CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus AUGUR.chry-02.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/AUGUR.chry-02.xml.
Hactenus auriferam secretae Palladis artem Inventam humana quondam virtute coegit Credere nunc ratio, nunc experientia suasit. Iamque ea quid possit, quo prudens tendere pergat, Hinc canere incipiam, dextro modo numine Phoebi. Difficiles adeo factu, dictuque per artes Ingrediar, verbis addens et rebus honorem. Tuque ades, o cultum Musis et Apolline pectus Ante alios olim cunctos divine poeta: Quo duce secretum per iter procedere tantum Ipse queam, ut propius Pimplei culmina cernens Alta iugi, ne quo interea per devia ducar. Illuc namque animus certa spe ductus anhelat Et fidit gradibus crescentis scandere famae, Nulla aevi quam longa queat delere vetustas. In primis niveo sparsus candore lapillus Quaeritur, aut longo contritus tempore pulvis E niveo in liquidum versus candore ruborem. Illius infecto tenuis pars mixta metallo Inserit argenti subito, mirabile!, pondus Et speciem: vel si argento fit proxima vivo, Dedocet hoc fungi liquenti immobile vita. At ruber ipso etiam pulvis preciosior auro Quodcunque ex illis primus calefeceris igni, Vertet in immensum pondus tibi protinus auri: Autque ideo artifici maius nihil esse putato, Quam quibus e primis opus id componere possit, Noscere quaeve prius capiat circumque laboret. Mox ut naturae se tum praebere ministrum Sentiat, exemptum latebris cum nobile semen Proferet in lucem solers, iterumque tenebris Reddet et occulta servatum pyxide claudet. Cumque alimenta putri sensim dabit humida massae, Agricola ut quondam telluri semine iacto Spargit rore levi tantum sitientia culta. Nec minus interea tepidum cum suggeret ignem Et genitalem intus vim vi subeunte fovebit, Ut calor interius solet exteriore iuvari, Ac stomacho praetenta manus praestare vigorem Ut valet, utque aegri vires relevare caducas Apposita exterius possunt fomenta medentum. Nec varias specie res admiscebit, et uni Quodcunque obstiterit iunctum, procul inde movebit. O tardas adeo mentes, assuetaque falli Artificum vario rerum per inania ductu Pectora, cum duris quid mollia vina metallis? Apta epulis atque apta bibi suavissima vina. Quid levis humano missus de corpore sanguis? Quid lapsi e rosea flavi cervice capilli? Ova quid? Et lectae summis in montibus herbae Conveniunt imis fosso sub montibus auro? Hic tamen expressam praelis torquentibus uvam Accipit et phialae postrema in parte reponit, Cuius in extremo rostrum connectitur ore. Hanc super ignitos cineres candente camino, Aut super undosum laticem ferventis aeni Collocat: at tenuis fertur vapor intus et haerens Alta petit, leviusque liquens infusus in undas, Ardentemque vocant lympham vitae liquorem, Vitrea quem raris effundit fistula guttis. Hic ergo ut multis vicibus stillaverit, una Collectus varios tandem servatur in usus: Praecipue vero, modico lentescat ut igne, Sive fimo incoctus nulla non arte tepenti. Fingitur oblongo vitreum vas ductile collo, Bina unde, exiles velut ansae, brachia pendent Concava, quae ventrem vasis flectuntur ad imum. Hic igitur liquor inclusus cum summa per ora Fertur, continuo binas inclinat in aures, Ingreditur, repetitque iterum, quas liquerat imo Fundo ferventis lymphas, iterumque refertur Ad supera, atque levis nusquamve quietus eandem Itque reditque viam toties, et mobilis idem Ipse in se sua per vestigia confluit humor, Donec paulatim niveam densetur in offam. Tenuibus haec tandem lamnis componitur auri Et coquitur lento forsan, longoque calore. Verum hoc ne, an ne alio quovis ea denique pacto Commiscent (neque hoc haud est exquirere nostrum), Incassum cuncta exercent frustraque laborant. Nam specie diversa simul dum iungere curant, Altera ut impediant primo mox altera motu Efficiunt, ullo ne possint tempore quicquam Edere, quod per se natura constet et unum. Namque ita principio statuas cuncta esse sub una Re, quibus hic opus est, nihil ut quaesiveris extra, Praecipue humorem, qui sese iugis abunde Sufficit, atque intus servat, dum prodeat illud, Quod cupis et gigni tanto conamine certas. Quinetiam duplicem scito vim intrinsecus esse, Et quae semper agat, et quae patiatur, ut una Foemina, masque agitent: veluti cum pullus in ovo Crescit agente quidem hoc, atque hoc patiente vicissim, Exterius tantum miti atque fovente calore Adiutus. Neque tu quid convenientius ullum Exemplo hoc credas, neque quod me iudice semper Acrius inspectes, atque ad quod cuncta reducas. Ast alius puro varias de sanguine partis Elicit, atque adeo ductas elementa vocare Instituit, tanquam possint ea forte videri Simplicia, aut tangi manibus, secreta vel usquam Esse, vel includi quoquam: quin protinus omne Vas penetrent, duro quamvis adamante peractum Id fuerit. Simplex neque enim consistere corpus Parte potest orbis vasti violenter in ulla, Sed propria tantum gaudens in sede quiescit. Sic saepe ex aliis rebus, sic saepe seorsum Quator e tonsis ponunt elementa capillis. At non sic natura potens haec segregat unquam, Sed miscet potius simul, et confundit eodem Frigida commutans calidis, humentia siccis, Atque ita corrumpit solidum, nec dividit ullas In partis, servans genitalem seminis illi Vim, qua corrupto corpus de corpore gignat: Namque ex quo quicquam genitum est, id putruit ante. Quid qui conatur quaesitae longius herbae Invalido aufugiens argentum sistere succo? Idque gelat duratque simul, sed figere nulla Arte potest, ictu quo molli ducere possit. At non quod solidum faciat, vel ductile, tantum Quaerendum est, sed quod videatur posse priorem Auferre, atque illi defecto inducere formam Mox aliam, et puri speciem donare metalli. Sulphura quid memorem longo detersa labore? Nitraque, purgatosque sales, tostasque Lyaei Longaevi feces, vel quae atramenta calenti Accensa effundunt guttas e vase rubentis? Hinc solvunt, iterantque vices, ac saepe resolvunt; Deinde lavant, iterumque terunt, mox figere tentant, In calcem vertunt etiam, missoque vapore In sublime ferunt tenuati corporis aurem. Compositos varia videas hinc lege caminos Innumeros, totidemque luto lita vitrea vasa. Quaeque sibi vertit faber argentarius usu, Sordidiusque aliae quicquid fabrilibus artes Exercent curis, nostri arripuere, suisque Insani ascivere laboribus, atque ita semper Sulphur olent, semper faciem fuligine tincti Horrendas atra simulant ab imagine larvas. Nec miseram magis affirmes veraciter ullam Artem aliam, quam quae externis Alchimia verbis Dicitur, obscurisque tegens ambagibus errat Avia per, miserosque trahit per iniqua sequentes; Ac tandem eiectos in caeca barathra relinquit. Ut videas quandoque bonum sua praedia civem Vendentem, patriasque domos, mercesque repostas, Fornaces inter versari, ac follibus auram Captare, in tenuemque, nefas!, convertere fumum Rem, dubias dum quaerit opes insanus, avitam. Difficilem interea coniunx maestissima vitam Protrahit, illachrymant nati, fit sordidus ipse E lauto, ludusque patens et fabula vulgi. Quare agite exemptam tenebris hanc cernite lucem Mortales, caecisque viis avertite gressum, Ac prohibete nefas tantum, et depellite virus, Infectum quo vulgus iners se posse per artem Divinam miscere manus putat, abdita rerum Quae valet et causas adeo spectare latentis. Hanc non impuris manibus fraudator avarus Attingat, decoctor item, quisquisve fabrili Arte valet, mollisve etiam, cui perdita cordi Otia, mercatorve vagus, vel deditus urbi Civis, et incumbens telluri arvisque colendis, Et qui multa animo praesertim et magna minetur; Vel si qui similes haec vulgo quaerere sueti Fraude mala tantum, vel habendi prorsus amore. At sapiens, superos in primis qui colat, et qui Noscendis penitus causis modo gaudeat, hunc se Conferat, hanc totis sectetur viribus artem. Huic comes haerebit gravis exploratio rerum Intima naturae passim vestigia servans: Tum mora sollicitos cursus remorata sequetur, Et visura olim stabilis patientia finem: Mox labor, ingenuosque movens industria gressus Haud aberit: vitreumque feret vas scilicet unum, Unum opus atque unam secum rem denique ducet. Ille igitur tanto comitatu septus inibit Longum iter, et lento pervadens omnia passu Continue miris oculos mentemque repertis Pascet, et assiduum fallent spectata laborem; Donec in arcana tectos tellure recludet Thesauros ignotum argenti pondus et auri. Eloquar? an vulgo prorsus non credita versu Expediam primus? Nec erat cum talia coepi Iam fari, mens ista mihi; sed compulit ordo Integer, ut dictis etiam maiora revelem. Ille ergo ulterius procedens, ultima rerum Secreta inveniet, queis se natura peractis Oblectat, gemmasque pari confinget ab arte. Ac nisi dicendis superessent multa metallis, Gemmarum forsan causas, sedesque referrem Sepositas, quibus in specubus natura beatis Ludit, et in nulla magis hac mirabilis usquam Parte valet summas variando promere vires. Perspicuae ut tellus lymphae commixta minutim Pura ferat gemmas, ut coeli motus, et ardor, Sidereusque situs certam praescripserit illis Sedem gignendis canerem; nec gemmeus unde Irradiet fulgor, variet color unde, tacerem. Durities etiam unde illis invicta, nec igni Cedens, nec ferro, unde nitens distinctaque miris Interdum maculis facies, ima qualis Acathen Aeacidae ornarat Musis et Apolline felix. Vos natura parens, nulla cui motus ab arte Provenit, o Divae, parva concludere gemma Sponte novem voluit propriis insignibus omnes Ornatas, mediumque simul considere Phoebum Deposito mitem cornu citharaque canentem: His ut testatum signis mortalibus esset, Quo numero et quali semper praestatis honore. Felicem tanto dignatum munere Pyrrhum, Et fortunatos licuit quibus ista videre! Indomiti hinc virtus adamantis multa referri Debuerat, solis ut quondam regibus esset Cognitus, utque uno tantum quaesitus in auro, Utque actus ferro durisque incudibus ictum Respuat, atque etiam ferrum dissultet utrimque, Dissiliantque ipsis incudes ictibus actae. Ut praedura adeo vis haec corrupta recenti Sanguine, calfactoque hirci rumpatur, et ictu Crebro librantis graviter per inania ferri. Ut lapis accessu magnes adamantis oberrans Ferrum declinet, vel inhaerens abdicet idem, Irritaque ut tandem faciat concepta venena, Et pellat de mente metus adamantina virtus. Omnia quae quondam fassa est vidisse vetustas Credula; namque horum forte experientia priscis Certior arrisit, quae non ostendere sese Quivit adhuc nobis; seu non genus illud in auro Congenitum pateat; seu sic, ut pleraque falso Nunc alia, hoc etiam non vero nomine dicant Artifices: ideoque ipsa re prorsus aberrent: Quo neque quae veteres super his scripsere fatentur Esse, sed in dubium revocari tradita posse Ipsa haec contendunt manifestis omnia signis. Nec virides etiam fas hic transire smaragdos Indictos; neque enim color est iucundior ullus, Quam quo se tellus horis genitalibus anni Vestit, et ostentat vultu meliore virentem. At mage nil viret his: nihil est quod compleat aeque Contuitu his oculos, satiet minus, ipsaque multo Obscurata acies intentu protinus ipso Aspectu viridis claret recreata smaragdi. Fulgurat ut picto viola carbunculus igne Mox etiam canerem; variusque ut fulget iaspis: Concolor et fulvo radiat topatios auro: Innumerasque alias specie, vel nomine tantum Diversas coepto memorarem carmine gemmas. Verum haec iam satis est leviter tetigisse vagantem, Atque aliis monstrasse viam, qua tendere pergant, Si quos forte iuvat naturae occulta subisse, Haec eademque palam dulci fecisse Camoena. Nunc age materiam, tantae quam praestitit arti Natura, expediam: ne quis perferre labores Incassum studeat tantos, sed grandia vitet Detrimenta, quibus vesani saepe tenentur Artifices, longe primis dum rebus aberrant, Quas capere, ac solas illos servare decebat. Est lucus summo secreti in vertice montis, Fons ubi decurrit nitidis argenteus undis, Et specus exesum tendens aperitur in antrum. Intus habet praestans divino numine virgo: Ruricolae Glauram prisco quam nomine dicunt. Huc densos inter vepres angustus et asper Acclivisque aegre perducit callis euntem. Vestibulum ante ipsum speluncae levis et aequa Planicies, non ampla tamen, horrentibus umbris Cingitur, ac fluviis ripis, et margine tophi; Obducta viridi musco spissisque corymbis. Ingreditur vero siquis feliciter, omnem Continuo labem humanam, mirabile dictu, Exuit ac pondus subito mortale relinquit: Et purus penitusque levis fit spiritus illi, Quique aditus lustret cunctos, agilisque feratur Per cuneos, quibus in mediis sedet aurea nympha, Aureus et circum thalamus, supraque renidet. Quin auri tabulae pedibus calcantur euntum, Atque ipsa ex auro splendet conflata supellex. Tarvisiis ne qua titubes in montibus antrum Hoc pete, qui rebus tantis primordia quaeris: Quodque illic visum fuerit preciosius, inde Erue, nec sumptu nimio, nec parce labori. Non tamen aut vivum sulphur, tremulumve repones Argentum, vel quae undanti delata vapore Exit ab his primum putrisque infectaque vena: Sed purum atque omni purgatum sorse metallum Accipies, cuius secreta in parte recessit Spiritus, et crassa pressus sub mole latenter Victitat, at solvi vinclis et carcere caeco Emitti expectat tenues effusus in auras. Quaeque erat innato subsidens pondere moles, Iam levis assensu superas contendat in oras, Duraque mollescat naturam imitata per artem Eximiam, retro quae per consueta reverti Imperat, ut longo sese torpore recludat Inclusum semen, vegetantis more, nec intus Ardua constantis metuat iam vincula massae. Quod tibi ne mirum valeat quandoque videri, Pullulat interdum proprii virtute vigoris Auri perpetuum germen, ferturque sub auras, Non secus ac summa fruticis tellure cacumen Exit, et inde sua vi sese extollit, ut Istri Accola felicis saepe illud stirpibus haerens Capreoli in morem nati circumdare truncos, Implicitumque etiam saxis invenit obesis. Utque agiles serpunt ederae, lateque pererrant Amplexae lateres circum, pariesque fatiscit Dirutus, ingressis rimas radicibus, atque Frondibus, ac praetergressis latera obvia ramis: Sic topho inseritur crescentis vividus auri Surculus, atque intus partis explorat inanes, Egrediturque illinc, et se diffundi in auras, Aut varie illius summas complectitur oras, Quasque tenet solide conspersas purus inaurat. Hinc duo praecipue, quae verset cura probati Artificis, statuo: quid primum seligat, et quo Selectum pacto modereretur, et aptum edat, Quo possit modico solvi lentoque calore. Utrumque innumeris prisci involvere tenebris, Barbaraque occultis rebus coniungere verba Haud dubii, centum statuerunt nomina, quorum Quodcunque incertam signaret remque modumque; Multaque quae lepidi quondam finxere poetae, Quaeque sacrorum olim veri vox nuncia Vatum Protulit, his etiam vice sunt interpretis usi, Singulaque exposuere, atque inseruere libellis Ipsa suis patefacta, velut caelantia pridem Artis opus tantae; cum porro vana poetae Figmenta illecebris vacuas captantia mentes Commenti, multo fuerint diversa loquuti. Qui vero incomprehensum et inenarrabile munus Divinae humanas adventum prolis ad oras Praefati, haud quaquam parva haec sensere sub ingens Os illud tam magna sonans mysteria Vates. Haec tamen, haud nullis nostri suadentibus ausi, Vel quod eos ea vana fides tenuisse putandum est: Vel sua quod variis iuvit caelasse figuris. Quin etiam huic uni, quo se mollire metalla Invenere modo, cunctarum nomina rerum Imposuere, quod haec cunctis vis insita rebus Haereat, incipiatque omnes, et compleat una. Cuncta adeo cunctis occultavere, neque illi Nequiquam interdum seriem abrupere loquendo Perpetem, et excursus interposuere vacantis. Ergo alte vestiga animis, et rite repertam Materiam rebus tantis per devia sume. Nam non una tibi regio dabit, aut locus unus: Montibus at multae spaciantur Oreades altis, Antra quibus cura est servare, ingentiaque intus Munera, iam quorum venientes saepe remittunt Participes, manibus puris et pectore si qui Accessere illuc, dites ubi pectine eburno Aurea perpetuo depectunt vellera Nymphae, Quae prima heroum pubes rate sancta petivit; Nec timuit tantos per fluctus quaerere summis Tum ducibus ditem sub Iasone et Hercule Colchon. Alter inauratam noto de vertice pellem, Principium velut ostendit, quod sumere possis: Alter onus quantum subeas, quantumque laborem Impendas crassam circa molem, et rude pondus, Edocuit; neque enim quam debes sumere, magnum Invenisse adeo est, habilem sed reddere massam. Hoc opus, hic labor est, hic exercentur inanes Artificum curae: variis hic denique nugis Sese ipsos, aliosque simul frustrantur inertes. Et nunc urentis latices, Bacchive liquorem, Nunc olidas miscent lymphas, quae menstrua et ipsi Appellant, veluti sint, ut quae dulcia complent Pignora perfectis materna mensibus alvo. Deinde coquunt lento spatiosi temporis igne, Assidue instantes frustra, longique laboris Praemia decepti tarde ventura morantur: Nam varias rebus formas adhibere serendis Non puduit, quae sic naturae monstra repugnant, Hoc opere in toto praesertim, quod nihil aeque Postulat, ac quod sit simplex, farragine nulla Rerum alia expletum, quam quae tellure sub alta Continuo puri suffitu sulphuris, atque Comparis attactu vivi conflantur in aurum. Praeparat ast aliter alius, fortasse nec unus Est modus, una modo res ipsa et pura reduci Iam liquido videatur, et in se sola relinqui. Ars hic, sed propius naturam imitata, laboret: Illic ipsa suum constans natura tenorem, Artificis sed mota manu directaque servet. Namque ubi compactum valida solvetur ab arte, Expositumque extra venienti vi dabit ultro Sese opus, et certa foecundum prole patebit: Quod superest, ipsum secreta in sede locabis, Perpetuoque calore, et longo tempore fotum, Exercebis, et huic sensim sua pabula reddes. Nec grave decreti spatium tibi temporis esto, Quicquid id est: certo nam prodit tempore quicquid Exoritur, donec perfectum circuat orben, Quo se vitalis profert in luminis oras. Ac veluti informis paulatim matris in alvo Foetus inaugescit, parvus dum fingitur infans: Sic locus exceptus destre, cui semina mandes Aurea, continuo producens illa fovebit, Donec in optatos adolescent edita fructus. Tumque ministrabis parvum crescentibus ignem Principio, humentemque, et corrumpentibus aptum: Temperiemque illis, Mariae quae balnea dictant, Inter et humorem statues interque calorem. Quodque fimum falso appellant, et balnea, tantum, Tu mitem ac proprium gignendis usque teporem Sufficies aequus; neque enim qui deficit, aut qui Excedit calor, et medium servare nequit; sed Alternat variatque vices; hic profuit unquam Natis, aut certo nascendis tempore rebus. Materiam quoque nec multam concludere parva Pyxide curandum est: modico namque ipsa calore Haud poterit resoluta suas expromere vires. Id quoque non opus est: nam cum semel ipse beati Pulveris extiteris compos, non amplius optes Aut multum, aut ipsum rursus componere: namque Augebis quoties ulli tibi venerit usu. Illud nec parvi facies, quod clara beatus Signa dabit pulvis tibi, cum manifestus haberi Coeperit, et varios ostendet rite colores. Sed ruber in primis quamvis optabitur, album Non tamen excipies, quin et magni quoque pendas, Atque atrum: namque hic operis tibi monstrat aperte Principium magni, secretaeque ostia pandit Prima viae, ignarum frustra qua vulgus anhelat, Et vaga multivii callis divertit in ora. Ille iter incoeptum quondam, propiusque peractum Iam medium, ostendit, nec iam procul esse ruboris Indicium, gaudet cum vis humana propinquum Affore opus, quo non maius perfecerit ulla Ars ullis adiuta opibus, licet ipsa potenti Nil non ingenio peragat, quae sidera coeli Suspicit, atque obitus signorum inspectat et ortus. Conscenditque polum gradibus subnixa superbis, Ac maris et terrae tractus metitur, et ipsas Innumeras prorsus numero comprehendit arenas. Caelestis etiam concentus voce referri Edocet humana, fidibusque imitata canoris Aetherei septem tentat discrimina cantus. Arte etiam inventae Leges et civica Iura, Arte urbes constant clarae, sanctique senatus, Arte regunt reges populos, exercitus arte Ducitur, atque etiam praestans dux imperat arte. Ars et corporibus fessis divina ministrat Adiumenta, quibus reparant languentia vires. Fertilis et terrae cultus non abnuit artem, Cum dura ac sterilis tellus mansuescit arando, Et secreta prius crescunt vineta sub ulmis. Haec igitur, quae nos inter versantur ubique, Tractat, et illa etiam contemplans audet adire, Quae procul a nobis tanto sunt edita tractu. Quin bene si reputes, arti pene omnia certae Attribuit genus humanum; nec decere quicquam, Aut facere illius recta sine lege requirit. Salve hominum praesens simul et gratissima cura Ars gravium, seu te sancta de Pallade natam, Seu famulam potius dicam sub Pallade primam: Namque ferunt illam proprium servasse pudorem Semper, eam quanvis adamarit Lemnius heros, Ex quo disiecit patris caput ipse securi, Prodiit unde ferox patrio dea praedita sensu. Salve magna parens iterum, foecunda virorum Atque operum, tibi tot sacris e vatibus unus, Quos aequo ad tantos gressu procedere rivos Par erat, Aoniis ausim conspergere lymphis Tantarum causas rerum caligine tetra Obductas, atrasque illis detergere sordes Et liquida ablutas aspergine ferre nitentis Ante oculos. Ergo cum tu deprehenderis arte Eximia seriem tantam, et manifesta colorum Signa, procul longi speres promissa laboris Praemia; namque tibi divino munere pulvis Praesto erit auripotens, parva qui quodque metallum Parte sui purum subito convertet in aurum. Ac veluti modicus, si forte coagula desint, Caseus extemplo lympha resolutus et igni Adstringit plena liquidi mulctraria lactis, Cogit et alterius lac in se vertere formam: Sic argenta sacer pulvis liquentia sistet, Sidereaque auri specie donabit, ut omni Praestent, et nullo prorsus superentur ab auro. Ipse etiam augetur pulvis, ne forte labores, Neve iteres opus expletum semel: addere summam Vim licet, ut minimus tum pulvis denique vivi Immensam argenti valeat convertere molem. Seu levis et nulla demum non parte solutus Spiritus ingreditur longa in penetralia densi Corporis, et toto penitus se viscere miscet: Seu potius longo concoctus tempore pulvis, Compressusque diu, multumque et saepe reductus In sese, proprium cogit densetque vigorem. Utque croci exiguus pura flos sparsus in unda Immodicum grato diffundit odore colorem: Plurima sic agitans contracto in pulvere virtus Obvia percurrit liquidi loca cuncta metalli. Seu nulla hic ratio est hominum deprehensa sagaci Ingenio, quare vis parvo in semine tanta est. Herculei neque enim lapidis si forte requiras Invenies causam, qua ferrea vincula nectat, Et trahat abiuncti pondus per inania ferri: Nec minus unde regat nautas, et vergat ad Arcton Spectantes parva clausum sub pyxide sidus. Multa tegit sacro involucro natura, neque ullis Fas est scire quidem mortalibus omnia: multa Admirare modum, necnon venerare, neque illa Inquires, quae sunt arcanis proxima. Namque In manibus quae sunt haec nos vix scire putandum: Est procul a nobis adeo praesentia veri! Ne tamen haud speres artem perdiscere posse Difficilem, atque aliis graviorem; percipe iam nunc Quae dicam, et posthac alta tibi mente reserva. Quae sciri poterunt, ea primum sola putabis Cognoscenda tibi: dehinc ordine coetera disces. In primis etenim rerum cognoscere causas Ne dubita: nam saepe ferunt quaerentibus illae Sese ultro faciles, si quem via recta reducat Continuis ad se gradibus, nec sistere detur Ante illi, quam se thalamo concludere possit Quo se maiestas veri veneranda receptat. Illic quae fuerint fingendis prima metallis Semina visuntur, quaeve his coctura serendis Diversas adeo coniunxerit ultima formas. Nec minus apparet ratio qua posse metalla Ipsa vices praebere suas, alienaque ferre Imperia; aspicitur necnon et gignere, si qua Ars iuvet, atque manum naturae porrigat almae. Quin etiam ut sensim madeant, et mollia perstent, Magnum opus, et quo non credas operosius ullum Esse aliud, nec quo magis ars se maxima iactet. Praeterea haud aberit longe, quin coetera de te Percipias ipso: nam vinclo iuncta tenentur Cuncta uno. Hincque modus lenti deprehenditur ignis: Et locus, atque decens lapidis mensura futuri, Et color optato varie sub pulvere fusus, Quoque modo augendus, deerit forsitan ante Conditus, et multo durarit tempore pulvis. Omnia quae laeto passim tibi certa patebunt, Si rerum seriem longo servaveris usu. Et quandoque probus non dedignabere forsan His equidem dignas meritis persolvere grates, Qui procul ignari linquens ludibria vulgi Nunc iter ingrederis (nobis ducentibus) arctum Usqueadeo, ut paucos capiat, paucosque remittat Incolumes; crebris laceros quin vepribus omnes Id referat, nisi quos alta sub rupe relinquit Errantes caecis in flexibus, unde nec ipsi Se unquam, mortalisve manus miserata referret. Sed tu ne dubites sinuosa errare per antra: Caeca reges filo vestigia, quod tibi nuper Ostendi, ut tutus ferres, tutusque referres Ipse pedes: quod si finem assequerere beatus Optatum, divis ageretur gratia primum, Deinde mihi, merito, tibi qui, praesentibus illis, Consului: verum si non contingere metam Forte darent superi, coeptum sed sistere cursum Esset opus (casu quo saepe humana laborat Conditio), at saltem falsi mendacia vulgi Exagitans, alios errantes cernere possis. Illud saepe etiam in primis, iterumque monebo, Ne, si rara tibi contingat gratia coelo (Namque aliunde nemo sibi speraverit), ulli Hanc vix insinues caro fidove sodali, Nedum aliis reseres, ea nec te noscere iactes, Quae scieris, verum secreto in pectore servans Tecum habita, et tecum tantum ipsa arcana revolve: Nam suspecta probis ars ipsa invisaque multis Invisos etiam cultores efficit artis: Mendaces adeo multi quacunque vagantur: Multaque polliciti vane, quae multa nec ipsi Rescivere, neque est illis ea noscere promptum, Qui recta, quae nos ducit via, prorsus aberrant. Multos quinetiam insignes, et caetera doctos Vidi cuncta equidem tractare, et pendere magni, Quaecunque ignarum probat ac ignobile vulgus. Quid? Qui derident omnis, quae maxima turba est, Artifices, tamquam nihil hos intersit et illos, Atque uno pariter pendunt examine cunctos. Sunt qui saepe petant, quae nam sit causa quod usquam, Aut unquam tantos inter, qui talia curant, Apparet nemo, qui re miracula tanta Comprobet: idcirco nullam, quam dicimus, artem Esse, sed ingentis nugas, et inania mentis Insanae commenta sibi manifesta videri. Sed quis tam fragili munitus robore pectus Non queat haec ulli numquam reseranda tacere? Nam quem non prohibet rerum prudentia fari, Quae sibi continuo, fuerint cum dicta, nocebunt? Tutus ab insidiis qua se virtute tueri Posset, qui prae se ferret, se condere parvo Divitias loculo ingentes, quibus undique regum Et regna assurgunt, et opes, opulentaque cedunt Omnia, tanquam illis sint unis quaeque minora? Thesauros igitur tantos componere siquis Iam potuit, mire sub amica silentia servat: Quod quoque tu facies, neque te desistere coeptis Id moneat, nullos opibus quod talibus auctos Videris, aut vulgo sese ostentare beatos. Nec quoque te gravia haec, atque importuna retardent Tempora, quae nunquam miseri speravimus ante; Hostis ut heu mites invaderet has quoque terras Barbarus, et longo servatam tempore pacem Perderet usqueadeo, nedum turbaret iniquus. Nunc licet invasa urbes, direptaque passim Oppida; nunc turpis praedas, raptusque nefandos Audire, et miseris iniecta incendia villis, Narvisiam unde suam tristis flet Musa Bononi. Turpatos etiam cultus, violataque foedo Milite templa deum, scelerateque insuper usta, Et confusa simul divina humanaque: tantum Bella nefas, scelerumque parens discordia nectit. Pectora quinetiam diro commota pavore, Et concussa hominum paucis sic ante diebus Cernere erat, veluti dirarum agitata flagellis: Ut sibi quisque novas trepidaret quaerere sedes, Collectisque opibus propriis oneratus abiret, Atque solum linquens patrium se ferret ad urbem Regina, magna quae cingitur Amphitrite, Tamquam illo sub tuta forent tunc omnia coelo, Quo sese quondam fugiens electa recepit Gens Italum, ut parvis scopulis servaret et unda Se modica, immensus totam cum exureret ignis Italiam, accensus scaeva pene undique ab omni Barbarie, et multos duraret fotus in annos. Quare age quo magis haec fortunae subdita cernis, Quae bona mendaci mortales nomine iactant, Illius adversum violentos fulminis ictus Praesidio hoc stabili temet munire labora: Ut si forte metus pavidos invaderet unquam Nos iterum horrendus (quem rex hominumque deumque Iniustos potius convertat iustus in hostes), Ipse tibi atque tuis et amicis commodus adsis. Namque ubi divinum secrete munus habebis, Divitibus cunctis opulentior ipse sub ala, Aptius, aut loculo quovis, nulloque labore, Quo te cunque pedes, quocunque in tempore tecum Omnia securae gestabis commoda vitae. At si pax iterum nos exoptata reviset, Quam prope iam (si quid veri mens augurat) esse Credimus, et nobis missum divinitus iri, Quo potiore queas tranquillae munera pacis Exercere modo, quam quo, seu seria tractes, Seu tibi sint cordi lusus, et honesta voluptas, Utraque tum frugi possim tum iustus obire? Nam neque avarities, neque honorum insana cupido, Nec qui perturbant reliqui mortalia corda Affectus, varieque movent, et inaniter angunt, Illecebris poterunt ullis te vincere, tanto Praesidio, ac placidae mentis munimine tutum. Sed neque bellorum diri motus, neque pacis Alma quies tantum moneant te quaerere causas Rerum adeo obscuras, nec opes, nec commoda, quae te Perpetuo quocunque voles tam multa sequentur. Verum id praecipue moveat, quod munere dignus Hoc ipse evadas tanto, quo maxima possis Intimaque ingentum penitus primordia rerum Noscere, quas facile haud unquam natura crearit, Ni quis eam exterius iam nota adiuverit arte. Quae qui scire queat, felix queat haud minus idem Esse, nec optandum quicquam fortasse relinquat Praeterea, quod non inventis talibus ipse Posthabeat, laetusque velut fecisse minoris. Mens etenim arcanis solum contenta reclusis Gaudet pars nostri melior, nec plura requirit Cum sese in veri secessus intulit altos.