CroALa, 2024-05-12+02:00. Nodus BARGAEUS.syri-04.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/BARGAEUS.syri-04.xml.
Dumque ea consessu in medio fortissima heros Commemorat, fidus coelesti ex ordine custos Unus, qui nutu Patris omnipotentis Olympi Additus, imperium Turcarum atque arma turtur, Intendens oculos coelo prospexit ab alto Europae ferro instructos e sedibus omnes Iam populos exisse suis, iamque arva teneri Pannoniae et Scythicos compleri milite campos Externo et totum proscindi classibus aequor: Atque Asiae regnis immanem insurgere molem Bellorum: fortesque peti tanto agmine Turcas. Haec igitur secum dubio dum pectore versat Et metuit, ne qua sublati clade repente Aligerum cuncti nigrantum ad regna ferantur: Moestus adit Patrem, cuius firmissima solum Fundamenta manus iacens agit; atque potentis Imperii sedem, si qua est, evertit ab imo: Et procul assistens placido sic pectore fatur. O, cui siderei servit plaga lucida coeli, Aeternaeque uni mentes paremus ovantes: Scit curae mandasse meae tua summa voluntas Turcarum invictos populos, gentesque rebelles Arabiae atque alios, quos in sua verba coegit Iurare Abdarides et sub sua Tartara misit, Seductos cerae cultu pietatis; ut aras Infandas, facilesque ad turpia crimina ritus Excolerent, natique tui praecepta perosi Effugerent lucem et venturae gaudia vitae, Ni caecae obsaret fraudi, tantoque periclo Instanti tuus altus amor se opponeret unum. Hos igitur, quos ipse olim tibi forte reservas Incolumes colei nobiscum in parte locandos Si tueor, causam tueor nostramque, tuamque. Nam si Christicolas aliis, quibus ipse ferendum Hoc onus, hoc proprium voluisti imponere munus, Militiae aeternae Aligeris defendere fas est, Cur mihi pro Turcis communem orare parentem Non liceat? Precibusque Arabum fulcire salutem? Nec quemquam tamen ipse veto vigilare faventem, Cui debet: fovet ille suos, foveatque clientes. Quos ego servari pariter cupioque, voloque, Atque inter Turcas, tanquam certissima cultus Adiumenta tui, vitaeque exempla beatae, Versari incolumes, atrum ut post funus honores Coelestum accipiant, ac praemia digna reportent: Illi autem Abdaridum leges, ritusque nefandos Abiiciant, arasque tuas et templa frequentent, Edocti nullum esse alium, cui fidere possint, Quemque mala sine fraude colant: cui vota, precesque Concipiant, statuantque piis altaria templis: Quemque salutiferum confessi numen adorent: Atque humiles unum castas venerentur ad aras Rite, tuum praeter natum, grave pignus amoris Erga hominum mortale genus: quibus annuis olim Sidereas arces, vacuique sedilia coeli. Ille igitur populum, qui nunc exire fidelem Gaudet in Arabios, dextrasque armare minaces, Mecum una laetus finem si spectat eumdem, Nec portu longe diversi erramus ab uno, Ut quos ipse cupit servari, ego perdere tendam, Quid prohibet belli tantam restinguere flammam Summe Pater? Cur tam certo tot fortia leto Pectora non arces? Cur, qui nunc instat utrinque Interitus, caecisque dies mutanda tenebris, Non potius dulcem constanti foedere pacem Subducturam etiam multos heroas ab Orco, In ferrum, inque aciem iam descendentibus affert? Nam, Turcas si forte manu deleveris omnes Ipse tua et nullus tandem superaverit atro Excidio, quis iam potis exercere, suoque Coget in officio gentes perstare sequentes Iamdudum partae tutissima commoda pacis? Quin ille potius (dicto procul exitus absit) Otia, desidiamque animo (ni fallor) in omnem Amoto procul hoste ruent: scelera inde profanis Inter sese odiis suscepta admittere pergent Et cultu et verae spreto pietatis honore. Haec vigil Abdaridum custos sic ore locutus Conticuit: solitaque abiens in sede quievit. Ast alius, qui militia selectus eadem Et Syriam et palmis viridem curabat Idumem, Astitit ad solium Patris atque ita farier infit. O Pater, aeterno qui mentem impulsus amore Legisti nostro vigiles ex ordine certos, Quos populis, quos cuique homini, quos urbibus et quos Praeficeres regnis certa sub lege ministros, Quandoquidem tu me voluisti e fratribus unum, Esse cui sanctae custodia gentis, Seligere et comitem miseris haerere, ducemque: Qui nunc servitio Turcarum, Arabumque superbo Oppressi longe a templis arcentur et aris: Accipe iam voces, populos quibus aethera complet Ille tuus, placidusque audi questusque, precesque, Quas ad te statui perferre et quaerere supplex Tantorum requiem nobis, finemque malorum. E quibus haud equidem inficior te suesse frequenter Innumeros, qui nostra iuvent, producere fructus. His namque exercere bonos, punire nocentes, Atque augere soles praemi spes inde futuri. Sed miserum tamen huc illuc ferrique, rapique Insontes, duraque premi sub compede vinctos Et cogi simul infandos ediscere ritus Et dirum dirae colere impietatis alumnum Abdaridem: aut acres ultro dare corpore poenas: Inclusosque tuae vexari moenibus urbis: Ceu pecus et molles mediis in ovilibus agnos Ore trahunt, manduntque lupi, quos longa coegit E sylvis exire fames, dum rure profectus Pastor abest longe, vel somno indulget inerti, Nec nocturna canum servat custodia caulas. Quamquam longa satis monet experientia, nullum Sperandum esse hominem, cui, si semel ulla licenter Degendae fuerit vitae permissa potestas, Mens eadem perstet pietatem amplexa, nec usquam Rectum animi inflectat; nam qui per lubrica pergit, Haud semel in peius labi consuevit, humique Oblitus iacet usque sui; ceu forte revulsus Aerio scopulos decurrit vertice montis, In praecepsque ruit: nec partem aversus in ullam Flectit iter, donec fundo consedit in imo Unde potis vis nulla usquam removere iacentem, Non Boreae, non torrentis decursus aquai: Usque adeo sedet immotus. Scio acerba meorum Excidia et quanto coner noctesque, diesque Inde alium atque alium praesens inhibere labore; Ne quando allecti rerum dulcedine et una Turcarum longa iam consuetudine victi, In scelera et mores abeant, ritusque profanos. Nec sum etiam, veri si quid mens augurat, ipse Inscius inferna missurum a sede ministros Luciferum, quo se rebus tibi in omnibus aequet, Artibus atque dolis operam quamcumque daturos, Servitio ne forte tuus, quo pressus anhelat, Exeat et dominos populos fuget urbe superbos. Atque haec si mecum, qui nunc tibi regna rebellis Barbara commendat gentis, quod amica tuorum Interdum celebrantem aliquem commercia diro Servet ab interitu, quod tanta exempla secuti Forte olim Turcaeque omnes, Arabesque receptent, Agnoscantque tuum concordi pectore cultum; Haec si mecum una fere consideret, idem Commoda sectari parva atque incerta videbit. Namque, ut multa tuae spargant pia semina legis Christicolae Turcas inter, tamen impius ille Abdarides magis atque magis firmatur in horas, Inque dies crescit, cultumque nefarius auget Ipse suum; magnamque trahens in Tartara secum Partem orbis, medio fidens exultat Averno. Nec tamen exosus Persasque, Arabasque feroces, Everti una omnes ruptis radicibus optem, Exitioque dari. Vincant, quos vincere fas est: Et victi imperio discant parere bonorum: Iustitiamque colant docti meliora, tuoque Colla iugo faciles submittere mollia pergant. Ac tu, mundi opifex et rerum aeterna potestas Summe pater; Solyme populo si libera utrique Afferet ad certae adiumenta salutis, Affer opem magnis (tua laus erit unius) ausis Et procerum pia coepta iuva: quos undique ab ortis Convenisse vides patriis; et tecta, domosque Deseruisse suas, Solymorum ut moenia tantis Eripiantque malis: desertaque templa frequentent Et substructa novis cumulent altaria donis. Haec ille. At pater omnipotens sic deinde profatur: Iamdudum, o vigiles mandata ad nostra ministri, Quod libuit, placuitque semel, decrevimus ipsi, Nec frustra decreta cadent. Vos munus obite, Quisque suum; bello Syriae miscebitur orbis, Purpureusque fluet multorum sanguine Orontes: Et nunc magnanimis cedet victoria Gallis: Nunc eadem ad Turcas vultu laetissima verget: Ingratasque vices volvet; ne quaerite causas. Ipse adero, cum tempus erit. Nec plura locutus Annuit et totum nutu tremefecit Olympum. Mox medio e coetu, quorum chorus excubat omnis Vestibulum ante ipsum, primoque in limine portae, Advocat Aligerum, fidamque affatur ad aurem. O nostrae pars militiae dilecte minister, Quem primos inter prima hac in sede locatum Ad nutus praesto esse meos vis cogit amoris Immensi et noctes suadet vigilare, diesque; Vade age, Pannonias velox delabere in oras: Maximus Ister ubi fines contingit Amantum: Atque amnem adversos totum deflexos in Euros Moenia sublimis praeterfluit ardua Curtae. Impius hic Colomanus habet: cui frater avitas Halmus opes, regnumque dedit male cautus habendum, Ausus legitimae studium et suffragia plebis, Testatamque diu patrum contemnere mentem. Ille tamen posthac commissi criminis acre Supplicium solvet nocti damnatus inerti. Huc tu quamprimum demissus ab aethere summo Fac populi, quos in nostros metus armat euntes In Syriam, iam iamque Saum tranare parantes, Mitescant, positaque omni feritate benignos Exhibeant sese, nec coeptum obsepiat usquam Ullus iter, certamque viam vetet ire: sed ultro Venturis, quacumque potest, ope sedulis adsit. Dixerat. Ille autem ceu fulgur ab aethere praeceps Labitur: et dicto citius pervenit ad Istrum: Qua medius totum cursu se vertit in Euros, Lambit et antiquae sublimia moenia Curtae. Hic regem somni expertem, curisque gravatum Repperit et dubios volventem pectore casus Bellorum, trepidumque metu: ne forte ducesque Et proceres, quorum latis exercitus arvis Insidet et populis bellum, excidiumque minatur, Ni sibi ad Euxini fauces via libera detur, Protinus infensi poenas cum sanguine poscant. Ille igitur formam senis assimulatus Aquinci: Cui templi et rerum princeps data cura sacrarum, Atque fides habita in dubiis certissima rebus, Sive instent belli, placidae seu tempora pacis, Attoniti stetit ante oculos atque ora tyranni Paeonis, inde imo rumpens e pectore voces. Non nunc tempus (ait) dubio cum pectore curas Versare et rerum ancipites expendere casus: Hostis adest, non qui vacuos affusus in agros Erret et e patria depellat sede colonos, Ac praedas incautus agat: passimque vagetur Longius a castris: sed qui sua signa secutus Pareat imperio meliorum et iussa facessat. Certa ducum virtus: iuvenum spectata voluntas Et patiens pariter corpusque, animusque laborum. Hanc tu, si sapias gentem, qua nullius usquam Gloria se tollit maior vel pace, vel armis, Praecipue deflens commissa piacula caedis, Omnibus officii sensim lenire memento, Muneribusque tuis; nam sic (mihi crede) quietas Incedentum acies Gallorum et castra videbis Ire viam et dapibus nusquam se pascere inemptis. Haec memorans, vulgi strepitum, vocesque ruentis Audiit ad portas urbis: quo praevia Gallos Fama volat missos castris, qui moenia Curtae, Paeonii sedem regis et limen adirent, Bellique et pacis secum mandata ferentes. Ergo introgressos iubet ipse in tecta vocari, Seque locat solio residens Colomannus in alto. Illi adsunt, regemque prius de more salutant. Mox Senonum ductor Stephanus sic ore profatur. Quod nos relligio Divum, quod certa voluntas Effundendae animae pro libertate piorum, Ac promissa fides, quod nos data dextera cogit, Concordes bellum Turcis inferre tyrannis Venimus et saevos Europae a finibus hostes Arcere in montes Persarum, Arabumque cavernas. Nec certe, cum communem pater urbis et orbis Cogere Gallorum vires decrevit in hostem, Pannonios, vellent qui tantum infringere foedus, Impiaque Abdaridae stabilirent regna rebellis, Insignes pietate viros, fore credidit umquam: Sed potius, quod fas fuerat, quod fama ferebat, Nostrorum aucturus numerum, viresque putavit: Et bellum auspicio regis, ductuque potentis Gesturos: cuius pietas gratissima coelo Esset et in dubiis virtus exercita rebus. Quem nunc praeponere coelestum in templa relatum Et colimus, flemusque simul, si vixet, aperto Exciperetque sinu Gallos, opibusque iuvaret: Sterneret ipse viam: quae quaque in parte sequenda, Aut vitanda forent, ultro nos ipse doceret. Nunc tibi visum aliter: quando tot millia leto Nostrorum, qui se dextrae Colomanne, tuaeque Crediderant fidei, tua missa ex urbe repente Agmina, contempta Divum pietate, dederunt. Atque haec ipsa quidem scitatum venimus, an sint Consilio confecta tuo; discrimen utrisque Hoc solum ostendet, stabilis pax instet, an arma. Hic dictis animo cunctantem atque ore tacentem Aggressus rege. Non hoc sibi poscit, Aquincus, Tempus, ait; nunc certa tibi est oblata facultas Praeteritae caedis nullorum caede piandae. Fare, age, quid dubitas haec tanti incendia belli, Dum licet, externas longe depellere in oras? Iungereque invictas constanti foedere dextras? Talia finierat: cum Rex, cui nuntius ales Iamdudum in Gallos animum, mentemque benignam Addiderat, curasque e corde revellerat acres; Attollens oculos, ore est sic fatus amico. Si vestrum imperium, Galli, si vestra secutae Iussa forent acies, quas hic Germania fudit Innumeras, nostra arva suis viduata colonis, Quae modo vidistis passim squalentia ad Istrum, Dum coeptum properatis iter, bene culta niterent: Nec misto amborum maduisse sanguine tellus, Funera tot miserans populorum utrinque cadentum: Sed potius laetos laeta excepisse amicos: Et, quibus ipsa opibus poterat, iuvisse euntes, Non adeo longe nostris disiungitur oris Humanae iucunda comes clementia vitae, Nec tam relligio longe supera alta tementum Exulat hinc, vobis ut quicquam obstare velimus Concordi in Turcas animo sumentibus arma. Immo ego, ni regni novitas revocaret et anceps Vulgi animus, procerumque odia et male grata voluntas (Credite) non essem tanti pars ultima coepti; Et data servarem patrui promissa, fidemque. Postulat hoc a me causae commune periclum Et communis amor famae immortalis et ingens Genti honos: cuius praeclaro a sanguine priscos Paeonii repetunt proavosque, atavosque suorum: Inter qui Noarum quondam, Bargumque feraces, Post acri direpta manu donaria Delphis, Insedere agros Brenno duce et auspice Brenno. Mox patriae sueti late producere fines, Pannoniae populos omni ditione subactos Pressere et victis leges ac iura dederunt. Hac ortos patruus nos clara a stirpe volebat Et patriae a tanta numerabat origine fastos; Tauristasque et Scordiscos, Boiosque feroces, Quae tum nomina erant, Gallos genere esse docebat. Quare agite, o, uno nobiscum sanguine iuncti Invicti heroes, dextris coniungite dextras Atque animos animis et, quae contraria votis Acciderunt nostris, hilares iam mittite et ipsos Per patriae fines vobis iter omne futurum Credite, quae tantis peperit vos inclyta factis. Non deerunt, quacumque viam tendetis, amica Hospitia: et dapibus mensae sine fraude paratis: Perque agros, mediasque urbes, perque oppida tuti Ingressus et nusquam ingens non copia rerum. Haec ait: et geminas signis, ostroque superbas Efferri e thalamo vestes et cingula bullis, E solido bullis longe fulgentibus auro, Apta iubet: nec non pretioso vellere martes: Quas gens perpetuis Scythiae damnata tenebris, Suetaque Riphaeas pedibus calcare pruinas, Mittit Hyperboreis terrarum a finibus usque, Ingentis pretii martes; his insuper addit Aurea et Eois insigna pocula gemmis. Tum vero, quando ille aliud nil maius habebat, Goffredo iubet inclusum, fulvoque decorum Aere dari sceptrum, cuius pars ima frementem Desuper urget equum, Nili genitoris alumnum. Parte autem in summa rostroque atque unguibus hydrum, Quem pia defecto iandudum aetate parenti Afferat, ales habet diris invisa colubris. Atque haec (inquit) erunt nostri rata pignora amoris, Ignaramque doli Gallis testantia mente. Sic fatus, propere vicina per oppida certos Dimittit, quorum monitu secura parentur Hospitia: atque viae loca proxima rebus abundent Omnibus humanae ad vitae spectantibus usum. Aurigae interea ex altis Elasippus et Aethon Veloces stabulis simul eduxere quadrigas: Quae rapidis rapidas anteirent cursibus auras: Et tutae acclivis superarent devia montis. Aurea materies illis curvatur in arcus Et iuga chrysolithis passim variata nitescunt. Ulmeus est temo; duro circumdata ferro Curvatura rotae, radiosque volubilis ambit, Non ullis salebris, non ulla aetate domandos. At procul expellunt pluviamque, imbremque cadentem Arte laborare villoso e Castore pelles; Quae currum inductae circumque, supraque tuentur. His adduntur equi generosa a stirpe parentum; Quales Cappadocis prope flumina Thermodontis, Dum populos armis, dum cursu provocat Euros, Antiopen agitasse ferunt atque Orithyam, Inter Amazonias acies, turbamque sororum, Effera quae Martem mentiri est ausa parentem. Talibus auditis Galli, donisque receptis Laeti abeunt Curta: pacemque in castra reportant. Atque aliquis vulgo e medio, cum forte videret Intextasque auro vestes, radiataque gemmis Pocula, cornipedasque feros, pulchrasque quadrigas Et sceptrum et captas Ursae sub sidere martes. O, quam magna (inquit) virtus; quamque inclyta fama Gloria, quam tantis dignatur honoribus hostis Barbarus, ac prece submissa veneratus adorat. Et poterit tanti quisquam diffidere ductu Herois? Poterit Turcarum horrescere vultus Praeterea? Et rerum non expectare secundos Eventus? Huiusque ingentia praemia belli? Haec ille. Et defixa solo tentoria laetae Collegere acies: avulsaque signa secutae, Quaeque sua, incoeptum peragunt iter: aeraque longe Sole sub ardenti radiis percussa renident, Praestringuntque oculos spectantum: Eurique procaces Cardine ab averso coeli petulantibus auris Certatim versant, altumque per aera plangunt Signa suis noscenda notis: quae scilicet una Omnia sanguineo dirimit Crux sutilis ostro. Ecce autem diris Erebi e sedibus ales, Cornua cui surgunt summa infestissima fronte: Triste rubent oculi: spirant incendia nares: Et caput intorti lambunt pro crinibus angues: Curvati in falcem dentes: informis hiatus Oris: adunci ungues manuum: quarum una flagello Insonat horrendum: piceam fert altera tedam. His simul ac sontes animas in Tartara trudit Impius, atque Erebo totum se condit aperto, Contrahit in gyros et crebra volumina caudam Obscoenam et terras tetris obnubilat alis. Quaque iter intendit, nimbique, imbresque sequuntur, Urentesque aestus, intempestaeque pruinae, Abruptaeque micant tenebrosa e nube procellae: Verberat et grando fata laeta, boumque labores: Ac mortale genus vexant morbique, famesque. Ille autem veteres populorum exasperat iras, Accenditque odia et reges impellit ad arma Praecipites, secum portans letumque, metumque, Inserit et paci, si qua est, nova semina belli. Ergo huc Ammerice tum se referebat ab alta, Ammerice, cuius nostro dirimuntur ab orbe Et nobis adversa premunt vestigia gentes: Templa ubi et innumeras positis altaribus aras Ture adolent: Stygiaeque umbras et numina noctis Caedibus, ac fuso miserorum sanguine placant Regnatae passim Aligeris nigrantibus urbes, Isque, ubi diversis Europae a partibus omnes Arma manu populos sumpsisse ultricia vidit, Quo regno spolient Arabas, iamque arva feracis Pannoniae et Graium fines, Thracumque tenere Victores, neque adhuc ollis se opponere quemquam, Astitit indignans, una quod tanta coissent Agmina: et unanimes in se, excidiumque suorum Coniurasse omnes iam cerneret Europaeos. Sic igitur secum. Quae nam socordia, quae nam Tartareos invasit iners ignavia fratres? Sublatae ne omnes causae, quibus Itala tellus Foeta odiis in se converterat impia dextras? Civilis ne adeo sunt obruta semina belli Et tam certa tenet pax et concordia Gallos? Tamque hilarem ducit pacata per otia vitam Imperii quondam assertrix Germania, livor Fortibus alterius coeptis non ullus ut obstet? Sic ex regum animis penitus discordia cessit, Ut vacet externas armis invadere gentes, Abdaridasque meos patriis depellere regnis Audeat? Et positas Solymis evertere sedes, Lucifero positas sedes, ritusque sacrorum? At gens imbellis, credo et nil tale timendum. Non ne eadem Siculis nos haec iam depulit oris, Exactosque procul remeare in regna coegit Afrorum? Non victrici tot millia dextra Haec eadem Abdaridum Ligeris prope fluminis undam Fudit? Et innumeros caedis cumulavit acervos? Nimirum bello vinci nequit: illa labores Ausa subit duros: invictaque numen adorat Illa suum, cultumque suum tutatur et auget Quotidie magis atque magis; non ire periclis Obvia, non aestus renuit perferre, famemque: Ingrata nec victa siti, nec frigore cedit. Absumptae ne igitur vires? Fraudesque, dolique, Insidiaeque omnes et noxia crimina desunt? Non dabitur Turcis (esto) concurrere nostris Et Gallis virtute pari, non robore eodem Pectoris et belli summam gerere artibus iisdem. At dabitur populos odiis versare, dolisque: Ancipitesque metus pavidis inferre tyrannis: Infirmare fidem: dubiis confundere pactis Foedera et hinc atque hinc raptare in Tartara praedas. Seu sit Arabs, seu Thrax: numerumque augere nocentum: Atque iter innumeris sedes praecidere ad altas: Deiecti unde sumus (miserum) per vimque, nefasque Tartarei fratres, summis invisa potestas Coelicolis, iussique imas Phlegetontis ad undas Exercere iram et tenebris dominarier atris. His ubi sese acuit dictis inamabile monstrum, Ardua deseruit coeli convexa, suasque Demisit Stygias penitus se pronus ad undas. Atque illic iratus adit moestusque, tremensque Regnatorem Erebi. Laxa sedet ille catena Vinctus et infesto summum petit aera catena cornu Nequicquam et rabie consumitur usque furenti: Quod neque claustra datur, neque vincla exire potestas, Christicolumque animis varias intexere fraudes Et superum regnis speratum indicere bellum. It circum Aligerum pubes densata nigrantum Et voces nutusque silens observat et audit Illius: ac nusquam nisi iussa abscedit ab aula. Tectum ingens, deforme solum, circumdata ferreis Regia parietibus, quam septem ambire feruntur Cocyti stagna alta vadis impervia caecis, Et pice torrentes, atraque voragine ripae. In foribus dirae effigies. Contemptus: edaxque Livor et iniustae Veneris damnata Cupido; Atque morae Furor impatiens aurique micantis Sacra Fames, Luxusque vorax, et desidis otii Importuna Quies; expesque Accessus ad umbras Tartareas, tristisque sedens in limine custos, Impellit flagris alios, aliosque coercet: Et semel ingressos prohibet remeare sub auras Aethereas, placitaeque iterum se dedere vitae. Ergo illi caeno informes volvuntur et illos Sulphureis demergit aquis niger Ales et unco Corripit impacto: atque ardenti versat in igne. Supplicii nullum desit genus et sua quemque Poena manet, luiturque suo sub vindice semper Quicquid apud superos sceleris committitur usquam. Huc sese Ammericae veniens demisit ab oris Aliger et propere portas ingressus apertas Constitit ad solium, saevique inamoena tyranni Limina et has imo voces e pectore fudit. En adsum, o princeps tenebrarum, o maxime noctis Arbiter, externis occulti a finibus orbis, Quem neque adhuc veterum solers industria patrum, Nec fors, nec casus, nec vis humana retexit. Oceano disiuncta latet pars illa patenti Et procul aversis penitus depressa sub Austris, Navigiisque hominum, volucrumque impervia pennis. Hic solido ex auro plenae tibi turis acerrae, Sanguineque humano perfusa altaria fumant, Hic tibi virgineum florem delibat et aufert Impius, innumerasque preces et vota sacerdos Concipit: hic uni magni tribuuntur honores Et tibi abest: non fama illas perlatus ad oras, Non dictis, factisve usquam, non nomine notus. Ipse illic solus regnas: cultuque frequenti Solus adoraris: solum te templa fatentur Et maris et terrae, tempestatumque potentem. Quod nisi quis fidens animo atque interritus ausis, Herculeas manibus post secula prisca columnas Vellat et Oceanum temerarius ire per altum Audeat instabili dirimens vada fervida cymba Atque intentato positas petat aequore terras, Nec scopulos veritus, nec caeco in vortice cautes Navifragas, flustusque perenni aestate calentes: Illa tibi (si credis) opis non indigna nostrae Serviet aeternum et supplex procumbet humi gens. Omnibus hic lecti seclis immota futuris Sacra canent pueri passim, innuptae puellae: Ut se Tartareos ultro patiantur ad ignes Mactari et sontes addici immanibus aris. Verum illic dum regna tibi stabilimus, opesque Maxime rex, cunctosque Indos in iura, fidemque Cogimus esse tuam: peditumque, equitumque catervas Gallorum unanimes, totamque sub arma coactam Vidimus Europam cunctas effundere vires In Turcas, Arabasque tuos, iamque agmina mille Conventura simul properant ad littora Thracum: Unde Asiae limes brevibus disiungitur undis. Hanc tu, si sapias, totam tueare necesse est Imperii sedem et cultus cunabula nostri: Perdendumve ultro statuas, tibi quicquid in isto Paret adhuc terrarum orbi: quosque unus Avernis Abdarides devovit aquis, ad sidera ituros Doctrinae, vitaeque piae praecepta secutos. Haec ille et vastas terrae implevere catervas Tartarea pestes diris ululatibus: ut cum Turba canum queritur stabulis inclusa Molossum; Quam sibi dives opum iuvenis venator alendam Curat, apros, saevosque lupos, ursosque daturam Exitio, ut primum stellis languescere lumen Coeperit et tenebras veniens Aurora fugarit. Ergo illa interea noctemque exosa, morasque Ingratas, variis resonat latratibus aedes: Dissonaque in longum ducens lamenta, salubres Abrumpit somnos miseris custodibus. At rex Nigrantum Aligerum rabie fera colla tumescens Horrendum intonuit murmur: quo protinus omnis Intremuit tellus exterrita: nec minus altam Substitit in montis faciem maris aequor et undas Vorticibus rapidis trepidos effudit in agros: Ipsaque perpetuos mutarunt flumina cursus Et fontes petiere suos; immugiit ingens Caucasus et celsi vertex subsedit Amani. Postquam autem summis coeli gens exul ab Astris Invidiae stimulis questus impulsa profudit Et Phlegetonteis indicta silentia monstris, Lucifer irarum volvens sub pectore fluctus Constitit et solio ex alto sic turbidus infit. Non equidem, o magni proles ignavia tyranni, Cum mecum eiecti coelo cecidisti in ima Tartara, vos inter veritus sum defore, qui cum Hostibus assiduum belli certamen obiret Aeterni memor exilii: quo cedere victi Cogimur aethereas sedes mortalibus aegris: Quas illi cantus inter, celebresque choreas Militiae coelestis et inter gaudia numquam Interitura tenent, segnis rata praemia vitae: Cum tenebris nos interea voluamur in imis, Immeritamque hosti poenam pendamus atroci. Non equidem timui, quin tanti iniuria facti Fixa animo, ultrices cunctorum accenderet iras. Quae numquam genus humanum requiescere, numquam Pace frui sineret; verum noctesque, diesque Fraude lacessitum pugna exerceret iniqua: Dum nos parta manu summo victoria coelo Aequaret: nocti nostros addicere hostes Nobiscum et poena victos cruciaret acerba. Nunc autem video, quae vestra ignavia, vestra est Culpa ingens: solitas desisse intexere fraudes: Desisse unanimes hortari in proelia gentes: Et versas turbare odiis urbesque, domosque. Non pudet? O labes, o et turpissima nostri Dedecora imperii, non vos pudet, ire quietos Hesperiae populos in me, excidiumque meorum? Ite procul viles umbrae: quid statis inertes? Quis vos insolita tardat formidine torpor? Flagitia et serae derisa piacula mortis. Foedera si percussa, illo si nomine pacem Compositam, cuius vim Tartara nostra tremiscunt, Disiicere atque animos tantis avertere coeptis Non sine ille unus summi regnator Olympi: Quis vetat invidiae flagris accendere Graios? Ac tentare metu Thracis praecordia regis? Incoeptum qui solus iter remoratus euntem Consilia et causas cessandi innectat opertas. Dixerat; ast olli vario simul ore fremebant. Incusare alios alii: reprehendere fratres Aerios, quorum talis data cura labori est. Dumque adeo ingenti iactant ea verba tumultu, Exilit insultans Geniis e tristibus unus, Infestus scelerum vindex et nomine Alastor: Monstrum horrendum, ingens, quo non praestantius ullum Irritare animos et crimina fingere belli: Exilit: et ventis et fulminis ocyor alis Se tulit ad superos Stygiis digressus ab oris: Praecipitique petit Byzantia tecta volatu: Et tacitum Odrysii limen, soliumque tyranni Obsidet atque animum postquam persensit in omnes Gallorum super adventu diducere curas, Adstitit: atque locum nactus, tempusque nocendi, Thatinno faciem similis furialia membra Exuit: in vultus et se trasformat amicos; Thatinno, faciem obscoenam cui foeda cicatrix Turparat: truncaeque inhonesto vulnere nares. Artificis mira sed enim mox arte refectas Discolor obductae certo discrimine limes Iuncturae sceleris poenam ostendebat aperti. Olli oculi in longum porrecti ad tempora et olli Turbinis in morem caput exurgebat acutum: Et mentum umbrarat rigidis rarissima setis Barba: supercilii species depressa iacentis, In pectusque humeri contracti utrinque redibant: Obtutu immotus, collo brevis et pede claudus: Sed qui consilii unus bellique, domique Auctor haberetur non futilis: esset ubi hosti, Aut civi, aut fido fraus innectenda clienti. Quae gratum in primis artes potuere tyranno Reddere Threicio, cunctisque imponere rebus Imperii, populo pariter, patribusque tremendum. Cuius ut adveniens Erebo furialis Alastor Induit os, humerosque sibi, faciemque manusque, Nec non et vocem, gressumque effinxit euntis, His regem aggreditur dictis et suscitat iras. Dum tua sollicitis exercet pectora curis Et metus et patriae vehemens amor et nova semper In consulta animum nunc huc, nunc dividis illuc, Europae extremis exercitus advena ab oris Imperii fines nostri populatur inultos. Ille quidem ficto praetexens nomine fraudem, Dum sese, ut Solymis servilia vincula rumpat, Aggressurum Asiam simulat, Persisque fugatis Eversurum Arabum ferroque, ignique penates: Nimirum illud agit tantis conatibus unum, Ut Graios, quorum nutu nunc omnia parent, Quaecumque Ionium complectitur aequor et ingens Amne Saus gelidum refugit qua devius Istrum, Imperio atque omni spoliet ditione: tuisque Excutiat sceptrum manibus, iusque omne Quiritum Occupet invadens armis. Ea sola cupido Finibus e patriis Gallos exire coegit, Non pietatis honos: ritus non cura tuendi Ulla sui sedes, alienaque regna lacessunt, Terrarum ut soli vacuo dominentur in orbe. Sic olim Thracum fines aggressus et urbem, Cum Brenno extincto Gallis dux additus iret, (Nam memini saepe haec priscos narrare Triballos) Arva Comontorius Byzantia coepit et auri Vim magnam miseros iussit sibi pendere cives, Defensa poenam pro libertate, quotannis. Verum haec temporibus iamdudum oblita vetustis Forte fidem, nulli facient exempla, sed illud Scilicet indicio est, quali sit praedita mente Gallia, vel quanta flagrare cupidine suerit Regnandi, terrasque omni ditione tenendi, Quod gens ista suis accommoda tempora rebus Nacta olim imperii titulumque et nomen ademit Per fraudem et patrio Graios spoliavit honore. Et nunc servitio tendit premere ausa superbo Thracibus hic quaecumque tuis regnanda supersunt. Sed quid ego haec tibi nunc annalibus eruta priscis Enumerans verbis onero nimis anxius aures? Quando eadem Italia nuper nos depulit et nos Illyriae et Macedum cunctis decedere terris, Proh scelus et fines nostros sibi linquere adegit. Ac nisi tum virtus tua sese opponeret ultrix Threicii regni, regno premeremur inique Gallorum et patriam nobis fleremus ademptam. Cur igitur nunc non obstas conatibus istis Nec molire moram? Si non virtute, manuque, Artibus at saltem fallacibus; indue vultus Atque animos, quibus imperio Nicephorus olim Detrusus, summo sed enim tibi liquit habendam. Ne dubita locus insidiis non defuit umquam. Perge modo et qua se pandit via praevia fraudi, I celer atque dolis populos everte superbos. Sperne fidem, provolve Deos: mendacia vincant. Ipse adero et nusquam vestigia pressa relinquam. Vertam omnes me me in facies: nil prorsus inausum, Aut intentatum patiar mihi, donec ad unum Caedibus absumptos videam, morboque, fameque. Hec ille et iam certa spe plenus Alexis. Immo (ait) o rerum columen Thatinne mearum, Iampridem ad nostras certos dimisimus urbes, Oppidaque et pagos, qui si se forte facultas Offerat audendi, pacemque et foedera rumpant. Atque ex insidiis, ubi res ferat, agmen adorti, Qua licet, hinc atque hinc inimicum excindere tendant. Sin minus; officiis studeant vincire benignis: Et non inviti poscentibus omnia praestent. Nam si obstare palam sola potentia tantis Non poterit coeptis, Arabas tamen usque iuvabit Consiliis, opibusque suis, bellumque morando. Haec ubi dicta dedit Graiorum ductor Alexis Conticuit: flammisque novis praecordia sensit Accendi: atque animum stimulis vecordibus uri. Interea, qua parte Saus se fundit in Istrum, Transierat laetus Gallorum exercitus omnis: Arvaque Taurini, lucosque emensus opacos Mysorum, sublime iugum superaverat Aemi. Unde hinc Adriacas, illinc Moeotidis oras, Et Pontum spectare licet: brevibusque diremptas Cycladas inter se spatiis: Asiamque patentem, Cui late affusum magnis anfractibus aequor Fluctifragum glaucis aspergit littus ab undis. Hinc aliquis tractus, lateque patentia regna Turcarum longe aspiciens. Proh dedecus (inquit) Occupat Abdarides tantum terraeque, marisque? Nec nos Christicolum, quos iam parere coegit Ille sibi, nec nos memores virtutis avitae, Nec patriae, cultusque pii miseretque, pudetque? Scilicet id melius; bella intestina, necesque Moliri inter nos, viresque absumere nostras Nequicquam et saevum Turcarum increscere regnum Inque dies magis atque magis radicibus actis Altius, ad coelum tolli, pars caetera donec Terrarum discerpta odiis et viribus impar, Ingratis frenum accipiat: cogatur et una Flagitiis servire novis, ritusque profanos. Discere et in leges gentis iurare rebellis. Talibus accensi dictis funduntur in agros Odrysios, placido quos flumine lenior Hebrus Lambit et aurifera dives foecundat arena. Mox autem irriguam gelidis non unius undis Amnis et auctoris dictam de nomine Orestam Praetereunt laeti: positisque ad moenia castris Byzanti, grates Superumque, hominumque parenti Supplicibus referunt verbis: rebusque precantur Optatum, qualem sperant ante omnia, finem. Dumque sacris intenti omnes operantur et aras Ante pias astant humiles: animoque labores Exhaustos repetunt et secum iter omne revolvunt, Adventare acies Italum conserta sequentes Signa vident, tectosque equites fulgentibus armis, Non procul inde ad se celerem contendere gressum. Ergo incredibilis, cunctorumque aucta tumultu Laetitia exoritur subito: seseque vicissim Hinc, atque hinc acies animis et voce salutant. Et tandem venisse locum gratantur in unum Incolumes; ingens ferit aurea sidera clamor: Quo septem Byzanti arces, quo ducta coronae Triplicis in morem sublimia moenia ab imo Contremuere solo: fluctusque repressit euntes Bosphorus: atque iterum, post secula mille revulsae, Inter se frontem Symplegades infregerunt. At primi heroum proceres, delectaque pubes Nobilium propere castis egressa reclusis Sublimes in equis Italum ductoribus ultro Occurrunt, dextrasque iuvat coniungere dextris. In primis regem Ausonium Goffredus amicis Excipit adveniens complexibus atque ita fatur. Maxime dux, nostrarum in quo pars maxima rerum, Curaque suscepti belli, spesque una recumbit, En tandem ad fines pervenimus Hellesponti: Metimurque oculis angusti littoris oras, Per quas Argivum iuvenes transisse feruntur Aurea de trucibus rapturi vellera Colchis: Littoreque in medio pugna stravisse tyrannum Bebrycium, qui se obtulerat venientibus hostem. Quod si summa Dei vis, atque immota voluntas, Has voluit primum virtuti opponere fauces, Omen et iudicium belli, quodcumque futurum est, Nos quoque Threicii regis videamus oportet, Num fraudem, num vim iniustam superare queamus: Et, quos insidiis (longa est iniuria) captos Detinet et vinclis iamdudum et carcere clausos Heroas, prima incoepti fundamina nostri, Quod minime putat ille, manu repetamus et armis. Ne tamen immeritos Thracas credamur adorti, Misimus Odrysio qui bellum indicat Alexi: Et cras, ni nostris properet parere petitis, Vastaturum agros nos passim, urbemque minetur, Haec Tullingus et haec contra sic Daunius heros. Illum ego tot scelerum poenam debere suorum Er reor et si quid recti mens concipit, opto. Tu modo fac tecum statuas tibi quicquid agendum Esse putes; ego iussa sequar; tamen usque cavendas (Si qua fides) populi fraudes et verba Pelasgi Expertus moneo; laudis gens invidia nostrae, Invida virtutis ferro modo victa quiescet. Atque haec dum secum vario sermone volutant, Considunt acies campo, seque aggere cingunt. Sole autem Hesperias mox decedente sub undas Ter sonitum tuba rauca dedit: quo scilicet omnes Admoniti genibus flexis et ad ardua palmis Sidera sublatis Dominam terraeque, polique Et matrem illius, nostros qui solus ab Orco Vindicat atque oris animos coelestibus infert, Voce salutarunt humili: precibusque peractis, Depellunt dapibusque famem, mensisque reponunt Vina: quibus laeti sedant curasque, sitimque. Interea portas alii, vallumque, viasque Obsidunt vigiles: alii defessa labore Membra locant stratis: gelidaeque horrentia Lunae Frigora et hybernos vitant sub pellibus imbres: Optatosque petunt somnos, animosque relaxant.