CroALa, 2024-05-10+02:00. Nodus AMALTEO.carm-01.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/AMALTEO.carm-01.xml.
1. C. Paulus Amaltheus in laudem Aemiliani Cinbriaci | ad Petrum Haedum Quantus Iasonia Tiphis fuit, Haede, carina, Automedonti curru gloria quanta fuit, Quantus et Alcides nodosae robore clavae, Aut cestus Pollux munere, castor equis, Phillyrides herbis, medica Podalirius arte, Aut testudinea quantus Apollo lyra; Tantus Pierias venit Aemilianus ad artes Dum canit Heroo Caesaris acta pede.
2. C. Paulus Amalthei ad Cimbriacum Poetam | et Comitem Palatinum. Tetrastichon Iamdudum incertum est, nec sat me iudice constat, Cimbriace, Aoniae fama decusque lyrae, Num tua iam superent priscorum carmina vatum An sint materia nobiliora sua.
3. ad magnificentissimum sapientissimumque virum | Dominum Bernardum Scribam Senatoremque divi Caesaris Si dedit Alcinoo non dives poma colonus, Accepit timidas si Polyphemus oves, Divitias Croesus Sumpsit, Mida nobilis aurum Et Ditis Stygiis munera cepit aquis, Si patrem Oceanum rivi petiere minores Et capiunt parvi flumina fontis aquas: Tu quoque Pierii dives, Bernarde, furoris Accipe versiculos hac ratione meos.
4. ad magnificentissimum virum excellentissimumque | Iuris peritum Iohannem Fuxmagum Pauli Amalthaei | poetae laureati carmen incipit Exigis ut nostro donem te, Fuxmage, versu Sedulus et nugas quaeris habere meas. Nec satis esse putas leges versare Solonis, Nec sat Caesareo consulere usque foro; Quod licet accedas auremque et Principis ora, Detur et imperio te propiore frui, Et quascunque pio voluit sub pectore curas Caesar in arbitrio nunc velit esse tuo: Non tamen Aonias spernis, vir magne, Camoenas, Non Phoebi plectrum, non Heliconis aquas. Ergo mitto tibi nostrum donoque libellum, Quem mea non longo Musa calore tulit. Quodsi Maecenas nostro sis, Fuxmage, plectro, Cantabo semper teque tuamque domum: Ut sis Austriacis non longe natus ab oris, Qua celeres Athesis colligit acer aquas; Et quid de stomacho dicaris, Fuxmage, vulpis, Non ingrata meis dictio carminibus. O equidem felix: si quid mea carmina vivent, Ibis perpetuo docta per ora virum.
5. de faustissimo adventu divi Caesaris Federici III Caesar ad Oenotrias confert se maximus oras: Urantur nostris thura Sabaea focis; Et si quando mihi facilis fuit aurea Clio, Aut fauit coeptis pulcher Apollo meis: Nunc Helicona sacrae dulcesque relinquite Musae, Permessi latices Aoniumque nemus. Imprimis tu, Phoebe, veni, cui tempora laurus Ornet et ingenuum spica Cilissa caput: Qualis Aloidum post tela trisulca Gigantum Movisti citharae verba secunda tuae. Per te dicta Iovis toto victoria coelo Et plus quam solito tu mihi laetus eras. Talis et huc properes: et mecum Caesare dignum Caesaris adventum, Phoebe superbe, cane. Et quae cura Virum nostras commovit ad oras Et quidnam Venetas visere iussit opes? Caesar ut eripuit misera formidine Natum, Quem male detinuit Belgica perfidia, Et sensere omnes quantus sit Caesar in armis, Etsi non simulet vincere posse Iovem, Et postquam sceptrum longa ditione tenendum Restituit manibus, Maximiane, tuis Et dignas tanto persolvit crimine poenas Belgicus et quisquis non tua iura timet: Mens fuit in Veneta curas deponere terra, Hic ubi Gradivus proelia nulla movet. Hic non bella cient: hic non discordibus armis Contendit largas hostis avarus opes. Iam galeae in rastros, in falcem vertitur ensis, Lorica effecto vomere sulcat humum. Omnia perpetua dudum iam pace quiescunt: Iupiter has terras incoluisse velit. Praetereo innumeras urbes, tot castra, tot agros, Tot loca nequicia facta beata sua. Non, si mille meo resonent sub pectore voces Et faveas toto numine, Phoebe, mihi, Dicere delicias possem placidosque recessus, Quos Veneta tellus in regione creat. Haec igitur divus statuit loca visere Caesar, Numina qui pacis atque quietis amat. Forte haec causa levis nec Caesare digna videtur: Sic tamen et curas Iupiter ipse levat. Fulmine nam postquam deiecit Pelion Ossa. Et solvit poenas sanguine partus Opis, Saepe deus petiit falsa sub imagine terras Et se quaesivit furta minora deo. Saepe etiam calamo fortes fixisse leones Crediderim atque humeris saepe tulisse plagas. Numine deposito solis habitabat in antris, O ubi maiestas, Iupiter, illa tua? Omnia victorem si Marte sedente decebant, Quis neget hoc nostrum posse decere Iovem? Quodsi forte meae ratio est infirma Camenae Fortia nec tangit pectora cura levis. Est mihi scire nefas magni secreta Tonantis: Nec quaero ulterius, est mihi scire nefas; Seu venit ut Venetos visat sanctumque senatum Et fractam nulla mobilitate fidem. Siue quod instituit Caesar loca sancta videre Iuxta Sonciacas et Natisonis aquas Non procul horrisoni septeno a fonte Timavi, Hic ubi Amyclaeis perstrepit amnis aquis, Hic ubi post nati fraternaque funera matrem Phasiacos perhibent edocuisse dolos. Hic Aquileia iacet veteri prostrata ruina, Inter Iuleos urbs ueneranda lares. Attila Pannoniae laus, nostrae infamia terrae, Dum peteret Latium Marte favente solum, Dicitur hanc urbem bello expugnasse trienni Augurio monitus aufugientis avis. Non tamen hanc penitus disiecit barbarus hostis: Extat adhuc veteris nobilitatis honos. Elatae turres et ducta Palatia coelo Et templum tota nobile Iapydia. Illic Hermagorae tegitur venerabile corpus Et Fortunati molliter ossa cubant Multaque praeterea sanctorum membra virorum, Vota quibus populus nocte dieque facit. Forsitan huc properas quidni? iustissime Caesar, Qui colis aeterna relligione deos. Sit quodcunque placet venturi Caesaris omen, Hoc precor ut faustis prodeat alitibus. Felix illa dies et luce beatior omni, Qua primo nostrum viderit ille solum. O quot erunt flavae donati Palladis auro, O quot virtutis praemia digna ferent! Mille quidem vates cernes iurisque peritos Auratosque equites philosophosque graves. Felices urbes, felicior omnibus illa, Qua primo faustum triverit ille pedem. Felix ripa quidem Venetae confinia gentis, Qua Benacus aquas ad maris instar agit Et tu lascivo gaudens Verona Catullo, Qua rapidas Athesis in mare pellit aquas, Tu quoque non pavido quondam Vincentia Cimbro Fundata audaces ad Bachilonis aquas: Vos eritis faustae venturo Caesare terrae, Per vos caesareum nempe teretur iter. Tum qua Meduacus coeptas sibi colligit undas, In Tarvisinum deveniemus agrum. Longa via est dudum: faustum iam dirige gressum Ad Naucellinas, maxime Caesar, aquas. Hic tibi candiduli gens est devota Naonis, Hic poteris plures vivere Luciferos. Eia agite o cives longas ex ordine pompas Ducite: nam vestra haec gloria, vester honos. Prodeat indutus festiva veste sacerdos Et canat in media carmina sacra via. Huc properent casti pueri innuptaeque puellae Et laeti iuvenes pallidulique senes. In manibusque ferant victricia signa Minervae Et quicquid pacem iustitiamque decet. Dicite tum mecum faustum pro Caesare carmen Fundat et immodicas femina virque preces. Maxime rex salve, salve faustissime princeps, Teutonicum regimen et Latiale caput, Cui deus antiqui promisit Nestoris annos, Ut regnet tecum Natus et ipse senex. Sic tibi Pannonios detur frenare rebelles Serviat et Nato Belgica turba diu. Tu nostri miserere, precor, fessisque quietem Supplicibus veniam flentibus atque dato. Ecce Naonaeos vexat discordia cives Nec tuti in proprio possumus esse lare. Proh scelus indignum! cur lustris quinque peractis Non cessat tandem pessima seditio? Nos tua turba sumus, seu nos obsistere turmis, Seu nos in rabidas iusseris ire feras. Pro te Sithonias glacies Scythicasque pruinas Possumus et subitam, Caesar, adire necem. Ergo tu nostrae tandem miserere ruinae, Caesar, et oppiduli iam miserere tui. Haec ego concinui Naucelli natus ad undas. Paulus Amaltheae prima favilla domus. Quae si grata tibi sunt, invictissime Caesar, Non dubito genium carmen habere meum. Post ego plura canam et vestrae praeconia laudis Et dicam Austriacae facta superba domus. Nunc quod composui non longo concitus oestro, Accipias laeta fronte poema precor: Sit licet insulsum nec tanto principe dignum Nec Phoebum sapiat Pieriasque deas, Non tamen hoc doctas quaeso tibi laeserit aures: Offendit nusquam pauper acerra Iovem.
6. ad egregium Iuris Consultum Gulielmum Graecilum Graecile, doctarum custos sanctissime legum, Interpres iuris Caesareique fori, Cui virtus praeclara frui dedit aure Tonantis Et Latii propius ora videre ducis: Te duce Palladio Caesar nos induit auro, Te duce sum lauro nobilis Aonia. Ergo pro tanto quidnam tibi munere reddam, Cum sim pauperior quam miser Irus erat? Non nos Gallaico quod foderit Astur in agro, Nec dabimus flavi dona beata Tagi, Nec quod Erythraeo dives dedit unda profundo, Nec quod phoenicis funere colligitur. Ista sub imperio Fortunae et versilis orbis, Ista fluunt veluti sole cadente nives. At tibi, quod nec aquae nec flamma auferre nec Euri Annorum aut morsus aut Iovis ira potest, Nos dabimus carmen: Genium si carmen habebit, Graecile, dat nomen, dat sine morte decus.
7. de quinque vocalibus quae ascribuntur | Aquilae bicipiti Caesaris Lemmata sint aquilae cur sic ascripta bifronti, Quae satis obscure quinque elementa notant, Si quis scire cupis, paucis adverte) docebo: Hae sunt vocales, Rex Federice, tuae. Prima docet, quianam volucrum regina vocatur Signa in perpetuum Caesaris atque Iovis. Proxima, ut imperio fuit haec electa latino, Quando caput mundi Martia Roma fuit. Tertia iustitiam divini Caesaris addit, Quantam Dictaei non habuere foci. Quod superest, aio binas monstrare figuras, Omnia Caesareas vincere posse manus. Caesar habes felix, si vero creditur, omen: Aptior est titulis littera nulla tuis.
8. de Corvo Albo diui Caesaris Quid tibi Phoebei nocuerunt, corve, furores, Cum Maeandreus iam tibi cedat olor? Ecce per invicti spatiaris Caesaris aulam Lacteus et nulla est corpore menda tuo. Lilia sic fulgent, gelidae sic mane pruinae, Sic nix in Scythicis albicat ipsa iugis. Ergo ubi pro functa solvisti virgine poenas, Unde tibi tandem culpa piata venit? At puto (nec fallor) crimen tibi Caesar ademit, Cum non admittit principis aula scelus.
9. responsio Corvini pro Corvo Et mihi Phoebei nocuerunt, Paule, furores Et sceleris poenas candida penna luit. Ast ego Caesarea spatior quod lacteus aula, Nunc volucris varias disce, poeta, vices. Displicui: voluit Phoebus nigrescere pennas; Candentes Caesar reddere, quod placui.
10. de eodem corvo albo et de Corvino rescriptio Laudaui niveum blando modo carmine corvum, Inter delicias Caesaris atque iocos. Pro quo Corvinus Phoebea nobilis unda Rescripsit Clario proximiora deo. O felix equidem: falso nec Apollinis ales Cum sit et arguto carmine factus olor.
11. de Cane Biffo Io. Bol Biffe quid ostentas albos, canis improbe, dentes Et simulas risum nocte dieque simul? Num tibi ridiculi, stulti num, Biffe, videmur Nec nostros mores ingeniumque probas? Quicquid id est doceas. "Nostin Democriton illum? Huius ego semper rideo more viri".
12. ad Amplissimum Patrem Raymundum Peraudi | Honoratissimum Antistitem Gurcensem S.R.E. Cardinalem | C. Pauli Amalthei Carmen Gratulatorium Incipit Tarda quidem, sed grata tamen pervenit ad aures Fama meas, alboque diem fulcire lapillo Iussit; et hinc rebus melius sperare caducis. Nam dum Pannoniae Patres, plebesque Viennae Romanum hospitio Regem capit; ille sepultis Manibus incassum dicit de more salutem Caesaris ad tumulum: candenti stridula penna Fama volans, primoque levi contenta susurro, Constitit applaudens in summi culmine tecti. Mox, ubi iam patulas dictis maioribus aures Excepit, dubiamque fidem sub murmure primo; Centum aperit linguas. funditque has pectore voces: "Illa ego terrigenis quondam Titanibus ultrix; Cui Coelum pernosse datum, Mundique patentis Intima, et infernae rimari arcana paludis; Nuncio Cardineos apices, tyriumque galerum, Peraudi Raemunde, tibi". Nec plura locuta Protinus elatis petiit levis aera pennis. Vox tamen una omnes passim diffusa per aures Constitit. Hic narrat: petit hic: ast alter aperto Te monstrat digito, nutuque ostendit et ore. Assurgit iam turba tibi populique patrumque: Dat dextram Rex ipse simul; multaque repletus Pectora laetitia, multo amplexatur amore: Lentescitque viri moeror; funusque parentis Perfusum lacrymis tanta mercede rependit. At mihi quis poterit vel longo expromere versu Gaudia, quae nostrum pertentant undique pectus? Gratius haud dederit, quod mille rogatibus opto, Caesar, et ad sacros contendo carmine postes. Non si Pieridum muscosa per antra sororum Inter pallentes hederas, sacrumque viretum, Me ducat iucunda Erato; mixtoque corymbo Florida connectens ornato serta capillo, Castalias mihi turbet aquas, totumque propinet Flumen; et insani referet penetrale furoris; Unde ego Dircaeo dicar praecellere Vati Carmine, et Andaeum plectro superare Maronem, Cimbriacumque meum; quo post Demosthenis acta, Nullus Apollineas propensius hauserit undas. Non si Coelicolas inter, nitidosque per axes Ducerer; et Coeli suprema parte locarer: Tanta sub insano trepidarent pectore nobis Gaudia; tam laetus circum praecordia sensus. Non hic fingo lyra: Nam dum gestire per omnes Prosequimur motus; animoque et voce fatemur Laetitiam; passim nobis gratantur amici: Tantaque praecelsae censent fastigia laudis In partem cessisse mihi. Vos pandite, quaeso; Pandite, Libethri dominae, quae caussa beavit Tanta virum; sacrisque iubet per tempora vittis Addere purpuream praesigni laude Tiaram. Ipse licet nolit, ventosaque murmura famae Negligat, et de se toto praeconia vultu; Vos nobis cantate tamen; lateque per orbem (Nesciat ille) palam non una fundite voce. Iuppiter aetheream laetus conscenderat arcem, Despiciens late placido mortalia vultu. Qua protensus equo Chiron cortynia torques Spicula. tunc etiam lento felicior arcu: Cum Dea sollicito gressu mortalibus aegris Scissa genas, lacrymisque madens, turbataque crinem; Et pullis vittis, et nigra sordida amictu; Et quasi de tepido rediens modo moesta sepulcro Aut patris, aut nati, viduaque a morte mariti; Constitit ante Iovem, fuditque has ore querelas. "Rex hominum, Divumque sator, cui sidera Coeli, Cui Mundi anfractus, Lachesis cui stamina parent: Quo torques tua fata manu? quo dedecus ingens Usque sinis? nostrumque iubes decedere nomen? En aras foedare sacras penetralibus ipsis Aspicimus: Sacri nulla est reverentia cultus: Nulla fides: moeretque illuso numine Christus. At memini amissas hostili vulnere terras Europae atque Asiae, et Libyci dispendia regni: Quae saevus Maumethus habet. rituque nefando Polluit Athei referens praecepta magistri; Cui bona summa fuit tantum sibi nata voluptas; Aegre passa minus. Nam res solabar abactas, Quod fore perpetuum, fatis volventibus aevum, Ductorem audieram Latio, gentique togatae; Progeniem antiquam, Superum genus aethere lapsum; Qui procul a rigido Tanai, Scythicaque palude, Et nunquam reflui boreali frigore ponti; Arctius admissus qua mugit Bosphorus undis Insanis, instatque freto; qua saeva Propontis Urget Phrygiae pelagus fatale puellae; Aegaeum petit Pharius qua denique tractus Usque Palaestinam, felicisque ostia Nili Vergitur, et bifidae dirimit confinia terrae. Hic stirpem invisam nobis, coeloque, tibique Pelleret hinc illinc penitus, secumque triumpho Condita Marmaricis traheret magalibus arva. Haec erat insani nobis spes una doloris. Nec minor interea moesto de corde levabat Hoc nobis medicina malum; quod bina praeibat Flamma mihi; nomenque meum, mea sacra per orbem Tunc passim clarere dabat. Sic aurea Luna Cornibus exactis; nitida sic lampade Phoebus Ignea recludit trepidis mortalibus astra, Cum bene sudificas Aquilo siccaverit alas. Tunc quodcumque meo passim sub iure tuebar; Hoc virtutis erat. Tunc imo corde sedebat Candida simplicitas; veraxque a pectore murmur Prodebat, non vana fides. Quid plura? relinquens Sidera, tunc terras felicius ipsa colebam. Tantum vox patrum passim vulgata bonorum Evaluit: sic illa animo, sic moribus aetas Enituit; qua praecipue Mevania colles Explicat; et flexo late sub poplite magno. Apennine. tuo crescentes erigit arces Assisii (alma Virum finxit natura creando De vultu, pie Christe, tuo) quo tempore felix, O nimium felix! Et Iberia vidit Alumnum, Qui saga pallentia sub pullo texit amictu. Quos, Pater, hunc rapidi radiasti lampade Solis; Illiusque tuo signasti stigmate pectus. At nunc (proh pietas!) foede mea regna tuentur Stupra, doli, fraudes, venalia iura, rapinae Ambitio infelix, et habendi sacra libido. Curiaque Ausonii quondam veneranda Senatus Prostat: Et hic raro servant vestigia Christi. Dedecus hoc pateris? Nec te iactura tuorum Commovet, et Stygii crudelis praeda tyranni?" Iuppiter haec contra: "Tristes depone querelas, Nata, tuas. Venit numeris labentibus aetas, Et gratae rediere vices: iam sorte benigna Undique mutato laetatur sidere Mundus. In peius nec fata traho; nec dedecus ultra Hoc patior quicquam. Sic lex tamen ardua fati Volvitur, et caesis mortalibus addimus annos, Ut tandem in sanctae redeant probitatis amorem. Deferimusque nefas multum; tandemque morantes Nostras supplicii gravitate extendimus iras. Nam tibi consilium (quoniam cupis) omne fatebor; Nata, meum; rebusque tuis sperare iubebo. Nuper Alexandrum (neque enim laudare necesse est Hunc tibi, quem pridem tenera de matre cadentem Suscipis; et pleno praesens alis ubere natum: Vagitusque foves gremio, pueriliaque ora Veridico sermone colis: tum pectora sanctis Moribus, et rigido praecordia condis honesto) Pontificem in magnum Latialis curia patrum, Auspiciis instructa meis, elegit; et ambas Sedula divino concessit munere claves. Hic mores, legesque tuas, lateque per orbem Sacra feret, sacris redimitus tempora vittis; Et populum antiqua sub relligione tenebit; Aureaque instituet felici saecula regno. Nam ductor Latii, quem tu tam rere futurum Europae, atque Asiae insignem, Libycisque triumphis, Maximianus erit: carique funere patris Vix posito in saevos molitur praelia Turcas: Iamque armat fortes furibunda in bella phalanges. Helvetius iam signa movet: iam classica Rhaetum Aere cient rauco: nitidis iam Noricus armis Saevus in arma ruit: laeso tonat aethere bombus Horrendum, et torvis reboat mugitibus Echo, Vindelicus dum castra petit, longaque Suevus Cuspide, et audaci suffultus terga bipenni. Iam Germanus eques foedum sibi concipit hostem Pectore, et abreptum prostrato ex hoste trophaeum. Sed cum tantarum meditatur pondera rerum Pontificalis apex; tantasque in praelia vires Caesar agit; nec posse datur molimina rerum Tantarum sine consilio, sine mente sagaci Costruere; ut tanto curarum fasce levetur Et meus hic Caesar, et maximus inde Sacerdos; Consiliis comitem tanto sub pondere rerum, Suppetiasque utrique damus: nec te moror ultra. Raemundus superat Gallis mihi natus in oris, Vir sacer, atque omni virtutis ab orbe fugatae Seclusaeque fides: quem nec fortuna sinistra Terruit, aut laeto turbavit pectora vultu Sacra viro. Huic animus callens rationis; et usus Et rerum lapsus, latitansque in rebus acumen Prospicit, atque suo moderatur concta rigore. Huic ego sidereas ausim bene credere sedes, Saturni, Martisque globos, Solisque iugales, Nil Phaetonteam Mundo metuente ruinam: Quaeque per obliquam raptim Latonia Zonam Advolat; et totiens a fratris luce rebellat. Expers ipse sui, proh quanto robore mentis Accedet vel Marte duci, vel pace togato Pontifici. Sic, quum fessus iam pondere Mundi Maurus Athlas, humeris molem Amphytrionia proles Suscipit (ut perhibent) operamque apponit Olympo. Exin quanta viro virtutem copia! nulli Nobilior pietas: nulli reverentia recti Promptior: in nulla maior clementia sedit Pectora, et in tergum reflexo gratia vultu. Accedit quam larga manus; quam prodiga fandi Copia; quam subitae felix solertia mentis. Hinc modus, hinc rerum circum divortia finis, Hinc dotes, natura, tuae, quo vivere paucis Gaudet; et obducto renuit mortalia vultu. Huic ergo dare summa placet; longaque tueri Sorte virum: incedat Sarrano cultus in Ostro Pontifici coniunctus honos". Sic fatur. Et arces Iam tenet Ausonias celeris Tegeaticus alis, Qua flavas Tiberinus aquas non gurgite lento Eruit; et magnae tolluntur moenia Romae Septenis expansa iugis. Mandata Tonantis Explicit, et tacite divinum inspirat amorem Pontifici in primis ipsi. Simul una libido Omnibus incessit patribus, totoque Senatu. Cardineus tibi cedit honos. Quo vellere lucem Hanc, Clotho. glomerare iubes? qua condere gemma Fas erit? aut quali, nos custodire volatu? Ducite candentes felici stamine fusos Concordes stabili fatorum numine Parcae. Nil atrum mihi turbet opus. Durabilis annos In cunctos Adamas scythico de more pharetram Fulciat: Huc Phrygiae pellucidus accola ripae Maeandraeus olor cedat; sanctumque furorem Mota mihi leviter venerabilis ala vapore, Nostraque sollicitet toto praecordia Phoebo; Ut deinceps maiora canam; longumque per aevum Raemundi aeternae mandem praeconia famae. Explicit Carmen
13. C. Pauli Amalthei Carmen Lyricum | in Maximiliani Romanorum Regis Laudem Ecquis occurrit fidibus canoris Aut vir aut digna celebrandus heros Laude? quid nostro potius Camenae Tempore dicant? Bacchus, an saevae merito novercae Hercules latum domitor per orbem Fingitur, pinu generosus atque Robore clavae? Alter antiquos Pelopis nepotes Dicat et Colchon vehat Argonautas Nec domum tristis Priami labentem Carmine linquat. Scimus errantem patriis Ulixem Finibus longe spatio bilustri, Nec minus natum Veneris petentem Itala regna. Alter audacem puerum Philippi Scribat et Croesum tamen haud beatum Et gravem Xerxem tepidoque laetum Sanguine Cyrum. Novimus pridem lybicas cohortes Quo duce in gentem ruerint Latinam; Scimus et Gallos miserae occupantes Moenia Romae. Notius magno nihil est Quirino, Iulius claret, nitet et Camillus, Et tua aeterna, Cytherea, proles Ardua phama. Hos satis linguax cecinit vetustas Invida in nostrum violenter aevum Ficta quae veris pariter canendo Miscet, et auget. Sit magis, Clio, mihi cura, magnum Caesarem primo tenui referre Tibia; quod si mihi praestet ingens Robur Apollo, Si meis Caesar faveat Camenis Sitque Fuxmaggus mihi tuscus ales, Quique nunc Breucos domat et superbum Marte Bohemum, Induam suras rigido cothurno Syrmatum plantaeque trahent superbum Atque maiori pede concitatus Bella sonabo. Tunc et ornatu capitis Sicambrum Nobilem atque imis Morinum sub oris Fortius bello domitum cruento Carmine dicam. Austrios posthac repetam penatis Et canam Vestrae nova facta gentis, Donec adducam numeros ad atra Pannonis arma. Hic ego Breucos referam profusos, Qua Saus miscet latices in Istrum Atque Taurino Sabaritas addam, Nobile bellum. Quantus in summo residens Olympo Iupiter claros nitet inter ignes, Tantus in terris generosa proles Caesaris extat; Utque frondescens adolescit alnus Vere, quom passim queritur uolucris, Quom viret magnum rediens per orbem Pulchrior annus. Dulce quom spirant zephyri et benigne Solvitur tellus gravior colonis: Fama sic sese subigit sub auras Maximiani. Di, quibus cordi decor est honesti Quique vel rectum colitis vel aequum, Huic date o tandem superare gentem Marte ferocem. Ille post aequo domitum triumpho Pannonem in saevos parat arma Turcas Et Palaestinam penitus Quiritum Reddere regno, Ut nihil nostro vigeat sub aevo Maius in terris populo fideli, Quem vetus nusquam veniens nec olim Viderit aetas. Caesar huic mundi tribuens habenas Vivat et fato meliore natum Magna cedentem videat nepoti Sceptra Philippo.
14. ad magnificum et generosum Virum Georgium Helechrem | Portus Naonis Praefectum C. Pauli Amalthei Carmen | De ludo Troiano faustissimi Regis Maximilliani Iam mihi Pipleos sit fas haurire liquores Pronius et fontes totumque Helicona movere Et te, Phoebe, choris et vos accersere Divae Pierides, Maiaque satum Bromiumque potentem Bellerophontei celeberrima numina fontis; Et tu Bistonias praesens tutela per oras, Si vacat et nullum deterret Strymona bellum, Huc, Gradive, uni galeaque insignis et ense Illum quaeso mihi praestes in plectra furorem, Quem tua cura, pater, bello fortissimus heros Maximianus habet, quum pectore fertur in arma Praecipiti gaudetque vias aperire per hostes. Tuque o Romanae princeps faustissime gentis, Cui Belgas superare datum tortisque Sicambros Crinibus et multo conflictos Marte Batavos Extremosque hominum Morinos, cui Gallia bello Maxima sanguineo ter dena trophaea reliquit, Maximiane, adsis praesensque in carmine uires Aonias praesta et nostri praeludia plectri Accipe nec gratos velis interiisse labores. Panditur Ensinis tellus exculta colonis Pannoniam supra, clivosis condita passim Collibus et rapido, nulli non nobilis amne Danubii, qui saevit aquis seroque canali Impetit Euxinum mutato nomine pontum. Cuius in undisonae consurgit margine ripae Nobilis urbs Lincii: sic illam nomine dicunt Indigenae populi, vario seu nebrida cultu Insimulat, seu quod celsa speculatur ab arce Exploratque procul visuque simillima lynci. Hic, postquam Latiis Caesar concessit ab oris Lustravitque urbes Venetas Portumque Naonis Alsaeias undas et te, Tergeste, reliquit, Concilium vocat heroum: sic turba deorum Undique terrifici properant ad iussa Tonantis. Convenere duces, seu secum foedera iungi, Siue Asiam bellare parant Turcosque feroces, Siue Palaestina penitus detrudere terra Gentem invisam superis Christique sepulchrum Romano imperio nec iniquo asciscere bello. Atque ea dum inter se vario sermone volutant, Per varios ludos longa et spectacula rerum Consumunt alii soles: hic currere forti Gaudet equo, ille pedes melior contendere metas, Hic iacit ingenti concussum hastile lacerto, Ille graves ferri contorquet in aera massas Sisyphium aut vertit onus libratque per auras Non Diomedeo cedentia pondera saxo, Hic chalybis pilulas ferro detrudit et igni, Unde tremit tellus resonatque fragoribus aer. Ille recurvato torquet Cydonia pinu Spicula, sed funda vacuas hic verberat auras. Alter Amyclaeis nudatus membra palaestris Se parat, ast alius nunc propugnacula fingit, Nunc aciem ducit, fictos nunc provocat hostes. Non tot in Eleis certamina vidit Olympus Collibus aut varios per tot discrimina ludos. Haec dum quottidie diversa gymnade fiunt, Spectatum venit huc pietate insignis et armis Maximianus et haec placida cum mente videret, Protinus ecce illi circum praecordia fibrae Undique prosiliunt animosaque pectora sanguis Occupat atque ardet sese committere pugnae. Ut leo latrantes solitus spectare Molossos, Si forte invadunt venientem montibus ursum Terribilemve aprum, nec se certamini eorum Inserit aut tanti conturbat proelia belli; Attamen ille sibi discrimina tanta moveri Exoptat similesque sibi desiderat hostes: Sic et Germanae decus indelebile gentis Maximianus agit; nam tanta per agmina victor Esse cupit cunctosque suo concedere Marti. Continuo socios alta sic voce profatur: Audite o iuvenes, quorum praecordia virtus Inclyta non patitur segni torpere veterno, Sed quibus inventa est per Martia tela, per hostes Gloria: nunc vestrum si quis concurrere mecum Audet equo, croceos cum primum crastinus ortus Extulerit Titan et opima lampade terras Sparserit, indutus clypeo galeaque comanti Pectoreque Actaeae portans thoraca Minervae Huc gressus animumque ferat: si vicerit, illum Praemia digna manent; quod si vincetur, honoris Gloria, virtutis satis est in praemia nobis. Dixerat: ecce omnes vario iam murmure secum Conveniunt quaeruntque diu, quis currere contra Audeat et Latio sese committere regi, Cum sit Pellaeo vel Caesare maior in armis, Scipiades titulis superet belloque Lyaeum Et Pallenaeos aequet iam Marte triumphos. Omnibus haec tandem melior sententia visa est: Quatuor aequali virtute animoque potentes Florentes annis et avito sanguine clari Ausonium regem gladioque hastaque lacessant; Quos contra rex ipse tribus comitatus in armis Occurrat fiatque pari discrimine bellum; Bellum quod Phrygiis quondam devexit ab oris Troius Aeneas et adhuc labentibus annis Nomen habet magnae dictum de nomine Troiae. Posterus Eois Phoebus surgebat ab undis Candidus et nullis suffultus nubibus orbem. Extemplo induitur nitidis rex maximus armis, Pectora lorica primum stant fulta trilici, Fibula deinde super magnum thoraca renectit, Tum galea premiturque caput clypeoque lacertus, A laeva pendet clava et Mavortius ensis, At solida a dextris stat acutae cuspidis hasta; Magnanimum tum scandit equum, cui sub pede tellus Pulsa tremit; non ille feris parere lupatis Nec scit stare loco et mandit spumantia frena: Qualis Threicius sonipes Mavorte superbus Ingemit et magnis propellit flatibus Hebrum, Quale Theramnaeus dempto Polluce ferebat Cyllarus ingenti galeatum Castora dorso. Addunt se comites domino regique Quiritum Primus Anholdensis comes, huic Dissischius heros Proximus it virtute pari, quem deinde Ioannes Rheihenburger ouans sequitur clauditque cohortem. Ecce alia de parte novis Iuaninius armis Accelerat iuvenis, solus qui occurrere turmis Audeat, Alcide veniens in proelia maior. Raunacher hunc sequitur, totamque pererrat arenam Egregius forma iuvenis Lamberger, adhaeret Oberaymer ei: laetos iam Marte futuro Omnes campus habet aequos aetate vel armis. Hic fuit imposito Tritonia pectore monstro Marsque pater medio iam laetus in agmine turmas Componitque additque animos praestatque furores. Nunc mihi Musa refer, quantos in bella furores Movit utrimque deus, quis tanti praemia ludi Detulit aut tanto victus certamine cessit. Fas audita loqui: nec vinci turpe putetis, Eximii proceres, si vobis gloria maior Contendisse fuit quam duri infamia belli. Classica terribilem sonitum dant aere canoro. Emicat acer equs: longam Rex pronus in hastam Primus bella ciet rumpitque in pectore truncos Antonii, primus qui sit concurrere contra Ausus equi primus percussit vertice clunes. Insequitur plaususque virum clangorque tubarum. Raunacher invadit comitem: fit viribus aequis Impetus ac pinu magnum Disischion urget Gaspar et amissis fertur furibundus habenis. Infoelix iuvenis, cui non sub pectore virtus Defuit aut animus saevique peritia Martis, Sed nocuit fortuna viro: nam protinus hasta Cornipede excussus tergo percussit harenam. Ecce autem praeceps ruit Oberaymer in arma Ulturus socium, clypeo cui tectus adunco Hinc Rheihemburger parili virtute Ioannes Occurrit: frangunt hastas, volat aere truncus Assiduus pulvisque rapit caelumque diemque. Tum vero ingeminant populi per gymnada voces Et litui resonant: vagina protinus omnes Eripiunt ensem adversosque feruntur in hostes. Bellona in medio tortis accincta colubris Agmine bacchatur, atque aequa lance rependens Hac nec parte magis premit aut consurgit ab illa: Hi nunc terga fugae vertunt nunc comminus instant Infensis similes inimicaque terga fatigant, Saepe cavent ictus et tota per aequora currunt. Rex elatus equo te nunc, Iuaninie, in omnes Insequitur partes, in te rex ipse moratur, Te petit ense truci per tempora perque lacertos Perque amplos humeros, nec respirare facultas. Tu tamen hunc contra frustra conatus in ensem Erigeris: resonat crebris tinnitibus aer. Non secus atque lupo concedit aperque leoni Si forte inciderit, tandem dare terga coactus Cessisti, Antoni, tota depulsus harena. Non tamen absolvit saevi certamina belli Caesareus iuvenis: socios in parte remota Oberaymer agit, te magno Raunacher ense Exagitat cogitque ipso concedere campo. Huc ruit, huc praeceps it Maximianus in arma Se comitante deo: ueluti cum tigris abactis Foetibus orbatique ruunt in tela leones Exoptantque animam pro caris ponere natis, Sic illos nunc urget equo, nunc pondere clauae, Elato nunc ense premit solusque duobus Sufficit instauratque ipso certamine uires. Ac ueluti accensos bacchatur fiamma per agros, Quam manus inuidia uicini aut forte uiator Apposuit: fit eo maior quo fortius urit Excrescitque magis quo plures repperit escas: Sic tua magnanimo surgens in pectore uirtus, Maximiane, nouos auget bellando furores, Donec anhelantes ambo fessique per arma Terga dedere fugae et tanto discrimine solus Constitit inuictis rex Maximianus in armis.
15. C. Pauli Amalthei poetae laureati Epicedium | in obitu Foederici Romanorum Imperatoris | ad Mamillianum Regem Invictissimum Imperatorem Designatum Unde mihi, Caesar, lugubri in carmine numen Sollicitem? neque enim Pimpleam impellere rupem Fas erit, aut molli Bacchum deducere Nysa Funestum ad plectrum singultantesque querellas Vatis Apollineo procul hinc a fonte vagantis. En qui Corycios pleno gustavimus haustu Facundos latices, qui tollere carmine laudes Heroum assueti, Phoebi nunc numine merso Nescio quae nostram convolvunt nubila mentem Et me flere iubent lamentaque fortia tantum Funesta dictare lyra. iam nosco dolorem Et cum perpetuo manantia lumina fletu: Maiestas Romana iacet, quo principe nobis Tota Theramnaeos spirabant pectora cycnos. Ergo mihi aridulae sordescunt fronte corollae Et male pro lauro, viridi pro fronde corymbi Sordida Cyrneae serpunt per tempora taxi. Nec tibi, cui celsas iam sors concessit habenas Imperii, quem cura duplex, quem pondera rerum Iam maiora manent, functi solatia patris Apta satis meditor: sic me miserabile fatum Confundit similisque movet turbatio casus; Nec tibi divellam trepido de corde dolorem Carmine, si plectrum nobis aut Thracius Orpheus Aut Linus ipse daret, quamvis hunc prima dearum, Illum Pierio generasset Phoebus in antro. Namque diu Caesar, moesto medicamina vultu Abnuis odistique lyram: sic orba leaena Audiat aut catulis saeuissima tigris abactis. Non te flere veto. quis enim temerarius ausit Aut lacrimas prohibere pias aut carmine vultus Et rebus gestis et maiestate verendos Ab luctu revocare suo? te flere solute Nos sinimus lacrimisque novos sedare dolores. Sed si tantus amor patris venerabile funus Flere iubet, nos flere tibi, nos pulla movere Plectra sinas niveique chelyn ne sperne poetae. Ipse ego pro latice Aonio Bromiique furore Fronte tua lacrimas, longo suspiria tractu Pectore concipiam, nullius Apollinis aestus Indigus: his avibus condam miserabile carmen. Vos aeterni ignes, siquidem mortalia tangunt Facta deos nec casus inest, sed foedere certo Astra vices variant atque haec concordia discors Rursus idem proprio deducit sidere tempus: Vos mecum lugete nefas, obducite mecum Protinus aeternos nigra ferrugine vultus. Terra tremat fugiantque ferae missusque repente Per populos humilis pavor ambulet, omnia plorent Nostraque supremam formident saecula lucem. Proh dolor! ille senex crudelibus occubat umbris, Cui genus et virtus sacrum diadema Quirini Ferre dedit populosque manu rexisse potentes Germanos Latiosque simul, quo principe mundus Candidus et grata compostus pace quievit Nostraque belligeri viderunt saecula Iani Limina clausa iterum. quod si tibi fata dedissent Longius humanis leges indicere rebus, Una foret toto similis concordia mundo. Non hominis, non ira ferae, non dira leonum Saeviret rabies: impune per antra ferarum Armentum et pecudes nullis custodibus irent Et commune latus cum tigride sterneret agnus. Perdidit ergo suam magno cum Caesare pacem Mundus et aetheream concordia migrat in arcem Invidiam factura solo. quis lumina fletu Temperet? en moestos Romana potentia vultus Induit et nigros Germania sumit amictus. Nam quamvis tanti pro funere principis omnem Flere decet mundum, tamen haec amisit alumnum Utraque ductorem, patriae Germania natum, Itala terra patrem, quo non praestantior alter Iusticiam populis aequata lance rependit. Terrarum coelique simul mundique latentis Perscrutator obit, qui mentis acumine certo Quadrifidi ex coelo partem collegit honesti, Quae lapsa annectit praesentibus, ista futuris, Quae callet ratione animi quaeque optima factu Deligit indagans, procul aspernanda relinquit. Hac penitus Caesar mundum scrutatus et astra Cernebat ventura procul, rebusque cauere Callidus imperium summa cum pace regebat. Ergo mille homines ad magni Caesaris ora Consilium quaesitum ibant rebusque salutem Usque suis, qua Phoebus equos irrorat Eois Fluctibus, oceani qua stridet mersus in unda Currus et insufflat nimbis gravis auster aquosis, Unde furit Boreas flatuque repente sereno Aethereos aperit moestis mortalibus axes. Ut quondam Ortygiae laurus tripodasque loquentes Delphorum aut adytum Cumis penetrale Sibyllae Credula gens adiit consultum oracula Phoebi, Aut veluti Assyriis redolentes nubibus aras Centum et purpureo spumantes sanguine tauri, Cornigero quom sacra Iovi Gaetulica pubes Diuinis operata facit, vel Achaia querna Fronde Cytheriacas audit suspensa columbas Consultans, rebus quae sit fortuna caducis: Sic Caesar responsa dabat, sic conscia fati Mens bona secreti reserabat numina coeli. Non tamen augurium cantu, non praepete penna Omina captauit nec apertis credidit extis. Coelestis rationis opus, coelestia novit Sidera, coelestis deprehendit mente meatus: Mundus ut occiduos rapido pede vergat in axes, Aurea cui contra Phoebe breuiore recessu Nititur, utque eadem radiis obnoxia fratris Nunc penitus toto, medio nunc luceat orbe, Abdita nunc lateat, rursus nunc cornua sumat. Nouit item errones, medius quos Phoebus anhelis Circumspectat equis et amico temperat astro; Quid bissena velint obliquae animalia zonae, Qua se Phoebus agit; qua se pulcherrima Luna Proripit et reliqui bigas duxere Planetae; Quanto intersticii spatio Cyllenius erret A Phaethonte deus, quanto Titana sequatur, Hinc quid promittant felicia sidera terris Et Iouis et Veneris, quantum succensio Martis Falciferique senis infesto stella recessu Officiant. hinc illa venit prudentia magni Caesaris. haud aliter sententia dia Thaletis, Graecia quam Clario venerabilis imputat auro, Decidit e coelo, quamquam mens conscia recti Nil mortale sonans coelique infusa metallo, Iapetionides qualem finxisse Prometheus Dicitur exiguo commiscens aethera limo, Talis consiliis inter valet esse deorum. Namque deum perhibent, qui maximus imperat astris, Arcanum divis commune minoribus, illos Impartire aliis, donec qua lactea candet Orbita, qua Cancri fervescit nobile sidus, Unde Platon animas deduxit, nuncius arce Missus ab aetherea, per stellas transvolus, orbem Saturni, Iovis et Martis solisque calores Lucentesque rotas lunae per corpora transit Et tandem in solidis ponit vestigia terris. Non tamen ignavas mentes, non obruta terris Ingenia et caeca rerum caligine mersa Haec divum momenta adeunt, verum haec tenet heros Munera iusticia insignis, pietate verendus, Relligione sacer, non lingua aut pectore fictus, Gratia quem meritis aequat, qui laude decoros Observare viros didicit, punire nocentes, Qualis erat Caesar. nam si mihi vera fateri Fas sit et haud fictis hunc addere rebus honorem, Si te, sancte senex, hac maiestate tulissent Saecula, Dictaea tum quom peperere sub Ida Tergeminos fratres, inferni iura senatus, Non te vel Stygiae leges indicere genti, Vel quassare nigram deductis sortibus urnam, Cogere non flabris sontes scelera alta fateri, Fingeret ulla chelys: per te foret anguibus orbis Liber et assiduo securum vulture pectus. Sisyphus ingenti per te iam mole sederet Deses inersque sua, nec inani Belides urna; Tantalus haud poenas sitibundo solveret ore. Arbitrium coeleste forum divumque tribunal Iure tuo multa cum maiestate dedisset Noster Apollo tibi, finxissent mille poetae. Per quos et poteras mores imponere coelo, Tradere iura deis sedesque locare beatas Pro meritis cuicumque suis, quo posset eadem Maiestate frui felix; licet astra minori Sorte beent alios, amor est tamen omnibus idem. Discant iusticiam cunctae per saecula gentes Te monstrante viam, tu clara exempla daturus Posteritate tua es serisque nepotibus olim, Quae sancto sint digna viro, quae praemia sonti. Ergo per te iterum terras Astraea revisit, Cui comes alma Fides et terno Gratia vultu Venit ab Orchomeno et propior Concordia gressu Atque aliae plures pariter venere sorores. Ac veluti quondam Saturno principe passim Agmina virtutum posuere sedilia terris, Non belli, non fraudis erat, non dira cupido Imperii, nullos divisit terminus agros; In medio quaerebat opes sibi quisque modestas Simpliciterque omnes communis mundus alebat: Talia Foedericus cupiebat saecula Caesar, Ista volutabat divino pectore semper, His innixus erat. ergo cum Caesare terras Sancta cohors recti prisco de more colebat. Quodsi non rabidum sedavit bella per orbem, Non vitium rectoris erit, sed temporis error: Ut quondam in mediis iactatam fluctibus ornum, Quam ferus hinc Boreas, hinc turbidus Auster euntem Vexat agens flatu, non ars non cura magistri Hanc regit et frustra torquentur robora clavi: Flatibus adversis colliditur aequore puppis In medio et nullus moderantem Nereus audit. Ipse nec astriferi quondam regnator Olympi Invida saevorum vitavit bella Gigantum, Quom ferus Enceladus immensis viribus Ossam Pelio imposuit, laeva tunc tectus et armis Tela trisulca Typhon non uno reppulit ictu Contendens dextra summi fastigia coeli. Tum pater omnipotens celsa molitus ab arce Fulmina disiecit molem, quo turbine mersos Inarimen alios, quosdam detrusit in Aetnam. At cui non notum est, pro relligione tuenda Te nullas timuisse vices nec vulnera saevi Martis et ancipitis non ulla pericula vitae? Tanta tibi pietas et inenarrabilis ardor Nostratis fidei viguit sub pectore semper, Ut tu per Scythicae glacialia frigora brumae Ire, per ardentes Libyes sitientis harenas, Qua non ulla hominis calcant vestigia terras, Si Maleae credenda ratis, si Syrtibus esset, Si quaecunque vagum discrimina possidet aequor Sint adeunda tibi, quaecunque pericula tellus, Vitasses nullos Christi pro iure labores. Nec tibi fingo lyra: stat sancti pectoris index Historia, Aoniis centum stant ora poetis, Caesar, ut edictum venerandaque iussa per orbem Miseris et passim proceres collegeris una, Qua cadit immodico per saxa sonantia fluctu Ister Noricii perstringens rura coloni, Quaque Ratisponae detrectat pondera molis Tergore tanta suo collectoque agmine magno Et nivis et pluviae stantem detrudere pontem Sperat et Euxinas secum rapere omnia in undas. At moles immota manet glaciesque nivales Ferre potens rapidi contemnit murmura fluctus. Hic Caesar concussa videns labefactaque multum Fundamenta fidei magnaque ex parte teneri Hostibus Europen et iam ter milia centum Romani de iure soli, de iure potentis Ecclesiae cessisse feris sine vulnere Turcis, Proponis quae damna fides Romana tulisset, Quae spes sit reliqui, quantae victoria laudi, Praemia quanta forent, nostris si finibus olim Pellere Turcarum foedissima iura liceret. Quare se bello accingant, duce Caesare, bello Crudelem Europes depellant limite gentem. Inde Palaestinam promissaque regna prophetis Invadant, Asiae qua pars pulcherrima terrae Solis ab occasu Libyes disiungitur arvis Et brevior tellus alternis fluctibus obstat, Ne nostrum invadant Eoa pericula pontum. Caesaris hi monitus; sed vos, qui pectore Christum Concipitis trinumque Deum censetis et unum, Dicite mortales, quae tanta insania mentem Praecipitat conferre manus, concurrere saeve Alter in alterius temerando viscera ferro? Barbarus hostis habet pueri cunabula Christi Sanctaque pollutis calcat vestigia plantis Pressa deo totaque tenet cum mole sepulchrum, Quo deus impositus post tertia lumina Phoebi Vivus ab integro visit mortalia Christus. Tu tamen assequeris, tota quod mente petisti Semper et a superis sexcenta in vota vocasti, Sancte senex: umbris quod te labente, priusquam Functe fores omni concessae munere vitae, Vidisti immensum pacatis gentibus orbem. Nulla quidem diro temeranda licentia ferro Te moriente fuit, nullo Tritonia monstro Horrida, gaudebat positis Mars impius armis. Digna quidem merces tam sanctis moribus atque Ingenio donata tuo. quis comparat aevum Praeteritum? a Nino longos quis colligit annos Tempus adusque tuum, quonam sub principe mundo Tanta quies fuerit? quando tam prodiga vultu, Tam bona Pax niveis hilaravit saecula pennis? Clauserit Augustus vesani limina belli Rexerit et laetum patriis virtutibus orbem, Quom saevus super arma sedens, post terga revinctus Brachia sanguineo Furor horridus ore fremebat. Sed Romana quies fuit haec, sed bella per orbem Altera, sed Tiphys, Minyos sed nobilis Argo Vexit et in Phrygios iterum pugnavit Achilles. Nunc pax alma tenet coeli cum cardine utroque Solis utramque domum: testes sunt Caesaris ipsae Austriacae gentes maioraque gentibus astra, Hanc sibi pollicitum supremo in funere pacem. Ergo quid ignavos fingis tibi Caesaris annos Invide? nec placidae commendas dona quietis? Num pacem non summa tenent? num sidera coeli Inter se adverso miscet discordia motu? Principio nondum fundato quattuor ortu Corporibus, nullis gyrantibus aethere celso Sideribus, quom mole rudi confusaque passim Materies per inane chaos sine pondere pondus Iret et incerto traheretur in omnia motu, Quis mare quis solidam telluris ab aere massam Rursus et aeternum clausisset ab aethere mundum, Ni prius in rebus Concordia facta fuisset? Haec dea stelliferum vario discrimine coelum Distinxit rebusque vices et tempora fecit; Hinc humus et plantis et versicoloribus herbis Enituit passim floresque et poma quotannis Praebuit, hinc valles et opacis fontibus undas Prostratosque lacus longe silvasque comantes Montibus excelsis, ubi cum sine legibus ullis Agrestes homines deserta per antra ferarum Errarent vulgo frugi sine munere vitae, Candida pax illos coetum collegit in unum Tectaque parietibus iunxit, ne tristior Euri Impetus aut pluviosae Hyades, ne saevus Orion Sidere vexaret; demum civilibus illos Moribus instituit, patriae caroque parenti Quantum elargiri deceat, quo frater amore Et soror et coniunx et natus amandus et hospes. Tum primum incurvo terram molitus aratro Fossor et obliquo stringens mucrone racemos Collegit fruges et apricis collibus uvas Edidicitque sibi duro sudore parare, Quo posset vicisse famem brumaeque rigorem A membris cohibere suis. non impetus hostis Armorumve fuit. tamen illo tempore Clotho Condebat nostram meliori stamine vitam. Quod si tantus amor belli nec Caesare dignum Imperium censes, nisi dira potentia ferri Saeviat et multo maculentur tela cruore, Non erit obscurus illato vulnere Caesar. Austria erit testis, totiens procul hoste fugato, Austria barbarico quondam vexata tumultu Sulphureis qua fumat aquis fons pallidus, unde Oppidulum dicunt facti de nomine Thermas. Hic hostes dare terga fugae cum clade coacti Senserunt, Latii quam multa potentia regis Afforet et quantae magno sub Caesare gentes. Sed quid ego haec autem? longe maiora relinquo, Inferiora sequor. dicant de Caesare Belgae Belgarumque ferox dux Carolus, ille potentis Martis honos, sub quo veluti sub fulmine belli Intremuit tellus pavidusque expalluit orbis. Post tamen insignes clades superataque passim Oppida et Austriaco populatos milite campos Candida Caesareis cessit victoria signis. Hiccine praeteream lugubri pectine casum, Maximiane, tuum? si nos in funere patris Auscultas nostramque tibi sub pectora musam Ire sinis, fas sit tristes perstringere fraudes Brugarum populi: si saeva pericula vitae Adiuvat et miseros quondam meminisse labores. Sic rerum series praeconiaque alta parentis Concita Castalio stimulant mihi pectora motu. Te pater insidiis et tristi carcere, Caesar, Te pater eripuit; non illum terruit aetas In senium vergens et multo debilis aevo, Non iter oblongum saevaeque ferocia gentis Pectora, uti cecinit Clario proiectus in antro Cimbriacus, quo non ad sacra fluenta Meletis Aonios latices facundius hausit Homerus. I nunc et dubita praeponere Caesaris acta Scipiadis Paulisque et quos vel Graecia tollit Africaque immensis Romanaque fama triumphis Et gens si qua viget rebus per saecula gestis! Si non terrifico mundum sibi Marte subegit Caesar et humano renuit spumare cruore, Hoc fuit ingenium, non segnis inertia mentis, Principis haec pietas, non saevi inscitia belli, Relligio, non terror erat. nam pectore virtus Stabat et huic comites gravitas, patientia saevae Sortis et humani contemptio summa negoci Claraque magnarum solersque electio rerum. Adde quod in senium pridem volventibus annis Iure togae melior: bella horrida, bella per orbem Principe te saevire dedit populique potentis, Maximiane, tuo concussit Marte furores. Vidimus imperii cultos iuga ferre Batavos Helveciosque tui et gaudentis crine Sicambros Et quos Mopsa suis Rhenusque intercipit undis Additur his Morinus, quo non semotius ullum Caerula Germano populum ferit aequore Tethys. Non procul hinc Gallus violento Circius aestu Iccia saxa quatit, statio qua tuta Monoeci Suscipit Herculeo servatas numine cymbas. Hic et terrifico te Francia saeva furore. Expavit quotiens vexataque turbine belli, Rex invicte, tibi, roseis quom Sequana Pontum Irrumpebat aquis, plenusque cadavere caeso Gurgite multiplici pluviosum versus ad Austrum Ipse suas gentis Rhodanus non sponte trahebat! At quis Pannonios violato iure tumultus Nescit et antiquam titulis regalibus Albam Maximiane, tibi ferventi Marte subactam? Et modo quom rigidas vertisses signa sub Alpes, Quas strages, quae damna tulit, quae vulnera Francus Iussus item orata tibi pendere pace tributum. Non, si mille meo resonent sub pectore voces Et totidem ora feram Phoebeo mota furore, Tanta canam numeris, ut non maiora supersint Facta tibi superetque meum tua gloria plectrum, Quae tibi mille queat vates lassare canendo. Nec mihi nunc mens est, tua facta retexere chartis; Tempus erit quondam nobis (modo vita supersit Ociaque et placidis mens non obscura Camoenis), Quom tua Pellaeos aequantia facta triumphos Aggrediar graviore lyra. nunc dicere dotes Caesaris et totum praeconia ferre per orbem Carmine fert animus, tristi solatia casus Parte futura tibi, senio qui fessus anhelo In te Summarum reiecit pondera rerum. Iuppiter ingenti bellorum mole solutus Sic natis pugnare dedit, sic vicit Iberos Impiger Alcides nigrosque Lyaeus Eoos, Sic Atlanta senem saxum exanimavit in atrum Ales Abantiades praetendens ora Medusae. Ipse pater coelo securus pace sedebat Prospiciens terras et eodem lumine pontum. Fas mihi prodigium gelidis quod vidimus oris In medium proferre chely, qua Caecius ingens Norica Pannoniis disiungit rura colonis; Quom modo sacrilego fallax Germania ferro, Qua furit infidus temerata lege Boemus, Ausa per Austriacos praedatum currere campos Nostris praeda fuit captiuaque corpora mille Vidimus aerio replere cadavere ripas Danubii et passim violentas solvere poenas. Utque sub extremas undas descendit imago Tetra virum et fundum pendentum perculit horror: Ecce pater glauco praecinctus vellere pectus Ister et agresti redimitus harundine crinem Caeruleum admirans rapido caput extulit amni. Post ubi crudelem scelerata ob crimina gentem Supplicium solvisse videt, hoc Caesaris actum: "O qui Martigenae veteri de gente Quirini Caesar", ait, "clarae producto stemmate robur Nobilitatis habes, qui vincis luce sequenti Illustrasque genus proavis primusque priora Post mille ingentis reuolutis orbibus annos Sceptra tenes Latii: tune haec labente senecta? Tune levas nostros diris praedonibus agros, Qui mea mactato spoliabant arva colono Compositique simul violabant foedera mundi? Pro quo si liceat veras expromere voces, Hoc tibi polliceor, nec me mea decipit ales: Quom bis signiferum renovatis cornibus orbem Cynthia curet equis, membrorum mole soluta Candidus aeterni repetes pia sidera coeli, Qua post Erigonem spacium patet: en tibi tota Brachia collegit contracto Scorpius astro, Hic ubi iusticiam discat de Caesare magnus Iuppiter et regere astriferos pacatius axes. Tunc tibi turba deum sanctis pro moribus olim Praemia certatim referent meliusque videbis, Quid refert servare modum finemque tenere Et duce natura moliri rebus agendis Quicquid agis, patriae quantum est impendere vitam, Nec tibi, sed partim natis partimque propinquis, Denique te toto generatum credere mundo. Noveris hic, lautas quid prodest spernere mensas, Quid fluvio sedare sitim, totamque senectam Omnino nescire merum, quid pellere tecto Simpliciter pluvias praeduraque frigora brumae; Quid cultus odisse nurus nudataque membra Romana vestire toga de more Quiritum, Quid Veneris cohibere vices, nisi coniuge natos Tollendi sit causa tibi, quid denique prodest, Quod surrepit iners nulla tibi parte voluptas. Hic tibi mercedis precium, quod factio per te Pontificis gemini sedata est: ut foret unus Claviger antiqui referens fastigia Petri; Quod Solymos dubiae per mille pericula vitae Viseris et Christi sacratam manibus urnam, Limina per centum quod relligiosa vagaris, Nostratis fidei exemplum. sic viribus illum Egregium corpus et maiestate decorum Duxisti ad summam, Caesar, sine labe senectam. Ergo conspicui venerabilis area coeli Undique contendit meritas tibi solvere grates: Hic pro sublatis ad concava sidera templis, Ille quod argento gemmisque et nobilis auro Ossa tegit solido gaudetque minora videri Astra sibi, quam quae corpus collegerit urna. Nam tu divitias tales exponis in usus, Caesar, ut imperium Romanaque iura tueri Primum rite queas; posthac vel munere divos Afficis, horridula vel paupertate gravatos. Sed tibi coelicolum qui primum assurgat honori, Austriacae Leopoldus erit dux inclytus aulae: Ille tibi acceptum referet, nunquamve negabit Promeritum quod se patrum veneranda potestas Sanxerit in divos arasque et sacra dicarit, Unde pius colitur praesensque in vota vocatur. Post ubi siderea te sede locaverit, ambo Parcarumque colos sortisque volubilis orbem Dispensate manu nato caroque nepoti, Alter ut imperii longum volventibus annis Sceptra regat Latii felix, orbisque subacti Iam senio fessus concedat lora Philippo, Hic sibi iure datas mundi moderetur habenas Cum seniore senex; numerosaque dona Sibyllae Et pater et natus, precor, aggrediantur harenas". Sic fatus placidam sese demisit in undam Amnis: at illa vago circumstetit orbe rotata In gyrum et facili iam libera vortice fluxit. Caesaris hic finis. quin tu iam pectora moesta Maiestate domas? non haec sine numine coeli Eveniunt, finemque sibi quae viderit ortus Res quaecunque timet: pereunt noctesque diesque Astraque ad occasum nullo discrimine tendunt, Non mare, non tellus, non est immobilis aether Atque ubi nunc terra est, forsan mare saeviet olim Danubiusque celer violento gurgite curret Huc ubi nunc magnus iuga porrigit Apenninus. An non mortales communi prodimur ore? Mortalesque sumus? semel omnes una manet mors. Non hic, quem gemimus, violenter deserit annos: Natura labente cadit plenamque senectam Absumsit matura dies; ceu poma suapte Sponte sub arboribus passim collapsa leguntur; Nec secus aere cavo, madidum quom defit olivum, Lumina paulatim languent tamque ipsa coruscat Flamma diu, quam bacca viget pariterque videmus Deficere exhausta dubiam cum Pallade lucem. Sic Caesar fessus dudum languentibus annis (Namque bis octonos Pisae perfecerat orbes) Parcarum non fregit opus, sed stamine functo Ad vacuum vitam supremis reddidit astris. Adde quod immensum tranquilla pace per orbem Lapsus, ad aeternam remeavit pace quietem, Non erat ulterius vitae cur quaereret ergo, Praecipue cum iam fugiat quodcunque malorum Longa dies afferre potest sortisque protervae Impetus. at miseri dubio nos vivimus astro, Incerti quo fata trahant: an fulminis ictus Pendeat, an bello mors intempesta minetur. Sunt quibus exitio furor est, hunc aequora sorbent, Hunc rapit ardenti funesta canicula morsu, Illum bruma rigens boreoque autumnus hiatu. Exitus incertus populi, quae vita sequatur, Quid coelum fatale dabit. num pectora mulces? An nil proficimus, nostra nec flecteris arte? Huc ades aetherea, Caesar, delapsus ab arce: Tu carum exora natum, tu lumina fletu (Pareat ille tibi) prohibe, noctesque per omnes Maiestate gravi laetisque affatibus asta, Ne periisse putet, venturaque fata benigne Prome palam nato dubiisque oracula rebus.
16. ad peritissimum consultissimumque iuris doctorem | magnificum virum I. Fuxmag. Maximilliani Romanorum Regis | a secretis C. Pauli Amalthei Epigramma Si ludo, Fuxmagge, tibi, qua fronte pudorem Nostrum, quis verbis, qua ratione tegam, Quod tam nostra diu siluit non rustica Clio Et scio me veri criminis esse reum? Si tamen admittis tenuis purgamina culpae: Commoditas Musis non fuit ulla meis. Non laurus, undasve dei, non enthea vatis Pectora turbidulis suscipit Ister aquis. Maecenas mihi nullus erat nec prodigus ore Pollio restituit arvula rapta mihi. Ergo qui poteram turbato pectore sortem Et genus et mores commemorare tuos? At cecini, dices, ad magni Caesaris urnam: Sic defectus olor morte premente canit. Crede mihi, incultis sterilescunt vitibus uvae Nec segetes reddit non bene cultus ager.
17. epitaphium Astra pius Caesar pacato ascendit ab orbe Talis vita fuit, qualis et interitus.
18. ad virum nobilissimum sapientissimumque | D. Io. Fuxmag. Magni Caesaris consiliarium | C. Pauli Amalthei Ode Ecce iam montes nivibus liquescunt, Glaeba iam putris zephyro movente Solvitur, cunctis vigor et venustas Rebus inesse Cernitur; merces parat inquietus Littore et siccas machinis carinas Nauta deducit celer et perosus Ocia currit, Sive qua saevis Arar et Garumna Defluunt undis Rhodanusque velox, Sive qua Syrtis vada criminosae Cogit harenae, Sive qua Tigris patriaeque consors Lambit Euphrates populos beatos. Rusticus fortes rigido iuvencos Iungit aratro, Miles accepto sagulo atque vallo Sarcinis lectis inimicus hostem Fortis invadit fluidoque manant Funera tabo. Ergo quid Caesar, quid agat venusta Caesaris proles, modulare Clio. Ille secretos penitus meatus Intrat Olympi; Stella quae nato faveat, quis ortus Aptior bello meditatur atque Mente praesenti meliora nectit Postera lapsis. Caesar occulti bonus est aruspex, Non egens fibris ovium boumve, Sed nec apprensa regione coeli Praepete penna. Distat hinc multum generosa proles Caesaris cura studioque, et alta Calle diverso petit ociosi Regna Tonantis. Hic Theramnaeos superat gemellos, Cessit Alcidesque feroxque Bacchus, Nec minus tetrae domitor Medusae Atque Chimaerae. Ergo collectas lituo phalanges Ducere in Martem parat et rebelles Pannones aequo superare bello Alite dextro: Qualis in coelo superum cohortes Thracius quondam deus ordinatim Laetus instruxit dedit et feroci Signa Typhoeo, Phoebe (si recte memini) canoro Aere mutaras citharam nec arcu Sordidus tota penitus fugasti Mole Gigantas, Iupiter summa iaculans ab arce Pelion telo ruit atque Olympum. Hei mihi haud fas est homini deorum Sceptra tenere! Pannon infelix miseret tui me; Non vides, quae te maneat ruina? Iure nec certo, nec adhuc probante Numine pugnas. Antequam Maiae redeant Calendae, Undique accensam patriam videbis Marte, Vulcano, fame, caede, luctu, Milite nostro. Anne iam nosti dominum Quiritum, Quem graves aiunt domuisse Belgas, Nota num virtus Iacobi et artes Christophoreae? Scimus aspersum caput atque manes Mathiae invisos superis et Albam Esse sub magni ditione sceptri Maximiani. Ista te iusti monuere Divi, Ut semel scires quid agas, quid ultra Proderis: solves meritas fluenti Sanguine poenas. Nam deum semper pede negligenti Ira praecedit graviusque tanto Plectitur sons, quo mala longiori Distulit aevo.
21. eiusdem ad Riccardum poetam elegantissimum Quam sibi Threicius devinxit Iasona vates, Venit ubi Aesonias aurea lana domos, Tam tibi divino debet pro carmine Caesar, Riccarde, Ausoniae fama futura lyrae. Ut qui sponte sua claro petit astra volatu, Carmine dicatur celsior ire tuo.
22. C. Pauli Amalthei Tetrastichon ad M. Antonium Fratrem Tot nova iam nostro venere volumina seclo, Ut queat haec unus volvere nemo satis. Quisquis iter faciet, veterum sibi, Marce, relicto Tramite de recta deviat ille via.
24. C. Pauli Amalthei carmen in Austriaden | Riccardi Bartholini Perusini ad Caesarem Maximilianum | Romanorum Imperatorem Nostra nec immerito laetantur tempora, Caesar, Cum tot honestentur vatibus ingenuis, Ut, quoniam tantum bacchantur bella per orbem, Sint qui facta ducum, qui tua gesta comant. Qui tamen hos inter divino concitus Aestro Nescio quid maius conderet Iliade Ricardus fuerit, Trasimeni natus ad undas, Qui canit heroo Norica bella pede. Cui si quae praestas, servaveris ocia, Caesar: Redduntur -dices- tempora Vergilii.
31. C. Pauli Amalthei poetae laureati epitaphium. | Marcus Antonius Amaltheus concinnavit Conditus hic ego sum decus ac nova gloria vatum, Paulus Amaltheus, prima favilla domus. Quem Nao progenuit, coluit sacer Ordo Minorum Nec minus immensi pagina sacra Dei. Caesaris Austriaci dum carmine gesta reponit, Heu! procul a patria mors violenta rapit.
32. ad C. Paulum Amaltheum fratrem Captos ludit amor, titubanteis reddit Iacchus Praecipitat socios turpis amicitia: Perfidus efficitur, lucro qui gaudet avarus, Pauperie premitur ludere siquis amat. His evitatis, medium quicumque tenebit, Hic merito felix, Paule, vocandus erit.
33. ad C. Paulum Amaltheum fratrem Moriger hic equus est, quantum conspeximus ullum, Currit, si moneam, meque iubente manet. Praeterea, incedit dum saxa per aspera, nobis Non hic, Paule, minus, quam timet ipse sibi. Quanti, quaeso, putas sonipes emeretur amicus, Cui domini vita est quam sua cara magis?