, poterat nec plura Typhoeus Exspectare: tonans has edit ad aethera voces: "Effugis incolumis dictisque his vita superstes Est tua; nunc celera et regi tu talia narra: Non nos illius populos ad bella vocare Nec petere auxilium belli. Namque ipsemet unus, Unus ego, invito Iove, supra sidera tendam. Sed si tantus amor, veniat; nam montibus altis Indigeo, mittam qui tollant. Improbe, longas Rumpe moras, volita et conspectu te eripe nostro". Sic fatus geminos torva de gente relegit Coeumque Iapetumque vocans, quos ducat Amyntor. Iussa citi properant, duce littora longa bimembre Iam peragrant. Siculis graditur Centaurus arenis, Observans ne quo vel dicto laedat euntes Vel facto. Incedunt illi capita alta ferentes, Aeriae ut turreis, quos passibus aequat Amyntor Disparibus, pelagi ducitque gementis ad undas. Merguntur dulcis liquido sub gurgite fontis Et carpunt per flumen iter saxoque propinquant, Claudus ubi aes mollit tundens et fulmina conflat Lemnius atque horrendum antrum post terga relinquunt. Tandem perveniunt hilares ad fluminis aedes Parrhasii et viridis iam sub iuga summa Lycaei Conspiciunt pictas Penei genitoris arenas Ossamque et Pindum inveniunt Nephelenque sub ipsam Regem adeunt, alacris qui illos excepit et alta Ad tecta accivit; dein vasti dicta Typhoei Accipiens, tantos belli se accinxit ad ignes. Instruit armatas acies tum pelle ferarum Exsultatque videns atque incandescit eundo. Excutit ast Ossam Coeus pandensque lacertos Ingentes per inane iacit. Iam Pindus et Othrys, Pelius atque Homole frondens et clarus Olympus Pervolitant, Siculis mirati insistere terris. Tum patriam linquunt nitidique ad fluminis undam Aggrediuntur iter; sed iam sol fessus Ibero Flumine mergit equos solvens fumantia colla. Tunc illi Alphei subeunt penetralia vivo Pumice constructa et laeti in pendentibus antris Hospitio divi excepti telluris opacam Sermonum variis ducunt ambagibus umbram.