CroALa, 2025-04-20+02:00. Nodus AUGUR.chry-03.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/AUGUR.chry-03.xml.
Protinus optatos opulenti pulveris ortus Exequar: hanc etiam solertes sumite partem Artifices, animoque diu versate volenti. Maxima iam vobis gravium miracula rerum, Ingentisque ausus, artisque ex ordine summae Ignes, et spatia, et numeros, et pondera dicam. In magnis labor est, necnon par gloria, siquem Respiciunt placido praesentes lumine divi, Insequiturque ardens velut inde accensa voluntas. Ne vos difficilis rerum experientia turbet, Neu me dicendi novitas ingrata retardet. Tu quoque, siquid adhuc tibi, quae praelusimus, almum Tentarunt pectus, votis persaepe vocata Nympha mihi, dudum sacri custodia fontis Extremam tantorum operum ne desere curam Hanc nostram, oramus: nec, si quae maximus olim Ille tuus cecinit vates ornantia supra Tellurem complexa foves, contemnere prorsus Inducas animum, quae nos imitamur, et ipsis Illius impressis quae nunc vestigia signis Ponimus internae scrutati viscera terrae; Ne velut ex alto penitus despecta refutes. Quin videas siqua pariles ea figere sorte Conamur parvo vadentes grandia passu: Sic eat aeternum puris tibi leniter undis Mincius, et tenera praetexat arundine ripas. Principio spontis propriae, semotus ab omni Sit cura, et vitam tranquilla per otia ducat Secretus, latitansque etiam, cui talia curae. Illi sit non ampla quidem, sed commoda multis Tractandis domus, et vulgo quae abiuncta recedat. Quaque locis habeat secreta cubicula certis, Quo nullis aditus pateat, ni forsitan ipse Iusserit huc famulos non nil inferre minister, Qui neque quid gestent norint, nec cuius in usum. Hic brevis aestiva spatiantem porticus aura, Et modica exceptum brumali tempore servent Atria, contineantque domi; nec parvulus absit Hortus, ubi vacuum toto se exerceat anno, Et velut huic tantum studiose deditus instet. Nunc eadem excultae telluri condita mandet, Semina nunc olerum properanti seligat ungue, Mox animum, atque oculos pascat florentibus herbis. Huc etiam interdum dulcis admittat amicos; Dissimuletque, domi quid agat, gratoque sodales Detineat lusu captos, suavique lepore. Interea non ille tamen cessare calorem Occultum sinat, aurigerum si forte locarit Semen, ubi proprios aevi iam compleat orbes, Aut si id continuoque igni, multoque labore Abstrusum in venis auri perquirere tentet; Atque ideo haud ab re fuerit, quaesisse fidelem Muneris egregii socium, longique laboris, Interiore domus se qui tum parte recondat, Inque vicem partitus onus curanda ministret. Est etiam non illa quidem postrema beati Artificis ratio, qua se commendet, et ipsum Diis opus aeternis; neque enim sine numine divum Haec veniunt, neque ad haec ulli adspirare licebit, Qui non rite deos studuit sibi adesse precando. Ipse ego, qui tantum haec tenui nunc carmine tento Pandere, ter Musis feci pia vota, precesque Intendi manibus supplex, et pectore puro; Unde mihi insolitum caelo adspirare favorem, Paulatimque novas in carmina surgere vires Sentio, perque altos collis, atque avia ferri Per nemora incertus videor: ducor sed aventi Mente tamen, quo fata ferunt, ut primus amoeno Ex Helicone sacra referam mihi fronde coronam: Primus et Aoniis intexam floribus aram, Quae mihi cum fuerit teneris erecta sub annis Et Phoebo, Phoebique choro, Genioque potenti, Stat maris Adriaci secreto in lictore ducta Ad culmen, placidis qua fertur Ariminus undis, Aut rapitur torrens vastum violentus in aequor, Inclita dum subter pontis monumenta vetusti Praeterit, et dulcis undas permiscet amaris. Propterea incoeptas artis, operumque labores Prosequar indictos prius, et fumantia circum Tecta ferar divum, tenues qui follibus auras Captant, et liquido distendunt aere caminos: Et iam Cyclopum fremitus audire videmur Cominus ingentes, caelumque incudibus actum Murmurat, et longo Chalybum stridore liquentum Insolitisque mihi resonat mugitibus Aetna. Seu quis sementem faciendi quaeritat auri, Seu prius argenti recte primordia poscit, Nosse gradus primum varios ne spreverit ignis. Sunt plures etenim, per quos procedat, oportet. Sed duo praecipue: naturae est aemulus alter Tranquillae; ast alter violentae convenit arti. Nititur hic operum immensa vi trudere semen E solido innexum miris compagibus auro. Cum prius, ut tibi mox reserabo, solveris aurum, Reddiderisque humens, necnon et putre, subactumque, Ut facile id valido demum patiatur ab igne, Exhaletque tumens, atque in sublime feratur, Exemptum fovet ille, nec excedentis adurit Tum virtute caloris opus, frigere nec ante Permittit, quam se mire componat, et ante, Quam sese propria perfectum sponte reponat. Hic mihi composita dedatur mente minister. Magna etenim referam primum, tum plurima fando Commodus expediam, quae prisca et barbara turba Subticuit, quaeque ipsam eriam caelasse volentem Crediderim, aut verbis nescisse potentius uti. Haec ideo lingua nunc illustrare Latinorum Ausus, quinetiam numeros his addere conor: Grata magis doctas veniant ut missa per aures. In primis auri lamnas, ramentave puri Accipiens, crebris contundes ictibus, atque Pulveris in morem triti, aut fluvialis arenae, Diminues, longumque teres, quo denique putri Humore ex sese interius resoluta liquescant. Proderit huc etiam largos infundere rores Seminis interdum proprii, ne forte alienum, Ut docui supra, quicquam miscere labores. Ni quod multa queat connectere, forsitan addas, Quodve etiam sparsum rebus communiter insit: Nam simili gaudere suo simile omne putato, Atque etiam exterius simili quodcunque iuvari, Praesertim cum naturam natura requirat, Atque amplexa parem contraria cuncta recuset. Sic quoque non digitis, aut plectro pulsa, movetur Forte fidis, tanquam fidibus tunc assonet ictis Ipsa, quibus fuerit concordi consona voce: In cunctis adeo rerum concordia pollet. Quare id ne pigeat, quodcumque est, quaerere compar; Aut ubicunque latet, seu montibus abditur imis, Vel maris eruitur scopulis, aut fontibus haeret In mediis, alto vel se producit Olympo; Seu quacunque patet, seu parte absconditur omni, Quicquid id est, totove orbis se corpore miscet, Cuius praevalida vi tam compacta resolvas. Ergo ubi iam humescent, angusti vasis in alto Fundo compones ipsa haec non ordine nullo; Namque per aequa tibi maneant dispansa necesse est, Ut calor ex aequo penetrans per cuncta feratur Unus, et ex omni compellat parte vaporem. Nunc, quibus exceptum rebus componere possis, Instituam vas illud, ubi perferre calores Immensos opus est aurum sic rite peractum. Est genus indomitae mirum telluris, Hiberus Quam fossor vitreas Italum transmittit ad artes. Hac etenim argilla fictis vitrarius ollis Vitra liquat fervens, eademque liquentia totas Noctes atque dies longo depurat in igne. Hanc igitur primum creta compone tenaci, Qua figulus currente rota surgentia profert Vascula, et his pergit gratas inducere formas. Est etiam Euganeis tellus in collibus atra, Sulphurei ad fontes Aponi qua semita ducit. Nec minus effossis puteis quandoque subalba Eruitur, marmor referens persaepe vetustum. Quas ut tu cunctas una coniungere cures, Est opus, atque adeo manibus miscere subinde, Unam quo pariter possis inducere massam. Indi scyphi speciem oblongi simulantia finge Pocula, queis etiam parva circumdare zona Os summum studeas, illis aptentur ut alte Vitrea vasa super tenues captura vapores. Nec minor illa quidem fuerit tibi cura camini, Quo validum accendas ignem, multumque diuque Accensum summa foveas industrius arte. Hunc igitur duplici munitum pariete firma, Compositoque apte limo duc omnia circum. Nec mihi displiceat vinclis praecinctus et aere, Et silice intectus dura, quae tegmine ferri Fortior, hoc melius tanti vim perferat ignis. Hanc quoque continuo multoque foramine comple, Vascula quo possis illic tam multa locare, Quam multa est operi satis, et quam multa labori. His ita compositis, cum primum accenderis ingem, Aestuat hic clausa rapidus fornace, feritque Vas recta inferius, totumque ignescere cogit. At proprio quondam species madefacta liquore Aurea, quis credat? Tamen haec videre periti, Soluitur, et spondae paulatim vasis adhaeret; Mox petere hinc sensim vitri convexa videtur, Duraque quae quondam fuerat, et densa, gravisque, Mollis hebet, volitatque levis, et rara fatiscit. Quin niveo candore etiam fucata renidet Principio; mox caeruleo pallore repente, Et viola leviter tincto perfunditur omnis, Quae prius astrorum caelique imitata colorem Fulserat, atque auri fulva perstabat in aura. Non tamen indicium facient haec una, sed ipsum Illius interea licet observare saporem, Haeserit os circum cum vix perceptus amaror. Indicio est etiam sonus hinc otusus, et aure Deprehendi haud facilis, necnon odor haud gravis, et si Sulphuris extemplo paulum spiraverit atri. Quid? Quod et interdum liquidam se fundere undam Ipsa videtur item, quae sursum repserit offa; Usqueadeo non grande semel mutarier aurum Visum est, et superas ferri grave pondus in auras. Hic liquor est, qui si certo sit tempore lectus, Bina ministeria ex sese praestabit abunde. Alterum, ut hinc aurum proprii quandoque liquore Seminis infundas, ipsum cum solvere primum Coeperis, et prima simul id contriveris arte. Alterum erit, quod cum hic docte immiscebitur humor, Forsitan advectas Indo de littore baccas, Cum senio obductae non nil pallere videntur, Restituet quondam proprio candore nitentis. Aut ex arte novas etiam, si forte cupido Id facere incessit umquam tibi, fingere posse Perspicuo invenies illo puroque liquore. Quod si quando sequens rerum pulcherrima, quoddam Egregium meditari opus, et componere velles, Pulchrum aeque haud quicquam, nec tam mirabile possis Deligere, humanam quod tunc imitere per artem. Has adeo circum ludit natura creandas; Seu cum se summo pandunt in marmore conchae, Ut genitalis eas anni stimulaverit hora, Inplenturque levi conceptu roris hiantes, Et gravidae certo mox edunt tempore foetus, Aetheriusque illis fit candens unio partus. Sive animadvertas, cur non se roscidus unam Induat in speciem simili conceptus ab ortu. Namque ubi ros purus cupidis influxerit illis, Conspicitur toto diffusus corpore candor. Turbidus at foetum prorsum sordescere cogit, Quem rursus videas caelo pallere minante. Quippe illo constant, caelique his maior inest vis, Quam maris: hinc variant, et pro lurore vicissim Nubilus est illis color, aut pro luce serenus, Dum fovet alba senis Tithoni Aurora cubile. Hinc etenim pasci tunc illas cernimus, et cum Se tempestive saturent, grandescere foetus. Comprimitur vero si fulgurat ipsa repente Concha pavens, restatque minor ieiuna timendo. Verum si intinuit, pariter compressa pavensque Inflatam vento speciem, et sine corpore gignit. Atque hi concharum vere perhibentur abortus. Nam cute multiplici sani constare feruntur, Et penitus solido compleri corpore partus, Atque ita, quo callum reputes id corporis esse, Quod sale permulto soleant purgare periti. Id mirum est, caelum tantum gaudere sereno, Sole rubere illas, candorem et perdere, et ipsum Custodire ideo mersas pelago altius, atque Se raddi valeant usquam contingere Phoebi. Flavescunt tamen, et rugas traxere senectu: Nec constat vigor ille, nisi durante iuventa, Quem petimus: sic his etiam longa efficit aetas. Haeret et interdum duris vetus unio conchis, Quam neque ab his valeas nisi forti avellere lima: Quamquam omnis pariter proprio sin in aequore mollis, Exemptus vero durescat protinus idem. At si forte manum capientis praevidet ipsa Concha, statim compressa operit seseque suasque Intus opes, se gnara peti violenter ob illas: Atque ita praeveniens acie proscindit acuta Saepe manum, et poenas decepto sumit ab hoste. Denique quod solers summi prudentia vatis Esse apibus circa regem miratur, id ipsum Observare ferunt conchas, ut grandior aevo Imperet, atque alias pastum praecallida ducat. Quae si forti capi (nam haec urinantibus una Cura est) contingat, palantes protinus omnes Includi reliquas facile est tum retibus, atque Incolumi quo maior erat fiducia rege: Hoc illis capto subit inconstantia maior, Usqueadeo in cunctis ductorem amittere magnum est. Praecipua his vero dos est: aequissimus orbis, Candor item aetherius, tum limpidus undique laevor, Et magno pariter iustum sub corpore pondus. Sed satis haec, nequa videar contendere summis Ipse viris, merito sibi qui peperere virentem Semper, et in nullo languentem tempore laudem: Nec mihi certandi veniat tam vana cupido. Tu modo, cum dabitur, collectum rite liquorem, Nam non saepe fluit, tantos servabis in usus. Namque illo sparsus pallens prius unio candet: Quin novus efficitur, si post componere cures Caetera, quae cura nihilo maiore parantur, Ut referunt, qui haec egere et scripsere docentes. Possem multa tibi quaerentum inventa referre Artificum; qui dum res has scrutantur, et errant Nunc huc nunc illuc, alienaque saepe sequuti, Quam peterent, miranda alias, nec cognita pridem Invenere, quibus fruitur nunc vita repertis. Ut qui vitra adeo varias imitantia gemmas Effecere prius, necnon qui nitra salesque Iniunxere simul lymphis et alumina primi, Seiungique aliis aurum docuere metallis; Vel qui tot nobis etiam ostendere colores, Purpureum viridemque, aut quo caelestia tecta Interpicta micant, et crebris ignibus ardent. Seu quem floriferi tranquillo tempore veris Laeta maris summas spargit Galatea per undas: Quem facere eximia si qua cupis arte colorem (Namque illum nobis etiam natura ministrat Inventum scabris in rupibus), hic tibi nulla Proveniet de parte magis, quacunque vel arte, Caerula qui placidi referat Neptunia ponti, Quam qui praetenuis flavo detergitur auro. Hunc adeo ex sese profert, et detegit ultro Aurea cyaneo conspirans aura colori, Cum floret mirae in morem rubiginis aurum Suspensum supra os ollae candentis aceti, Marmoreoque etiam completae pulvere primum, Deinde fimo in putri, iugive humore repostae. His ergo atque aliis, quos enumerare colores Longum esset, cuncta in tabulis simulata reponunt Pictores, quaecunque procul propiusve videri Contigit, ut prisci mira expressere. Neque ulli Non eadem mire nunc et pinxere minores: Quos meus ingenio cunctos imitatus et arte Iulius, effingit quicquid natura sub ipsis Exposuit diversa oculis; seu surgere montes Aerios, imasque simul subsidere valles, Collibus atque etiam introrsum protendere hiatus Aspicias, vacuisque ipsos se findere rimis: Seu petere exiguo comprehensos margine cures Prospectu late campos, et florida rura, Fluminaque immensas inter currentia terras, Et maria, atque lacus, viridique in gramine fontis, Quo Nymphae, Satyrique, et monticolae Silvani Conveniunt, caeloque illic et sole fruuntur Quisque suo, variis intenti lusibus omnes. Multaque praeterea, quibus artes haud pudet uti Ceu propriis reliquas, siqua immiscere metallis Pergit rite manus: en cum spirantia quondam Aera Myrhon, vel nunc eadem cum excudere Crispus Certat fingendi praestans et fundere iuxta, Multaque construere, et multa admiscere, suumque Sufficere his ignem doctus. Nec inaniter illum Crediderim arcanam meditatum plura per artem, Qui genus id nuper tormenti ex aere peractum Horrendum miseris edit mortalibus, altos Quo murorum apices longe quatit, et grave pondus Machina terribili iaculatur in aera bombo; Quo tellus tremit assultans, atque oppida circum Icta procul diro strepitu, ceu fulminis, horrent. Quales attonita stupidi percepimus aure Littore nunc veneto, Patavi dum magnus ad urbem Rex sedet, et latos diverso milite campos Occupat: at contra venetus se exercitus intra Continet, et variis arcet terroribus hostem. Sed quid in haec fando diversi venimus? An quod Nos et agit, qui nunc vertit ferus omnia Mavors? Pierides contra contendite: nam neque vobis Unquam aberunt, ausint qui talia: sed neque munus Ingratum est quodcunque paro; namque hoc mihi tantum Iussistis, quod et ipse lubens praestare laboro, Aequus in his quamvis labor est, et gloria dispar. Nunc age continuus calor, et secretior ignis, Quo fovet ac reficit sese vis seminis intus, Edetur, tempusque sacri geniale Hymenaei, Perpetuisque almi succensa cubilia tedis Coniugis, et veri Veneris dicentur amores. Ergo nivem cum tu vitro deraseris auri, Hanc hyali parvo rursus in vase repones, Cuius item modicum ferventi os obstrue vitro. Tum tibi seu lapide excisum formare caminum, Sive luto fictum, studeas, cui subdita lampas Ardeat assiduum producens usque teporem, Quem super impositus dense cinis aurea servet Semina, quae fundo phyalae claudantur in imo; Et vitreo dum vase diu conclusa coquuntur, Ostendant prima varios in fronte colores: Namque ipsum quoniam prae cunctis quaerimus atrum Post quater undenos soles cum noctibus actos, Unde color tota candens educitur arte, Ex atro ad candentem alios exstare necesse est, Quos spectes medios inter contraria sensim Apparere tibi. Namque hoc natura requirit, Quo sibi conveniat concors, atque undique tota: Nec nisi decursis spatiis extrema tenebis. Omni namque dabunt tibi tot se parte videndos, Quot trahit adverso solis splendore colores Iris, ubi terris caelo incurvata recumbit; Aut quot saepe levi motu variata videmus Colla referre avium, quas Iuno iungere curru Ante alias omnes volucres dignata, superbis Centum Argi voluit praetexere lumina pennis. Ast ubi se fusco perfuderit ipsa colore Massa, putes proprium te suffecisse teporem, Quo femella marem suavi complexa foveret In gremio; ast illi sensim instillaret amorem Fotus amans, dulcisque simul langueret uterque Connubio, et ditem proferret denique partum. Hinc ea paulatim pullam deponere vestem Incipit, et sese pallenti obducere palla, Inque dies minus atque minus pallere, neque ullo Cessare intera momento temporis unquam Saepius innumero conspersa colore vicissim, Quin albere iterum maturet foedere tanti Coniugii iuncto, quo iam resoluta latenter Putruit, et vires quo nunc recreata resumit. Hic igitur ne qua tepidum summoveris ignem, Et genitalem intus vim vi subeunte foveto: Ales ut assidue tepidis super incubat ovis, Nascendisque adhibet pullis intenta vigorem. Quem tu continue morem servare memento, Hanc ut, dum Phoebi circum se verterit orbis, Plurimus exacto comprehendat tempore candor. Haec tibi tangenda est duranti denique meta, Hic equus est solvendus, et hic iam terminat aequor, Quo cursum tenuisse diu laetere laborum Tantorum, et longum patienter multa tulisset. Ac iam tempus adest, quo felix praemia sumas Debita, quae tanto demum sudore pararis. Accipies igitur vivi de more subactum Argenti pondus, triquetroque in vase repones, Quo calefacta solent immissa metalla liquere. Cumque tibi in medio vas ipsum aptaveris igni, Coeperit et misso sursum fervescere fumo, Pulveris exiguam perfecti proiice partem Desuper, et tantis succendas follibus ignem. Namque id continuo, quod tu mirere, liquescet Argenti in speciem, quam fusam deinde canali Angusto in gracilem videas durescere virgam. Non tamen hic prorsus sistendum est, eia age longum Ingresso tibi restat iter, quo pergere cura Strenuus, et quondam felicem perficere cursum. Nec mihi det vitio quisquam, si condita claustra Naturae reserare nimis, vel inutile forsan Humano quicquam generi proferre videbor; Cum, veluti cunctos auro ditescere vellem, Ipsum qua fieri possit ratione docere Tentabo, abstrusum quod sic natura sub imis Montibus occuluit, quo gens humana per omnis Id peteret patiens atque exanclata labores, Quove uno pretiique modum summamque tenerent Mortales, illoque foret mutatio rerum Aequior, et varias inter commercia gentis Apta magis. Quod si certa produxerit arte In lucem id quisquam, vulgoque ut pergat in usum, Fecerit, atque ideo pretiosum ut vile putetur, Continuo exciderint reliquae tam segniter artes, Quantum haec extulerit caput indefessa; neque ipse Forte pater curis acuet mortalia corda Amplius, inde gravi passus torpere veterno Omnia, vel potius sceleratum mox genus omnem Iusserit humani speciem mutare decoris. Ipsum autem, ut variis agitaverit ante periclis Autorem sceleris tanti, aut detrudet ad orcum Fulmine, vel celsa religatus in rupe perennes Aeternum poenas coget dare: nam quid Olympo Ossa superpositus, necnon et Pelion Ossae Coeumque Iapetumque magis saevumque Typhoea Finxerit horrendi Iovis ira, et fulmine dignos? Aut magis aethereis subductus sedibus ignis Caucasea meritum volucrique et rupe Promethea? Quam, qui hac imprudens aurum invulgaverit arte, Dignus erit poena simul ut multetur utraque? Caverat hac princeps re forsan Claudius una, Flexibile ut fieret mirando examine vitrum, Detraheret nequid pretia olim imposta metallis. Vidit idem inferior longo post tempore Caesar Ipse etiam fortasse, artis cum perdere tantae Artifices voluit, iussitque exurere librum Multorum aggestum cumulum, dum forte peragrat Milite composito Aegypti ditissima regna, Et timet imperio Romano providus arte Ex illa, et multis opibus tunc inde paratis. Quin frustra Phaunus Pico satus, et Iovis almus Ipse nepos, merita ferretur laude, quod olim Primus ad Hesperios specubus deprompserit altis Argenti late venas, primusque per ipsum Aurum aditos tantos tellure recluserit ima, Horum conditio si qua vilesceret arte. Verum id non agimus, non omnibus omnia namque Scribimus; hac tota vulgus sed parte perosi Ludimus, et procul hinc certum est arcere profanum, Et terrere etiam scriptis, ne attingere sensu Speret, quae paucis canimus prudentibus, et quae Non tamquam artifices, sed ut olim caetera, tamquam Scrutantes opus id, dicimus, et quae Vix illis pateant magno percepta labore, Qui moniti nobis dignique ad tanta vocantur: Praesertim cum rite volunt indicta relinqui Nonnulla, aut dici scelus est ea quippe nefandum Ni penitus caecis ambagibus involvantur. Ac nonnulla etiam (quod parce nos tamen ultro Fecimus) interdum sparguntur falsa, neque illic Omnia praecipue credas tibi vera referri, Ars ubi secretos duci tentatur in usus; Atque ubi, quo pacto sese experientia promat, Prodimus addicti perplexae legibus artis. Quin ubi naturae vires aperimus, et artem Illius asseclam decernimus, atque ubi primum Esse hanc, mox quae ea sit, ostendimus; omnia passim Vera tibi porro occurrent magis, et magis inde Omnia percipies, quae sunt ducenda sub usum, Quam illinc, artis ubi nobis modus ipse doceri Est visus, nostroque patens fieri documento. Nec fuit haec fandi tantum sententia, quantum Hic mihi nescio quis furor incidit, unde faventi Numine non trito ductarer calle sub alta Culmina Pieridum, laetosque invisere colles Et fontes haurire sacros, et carpere frondes Sperarem, doctae iam praemia frontis honesta, Atque adamata mihi, et multos quaesita per annos. Haec nam sollicitas inhibent solatia curas; Hic amor, haec vacuam tenet oblectatio mentem, Gratiaque, atque una haec animum complexa voluptas Explet, et hinc totum percurrunt gaudia pectus, Gaudia Castalidum dono concessa sororum. Ergo hinc digrediens edico, ne quis ab igne Amoveat, quod rexit, opus; ne forte remittat Conceptum durante diu virtute calorem. Sed contra intendat potius, quo perferat ipsum Tacta manus tamen artificis, nequando moventem Vim sese excedat calor, at tam iugis et aequus Perduret, quam laeta illum natura sequatur. Ergo, quin pergas, tunc te mora nulla retardet, Desieris cum iam ulterius proferre nitorem Sperati et demum iam tum candoris adepti: Sed tamen ut properes obstet patientia semper Fida comes, quae te pariter ne longa moretur Ipsa dies, faciat. Neque enim tibi tempore parta Tanta brevi speres; quae si conquirere possis, Nulla aeque quaerenda alia, aut optanda relinquas. Hic itaque ulterius postquam processerit ignis, Non unus color, aut facies spectanda, sed ante, Quam tibi purpureus se proferat ipse videndum, Paulatim croceo perfusus candor amictu, Et varie immutans, totum durabit in annum, Cum ruber ostendi mox coeperit, atque sub altam Perspicuus florere cutim, violaeque rubenti Assimilis, iuxtaque nitens Tyrio hyacintho. Haud tamen hic etiam sistas, sed protinus ultra Perge, nec a recta, quae te via ducit, aberres. Tum tibi ne in mentem veniat, nec suadeat ullus, Ut quicquam immutes ignem, ni forte parumper Intendam, quem ferre tamen vel tangere possis, Cum libet, illaesus: quae sit tibi meta, modusque, Quo nihil hoc toto servandum tempore credas Esse magis. Namque hoc naturam imitabere tantum. Caetera, si pecces aliquid, vel forte relinquas, Corrigere, aut rursus componere, nil prohibet, si Recte animadversa haec pridem, et quaesita fuerunt. At si desistas, quo vis intermoriatur Ignea, continuo quae foetum fomite pascit, Nil agis, et subito, cum primum desinet ignis, Cuncta ruent, quae nonnulla reparaveris arte Amplius, ac frustra tentes fulcire ruinam. Verum si contra studeas augere calorem Impatiens, pigeat morae te, protinus illud Amittes, longo quod dudum tempore quaeras. Propterea assistens operi bombycina lychnis Nunc ipse imponas filo contorta trilici, Nunc oleo demissa leves, eademque retorto Profer acu, aut putres contundas forcipe fungos. Contemplator item, cum se mutaverit aer, Sumpserit et vires iam tempestatibus aequas. Si media, ut par est, torrenti aestate calescet, Et tuus hic etiam nolens augebitur ignis. At si frigescit gelidis aquilonibus aer, Et tuus hic etiam nolens sedabitur ignis. Tu vero, si frigus erit, mox addere primis Fila tribus sapiens accingere, quae tibi speres Esse satis; sed si aestatis supereminet aestus, Occuras, demasque celer quae adiunxeris ante, Aut latera exemplo attenua nimis ampla camini, Et graciles illi spondas aptare labora. Aut contra, tenuis paries ubi forte maligna Ex sese admittet vel rimis frigora, limo Tum latera haec eadem crasso duc omnia circum, Quaque potes iussum conserves arte teporem. Nec pudeat cribro cineres agitare, neque ipsos Ampullam circum tenues aptare tepentem Interea, quando videas inolescere foetum Scilicet, et densum magis affectare ruborem: Tertia quo tandem veniat feliciter aestas, Quae tibi praeteritos demat perfecta labores. Nam simulac plenum color effert purpureus se, Cunctandum nihil est, quin pulvis vase beatus Dematur, variosque tibi servetur in usus: Caetera sive velis auro mutare metalla, Seu libet affectis etiam mortalibus esse Auxilio, et tristes illis depellere morbos. Haud tamen exacte quisquam sic computet annos, Ut nil diminuat numero huic, nil insuper addat. Nam seu materies habilis quandoque reperta Acceleret cursus, eadem non apta retardet; Seu calor intensus paulo minus aut magis aequam Mensuram exuperet, variet tempusve, locusve: Hinc tibi, si spectes, ratioque et causa patebit, In longum tanti spatium quae duxerat ortus, Fecerit aut brevius; neque enim quem septimus edit Mensis, eri fallax hominum partus, nec et hunc, quem Protulit undecimus, non verum dicere possis, Quamquam haec in superos soleant et in astra referri. Sunt qui deinde tamen non parvis ignibus illum Noctes atque dies septem in fornace perustum Detineant, donec magis hic densetur, ut aiunt. Quod tamen haud omni sapiens ex parte probarit: Nam facere haud, quicquam simile huic natura videtur; Coeperit at siquem, servat mox una tenorem Semper, et incoepto quae sint diversa refutat. Haec tibi quo totum peragant, quem circumagis orbem Rectius, integri, moneo, ne spreveris anni Observare tuis in rebus tempora passim. Ac si me quicquam studeas audire, sub ipsum Ver adeo incipies, quo totus parturit orbis, Et quo se cunctis aperit natura creandis, Cuius ad arcanum componas cuncta tenorem Me duce; quod monui semper, ne calle relicto Illius, a recta quoquam discedere tentes. Vere igitur tum vitra tibi conflare iubeto, Vere etiam formare luto atque aptare caminos, Cum desaevit hiems, ac dum non impedit aestas, Ut quamvis validos pertractes cominus ignes. Forsitan hic numeros quaeras, et pondera rerum, Quas tibi constituas, opus id quam perficis, ante. Verum si reputes, tria sunt primordia tantum; Dehinc duo, dehinc etiam, recte si videris, unum Tantum erit, et solo triplex constabit in auro. Quin ipsa haec uno comprehendas pondere cuncta: Nam nihilo distant inter se iuncta, suumque Quodque sibi alterno permutat pondere pondus. Quae tamen exacte prorsus sic omnia tractes, Ut neque tam tenui numero subducere curent, Ac neque tam modica perpendere lance minutim Hi, quibus argento mire secernitum aurum, Instrumenta quibus maneant, quae templa vocantur. Nam templi faciem praestant circumdata vitro, Et pedis unius modulo constructa decenti, Quo nusquam tenui penetret vi spiritus, atque Hic erecta bilanx praeceps immotaque perstet. Atque ideo argenti massae, quae continet aurum Infusum, drachmama capiunt, quam rursus acuto Incidunt ferro, mediamque illius in acris Diffundunt latices partem; mox illa virentis Particulas auri linquit resoluta per undas. Hae propriae nigrae ad fundum gravitate feruntur, Quas illi excipiunt, et parva lance receptas, Exiguo quocunque leves sint pondere, pendunt. Subductisque ipsis, dum quod sub parte repertum est Tunc aurum, artificis miro solertia ductu Computat, in toto reperit quae summa resultet. At quamquam numeris, opus est, utare minutis Usqueadeo, vel ponderibus, satis attamen una Tantum electa tibi fuerit tribus uncia primis Ex illis, quam tu, ut docui, sic rite gubernes; Aut si forte duas sumis, nil amplius addas. Nam te, quod superest, etiam nonnulla docebo, Quae tibi cum fuerint alta sub mente reposta, Noris, cur modica contentus parte labores. Hic ego non fictis, quae sunt tractanda, figuris Eloquar, et longis obducta ambagibus edam, Quae quondam artifices ipsi caelasse fatentur Consulto, tanquam veteris mandata Sybillae. Extremo huic igitur prudens ne cede labori: Nam brevis atque artis minimae est, sed divitis usus. Ergo vel in primis fulvo confunde metallo Confecti paulum medicaminis, idque beati Pulveris actutum prae se vim ferre videbis. Vel gravidum puro semen cum rursus ab auro Haud facili et multa extrusum collegeris arte (Qui modus ex illis, quae pridem exegimus, extat Expressus satis, et fari non omnia par est), Huic tu purpurei partem mox pulveris aequam Immisce, atque illis lentum succende calorem, Ac geminos illas etiam simul excoque menses, Quo seriem spatio cunctam prodire colorum Pervideas, qualem ternos miratus in annos Videris, atque brevi sumas, quae maxima longo Tempore iam tota quaesistis sedulus arte. Idque iterum atque iterum facias; quotiesque peractum Id fuerit, toties vires illius, et ipsum Pulvureum exauctes cumulum; namque ocyus ipse Crescit, et hinc aliam sumit, retinetque priorem Virtutem crescentem etiam. Nec credere vanum est, Illam adeo interdum priscis auctoribus auctam, Ipsius ut tenui proiecta parte parte per undas Aequoris, argentum si vivum foret aequor, Omne vel immensum verti mare possit in aurum, Neptunusque supra divos ditissimus omnes Tum fieri, et strato lusum Nereides auro Ire super, puro siccantes sole capillos Caerulae, quo non alius color aptius auro Haeret, et aethereo cui plene convenit aurum. Haec super aurifera non invidus arte canebam, Dum ferus Ausoniae populos agit undique motus, Atque rapit resides et longa pace quietos Arma per, innumerasque immani vulnere caedes, Horrendum in facinus: quo mixtum ignobile vulgus Principibus, rerum quibus est permissa potestas, Praecipitat, stupidisque necem mortalibus atram Ingerit, atque ipsa graviores morte labores. Illo Augurellum me tempore tutus habebat Adriaco baccante sinus per cuncta furore Barbarico, magnae vel cum primoribus urbis Versantem, aut studiis Musarum multa vacantem. Carmina qui fidibus iampridem aptare canoris, Tum doctos salibus sermones spargere puris Tentavi, et demum iam rectos ausus iambos Edere, nunc lusi somno velut excitus arcto, Quae data porta inter geminas, quae somnia servant. Cornea nec nobis patuit, nec prorsus eburna Emissus cecini falsis insomnia verbis.