CroALa, 2024-05-21+02:00. Nodus BARGAEUS.syri-08.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/BARGAEUS.syri-08.xml.
Convenere simul Boemundus et inclytus armis Tancredus, cunctosque inter qui maximus ibat Imperio dux Leucorum Goffredus et ambo Roberti: Rholone unus patre natus, alter Filius Iceni proles generosa Britanni: Valteriusque Senon Regi fidissimus ipsi Armiger, et Vidus Morinis in finibus ortus: Arpinusque etiam Biturix et casside Medix Tectus et impubis comitem sese addidit ollis Egregius forma atque aetate Ursanius; idem Quos famae generosus amor, laudumque cupido Horrentem in pugnam et certamina Martis agebat. Nunc, o castorum fautrix sanctissima vatum, Urbis honos Phariae, quae labe carentibus omni Addita Virginibus, montis sublime Sinaei Culmen habes: propiorque Deo testaris amorem Ipsa tuum et precibus praesens, votisque piorum Semper ades: siquando alias facilisque, volensque Favisti, atque tuo complesti numine mentem Diva meam: nunc coelestes mihi suffice vires Et toto insuetum depelle e pectore frigus. Non ego quot ferro strages, quot funera campis Ediderat, quem quisque manu sub Tartara Persam Miserit et caesum Stygio damnarit Averno, Enumerare queam, non, si mihi pectore ab imo Erumpant centum, ceu vasta tonitrua, voces. Ibat in adversos animis praestantibus hostes Heroum stipata cohors: grex sicut aprorum Una omnis ruit in saevos ursosque, luposque Undique: cum medio conclusos agmine natos Tutatur, plagasque hosti, letumque minatur. Ilicet exorsus stridor defertur ad auras Et strepitu valles, strepitu nemora alta resultant. Illi abeunt: trepidoque petunt loca devia cursu. Sic Itali, Gallique duces, acresque Britanni Invasere simul sparsos toto aequore Turcas. Atque hinc, atque illinc magno clamore ruentem Compressere fugam. Quo vos? Quo pergitis, aiunt, State viri, pugnate viri, defendite vestrum Et retinete locum; et manibus considite, quarum In sola virtute sita est victoria, et ingens Gloria, quae vestrum sustollat ad aethera nomen: Cunctorumque animos lucentibus inferat astris. Turpis enim quaesita salus pedibusque, fugaque. His dictis commotae acies: abiectus et omnis Corde timor: rursus vertere minacia Persis Tela, vel antiqua letum pro laude pacisci, Atque una decus amissum reparare volentes. Ergo omnes uno ore fremunt: vox omnibus una est. Vult Deus hoc fieri bellum; iubet arma moveri Hac Deus et nobis vires ipse addit in hostem. Talibus inter se Gallorum, Italumque manipli Hortati, clarae renovant certamina pugnae. Concurrunt acies, peditem pedes obvius urget Atque equitem congressus eques, clypeique resultant Impacti clypeis, hastaque hastilibus, ensesque Ensibus, et sparsa collucent fragmina arena. Quin et vincentum clamor, gemitusque cadentum, Armaque, corporaque et miseranda in caede virorum Semianimes volvuntur equi; tremit obruta tellus, Sanguineque effuso passim fluit. Hos metus atque hos Terror atrox, rabiesque feri soror impia belli Instigat, penitusque animis discordibus effert. Gisgonem ante alios resupinum in pulvere Medix Deiicit et clava galeam perfringit ahenam. At Brocchum Imbrasiden Ursanius, utraque postquam Per cava mucronem veniens transmisit acutum Tempora. Pirum autem Biturix cum saevus adisset, Pectore perfosso Lethen detrusit ad amnem. Ille Atlanticas urbes, populosque regebat Imperio, et Mauros suerat frenare rebelles: Hic autem claro Graiorum a sanguine natus Exuerat Christi cultum, seque ipse ferebat Ritibus addictum, docuit quos impius olim Abdarides, populis cum lege suasit iniquas. Ergo inter Persas uxorem nactus, opesque Ingentes, Tigrim dives regnabat ad amnem. At Pirus, cuius molles regalia Medi Iussa sequebantur, magno inflammatus amore Virginis Hermillae, turmas in bella trahebat Bellatorum equitum et campo exultabat aperto: Virginis Hermillae, quae formae anteibat honore Quascumque Ecbatanis peperit generosa Charambis: Fecerat et pulchra Solymanum prole parentem. Ille autem tantas spirans e pectore flammas Dum moritur, rigidumque imis miser accipit ensem Visceribus fugientem animam cum voce profundit: Et questum ingeminans, Hermillae et amabile nomen, Te quoque, dilectae qui me nunc eripis, inquit, Hermillae, iuvenem fatum exitiale moratur, Dum conaris opem pereunti ferre sodali. At parte ex alia Boemundus Amilcaris agmen Disiicit et totum invadens funditque, fugatque; Non secus atque gregem cervorum aggressus inermem Martius in sylvis agitat lupus, improba noctu Quem latebris exire fames in aperta coegit. Atque acie in prima versantem obtruncat in Iarbam, Bardanemque illi comitem simul addit et ensi Devovet Androclidem, Syriis qui natus in oris Incoluit ripam per saxa fluentis Orontis. Felix qui patriae misere pereuntibus urbis Moenibus abfuerit : neque tanta caede suorum Nare pavimenta et cunctarum strata viarum Viderit et passim saevire incendia tectis. Hinc caput Ascalapho gladio metit, inque Theonem Fertur et a medio dorso quae pergit ad ipsas Cervices, vena abscissa, detruncat, humique Deiicit: ille cadens terram petit ore cruento. Nec minus interea turmas Goffredus equestres Reppulerat, perque obstantes patefecerat hostes Ense viam et campum late contexerat omnem Corporibus caesis, qua se cumque ille tulisset. Dumque adeo passim strages et funera miscet Turbidus, inque duces saevit violentus et unum Quemque rapit rem preclara virtute gerentem Cernit Amuratem: pater hunc Solymanus amabat Praecipue, reliquis quamvis aetate minorem, Thracia quos illi coniunx eduxerat Euno. Cernit et insignem clypeum, galeamque comantem, Et cocco ardenti iuvenem radiare, simulque Undique primorum circum stipante corona Exultare inter Gallorum, Italumque maniplos, Sternereque instructas ingenti caede cohortes: Nec mora. In adversum, quantum pote, percitus ira Urget equum saevisque fodit calcaribus armos. Et dubitabat enim, iuvenem si tardus adisset, Ne qui praeriperent casus et inultus abiret. Utque leo, cum forte cavo digressus ab alto Prospexit nitidum iuvenili aetate iuvencum, Pascentem nemore in medio et viridantibus herbis, Duraque lunato ferientem robora cornu, Advolat et dorso insiliens trahit unguibus uncis Viscera; nec voces pastorum, aut tela per auras Iacta timet, cessere canes, timidique magistri Ilicet impasto praedam liquere vorandam. Sic illum mortemque piis et saeva minantem Vulnera, Gallorum Princeps invasit et alte Extulit insurgens dextram, mediasque per oras Ingentis clypei ferrum Goffredus adegit: Abscidit ac subito totam quo vulnere laevam, Semianimesque simul digitos, illi usque micantes Retractam parmam et ferrati roboris ansas. Ast ictum ingeminans, Persae subeuntis ab alto Dextram humero penitus ferro decidit acuto. Aufugiunt tunc una omnes, quibus una tegendi Cura fuit lateris frustra commissa labantem, Dum refertur equo et versantem in morte relinquunt. Ceu cum forte leo teneros deprendit alumnos Ubera fugientes cervae, tectumque cubile Servantes, miseros infregit dentibus artus: Exhausitque animum calido cum sanguine, quanquam Mater abest propius: tetro tamen acta timore Nullum illa auxilium coram pereuntibus affert. Verum inter quercus fugiens, fagosque comantes, Abdit se in nemorum densas tremefacta latebras. Nec tamen incolumes tanto e certamine turpem Corripuere fugam comites: sed pone secutus Huic ensem per dorsum adigit, stomachumque, iecurque Perfodit: averso patet ingens pectore hiatus, Vulnificusque calybs per costas exit in auras, Dividit illi humeros: alii caput amputat et se Coniicit huc illuc atque, ut vis atra corusci Fulminis et saeva rapientis cuncta procellae, Quae nemus umbriferum saepe ab radicibus imis Sternit humi, secumque rapit tecta alta, domosque Non aliter, quacumque viam secat inclytus heros, Iniecto fuga hostiles terrore phalanges, Et cunctis infert nullo discrimine letum. Caede tamen tanta nusquam deterritus hostis, Instauratque aciem, turmasque opponit et urget: Hortaturque suos, verbisque instigat acerbis Turcarum princeps et dux Solymanus. Equestres Huc properate viri, vestrisque repellite victos Viribus, excelsus quibus est obiectus Olympus, Hic lacus Ascanius, vastumque Propontidis aequor; Intentusque oculis Thracum regnator in omnem Fortunae adversae casum, fuga nequa patescat. Audete. Hanc vobis praedam Deus ipse paravit, Si modo vos illos animis praestare potestis, Quos ausi paulo ante mihi promittere, pugnae Unanimes duce me primum certamen inistis. Sic fatus multis madefactam coedibus harpem Stringit et instructo subeuntes ordine Belgas, Quos Cimbri in pugnam soboles Rolonis agebat. Cuius ab incursu magna virtute repulsus, Vulnereque accepto, qua cassis ahena collum Ima tegit, pugna se se subtraxit ab acri; Inque extremum agmen, collesque recessit in altos. Tum vero campum Persae liquere patentem Praecipites, certamque fuga reperere salutem. Multi etiam tergo Gallis instantibus ultro Dedebant, turpique iugo, tristique premendos Servitio se se; sed nemo ex agmine tanto, Quanquam humilis, quanquam supplex, servatus ab ullo est. Postquam igitur disiecti equites, fusique manipli Persarum, campo penitus cessere patenti, Heroumque adeo voces, sonitusque tubarum Imposuere modum pugnaeque et caedibus atris, Victores redeunt munita in castra Latini Sub noctem et vires recreant, vinoque, ciboque Et se se laeti excipiunt ac vulnera curant. Ast alii perfundunt corpora somno Et partim observant vigiles aditusque, viasque Excubiae, fidisque datur sua tessera castris. Interea toto depellit sidera coelo Aurora, in roseis fulgens exorta quadrigis: Cum dux, imposita est uni cui cura piorum, Mollibus e stratis opera ad Mavortia surgit Impiger et magnas hominum, divumque parenti Laetus agit grates: tacita mox voce precatur. Summe pater coeptis oculos adverte benignos Et laudem, nomenque tuum tuearis et unum Illud agas, quod semper agi, fierique necesse est; Quo tua per cunctas vulgetur gloria gentes. Et mihi post duros, superant, quicunque, labores Decurrendi etiam, pro libertate tuorum, Da pacem aeternam, da coeli invisere sedes Et quanquam indignum penitus, qui praemia vitae Tanta feram, tantos expectem abiectus honores, Quae tamen est in nos placidae clementia mentis, Respice me miserans et mentibus adde beatis. Haec humili dux Leucorum cum corde volutans Loricam induitur, laterique accomodat ensem. Quem quondam secum in pugnas et proelia magnus Imperii assertor Carolus, gestare solebat: Ingentem, cui ferri acies non ulla resistat. Mox prae se vultusque ferens animoque recentem Laetitiam, egreditur, Gallosque, Italosque salutat Vertice nudato, qui limina ad ipsa frequentes Constiterant tecti angusti, paulumque moratus Exit ad Addemarum (summi ius ille, vicemque Pontificis cunctos inter de more gerebat) Exit et ad se se gratatum occurrit eunti. Ergo ubi convenere simul faustumque precati Ire diem: prior Addemarus sic ore locutus. Goffrede, hesterna, cui tot contundere pugna Et belli Deus et pacis dedit arbiter hostes; Nos illi in primis fas est persolvere grates, Eventumque humiles coeptis orare secundum: Hac siquidem paritura sibi videt omnia laudem. Mox sociis, dextra, quicunque armisque perempti Turcarum, exanimes summo sua vulnera coelo Testati ostendunt, quamprimum iucumbere humandis: Et cunctis prece perpetuam deposcere pacem. Corpora quo terrae glebis cooperta tegantur: Aethereas donec rursus revocentur ad auras: Aeternum inter se vitam ductura beatam. Intereaque animae stellanti in sede quiescant. His dictis iussere pios in aperta vocari Templa sacerdotes. Omnique ex ordine primos. Atque illi aeterno postquam cecinere Tonanti Consuetas laudes, gratesque egere, diei Postera lux, cunctos luctu, lachrymisque madentes Caesorum vidit passim pia corpora terra Condere et infessis tumulos increscere campis Et moestas ferri exequias: queis rite solutis Goffredus (nanque illum omnis stipata tegebat Turba ducum) moestos sic est affatus amicos, Si mihi vestra foret socii male cognita virtus, Et pietas spectata parum, quae sola coegit Linquere vos patriae fines, natosque, patresque, Sedibus aethereis terram ut mutare liceret: Conarer solari animos maerore labantes. Quando igitur nihil est, mentes ut ad ardua vestras Horter et accensis quorunque in pectore flammis, Ad laudem stimulos per se currentibus addam: A nobis hic stare Deum, qui vindice dextra Induxit sacri tam laeta exordia belli, Credite: victores cum prima excedere pugna Contigit et magnas Turcarum infringere turmas, Felices peperere suo qui sanguine nobis Spem tantam atque aditum ad Solymos stravere patentem: Quod reliquum est, vos, o socii, vos protinus unum Admoneo, curare pii ne pectore labes Insideant vestro et deturpent crimina mentes. Unde hominum divumque pater compulsus in iram Avertatque oculos et poenas irroget aequas. Nam quo res nobis primum felicius acta est: Illius hoc magis insidiae, fraudesque cavendae: Qui nobis obscuras diri Phlegetontis ad undas Deceptos misere secum devolvere quaerit. Quanquam etenim dextris fidendum et fortibus ausis, Adscribenda Deo tamen est victoria, cuius Freti ope barbaricum Turcarum evertere regnum Conamur, Solymaeque urbis iuga solvere genti. His dictis, iussique omnes assidere muris Urbis et ad pugnam corpusque animumque parare, Crastinus aetherios cum sol recluserit ortus. At Rex Persarum postquam virtute repulsus Christicolum, se se in montes, latebrasque recepit Saucius, atque animo nimium iam fractus et aeger Constitit; innumeris ceu cum pater ignibus aether Fulgurat et magnum miseris mortalibus imbrem, Obruere et nivibus terram, aut contundere vites Grandine, vel belli tristes recludere portas Apparat et coeli saevas denunciat iras. Sic ille ingeminans suspiria ducit ab imo Pectore nec requiem tristi dat cura dolori. Quem, quotiens oculos amissae obverterat urbi, Tristis in immensum totiens augebat et auras Se miserum inclamans, questu rumpebat inani. At quotiens nostrorum acies insidere campo Nec temere huc illuc discedere ab ordine quenquam, Ipsaque per noctem nullis splendescere castra Ignibus et nullo strepitu commota cieri Spectarat: molem belli miratus et usum Armorum insuetum, genibusque et corde tremebat. Ergo animum in partes varias dum dividit et se Versat, ut obsessae succurrat providus urbi. Alloquitur comites (comitum quae turba Tyranni Adstiterat lateri) quas spe nunc fugimus, inquit, Hostibus et nostris populanda reliquimus urbis Moenia? Quid superest, regno quin exuar omni? Haec prostrata solo si claustra refringent Imperii et Syriae fines, aditusque recludent? Quod si quem virtus Persarum excirent et urbem Ingressus Gallos compesceret exultantes, Bithynaque procul prohiberet ab arce repulsos, Sperarem lectis iterum, quae multa supersunt, Auxiliis, opibusque meis ferroque, fameque Absumpturum omnes et funera saeva daturum. Obtulit hic nemo se se tam magna petenti. Sed victi tacuere metu, spes irrita nanque Defendendae urbis de pectore cesserat ollis. Sola inter Persas Tomyris stetit ausa, suam quae Praecipiti a cursu generosa represserat alam. Ipsa ego me, quaecunque (inquit) fortuna sequatur, Tentaturam aditum nunquam, Rex magne, negabo Occlusum excubiis circum, vigilumque corona. Tu vero, quae mox instant facienda, videto. Tum Rex Persarum lachrymis, sic fatur, obortis. O nostri Tomyris columenque et gloria regni, Heroinarum soboles certissima matrum, Quas ego, pro virtute ista, pro talibus ausis, Gratus agam grates? Non, si me maximus orbis Terrarum accipiat dominum, regemque salutet Ipse suum, sperem donis aequare laborem Posse tuum, sed quod superest gratissimus illud Praestabo, ut tantae memorem me praedicet aetas Virtutis, quaecunque instat, quaecunque futura est. Haec ille et iam se Hesperiis sol merserat undis: Et tenebris terras nox prima involverat atris, Gallique, Ausoniique omnes a caede reversi Servabant aditus, ne quis speculator in urbem Ingressus, Turcas exhortaretur, ut arma Unanimes caperent, spemque in virtute locarent. Ergo illa, ut facimus cunctis memorabile saeclis Ederet: ac famam, nomenque attoleret astris, Ipsa suas comites ad se vocat. Harpalycemque, Nanidaque et Raeo et celerem praestantibus ausis Pisidicem et cursu solitas praevertere ventos, Anthippemque, et Larissam, pulchramque Epicastem, Atque alias, quas illa omnes experta fideles Noverat in primis bellorum ad furta paratas Atque ubi convenisse videt: sic ore locuta est. Cernitis o sociae, qua res perculsa ruina Nostra labet: quantis hostes legionibus urbem Nicaeam obsideant: latis quot funera campis Nostrorum ediderint. Superest vix unus et alter E ducibus, quorum dubiis spectata periclis Consuerat virtus, ceu frondes concita venti Vis prosternit humi, densas aperire phalanges, Aereque fulgentes equitum diffringere turmas. Sic placitum fatis et nusquam nostra tuenti Abdaridae: dum saxa colit scopulosa Mochurae Et se se Arabiis felix oblectat arenis. Stat tamen adversae fortunae opponere pectus: Et niti quacunque via, ne funditus omnes Has evertat opes, Solymanumque improba regno Exuat et patriis Turcas, quicunque supersunt, Finibus extorres alieno iactet in orbe. Quando igitur turmisque suis et viribus hostem Acriter instantem nobis, letumque ferentem Sustentare minus valuit via certa salutis Una haec se nobis nunc tantum ostendit et offert Nicaeam si nostram animis et fortibus ausis, Quam circum oppugnant, tutari audebimus urbem, Inque fide retinere, moramque afferre Latinis; Quo minus ulterius tendant, Solymaque potiti Arcibus in summis victricia signa reponant. Atque hoc qua fieri possit ratione, docebo. Est via per medios calles occulta, maligno Anfractu, Ascaniam quae ducit adusque paludem: Nulli nota nimis peditive, equitive: sed inter Horrentes dumos quamvis salebrosa, latensque Et mihi venandi longa assuetudine et usu, Cum sepe in sylvas ibam incomitata nigrantes, Trita satis, seu clara dies detexerat orbem, Seu nox ingenti terras obduxerat umbra. Hac ego, si Gallis incustodita patebit Pars ea, qua tacitis tectus datur exitus, urbem Protinus ingrediar: sin autem obsessa negabit Introitum: Ascaniam demittere corpus in undam Haud pigeat, nandoque urbis prope moenia ferri. Quo se nostrorum suerunt inferre carinae Incurvae et populo dites exponere merces. Hic si me incolumen rerum sors prospera sistat, Nil vereor, quin acceptae pars maxima cladis Christicolum genti penitus cadat irrita et omnem Vincendi spem praecidat: Syriaque relicta Europam cogat, patriosque revisere fines. Nanque urbe ex ipsa pulsis, quibus unus Iesus Est Deus et nostri per vim dominantur iniquis, Nullae usquam insidiae nobis, vis nulla timenda est Praeterea, exitium rebus quae triste minatur. His dictis. Visa est oculis effundere flammas Et simul instantis tenebras depellere noctis. Obstupuere animis comites atque aequore instar, Cum fremit, exigua si summum impellit aura, Horruit ipsa cohors, reliquisque silentibus una Erippe, ante alias Tomyri fidissima: tantum Quae facinus non laudet? Ait, quae nam tibi sese Deneget egregii sociam male grata laboris? Ipsa ego per latebras nemorum, per aperta viarum Strata sequar: non me tecum remoretur euntem Ipsa palus; quamnis pelagi se fluctibus aequet Et penitus Zephiris, Eurisque agitata dehiscat. Vix has ediderat fidenti ex ore loquelas Erippe et reliquae simul assensere sorores, Parendi studiosa cohors, devotaque morti Pectora, cui comitem se gloria protinus addit; Gloria magnanimis ingens hortamen et acer Fortiter audendi stimulus; concordibus inde Carpere iter coepere animis, tectaeque per umbram Obscurae noctis, perque avia collis iniqui Ad ripam venere lacus prope moenia, quantum Cressa levis iactu metiri suevit arundo. Hac (inquit Tomyris) quoniam praeclusus ab omni Parte alia est aditus, nobis fallantur oportet Perpetuae vigilum excubiae, quae moenia circum Obsedere urbem et densa cinxere corona. Audendum est res eversas audacia saepe Sublevat, ignavos odit fortuna, Deusque. Nec, nisi qui patitur vinci se, vincitur ullus. Vos mecum, o sociae, Tanaimque, Istrumque tumentem, Atque Boristhenias undas, amnemque Diaspem, Et vada Maeotis nando tranastis et hosti Ante expectatum castra opposuisti, agrosqe, Et sata victrices vastatis et oppida ferro. Non alias animis, quam nunc, magis usus avitis Non manibus rapidis nandi non arte magistra: In Scythia primis cui iam assuevistis ab annis Horrida cum glacies ventis astricta, nivesque Riphaeae et gelidis loca circumfusa pruinis, Quae reliquis afferre moram suevere, metumque, Vos unas ad Martis opus, bellique labores Discendos iam tum velut opportuna vocabant. Eia agite et vosmet mecum demittite in undas. His dictis praeceps ab aequo defluxit Amazon, Armeniamque humeris tigrim deiecit ab altis Et pulchros membrorum artus, pulchrosque lacertos Exuit et nudo consistit corpore in acta. Tum pharetram tergo, peltamque accomodat, inque Uno eodemque simul coniungit fasce securim Ancipitem et laeva sinuosum corripit arcum Ingrediensque omnem proiecti littoris oram Exuperat pedibus; donec se se aequore mersam Nutricum tenus esse videt, tum nanque profundus Incipit hinc atque hinc plantis impellere fluctus, Extet ut ingentis totius pectoris auctus Caetera pellucens summa lacus integat unda. Illicet illam etiam certatim imitata sororum Tota cohors, claram nando secat acta paludem. Atque haec nunc sequitur, totum nunc praeterit agmen Et dominae gaudet se se ostentare natanti. Ut cum semifera verrentes aequora cauda Pistrices, vada salsa secant, epulasque requirunt. Utque etiam tranare ferunt maris alta reposti Channibales, pedibusque atros evincere fluctus Et nantes calamis miseros configere nautas. Ac iam iam chorus omnis eo pervenerat; unde Excubiis Gallos positis obsidere iussit Moenia Goffredus, quos tunc innubilus aether Dispergens terras sublustri nocte patentes Prodidit et media tacitas detexit arena Bellatricum oculis; ergo stetit agmen et arcu Ante alias omnes Tomyris conversa sagittam Imposuit, iecitque simul: fugit illa per umbram Noctis et in iugulum vigilis delata, reclusit Faucis iter; qua tristem animam cum sanguine fudit; Labitur infelix, dum vocem mittere tentat, Mutus humi atque atram trepidis contundit arenam Calcibus et littus moriens petit ore cruento Sors eadem alterius, cuius procul inde tuentis Forte locum, subito medium per pectus adacta Transfixit cordis latebras letalis arundo. Mox alium Lampedo, alium Marthesia virgo Deiicit et ripam viduant custodibus omnem. Ut videre igitur nullum superesse, profundo Qui somno exciret reliquos et ad arma vocaret, Quo fors laeta vocat, Polymela quid impedit, inquit, Quo minus egressae desertam in littoris oram, Ilicet ad caedem cunctae properemus inultam? Et nostras multo saturemus sanguine dextras Securi dum quique iacent in gramine, dumque Corpora ab externo recreant defessa labore? His dictis; alacres ripae adnavere relicto Gurgite et ut rabidae suerunt ad ovilia tigres Pergere, siquando rabies agit improba edendi, Protinus invadunt lati tentoria campi, Et primum impacta fronti Regina securi Axylum perimit, Druidum qui sanguine cretus In Remis, inter cives se primus agebat Dives inexhaustis argenti, aurique metallis. Quique opibus multos aleret, bellique, domique Splendidus et nunquam non hospes amabilis ulli; Sive is ab externis ad se diverteret oris, Sive ille e media conviva accederet urbe Ignotus, nutusque: omnes nam laetus eodem Et vultu accipere et dignari suerat honore. Quorum non ulli prostantem e pectore somnum Femineae miserum tum subtraxere bipenni, Nec fratres non longe illinc iuvere cubantes. Huic etenim laevam ferrum libravit in aurem, Fundentemque animam media inter strata reliquit; Illi autem assurgens resupinum in guttur adegit Immitem chalybem, atque humeris exemit utrisque Uno eodemque ictu caesum caput, inde Lycarbam, Atque Hypanim, atque Lycum mensae, thalamique ministros Et fidum in primis custodem ad limina Obellum Interimit: neque parcit Hylae, quem pulchra Telimno Herciniis furto conceptum in vallibus imis Progenuit, formae notum praestanti honore Et patri in bellum Coto commisit eunti. Coto Tectofagum regi, quo iustior alter Nusquam erat in Gallis, nec qui, si forte pedestres Instarent pugnae violentior iret in hostem. Verum huic non virtus belli testata, domique Profuit, aut illi pulchrum decus oris honesti. Quando ambos, eademque manus, visque aspera ferri Perculit atque eadem somno nox una perenni Obruit et caedem miscens natique, patrisque Hostilem amborum tepefecit sanguine terram, Addidit his alium, atque alium metuenda virago; Draesumque, Astyalumque, Antebrogiumque novarum Rixarum auctorem, coeptumque ad nobile fama Accitum Androgeum, Rheni sceptra bicornis Detulerant Batavi et certa se lege regendos Vangiones dederant, dextrisque, animisque feroces. Ac tunc unanimi Gallos in bella secuti Assensu, communem hostem depellere Turcam Finibus Syriae, Solymaque ex urbe volebant. Fecissentque alacres: illa nisi Rege perempto Nocte ducem sibi praeficerent, cui turbida fandi Copia, cui male sana fides, ancepsque voluntas Suasit ut in patriam spreta pietate redirent; Nec rediere tamen; quando discordibus inter Se se animis acti, partim morboque fameque. Et partim absumpti periere hostilibus armis. Nec minus in reliquos somno, vinoque sepultos Faemineae saevire manus Larissa Pharacem; Antippe Lyrcum; Rhobium Polymela, Lamumque Pisidice; Lamyrum Celtine; at Nanis Asylam Sustulit; Arcentem Rhaeo, Caeneumque Epicaste; Harpalyce Piasum; pectus Menaippa Phayllo Recludit misero, iustas qui coniugis iras Ut fugeret, procul a patriis discesserat oris, Abducens secum turpis mala gaudia lecti, Oblitusque sui, coelestis et immemor aulae In gremio pulchrae laetus recubabat amicae. Infelix, tantam qui nunquam e corpore labem Eluere, atque animum stellis inferre parasset. Ergo ille, exanimis dum multo sanguine lectum Commaculat, mollem manibus perquirit amicam. Illam autem somno excitam et clamare volentem Occupat Erippe, faucesque edidit et Haud tu Digna, ait, es nostrae caedant cui colla secures. Sic morere, atque una bellis, castrisque relictis I comiti comes usque tuo; quemque ipsa secuta es Perque nives glaciesque atras, ne desere amantem. Vix haec ediderat secum, caedem parabat Inde aliam atque aliam, tacito cum murmure Nanis Conversa in Tomyrim, Satis est Regina, superque Poenarum exhaustum: iam iam pars ultima noctis Instat, ait, vigilesque alios vocat hora, locusque His dictis avidas revocant a caede sorores. Et ripam repetunt, unde excessere, lacumque. Protinus ingressas portu Nicaea recepit, Laetaque sublimis reclusit limina portae. Illae, ubi victrices urbem intravere patentem Caesorum contis capita affixere virorum, Quae post sublimi protenta e vertice muri Inspiceret longe Gallorum exercitus omnis. Interea nox atra nigris invecta quadrigis Hesperium pelagi properans descendit in aequor. Et sol exorto vestivit lumine terras. Iamque duces Gallique omnes, fortesque Britanni, Atque Itali excierant stratis e mollibus artus Visuri stragem vicino in littore factam. Ascanias igitur ingens concursus ad undas Et singultantes etiam tum sanguine truncos. Ingentem caedem, atque immania vulnera et ipsa Mirantur Scythicis infracta securibus ossa. Mox etiam turrita oculis ad moenia versis Una omnes capita arrectis miserantur in hastis, Absumptosque dolent socios furtoque, doloque. Quorum aliquis, Non tempus, ait, lugere, sed acres Sumere de victis poenas et vertere ab imo Moenia barbariae dirum testantia morem; Et scelus infandum proclivis ad impia gentis. Haec dum illi inter se, summis e moenibus hostis Maerentes animos dictis irritat amaris, Turpiaque in cunctos iactat convicia Gallos. Eia agite, o viles animae, quae nostra relictis Finibus Europae regna appetiistis, opesque. Quis vos torpor habet? Quid statis inertia terrae Pondera? Cur muris iam non succeditis? Atque haec, Haec si delectant oculos spectacula vestros Aspicite et posthac miseri sperate futurum, Moenia ut exornent tales vallata coronae. Haec ubi sacrilega fudere opprobria lingua, Tormento capita imponunt abscissa piorum, Inque acies circumfusas (miserabile visu) Eiaculantur, adhuc taetro manantia tabo. Tum vero ignescunt irae et dolor ossibus ardet Christicolum; scalasque petunt, pugnamque lacessunt Eminus, in muros iacentes tela, facesque. Atque utrinque cadunt multi; cadit optimus inter Insubres clari soboles generosa Triulci Ixander, iaculum in turrim dum librat, et Ilum. Deiicit exanimem, nec toto umbone tuetur Ipse sibi cautus laevum femur; unde furenti Traiectus cornu, letali concidit ictu. Quin etiam Phrearus claro de sanguine natus Hic, ubi Taurinus inter depressior unda Eridanus se coelo effert gratissimus amnis, Concidit immiti perculsus tempora glande, Dum nostros revocat gladiisque, animisque furentes, Conantesque manu frustra divellere murum. Ast alia de parte Darin, dum vulnera ab alta Turris inaccessae parti subeuntibus infert, Pondere saxorum ingenti, levibusque sagittis, Scorpio in adversum veniens traiecit; et arce Praecipitem a summa deiecit ab ima, caputque Ille cadens affixit humi, saxumque cerebro Dispergens multo tepefecit sanguine terram. Quin etiam Alcimedon, cuius virtute, manuque Stabat adhuc res Turcarum, Nicaeaque se se Clausa tuebatur, multis dum pectora verbis Excitat Abdaridum et nostros procul usque repellit, Transfixus iaculo vitamque, urbemque reliquit. Ac, nisi nox densis pugnas exorta tenebris Divideret, scalae potuere ad moenia ferri Illa ex parte suis iam defensoribus orba. Quanquam incredibili populum terrore labantem Firmabat, pugnamque acrem integrare iubebat Accurrens Tomyris. Nec vos, ne terreat, inquit, O, totiens dubiis iam cognita pectora rebus, Unius iactura animae; nec stare putate Regna una hac tantum nobis suffulta columna; Ut si fracta cadat, secum convulsa ruina Cuncta trahat sic, ut nusquam spes ulla supersit. Talia vociferans ad propugnacula rursus Murorum et turres populum se ferre coegit, Excubiisque urbem et lecta statione tueri, Dum septem ostentat coelo nox clara triones, Et densae invitant bellorum ad furta tenebrae. At Graium dux Thatinus, cui prospera rerum Tantarum attulerant ingentem eventa dolorem, Postera cum primum primis orientis ab oris Orta dies animos generosa accenderet ira, Et consueta Deo solvisset vota sacerdos, Heroum coetu in medio sic farier infit. Dum circumsessam variis assultibus urbem Urgemus, frustaque aditus tentamus iniquos, O fratrum generosa cohors, cecidere perempti Bellantum innumeri; nec non procerumque, ducumque Pectora multorum fortissima; nec tamen ulla Spes est sublimes nos posse ascendere muros Audendo et clausis robusta repagula portis Vellere et effractis evertere moenia claustris. Ergo ego, si veri quidquam mens augurat et me Debellandi artem certi docuere parentes, Invictique duces, hostem obsidione premendum Censeo et a pugnae dubio certamine nostros Arcendos; dum plebem aliquid penuria cogat Audere, atque urbem trepido miscere tumultu. Nec longum in medio tempus; ni me mea fallit Spes oblata animo: iam iam populumque, patresque Dira fames armis adiget se dedere vestris. Quando omnes a terra aditus absedimus ipsi, Occiduaque a tarte lacus, qua moenibus unda Affluit et clausam fruges importat in urbem. Praeterea advenient instructae armisque, virisque, Littora quae circum invadant opulenta, triremes, Ostiaque Ascaniae claudant obsessa paludis, Accitae tales, ceu vos monuistis ad usus. Haec postquam Graium simulata mente locutum Sensere heroes, quo rex sibi Turca priores Et res, et vires posset reparare morando, Sic dux Goffredus contra est ingressus. Amicum Consilium, Thatine, tuum, quibus unica vitae Parcendi cura est, stimulos et gloria nullos Praemia ad aeternae subdit quaerenda salutis. Nos autem, quorum votis optatius ullum Evenisse nequit votum, quam sanguine fuso Ire ad conspectum divumque, hominumque parentis, Iure omnes minus esse pii gratique putemur, Ignavi sociis hic si sedeamus inultis, Qui, promissa suo si tempore classis adesset, Nunc etiam humanae fruerentur lumine vitae. Verum haec ille, oculis qui nostra haec aspicit aequis, Viderit omnipotens fandi memor, atque nefandi. Ille unus tum praecipue, cum quis fore poenae Se putat expertem, scelerum certissimus ultor. His dictis; iubet armatos astare maniplos Et secum pariter scalas afferre paratas, Quemque suas; tum missilibus, levibusque sagittis Proturbare hostem et summo depellere muro. Illi alacres sese expediunt, pugnamque lacessunt Eminus: et iaculis et glandibus aera complent. Contexta interea circum latera omnia dura E larice, iniectos quae machina respuat ignes, Tutaque contemnat saxorum pondera et ictus, Arietat in muros et firmas obiice portas. Partim etiam mole ingenti et testudine tecti Fundamenta altae properant excindere turris Atque aperire viam, cupidus qua miles in urbem Irruat et summa pellat de sede tyrannos Abdaridas; Christoque Deo reddantur honores, Dira superstitio versis quos sustulit aris. Dumque oculos intenti omnes atque ora tenebant In turrim et muros, contorta Falarica velit. Ac Tomyrim, celeres iacentem in castra sagittas Multaque letali miscentem funera dextra, Perculit, exhausitque illi cum sanguine vitam. Ingemuit virgo subit collapsa ruina. Et secum unanime simul ingemuere sorores, Larissa, Harpalice, Nanis, Polymela, Epicaste, Et dominae comes usque suae fidissima Rhaeo, Erippe ante omnes. Tomyrim namque illa cadentem Cum procul aspiceret. Tecum, o mihi semper amanda, Quo te cumque feres, veniam, Regina necesse est. Nec mihi si pugnae pepercerit (inquit) Victrici, aut victae ferrum hoc et dextera parcet. Ast alia ex illis. Ut me sors prospera rerum Deserat, haud unquam virtus generosa relinquet. Dixit, idemque omnes una cum voce probassent. Ensibus incubuere suis in pectus adactis. Fecerat interea turris collapsa ruinam Et Gallis, Italisque aditum patefecerat amplum. Cum pius Eustachides populum miseratus inermem, Tendentemque manus ultro, veniamque petentem Supplicibus verbis, Italos, ii namque volebant Per medias turris, murorumque ire ruinas In Turcas, se seque auro ditare reperto, Continuit, iussitque omnes in castra reverti, Pollicitis implens cunctorum ingentibus aures; Dum metuit, ne forte una cum gente rebelli Christicolae in caedem misti rapiantur acerbam. Ergo omnes abeunt retro, praedamque paratam Sedatis linquunt animis; mox inclytus armis Leucorum princeps regi, cui Graecia paret, Urbem compositis rebus concessit habendam.