CroALa, 2024-05-11+02:00. Nodus ANECHINI.carm-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/ANECHINI.carm-01.xml.
argumentum Occidua pastor uestes regione reuelat Virgineas, genus ac saluat mortale Maria Virgo, parens Christi, plebs et Mutinensis honorat Libera Reginum populum dulcedine uictus Panditur ecce dies: populo spectante, serenum Virginis inde iubar Phebi resplendet in orbe. Hinc dulcis magna exoritur pietate cupido, Noscere mira Dei; capiunt spectacula magna, Regino referente uiro. Sed tempora pacis Aurea nanque pia hinc Anechinus uoce perorat.
a. prefatio Non rea fert animus iurgantia numina diuum Vanaque nota sequi, humanam transponere formam In genus alternum procerum lapsosque penates, Nec data in ambiguis foliis responsa per auras, Non ueteres regum clipeos, nec funera dira, Ciuiles gladios multaque ambage per amplum Etatis spacium exertos recludere. At ipso Tempore sub nostro sancte miracula quedam Virginis atque Dei Matris certissima summi, Que Mutine populus deuoto pectore sensit, Mens canit. Et nec te uatum, Parnase, priorum Cantibus illustris, tua uotis cornua caris, Templaque Niseo dudum repleta furore Ipse colam, Cirrha nec erisque uocatus, Apollo. Interea nec uos, sed parcite nempe sorores Ambrosios lauro suete uincire capillos, Auxilio uerum nostra hec compellat arundo More suo Muse. Simul et uos cedite, cuncte Nanque dee quas turpis amorque infanda cupido Protulit esse deas; uates coluisse uetustos Vos satis est equidem. Sicut surgente tenebre Aurora fugiunt, sic uos radiante necesse est Virgine diffugere et uestris habitare sub antris. Tempus enim nunc uera loqui et sentita referre, Fingere nec decet. At tu, persanctissima Mater Concipiendo potens Virgoque tumentibus ipsis Visceribus Virgo geniti post tempora magni Virgo tui, spes certa tuis, pietatis origo Suffragium miseris, sapientia uera uocanti Templum iusticie, verum que Graius itemque Castalii riuus fontis formosus et almus Vatibus esse potes, si nostro tempore uatum Laurus digna uiret, dulci pia rore Maria Hanc ipsam mentem paulisper complue siccam, Annue deuote, totum miranda per orbem; Hinc Muse liceat paulo tua signa referre Que nostris sunt uisa oculis auditaque certe: O Regina, tuas fac dignum pangere laudes. Ac etiam pulcrum tibi sit, sanctissima Virgo, Sidereum uocitare uirum pariterque Camenis Illustrem sanctis, cuius lyra nostra uigore Insigni et uirtute pios queat edere cantus: Hic diua pietate potens, hic fortis et alta Mente grauisque, equis hoc nemo paratior armis, Iustior et gentes sceptro domitare superbas, Pacificos decorare uiros et parcere dignis Felix, et rebus nemo moderatior amplis. Omnia nota tibi mundo surgentia toto, Annuis ac ideo oranti, quia iusta precatur. Tuque igitur, quem mox Ligurum ducis aula frequentat Regia, cesareo qui sceptro dignus et alto Imperio, pulcros cui fert dare Roma triumphos, Et merito nuper qui te prefecit apricis Vrbibus inde suisque, ligustina qui iubet era Imperiis parere tuis populosque feroces Et simul inuictos armis quoque nempe potentes Consilio insignique tua sub sorte regendos, Iam comes Anthoni, dignissime numine tanto, Cuius colla iugo tumulo fondata rigenti Arx dedit Vrbini, Comes et de Monteferetro Inclite, cui parent trine feliciter urbes, Sponte sua famulantur item centum oppida culta, Omniparentis adhuc mecum spectacula quedam Virginis, obnixos dirusque perose superbos Contemplare, piis iam nunc te uocibus adde. Hoc satis est, ceptis mirum prestare fauorem.
1. Hanc, iam uexillis diuine Virginis urbem Libarat populus Reginus et inde tribunal, Atque piis sanctam quadris fabricauerat aram, Qua cruor omnipotens et corpus et hostia nostre Certa salutis enim debebat uoce leuata Nanque sacerdotis celo descendere ab alto. Obuia tum illi plebs Mutinensis facta secundo Omine, cum sacris multum deuota iuuentus Cleris signa ferens et sancte vella Marie. Hos motus fert fama nouos venisse supremo Oceano, nobis nec sunt loca cognita prisca. Sepius incerte uox in contraria fame Labitur, et uariat rerum celebrata nouarum Facta quidem, mentes diuerso murmure replet. Principium hec habuisse ferunt qua est ultima Thyle, Alcides uel ubi disrupit saxa ruenti Iam Thetidi faciendo uiam, penes inde Pirenos Montes hi referunt dirimentes Gallica rura Finibus Hesperiis. Prono tulit alter et ore Sublimem duxisse uiram, a regione Lemani Ac reliquus dictu crebro venisse profundi. Ast omnes quasi fantur et hec penes Anglica rura. Quid, nobis si fama locum negat edere certum? Motus hic est certus, miracula certa perinde. Ergo modum reserare decet fortasse priorem Principii talis. Verum regione bubulcus Occidua, ut dicunt, custos nam ruris honesti, Forte boues curuo geminos copularat aratro Euulsurus enim duro cum uomere sulcos Cum matutina radiabat Lucifer alba, Mundanorum operum semper stimulator, et hostis Nocturni uario rerum discrimine somni. Postquam telluris per uiscera sanctus arator Paulisper rigidum traxit cum pectore cultrum Nudato, cepitque boues stimulare quot horis, Ecce senex longa grandique etate uerendus, Immensam simulansque famem: "Miserere potentis - Inquit - amore Dei, misero succurre labanti Triticeo uictu: pectus satiare, bubulce, Exhaustum, hoc precor, ipse uelis". Tum purus arator Dixit: "Amice, uale. Non est michi copia uictus; Omnia consumpsi nuper cerealia dona, Impellente fame". Retulit tunc hospes at illi: "Quere locum uictus seruantem commoda cari: Nam dabitur satis, hoc sacro sub iure paciscor". Miratus nimium agricola hic sincerus, aratrum Linquens, nanque gradu properat qua parte recensque Condere triticeum crustum. Spes nulla subibat Attamen inde cibi, sed enim parebat ob ipsum Mirandum indictum, studet et properare. Repente Tres fermentate Cererisque exinde reportat Nanque globos niuis instar enim, stupefactus et inquit: "Suscipe, doque libens diuinum munus, amice, Non proprium. Matrona laris nec crusta peregit Talia nanque mei: uicium ignorantia nescit. Mens erat at tanti michi nil superesse profecto Muneris". Ast ille, albenti ceruice refulgens, Dixit: "Perge cito, et salienti fontis in unda, Que rorat placido nuper tua gramina riuo, Hoc submerge simul fermentum, denique cede: Est expulsa fames, nec amor michi surgit edendi". Ille magis mirans campi percultor opimi: "Fonte carere agrum quamuis mea conscia tali Mens norit, pergam", dixit. Tum iussa replebat, Inuenit et fontem, quo coram candida custos Astabat succincta albam sub numine vestem Angelico, mulier forma et pulcerrima uirgo Hoc ignota uiro. "Quo pergis - et inquit - amice? Ne refuge, et noli nostras conspernere uoces. Pande iter inceptum, et que uelox cura mouebat Nunc te precipitem salientes currere ad undas". Ille parum posita gressus formidine firmat, Ac ait: "Ignoro talamo copulata iugali, An sis uirgo uirens: diuina tibi ora nitescunt Cultibus in summis. Credo delapsa polorum Cardine stellifero sis. Sed quecumque stuporem Esse uelis magnum verumque per ora dedisti. Nunc paulo erectus breuiter quecumque petisti Affabor: totum cerno miranda per orbem. Sulcabam modo conuincto temone per agros, Cum michi se obiecit quedam reuerenda senecta Maiestas hominis, Christi sed amore petito Pane, nichil credens verum supplere roganti Certe ego posse viro, cum nil restarat inesum Iam michi digesto, suasique recedere. At ille Triticeum docet esse cibum suetoque canistro. Admirans pergo, inuenio, stupor occupat artus Ignaros rerum, oblatos nec carpere uictus Ac magis ipse cupit, iubet immo mergere in undas Has graciles, quibus ac ingens rigor ossa perambit: Insolitum cerno fontem, et super omnia uultus Admiror tantos, habitum, celestia et ora. Expleturus enim senis eius iussa, frequento Nanque gradum. Rerum que sit sententia profer, Si libet, alma, oro. Verum te scire decebat Quidquid et ista ferunt miracula; solue parumper Hec arcana Dei: tu non sine fontis et huius Causa venisti custos. Assuesce petenti. Post hec ipsa iube quidquid placet: omnia promptis Viribus efficiam, et tota cum mente replebo" Dixerat. Illa, caput quassans, tunc talia profert: "Cede retro, tecum gradiar, turbare nouumque Non licet hunc fontem, inuentum nec mergere crustum Munere diuino. Stat mens cognoscere canum Nanque senem. Tu perge prior, sequar ipsa uicissim. Concipies quecumque notant arcana tonantis Nanque Dei, illum quando uirum loquar inde morantem". Postquam in conspectum uentum est senis omnipotentis, Ipsa Dei cepit Mater tunc talia fari: "Nate, parens rerum celique immensa potestas, Nate, tue semper precibus placate parentis, Nunc pietas te nulla pium mouet? Omnia fato Sic mandas properare suo? mortale genusque Vno ictu eterni flammis furialibus ignis Mergere sicque iubes? Magno iam nuper Olympo Nilque mee potuere preces, te iterumque secuta Desuper in terras celeri et delapsa volatu, Deprecor, hanc ipsam iratam pius exue mentem, Parce tuo generi. Dudum iam, Nate, memento, Et Pater omnipotens: iuri contraria gens hec Nanque tuo fueratque hominum simulacra colebat Irrita, per scelus ac animas ducebat abortum: Omina nanque tuis fuerant aduersa theatris. Tum pia Maiestas fatalia rumpere pensa Vitam hominum uetuit. Rex maxime nanque polorum, Nunc animas dura et celeri cura morte fideles Spargere quid sentis et eas damnare profundo Tartareo? Quid tot fers amisisse labores Ingentes in cassum ac sustinuisse dolores, Innocuum quinis sanctum et fudisse cruorem Vulneribus? Pereant si nunc mortalia membra Omnia, dic, fuerit quis iam memor ominis alti, Nominis atque tui? Fuerit cui passio menti, Grata tibi, sed amara michi? Deuotus Eoo Ture tuas olim vel quis uenerabitur aras? Forma noui generis ueniet, uetus illa malorum Pernicies suberit paulatim. Soluere mundum Vnda furens dudum quid profuit? Ignis edax quid? Restaurare genusque iterum? Natura retraxit Inferior peiora sequi. Nam tollere turres In celum cepere altum cum mente superba, Vesano simul et statuerunt templa furori: Culta cupido fuit, rerum et temerata libido Defuit ac numquam talis furor; omne facesque Spondebat Stigias tempus mortalibus usque Quo tua disposuit nostrum sententia ventrem Incolere et gentis manibus te tradere inique. Si tibi mens esset decreta reuoluere fata Velle olimque etiam terras habitare profundas, Dic, ubi mater erit, dic, digna ubi uirga uirebit, Que possit magnum Christi producere fructum? At si nulla hominum irreuocabile flectit imago Propositumque grauis manet hec sententia menti, Non ipsis, sed cede meo sub corde dolori Infixo, precor ipsa per has lacrimasque fluentes Perque diem qua nata fui tua mater et altrix, Herodisque graues trucis impietate timores, Atque fugam trepido semper cum corde uolucrem, Vbera perque mea, infandos crucis atque dolores Post etiam quos orba tuli, miserere parentis, O carum pignus, semper dulcissime fili, Nanque tue, que te genuit, pietate leuares Etherea scelus indignum non morte piares". Dixerat, et lacrimis gremium madefecerat almum, Cum pater eternus, motus pietate profunda Inque solum fixo sic talia protulit ore: "Alma parens celi, totiens quid voluere verbum Et mea fata premis? Precibus nec dicere contra Fasque tuis, mundum penas nec inire nefas est Infernorum operum. Stabatque indicere finem Peruersis nimbi magno cum flumine rebus, Equor et insanum super ardua ponere saxa, Ni tua me pietas et tandem oracula uincant. Quid, pia, iam, genitrix, orbem defendere curas Tam nocuum? Ne uides patris per pectora natus Ardet scissa nocens regno fulgere secundo, Nec rubet obsceno letarier inde reatu? Frater in arma ruit vulsurus uiscera fratris, Cognate fiunt aciesque, superbia totum Occupat ast orbem, regit atque nefanda cupido Coram oculis nostris, nullum fore nanque Tonantem Astrigerum, et meditantur enim sine numine celum. Fulmina non horrent igni delapsa trisulco Icta urbesque domos et cruda minantia fata, Grandinis ac rabiem flamma mixtamque ruente, Nec tedas celi nec tristia signa perinde. Quid valet et putri terras contundere tabo, Pestiferas clades vesane immittere genti Horrendamque famem mille et discrimina rerum? Spernimur, et celo putat esse potentior ipso Quisque uirum, quoque celicolis plus posse beatis. Anxia mens magis est: Petri senioris et equi Successor, captus tumideque cupidine pompe, Impietatis adhuc trahitur sub scismate Auerno. Adde etiam, galee mutata est infula crista: Lancea nam sceptri, mortali crassa cruore, Iam pastoralis graditur uice, ferrea uestis Et lorica locum circundat nanque beate; Aras hic spernens et Martia castra frequentat, Immemor ac Verbi, docui quod protinus, olim, Imperium non esse meum de pondere terre. Hos, pia, defendis, genitrix? Defende quot annis Me flexere preces, non ingratissima mundi Machina. Quid nobis, si non uenerabitur aras Ille pias? Laus et nec odor me mouit Olympo Thuris, sed pietas humane perditionis. In chaos obscenum tenuissem lustra futuri Temporis, enormis non usquam uita fuisset. Quid, si non alerent uentos mortalia membra Per tenues animam? Celo regnabimus amplo, Expertem sceleris mundum hunc letabor et esse. Cedo equidem lacrimis, versa est sententia retro Nanque tuis. Vivat genus ac mortale resurgat, Ethere et in terris uincat tua summa uoluntas". Hec ubi dicta, solum toto tremefecit in orbe, Et mare quassatur, vario sub murmure currit Aer, hinc celso subito se condit Olympo. Inde salus hominum Virgo sua verba colono Transfert semianimo: "Sensisti - dixit -, amice, Nam deflenda olim fuerit que fontis origo? Quique senex? panis trinus? que ego, Virgo, parata Ac fueram frenare manum, ne tangeret undam? Fons est hic mundus, panis tres signat et orbis Partes: sunt Asie et Libice regionis itemque Europe. Has omnes tua iussu palma Tonantis Mergebat; fontis designat limpha reperti Nam mare, quod fluctu totum extinxisset et orbem. Mater ego Christi vetui: tu pergeque fando Gentibus humanis quod totum lumine certo Rite recepisti, dabitur tibi certa fidesque. Nanque boues ipsi humana rem uoce loquentur Mirificam. Gentesque pias tu deinde moneto Induere hos habitus et nostro nomine circum Vrbes lustrare et procedere cantibus almis Vsque ad finitimas oras, actisque diebus Nanque nouem, mores illis talesque relinquant, Voce Deumque pia magnum et placare tonantem Concertent: post hec vobis meliora parantur". Dixerat. Ethereo subito circundata pulcro Nanque choro, auricomum caput inter sidera fixit, Pane reportato omnipotentis ad atria nati. Agricola, huc illuc uoluens trepidantia circum Lumina, sepositum paulo perquirit aratrum, Et properans sancte iussis parere Marie, Vt repetat limen cepit stimulare iuuencos. Vngula fixa solo neglecta cuspide cornus Heret; post quedam bos uulnera talia fatur: "Seue quid hos laceras artus, oblite Marie Iam iam verborum? Ne tulit tibi signa, bouesque Admiranda canent fidei sub teste superne? Non petis ac stimulas; sed enim stimulare nefandum Nil ualet, omnipotens ubi virtus celsa moratur. Subque caua pedibus: tu prono nanque ligone Inuenies arcana Dei". Nec plura locutus, Mutuit. Agrestis uir obstupet, inde lacessit Plures nanque choros hominum ingentesque cateruas. Iamque etiam fertur dudum, dum Roma furores Sanguine ciuili sparsos ruitura subibat, Mira tulisse bouem diuinoque omine verba: Roma, caue tibi. Multique audiuere quirites. Sepe Deus timeant mortales spernere quod fas Ignotis causis portentaque talia mandat, Vt uideant celso sit quanta potentia celo. Ecce solum eructant, etiam boue nanque monente: Inuenere librum, superi quo arcana Tonantis Multa teguntur enim, ueluti meditantur et omnes. Nulli erat atque datum talem reserare libellum. Pontifici statuunt Romani portare beato. Incipiunt uellare comas, velut ille bubulcus Aiebat sanctam modo precepisse Mariam.
2. Emicat hic motus discurrens ordine pulcro In Romanam arcem. Sed iam Mutinensia castra Attigit, et muros iuxta consederat urbis. Egredimur contra gaudentes more beato: Felix qui citius Cererem deferre recentem Dulce merum et poterat propter recreare nitentes Veste sub albenti. Fluit obuia libera plebs hec, Ingentes dapibus uariis onerata quadrigas, Cum cecas Aurora polo disiecerat umbras Crinibus auriferis, uultu radiante rubebat Coniugis et linquens croceum percompta cubile. Comminus hanc Titan in sidere lora uehendo Quadrupedum astreo sequitur, mortalibus almam Lucem promittens, que spes augebat amenas Posse Dei uultus et Virginis ora tueri. Iam patulas ierat certissima fama per aures Intemerata uelut phebeiam Virgo figuram Nanque suam populis retegebat sidere claro. Concurrunt pariter deuoto lumine cuncti Ethera uerum auidis ferientes uocibus altum, Vere uelut tepido, linquentes agmine crebro Australes portus, uolucres sata nostra querelis Arua petunt, uisis et floribus aera replent Murmure nanque pio, et campis glomerantur apricis. Conuenere ubi, iunctas clara ad lumina celi Attollunt palmas, undantia pectora pulsant Et lacrimis: sanctum pure sic Virginis orant Sidus, item crepitant celorum his uocibus axes: "Humanos, Regina poli, miserata labores Semper et afflictum genus hoc mortale sinistris Fatis erigere et pro nostra, Virgo, salute Natum orare Deum semper prece sueta potenti, Da, pia, da, Virgo, quidquam si forte meremur Ante tue radios frontis, miracula pande, Et qua parte libet uultus ostende serenos Ipsa tuos: possit gens hec fecunda malorum Atque salutiferam fidei ridere coronam Prona satis, quantum tu sis pietatis origo Cernere, siderei quantum quoque lumen amoris, Et quantum sperare fides ualet alma beatis. Inclita sed Virgo, maculas ne respice nostras: Quamuis multiplici illaqueemur origine culpe, Indignum, tamen at sperans, ne desere uulgus. Si tua Parma olim potuit spectacula nosse, Si potuit Regina cohors, si totus itemque Mundus ab occidua motus regione reuisit Finitimique omnes, nunc desperare licebit Huic solum populo? Mater, miserere, deorum, Obtutu nos cerne pio miserere precantum. Hos tibi nunc festos uoto instituemus honores, Nomine proque tuo mundi spoliabimus huius Vellera labentis, capientes candida lina, Magnaque sanctorum penetralia trina colemus Muneribus dignis luce omni, carmine sancto Pangemus dotesque tuas". Vix talia uulgus Labile complerat, crocei cum Phebus Eoi Crinibus auratis emergit clarus in orbe.
3. Panditur ecce dies, radiat iam lumine Titan Magnifico terras, nullaque serenior unquam Luce fuit, subito et nobis spectantibus almum Occulit ipse iubar nullis adopertus ab undis: Credimus extinctam celo fore lampada solis. Plebeia extemplo magnus stupor ora momordit: Membra rigore tremunt, ceu uiso nauta sereno Aere, quem sequitur nimbose turbida noctis Insperata etiam facies, dum sidera cara Cedunt, immanem timet ipse subire procellam. Non secus ipsa, globo et solis fugiente decore, Plebs pauet extremos mundi aduenisse labores. Mox nudum deflexa genu "Miserere" frequentans Et "Nobis miserere tuis, clarissima celi O Regina" refert, "summi quoque sponsa Tonantis Et Mater pietatis", item "dulcissima Spes" et "Vis mortale genusne nouissima rumpere fata?" Vix ea finierat, cum Diuum Mater aperto Sese offert celo lacrimose aspectibus urbis; Solis corde micans, tam miro nanque decore Illius extinguens radios cuicumque tueri Luminibus fixis corpus solare dabatur. Ceu datur alitibus, natura dante, petulci Nanque Iouis iubar intemeratum cernere solis Ipsius, atque acie stabili penetrare deorum Sidereas sedes, sic et, nutante Maria, Fas erat immoto Titania corpora uisu Tunc lustrare quidem, Diuumque arcana tenere. Dicite qui causas rerum uariosque labores Astrorum ingenti persepe errore piatis Egra fides quibus est corpus telluris et arcum Oppositum paribusque inter duo lumina punctis, Hoc propter Titana pati, et diffundere lumen Nullum posse suum, radios nec tradere terris. Cornua tunc Phebes celo non plena rotabant, Tindaridas geminos Ledea tenentia et astra. Virginis Astree in talamos recubabat Apollo, Et properans equare diem et sua tempora nocti Reddere iam gelide, que corniger hauserat Helles Portitor infelix fugientis uota nouerce Impia, germano tranante ad Phasidos undas. Ergo quid audetis? Vanas superaddite curas Ac aliis uestram mentem exagitate querelis. Dicite si ualeat nimio feruore uidendi Infixos radiis oculos lucentibus inde Atque repercussos Phebi splendore corusco Hoc turbatam aciem quodam phantasmate falso Corpore Phebeio sibimet peperisse figuram. Ante oculis quam quisque suis lustraret Olympum, Cernebat terras radio splendore uacantes. Hinc uultus uotiuos sublimabat ad amplum Ethera prospiciens, qua cuncti parte iacebant Inque solum rigidum lapsi "Miserere" uocantes, Nubibus undiferis priuatumque undique solem Accipit et nullo proprio splendore potentem. Omnes erecte, ne quo discrimine lucis Insontes etate puer uirgoque tenella Et rea multimodo uite feruore iuuentus, Inde senectutis fato spes aucta propinquo, Mundanam cupiens tunc uerum soluere labem, Sensibus integris decernunt numina solis Atque triumphantis celestia Virginis ora. Quis putet in tanta phantasmata sistere turba? Credere sed dignum quod sensimus atque decens est, Sicut et ipse comis offuscat cetera Titan Sidera, cum roseis maiori lumine Virgo Irradiata fugat Phebeios nempe uigores. Imperium Oceano dum dudum Roma ferebat Ethiopum soles sceptro et uictore premebat, Per uiros Penos et suppeditare triumphis Strinxerat Oenotriis, cornu deponere Parthos Curuatum et mortale nimis fugiente sagitta Iusserat, et totum dum mundum in pace regebat Astrifero simul et famam equiperabat Olympo, Fertur tunc Phebi radio monstrante Sibilla Cesaris Augusti clarissima lumina Regem Celorum uidisse Deumque sub ubere Matris Sancte, uirginei et fomenta capessere lactis. Rex terre Regis celorum protinus alti Immortalis, item sed se mortale renoscens, Virginis et uise certissima numina adorat. Illicet heroum que tunc de more pararant Romulei delubra sibi, simulacra Iouique Equa patri diuum sic gens decepta ferebat, Precipitare iubet radicitus omnia, spernens Se dicique deum, quoniam ruiturus ad antra Ceca Herebi, nouitque nefas ascribere membris Lapsuris numen quod possidet alta Potestas. Et nedum diuis pateretur honoribus ambi, Sed non est regale sibi describere nomen Passus, tanta fuit Regi reuerentia summo. Si de gente deum falsorum sole micante Virgineos celo uultus et numina Christi Omnipotentis item simul et cum uate Sibilla Luminibus Cesar certis susceperit, unde Ceca supersticio nobis non credere natis Christicolis, quacumque poli nunc posse tueri Ora Dei faciemque simul stellantis ubique Virginis, attrito si ardemus pectore diuam Solliciti obseruare fidem? Sino multa profetis Vatibus atque Deum dudum cantata profundis Talia, que genti iam sunt concreta uetuste. Ecce igitur populo, planctu reuocata, beate Ostendit sese pia Christiparentis imago Ante iubar Phebi, cui uestis pendet ad unguem Aurea celesti tractim contexta colore, Sidereis redimita comis, cui nanque coruscum Purpureumque inerat uellus, bipatentibus ulnis Ambrosiis, plebi magna pietate labanti Precipuum roseo uultu designat amorem. Angelicam laxans uestem de more uolantum Alarum, uelut alba quidem iam sole columba Icta humeros calido, calamos distendit apertos, Aut sicut teneros dulcis matrona nepotes Ampexu religare cupit, sua brachia pridem Exerit, ostrifera palmis pendente sub amplis Veste etiam, Virgo sic et celestis amictu Nanque uidebatur patulo, sua pignora nosque Vlnis ipsa suis uelle accumulare beatis. Inde coronatum serto rutilante magisque Iaspide puniceo uel murice nanque micanti Luciferi magis et radio surgentis Eoo Virginis accipiunt caput et sacra tempora dive. Ignifer et circlus cingebat et aureus illam, Ceruleis uerum mixtusque coloribus alto Vertice dependens circum et reuolutus ad imum, Nube caua ueluti radiis depingitur Iris Nanque Latonigenis, ubi stat densissimus imber, Icta quidem, uario in girum et signata colore. At satis ut genti, auricoma ceruice refulgens Flamine diuino et Nato comitata tonante, Vrbane patuit, sensu euanescere nostro Vidimus et celo subito se condere magno. Nec mora, sol terras radiis illustrat ab alto Cardine dissiliens, nos et splendore coronans Aurifero, absenti uerum mirabile fatu.
4. Exoritur subito noscendi magna cupido Plura etiam, nec enim dubitamus multa tenere. Labimur in plebem Reginam protinus omnes Accincti, pallore genas feriente stupore, Et quasi semianimes, quoniam prius omnis in alta Tardus erat constare fide, nec credulus usquam, Donec certa suo lustrauit numina sensu. Postquam commixti fidos scrutamur amicos Quisque suos, ast ille uocat: "Dilecte, morare, Pande, precor, si forte tue miracula gentes Accepere olim, dum uos processio sancta Circum urbem nostram tali pietate uehebat". Ille, pio circumuoluens sua pectora uultu, Talia cepta refert: "O, magna sorte beati Sunt, quorum hic habitus sanctissimus ora coronat: Vrbs felix, fructus felices, equora, campi, Omnibus alta quies Christique fidelibus almis. Mira canam, ueris dictis aduertite mentes: Pars michi uisa adeo, pars est aliisque relata. Prima dies aderat, qua nos uexilla beate Omniparentis enim decretoque ordine pulcro Aere sustulimus uolitantia nanque sereno. Vidi ego, sic multi, albentem descendere nubem Ethere paulatim. Iam sol profugarat ab ortu Exiliens roseo stellarum nanque uigores. Nullum nusquam aderat sidus, nisi cornua Phebes Occasu iam prona suo, conuexa polorum Vndique clara nimis, nebulisque expertia nigris. Hec, quam nunc memoro, aerios sed sola tenebat Arcus, et speculi radiantis more rotunda. Candida sed medio postquam fuit aere nubes Parte uolans nulla, ceu fixa, in sede quieuit. Non Euro paret paulo per inane iocanti Flaminibusque Nothi, nullo spiramine moti Aeris undatur: miramur at inscia turba, Figimus atque gradus, oculos nec flectimus inde, Sperantes uisu mirabile cingere quidquam. Ac ueluti campis quos uomere uertit arator Vernali, attentis spacians gradibusque canoris Turba gruum, cernens pluuiam crebrescere celo, Colla leuat, fixosque oculos in nube reponit Dulcifluo sperans alas rorare liquore. Interea, dum sic pendemus pectore toto, "Virgo, - puer clamat - Virgo, miserere, Maria", Hanc ipsam nubem magnisque ululatibus ambit. Voce illum sequimur tali "Miserere, Maria", Etheraque ingenti simili clamore replemus Curuati ad terram, sic et damus ora iacentes Puluerulenta solo, nisi nil "Miserere" sonantes. Erecta in nubem subito ceruice serenam, Magna Parens celi nobis pietate profunda Exerit ora palam, quanto fulgentia circum Luna micat pleno splendore a fratre recepto Noctiuaga surgens rubicundo in lumine biga. Illa ad nos radiis diuum fundebat odorem Virgo pia, et lateri Rex filius ipse polorum Terrarumue simul dextro fulgebat, at inde Membra etiam quinis promens traiecta flagellis, Vt genus hoc hominum inferna regione labantum Nanque potiretur, celo gauderet et alto. Angelicis comitata choris fragrabat et ipsa Leua, caput uinctum nimium lustrante corona Illi erat, ethereo et circum uelante colore. Ac super Eoo iam Libra emerserat orbe Lancibus obscuris, quia clarus pectora Titan Libabat sterilisque propinque Virginis ora, Cum stetit ante oculos nostros Regina Tonantis Excelsi Mater. Sed cum quasi Phebus ad axem Australem uolucres stimuloque fugabat adacto Quadrupedes, nostris oculis euanuit alma Virgo parens Christi, ambrosios dedit atque recessus: "Quis stupor oppressa stillantia protinus ora? Cur fletis?" Multi flebant, pietate mouente. "Sistite iam lacrimas, precor, - inquit - tollite mentes Ad celum: uobis uerum meliora parantur Omina, uirginea Matris pietate ferente Eterne, sed magna etiam portenta supersunt". Diximus: "Hoc satis est. Sic nos in sole corusco Nuper honorande iam semper Virginis ora Vidimus. At si quid superest, nunc pande, precamur". Exequitur placido uultu et pia uerba resoluit: "Postquam Regnatrix superum magnique Creatrix Nanque Dei celso se miro et iunxit Olympo, Ecce uolans nobis coram stridentibus alis Alba columba micat, celo ueniebat ab ipso, Agmina nostra rotans non parua temporis hora. Nunc acie prisca, nunc et uolitare suprema, Ordine nunc pulcro, celeri collapsa uolatu Circuit et medias calamo crepitante cohortes, Custodemque uie nostre tunc celitus alta Madre Dei lapsum subito meditamur et omnes. Ales et ipsa Dei, postquam satis agmine nostro Nanque moram traxit, plumis candentibus altum. Aeraque ingreditur, caput inter et astra locauit. Tantus auem sequitur fugientem stridor ad auras, Quantus enim nautis, dum soluunt litore proras, Occurrit, dum grata oculis rutilantia celo Sidera se celant, uento linquente carinam. Nunc opus aggredior mirandum. Tempore nostram Preterito, ut mos est, urbem uexarat Erinys Sulfureis facibus diroque armata flagello. Nanque truces frater capulos in uiscera fratris Merserat, inde ferox tremulique per ossa parentis Filius abdiderat, fracta pietate, cruentum, Horrendum dictu, ferrum. Sic, iure fugato, Cuius dextra etiam roseumque haurire cruorem Illius optabat, totam discordia demens Vrbem his ac odiis bona cuncta ruentibus atris Leserat ignifico sic menia nanque furore. Ast ubi coram oculis spectacula tanta refulgent, Pax animos lenit subito tranquilla feroces. Ille odium cesi deponit fratris, et ille Collisum ueniam poscit sic nanque propinquum. Penitet hunc patrium et fraternum hausisse cruorem, Ille ensemque hosti prebet sua colla coruscum Sternere nanque iubens. Sed tunc pius hostis amicos Ostendens uultus clamat: "Miserere meique, Tu potiusque hoc finde tuo iam uulnere corpus". Fundit uterque pias lacrimas, amplexibus atque Dulcibus ora replent; discordia nanque, malorum Nutrix cunctorum, cedit, Flegetontis ad undas Sulfurei detorquet iter, quibus illa perinde Venerat ad superos diris onerata colubris, Gratia sidereo gremio delapsa Marie Virginis et regnat, mentes celestis amorque Conciliat seuas. Ceu, si iam uera canebant, Orpheus dulcisono iungebat carmine natus Calliope ceruum rabido sine lite leoni Atque lupos ouibus stabili cum pace dicabat, Non aliter discors rabies sub numine tanto Exilit, urbanas linquitque fugata quietes". Dixerat, omnis aitque quam magna potentia celse Virginis. Accipiens genitor meus omnia que tunc Is uir protulerat grauis, illicet ipse profundo Suspiciens celo, connexis talia palmis Orat uoce pia, et celeberrima numina pulsat:
5. "Christe Pater, cunctarum eterna potentia rerum, Celisator, summeque simul fabricator et arcis Quique animas celato in corpora fundis ab alto Celo equidem, retrahisque etiam, dum uita recusat Ire per obscenum, fatis urgentibus, orbem, Aspice sordentem miserando crimine mundum, Aspice terrarum tractus, maris atque profundi Armisonos fluctus: sunt undique bella, furores, Insidie, fraudes, et mille pericula uite; Noctisate in superis regnant serpente sorores Armate nigro, nullaque in parte salutem Cernimus, heu miseri, precio tua sancta tenetur Religio, cedit uirtus, iniuria summo Imperat alta loco, Bacchus ueneratur, et ipsa Ara micat Veneris, totoque illabitur orbe, Numine uictrici, nimium uesana cupido, Legibus et cesis, urbes uiolentia conflat, Mars fugat innocuos, squalent torporibus agri. Iam, Pater omnipotens, iam respice secula fessa Pondere tartareo, mundo miseresce labanti. Etatem uariare decet, da tempora pacis Aurea stellate, furibundaque secula dele. Ceu dudum quando cum Sancto Flamine uentrem Virginis ingressus, crudelia regna perosus, Moribus auratis totum et sub legibus orbem Pacificis gaudens humana carne dedisti, Vrbibus Ausoniis saltem non uiuere Marte Sub duro liceat, possint ad aratra iuuencos Iungereque agricole tuti, populante cohorte Nulla, haud innocuos equite usurpante labores, Succedantque suis mature falcibus herbe. Protinus intenta et magnis de more tropheis Roma iterumque alieque urbes concordibus ipsis Nanque animis, uerum Babilonis regna superbe Ense petent iusto, Iude et populabimur arua, Et Libanum cedris superabunt arma uirentem Ausonia, et montem qui te lustrabat oliuis Percutiemus, adhuc propter reparare salutis Humane lapidem, qui iam tua pectora sumpsit, Caldeos tumulos et barbara regna ruemus". Hec ubi, turba nouo miscetur nanque stupore. Aureus ille color radiantis in ethera Phebi Candida lina notat patulum dispersa per agrum, Circuit et nostras uestes, croceique metalli Induit ex omni diuinum parte colorem. Si Deus omnipotens iustis mortalibus aures Inclinat, uigilique oculo bona cuncta coronat, Ne dubites, Anechine pater: tua uerba tonante Sunt suscepta Deo. Quis religiosior usquam Vrbe fuit tanta? quis nostris iustior oris? Fortior et patria duros tolerare labores? Est experta fides, simul et constantia cunctis Iam rebus, tua que sit munificentia, pauper Nouit homo, gradibus dum te fortuna secundis Extulerat, sanctum semper seruare modumque Mens tibi, in aduersis quanto patientia tecum More fuit, gens omnis habet certissima signa. O pater, ista Dei omnipotentis cura recursat Humanum genus, et uerum meliora futuro Promittit seclo: surgentia signa recludunt. Quo fuit imperium tantumue potentia que nam Florida, uelque ducum tam summa licentia mundum Que sic unanimem, grato et transire paratu Duceret? Aut ubi Pontificis tam lingua diserto Aurea forte micat summi sermone per orbem Agmina tanta hominum suaderet hoc ordine pulcro Conuentus habuisse simul, patriosque penates Linquere, finitimas his cultibus ire per urbes? Reginus tunc ciuis ait: "Si numina pacem Afflarent superum, Italieue quiesceret orbis Sidere tranquillo, uel barbara regna uocarent Ausonios ensesque thorum reparare Tonantis Roma peroptaret, sancte legionis et agmen Nobile densaret suetos tractura triumphos, Dux celestis adest, satus ac de stirpe superba Iam Vice nam Comitum, comes inclitus atque potentum Virtutum, et Ligurum dux prestantissimus, istis Ominibus dignus, noster sublimis et heros, Sidereum Italie iubar, et certissima pacis Spes orbe in nostro, Imperii dignissima palma Romani: qui nanque Scythas et Caspia sceptra Atque Promethei quidquid Caucasus amplus ab alto Vertice despectat, uersus redolentia regna Nanque Arabum felix superaret Marte secundo. Dux erit ac Macedon contra Babylona superbam, Christi illustris item nam uindex Titus acerbum Celitus immissum Iudea in uiscera fulgur, Aut erit hic Phario qui firmet litore classem Augustus uerum numeroso milite Cesar, Qui uehet albentes ueterum de more triumphos. Roma, tuum iam tempus adest, quo lapsa profecto Surgere magna potes, toto et dominarier orbe, Sole sub hoc ipsoque iterum splendescere mundo. Vincula rumpe more, sidus cognosce beatum, Da tua rostra duci illustri regalia tanto. Instabiles populi sanctissima iura colentque, Atque magistratus surget, simul illa senatus Inclita maiestas augebitur, undique pressum Imperiumque iterum sitientes ibit ad Indos. Deprecor, o Superi, tuque o sanctissima Mater, Nostra simul genitrixque Dei reuerenda tonantis, Si uultis uestram Italiam sub pace teneri Auricoma, nostro liceat fulgentibus armis Vndique nanque duci uictricia figere castra Cesareosque Italis populis edicere mores. Tunc furor et cedet rapiendique impetus atrox Nocturnumque nefas; rigido discordia ferro Nesciet ipsa minas, terrore accincta nefasto, Spargereque in medium; tremulus metus omnis itemque Mors aberit non digna quidem. Iam nulla medele Vulnera curabunt, surgent placidissima Iani Tempora in Ausonia dudum regione bifrontis Acta quidem, quando Latium Saturnus adiuit Nanque Iouis fugiens iras et tela proterui. Hoc duce, barbaries celso contraria Christo Infandos cultus deponeret atque cruentos.